Nghiên cứu khoa học " ảnh hưởng của chính sách tới phát triển trồng rừng sản xuất ở các tỉnh miền núi phía bắc "

Chia sẻ: Nguye Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng đặt ra nhiệm vụ phải trồng 3 triệu ha rừng sản xuất (RSX) giai đoạn 1998ư2010, tuy nhiên cho đến năm 2005 chúng ta mới đạt 49% kế hoạch, so với nhiệm vụ đến năm 2010 chỉ đạt 34%. Chính vì vậy, tại Hội nghị sơ kết Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng tổ chức ngày 11ư12/10/2005 Chính phủ đã chỉ đạo trong thời gian tới cần tập trung đẩy mạnh phát triển trồng RSX. Nghiên cứu này là một trong những nội dung nghiên cứu quan trọng của...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu khoa học " ảnh hưởng của chính sách tới phát triển trồng rừng sản xuất ở các tỉnh miền núi phía bắc "

¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch tíi ph¸t triÓn trång rõng s¶n xuÊt ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa b¾c Vâ §¹i H¶i vµ c¸c céng t¸c viªn ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam I/ §Æt vÊn ®Ò: Dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng ®Æt ra nhiÖm vô ph¶i trång 3 triÖu ha rõng s¶n xuÊt (RSX) giai ®o¹n 1998-2010, tuy nhiªn cho ®Õn n¨m 2005 chóng ta míi ®¹t 49% kÕ ho¹ch, so víi nhiÖm vô ®Õn n¨m 2010 chØ ®¹t 34%. ChÝnh v× vËy, t¹i Héi nghÞ s¬ kÕt Dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng tæ chøc ngµy 11-12/10/2005 ChÝnh phñ ®· chØ ®¹o trong thêi gian tíi cÇn tËp trung ®Èy m¹nh ph¸t triÓn trång RSX. Nghiªn cøu nµy lµ mét trong nh÷ng néi dung nghiªn cøu quan träng cña ®Ò tµi: “Nghiªn cøu ph¸t triÓn trång RSX cã hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ bÒn v÷ng vïng miÒn nói phÝa B¾c” thuéc Ch−¬ng tr×nh Nghiªn cøu Khoa häc C«ng nghÖ phôc vô ph¸t triÓn N«ng nghiÖp miÒn nói phÝa B¾c (MNPB), ®−îc ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam thùc hiÖn tõ gi÷a n¨m 2002 ®Õn hÕt n¨m 2005 trªn ®Þa bµn c¸c tØnh MNPB. II/ Môc tiªu: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn trång RSX ®· cã, rót ra ®−îc nh÷ng −u, nh−îc ®iÓm, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè khuyÕn nghÞ. III/ Néi dung nghiªn cøu: - Tæng quan nh÷ng chÝnh s¸ch ®· cã liªn quan ®Õn khai th¸c, vËn chuyÓn vµ thÞ tr−êng l©m s¶n rõng trång s¶n xuÊt. - §¸nh gi¸ nh÷ng mÆt thµnh c«ng vµ tån t¹i cña c¸c chÝnh s¸ch ®· cã ®Õn ph¸t triÓn trång RSX. - §Ò xuÊt mét sè khuyÕn nghÞ. IV/ Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Tham kh¶o cã chän läc c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· cã vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan nh− c¸c b¸o c¸o, bµi b¸o, tµi liÖu khoa häc,… ®Æc biÖt tµi liÖu héi th¶o do ®Ò tµi tæ chøc ngµy 21/10/2004 t¹i viÖn Khoa Häc L©m nghiÖp ViÖt Nam. - Tãm trÝch mét sè v¨n b¶n gèc: c¸c QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ cña Nhµ n−íc,... theo c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ L©m nghiÖp tËp 1, tËp 2, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1994, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ l©m nghiÖp, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp 2000,... - Kh¶o s¸t thùc ®Þa t¹i c¸c tØnh: Cao B»ng, B¾c K¹n, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Phó Thä, Tuyªn Quang, Qu¶ng Ninh, Hoµ B×nh, S¬n La, B¾c Giang ®−îc tiÕn hµnh tõ 2003 ®Õn 2005. V/ KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn: 5.1. Nh÷ng chÝnh s¸ch chñ yÕu khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trång RSX. 5.1.1. C¸c chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý rõng. Cã 2 v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng vÒ qu¶n lý rõng lµ: - QuyÕt ®Þnh 08/2001/TTg ngµy 11/01/2001 vÒ quy chÕ qu¶n lý rõng ®Æc dông, phßng hé, s¶n xuÊt lµ rõng tù nhiªn. - LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng (BV&PTR) n¨m 1991, söa ®æi n¨m 2004: Mét sè nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chñ yÕu vÒ c¸c chÝnh s¸ch: + QuyÕt ®Þnh 08/2001/Q§/TTg ®· thay ®æi ®Þnh h−íng mét thêi lµ “®ãng cöa rõng tù nhiªn” vµ bæ sung hoµn thiÖn theo LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng n¨m 1991 vÒ mÆt quy ho¹ch, kÕ ho¹ch 3 lo¹i rõng; vÒ kinh doanh sö dông rõng tù nhiªn lµ RSX cho c¸c l©m tr−êng vµ chñ rõng kh¸c ®−îc giao vµ thuª ®Êt. §©y còng lµ ®iÓm míi ®· ®−îc cô thÓ ho¸ h¬n më ®−êng cho viÖc s¶n xuÊt kinh doanh rõng tù nhiªn, mét tµi nguyªn thÕ m¹nh cña rõng n−íc ta ®· bÞ khai th¸c l¹m dông sau hµng chôc n¨m. + LuËt BV&PTR söa ®æi n¨m 2004 ®· chÝnh thøc ghi nhËn c¸c bæ sung ®iÒu chØnh ®ã n©ng cao gi¸ trÞ ph¸p lý cña QuyÕt ®Þnh 08/2001/TTg; ngoµi ra cßn bæ sung ¸p dông cho c¶ ®èi t−îng RSX lµ rõng trång t¹o khung ph¸p lý cho ph¸t triÓn trång RSX theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. 1
+ Tuy nhiªn, t¹i LuËt BV&PTR söa ®æi n¨m 2004 ®· lo¹i bá “®Êt ch−a cã rõng ®−îc quy ho¹ch cho l©m nghiÖp” theo LuËt BV&PTR n¨m 1991, trong ®ã ®Êt l©m nghiÖp chØ cßn lµ ®Êt cã rõng mµ th«i. Ngoµi ra, mÆc dï vËy kh©u giao ®Êt RSX lµ rõng tù nhiªn cßn chËm míi dõng l¹i ë thÝ ®iÓm t¹i mét vµi n¬i ë T©y nguyªn, kh©u quy ho¹ch, kÕ ho¹ch còng chØ míi dõng l¹i ë trªn b¶n ®å, kh©u cho thuª ®Êt RSX gÇn nh− ch−a cã ë ®©u thùc hiÖn,… + TÊt c¶ ®Òu do thñ tôc cßn r−êm rµ phøc t¹p, ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng tµi nguyªn RSX ch−a ®−îc x©y dùng mét c¸ch khoa häc, thùc tiÔn vµ kh¶ thi; ch−a cã nh÷ng h−íng dÉn, chÕ ®Þnh cô thÓ ®Ó thùc thi quy ho¹ch trªn thùc ®Þa vv…, cho nªn chËm hoÆc ch−a ®i vµo thùc tÕ. 5.1.2. C¸c chÝnh s¸ch chñ yÕu vÒ ®Êt ®ai. - LuËt ®Êt ®ai söa ®æi n¨m 2003. - NghÞ ®Þnh 02/ CP ngµy 15/01/1994 quy ®Þnh viÖc giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp - NghÞ ®Þnh 163/CP ngµy 16/11/ 1999 vÒ giao ®Êt, cho thuª ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp. - NghÞ ®Þnh 01/CP ngµy 01/01/1995 vÒ giao kho¸n ®Êt vµ rõng sö dông vµo môc ®Ých n«ng, l©m nghiÖp. Mét sè nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chñ yÕu vÒ c¸c chÝnh s¸ch: + §Êt ®ai lµ t− liÖu s¶n xuÊt c¬ b¶n ®−îc giao cã chñ thùc sù - ®iÓm mÊu chèt nhÊt ®Ó thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµ x· héi ho¸ nghÒ rõng, mét quèc s¸ch cña Nhµ n−íc nh−ng vÉn cßn bÞ bÕ t¾c trong nhiÒu n¨m. Theo thêi gian, c¸c NghÞ ®Þnh 02/CP (1994), NghÞ ®Þnh 01/CP (1995), NghÞ ®Þnh 163/CP (1999) vµ LuËt ®Êt ®ai söa ®æi (2003) ®· dÇn dÇn th¸o gì ®−îc bÕ t¾c ®ã. + NhiÒu quy ®Þnh cô thÓ vÒ giao ®Êt cho tæ chøc, c¸ nh©n, hé sö dông æn ®Þnh l©u dµi (sæ ®á) theo NghÞ ®Þnh 02/CP, giao kho¸n ®Êt vµ RSX theo chu kú kinh doanh cho c¸c ®èi t¸c nãi trªn (sæ xanh) theo NghÞ ®Þnh 01/CP; giao ®Êt, cho thuª ®Êt l©m nghiÖp cho c¸c ®èi t¸c ®ã sö dông æn ®Þnh l©u dµi theo 163/CP ®· th¸o gì c¬ b¶n ®−îc nót t¾c nµy. + LuËt ®Êt ®ai söa ®æi 2003 ®· kÕ thõa ®−îc c¸c chÝnh s¸ch Êy t¹o khung ph¸p lý v÷ng ch¾c cho quyÒn së h÷u ®Êt ®ai víi c¸c møc ®é −u ®·i kh¸c nhau ®Ó khuyÕn khÝch, thu hót mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, ®Æc biÖt lµ RSX. Tuy vËy, còng cßn l¹i kh«ng Ýt khã kh¨n, ®Êt ®ai bÞ chia vµ giao manh món nªn kh«ng phï hîp víi môc tiªu trång rõng nguyªn liÖu tËp trung, quy ho¹ch tæng thÓ ®Êt ®ai gi÷a c¸c ngµnh vµ trong ngµnh ch−a râ rµng vµ æn ®Þnh ®Æc biÖt RSX,... cho nªn trong thùc tÕ khã t×m ®−îc ®Êt ®ai ®Ó ph¸t triÓn nghÒ trång rõng, lý do chÝnh lµ c¸c chÕ ®Þnh vµ biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn ch−a ®ñ m¹nh. 5.1.3. C¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t−, tÝn dông vµ thuÕ sö dông ®Êt. - LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc 1994 (söa ®æi): - LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi, 1996: - Q§ 264/ 92/ CP ngµy 22/2/1992 vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t− ph¸t triÓn rõng: - NghÞ ®Þnh 106/2004/ CP 1/4/2004 vÒ tÝn dông ®Çu t− ph¸t triÓn. - LuËt thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 1993 vµ Q§ 199/2001/TTg ngµy 28/12/2001 vÒ ®èi t−îng miÔn thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp - NghÞ ®Þnh 74/CP ngµy 25/10/1993 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh luËt thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp: - NghÞ quyÕt Quèc héi 2003 vÒ miÔn gi¸ thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp Mét sè nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chñ yÕu vÒ c¸c chÝnh s¸ch: - VÒ chÝnh s¸ch ®Çu t−. + LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc n¨m 1994 (söa ®æi) vµ LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi n¨m 1996 ®· t¹o ®−îc khung ph¸p lý thu hót c¸c nhµ ®Çu t− trong vµ ngoµi n−íc vµo trång RSX, mét lÜnh vùc ®Çu t− nhiÒu rñi ro vµ l©u thu håi vèn. ViÖc xÕp trång RSX vµo nhãm ngµnh −u tiªn A cÇn 2
khuyÕn khÝch hoÆc vïng kinh tÕ - x· héi khã kh¨n vµ ®Æc biÖt khã kh¨n (B, C) ®−îc −u ®·i ®Çu t− miÔn gi¶m tiÒn sö dông ®Êt, tiÒn thuª ®Êt, miÔn nép thuÕ sö dông ®Êt,… t¹o ®−îc ®é th«ng tho¸ng ®Ó thu hót c¸c ®èi t¸c. + ViÖc khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi cßn nhiÒu bÊt cËp, ngo¹i trõ c«ng ty Kiªn Tµi ë Kiªn Giang trång B¹ch ®µn trªn ®Êt phÌn ®· thÊt b¹i, cßn l¹i c«ng ty liªn doanh VIJACHIP §µ N½ng gi÷a 5 ®¬n vÞ ViÖt Nam vµ Nisso Iwai NhËt B¶n, c«ng ty QPFL trång rõng vµ xuÊt khÈu d¨m m¶nh ë B×nh §Þnh b»ng 100% vèn n−íc ngoµi - thuéc vïng Nam Trung Bé cßn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶; ë Nam Bé vµ B¾c Bé ch−a cã ®Çu t− n−íc ngoµi nµo cho kinh doanh trång RSX. + Víi khuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc cã ®é th«ng tho¸ng râ nÐt h¬n nh−ng víi thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh còng ch−a thu hót ®−îc nhiÒu ngo¹i trõ mét vµi doanh nghiÖp t− nh©n cã ®Çu t− vµ biÕt lµm giµu bøt ph¸ b»ng c¸ch liªn kÕt víi hé d©n ®Ó tÝch tô ®Êt ®ai vµ bao tiªu s¶n phÈm nh− Doanh nghiÖp trång rõng 327 ë Yªn B¸i («ng §ç ThËp), cßn l¹i phÇn lín còng bÞ rµo c¶n trë vÒ thiÕu vèn, vÒ chê ®îi −u ®·i l·i suÊt vèn vay mµ kh«ng v−¬n lªn ®Çu t− vÒ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ th©m canh. - VÒ c¸c chÝnh s¸ch tÝn dông. + QuyÕt ®Þnh 264/91/CP vÒ h×nh thøc ®Çu t− tÝn dông l·i suÊt −u ®·i, NghÞ ®Þnh 106/2004/CP vÒ tÝn dông ®Çu t− ph¸t triÓn ®· ®−a ra nhiÒu h×nh thøc −u ®·i ®Ó khuyÕn khÝch trång rõng kÓ tõ khi b¾t ®Çu kÕt thóc giai ®o¹n bao cÊp vµo n¨m 1990. B¾t ®Çu vµo thêi kú ®æi míi QuyÕt ®Þnh 264/91 ®−îc vay theo dù ¸n ®−îc duyÖt cho trång rõng nguyªn liÖu tõ lóc b¾t ®Çu ®Õn thµnh thôc l·i ®¬n 1 lÇn vµo khai th¸c chÝnh nh−ng kh«ng qu¸ 5 n¨m víi møc l·i kho¶ng 6,6%/n¨m. C¸c l©m tr−êng ®Òu chÊp nhËn ®−îc nh−ng vèn ng©n s¸ch h¹n chÕ nªn còng duy tr× ®−îc kho¶ng 10 n¨m vµ h¹n chÕ cho mét sè vïng vµ ®¬n vÞ trång nguyªn liÖu giÊy, gç má mÆc dï cã nhiÒu thuËn lîi cho ®¬n vÞ s¶n xuÊt: thu l·i ®¬n, 1 lÇn, cuèi chu kú. + QuyÕt ®Þnh 106/04/CP më réng nhiÒu h×nh thøc h¬n cho c¶ tÝn dông th−¬ng m¹i vµ tÝn dông −u ®·i víi nhiÒu h×nh thøc cô thÓ nh− cho vay ®Çu t−, hç trî l·i suÊt sau ®Çu t−, b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t− rÊt phong phó thu hót ®−îc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia h¬n. Tuy nhiªn, thñ tôc phøc t¹p nh− ph¶i cã dù ¸n duyÖt hµng n¨m, nép l·i hµng n¨m vv… MÆc dï møc l·i chuyÓn tõ 7%/n¨m thêi gian ®Çu råi ®−îc h¹ xuèng 5,4 %/n¨m hiÖn nay nh−ng còng cã Ýt chñ rõng ®−îc vay ®Ó ph¸t triÓn trång rõng. Xu thÕ chung lµ muèn gi¶m l·i suÊt thÊp h¬n hoÆc gi÷ cao theo c¸ch vay vµ thu l·i nh− 264/91/CP vµ nÕu theo h−íng cø mong chê vµo gi¶m l·i suÊt ®ã th× kh«ng thóc ®Èy ng−êi trång rõng v−¬n lªn trong c¹nh tranh thÞ tr−êng. - VÒ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. §· cã rÊt nhiÒu v¨n b¶n −u ®·i miÔn gi¶m thuÕ ®Êt trång RSX nh− luËt thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp n¨m 1993; NghÞ ®Þnh 74/93/CP; QuyÕt ®Þnh 1999/01/CP; NghÞ quyÕt Quèc héi n¨m 2003 quy ®Þnh vÒ miÔn gi¶m thuÕ nh»m thu hót nhiÒu ®èi t−îng thùc hiÖn trång RSX. Tuy nhiªn, cã 2 c¶n trë lín mµ luËt ch−a ph¸t huy ®−îc t¸c dông lµ: - Rõng trång s¶n xuÊt th−êng cã chu kú dµi ngµy, chËm thu håi vèn. - Thñ tôc còng cßn nhiÒu r¾c rèi, r−êm rµ. 5.1.4. C¸c chÝnh s¸ch vÒ khai th¸c, vËn chuyÓn vµ thÞ tr−êng l©m s¶n. - Q§ 136/CP ngµy 31/ 7/1998 söa ®æi mét sè quy ®Þnh vÒ thñ tôc xuÊt khÈu gç l©m s¶n. - Q§ 661/98/CP phÇn chÝnh s¸ch h−ëng lîi vµ tiªu thô s¶n phÈm ®èi víi rõng trång s¶n xuÊt. - ChØ thÞ 19/TTg ngµy 16/7/1999 vÒ biÖn ph¸p ®Èy m¹nh tiªu thô gç rõng trång. - Q§ 80/02/TTg ngµy 24/6/2002 vÒ khuyÕn khÝch tiªu thô n«ng s¶n (gåm l©m s¶n hµng ho¸). - Q§ 160/TTg ngµy 4/9/1998 quy ho¹ch ngµnh giÊy ®Õn n¨m 2010; Q§ 149/98/ TTg ngµy 21/8/ 1998 quy ho¹ch vïng gç má. - Q§ 02/1999/ BNN /PTLN ngµy 05/01/ 1999; Q§ 04/2004 /BNN/LN (söa ®æi) ngµy 02/02/2004 vµ Q§ 40/2005/BNN (söa ®æi) ngµy 07/7/2005 vÒ ban hµnh Quy chÕ khai th¸c gç vµ l©m s¶n kh¸c. * Nh÷ng thµnh c«ng: 3
• C¸c Q§ 136/98/CP söa ®æi mét sè quy ®Þnh vÒ thñ tôc xuÊt khÈu gç, l©m s¶n, Q§ 661/98/CP phÇn vÒ chÝnh s¸ch h−ëng lîi vµ tiªu thô s¶n phÈm ®èi víi rõng trång s¶n xuÊt, c¸c QuyÕt ®Þnh 02/1999/BNN/PTLN, 04/2004/BNN/LN, Q§ 40/2005/BNN ngµy 07/7/2005 vÒ ban hµnh Quy chÕ khai th¸c gç vµ l©m s¶n kh¸c ®· cho phÐp chñ rõng cã quyÒn tù quyÕt ®Þnh thêi ®iÓm, ph−¬ng thøc khai th¸c, tù do l−u th«ng s¶n phÈm gç RTSX,... §Æc biÖt Q§ 40/2005/BNN ®· cã ®iÒu chØnh vÒ viÖc khai th¸c c¸c loµi c©y ë rõng trång, v−ên rõng cã tªn trïng víi c¸c c©y ë rõng tù nhiªn, ®· th¸o gì nh÷ng khã kh¨n thùc tiÔn l©u nay gÆp ph¶i, khuyÕn khÝch ng−êi d©n ph¸t triÓn trång c©y b¶n ®Þa, c©y cã chu kú dµi ngµy, gç cã chÊt l−îng cao,... Nh− vËy, vÊn ®Ò khai th¸c, l−u th«ng, tiªu thô vµ thÞ tr−êng l©m s¶n ®· th«ng tho¸ng h¬n tr−íc rÊt nhiÒu. • C¸c quyÕt ®Þnh nµy còng khuyÕn khÝch chÕ biÕn, xuÊt khÈu s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn,… tõ ®©y ®· më ®−êng cho viÖc xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm ®å gç ®· qua chÕ biÕn ë n−íc ta ra thÞ tr−êng thÕ giíi, kÝch thÝch trång RSX vµ chÕ biÕn,… Nh− vËy, ®· th¸o gì ®−îc rµo c¶n lín nhÊt tr−íc ®©y, nhê ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm gç n−íc ta n¨m 2004 ®¹t 1,2 tû USD vµ dù kiÕn n¨m 2005 ®¹t 1,5 tû USD. §©y lµ b−íc tiÕn rÊt ®¸ng kÓ cña ngµnh chÕ biÕn gç n−íc ta. • C¸c QuyÕt ®Þnh 19/99/TTg, QuyÕt ®Þnh 80/02/TTg khuyÕn khÝch sö dông gç, xuÊt khÈu gç rõng trång, khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ký hîp ®ång tiªu thô l©m s¶n víi ng−êi s¶n xuÊt ®Ó chÕ biÕn tiªu thô l©m s¶n hµng ho¸, hé gia ®×nh ®−îc sö dông gi¸ trÞ sö dông quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gãp vèn, liªn doanh, liªn kÕt chÕ biÕn, kinh doanh, xuÊt khÈu l©m s¶n,… LÇn ®Çu tiªn ®· cã chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn liªn kÕt cho dßng nguyªn liÖu tõ trång rõng ®Õn chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm vèn ®· bÞ chia c¾t, k×m h·m ph¸t triÓn trång RSX c¶ thêi gian rÊt dµi tr−íc ®©y. Trong thùc tiÔn s¶n xuÊt ®· xuÊt hiÖn nhiÒu m« h×nh liªn kÕt s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi hé trång rõng nh− ë Yªn B¸i, Phó Thä, Hoµ B×nh, L¹ng S¬n,.., gi÷a c¸c c¬ së chÕ biÕn víi ®¬n vÞ thu mua vµ vËn chuyÓn l©m s¶n nh− ë Tuyªn Quang, B¾c Giang,... • C¸c QuyÕt ®Þnh 160/98/TTg vµ 149/98/TTg vÒ quy ho¹ch vïng giÊy vµ vïng má lµ c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó hoµn thµnh quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu tËp trung theo h−íng æn ®Þnh bÒn v÷ng s¶n xuÊt hµng ho¸ còng g¾n t¹o nguyªn liÖu chÕ biÕn vµ tiªu thô, ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng cho khai th¸c vËn chuyÓn. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi c¸c vïng s©u, vïng xa - n¬i c¬ së h¹ tÇng cßn nhiÒu thÊp kÐm, viÖc vËn chuyÓn l©m s¶n gÆp nhiÒu khã kh¨n. * Nh÷ng tån t¹i chÝnh: Trong thùc tiÔn cßn gÆp 3 rµo c¶n lín cho tÊt c¶ c¸c kh©u: - Sù lîi dông c¸c khe hë cña ng−êi trång rõng, chñ hé vµ c¸ nh©n do ch−a cã ®ñ tr×nh ®é s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hµng ho¸ vµ nh÷ng t− th−¬ng lîi dông quy luËt thÞ tr−êng tù do trong mua b¸n, thu gom s¶n phÈm ®Ó Ðp gi¸, g©y khã kh¨n cho ng−êi trång rõng. - C¸c lo¹i phÝ v« h×nh vµ “luËt lÖ” kh¸c cña nh÷ng ng−êi cã chøc quyÒn vµ nh÷ng ng−êi cã thÕ lùc g©y c¶n trë ®−êng ®i cña dßng nguyªn liÖu tõ ®Çu vµo ®Õn ®Çu ra. - C¸c chÕ tµi ®Þa ph−¬ng tõ kh©u quy ho¹ch cho ®Õn ¸p dông c¸c luËt lÖ, chÝnh s¸ch riªng cho nªn trong thùc tÕ mäi kh©u ®Òu kh«ng ®−îc vËn ®éng ®óng theo quü ®¹o cña c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh. C¸c chÝnh s¸ch cña ®Þa ph−¬ng còng n¶y sinh ra nhiÒu h¹n chÕ c¶ vÒ ph¸t triÓn trång RSX còng nh− l−u th«ng, chÕ biÕn s¶n phÈm hµng ho¸. GÇn nh− tØnh nµo còng cã dù ¸n trång rõng nguyªn liÖu giÊy vµ v¸n nh©n t¹o trong lóc vèn vµ thÞ tr−êng tiªu thô kh«ng cho phÐp do c¸c dù ¸n chØ xuÊt ph¸t tõ ý muèn chñ quan. C¸c c«ng ty vËn chuyÓn gç nguyªn liÖu cña tØnh gi÷ vai trß b¾t buéc ®Ó ®−a gç rõng trång tõ b·i 1 (cöa rõng) ®Õn b·i 2 (n¬i cã thÓ vËn chuyÓn ®−îc b»ng « t«) c¶n trë tÝnh chñ ®éng cña chñ rõng vµ ph¶i chÞu gi¸ b¸n nguyªn liÖu thÊp g©y thiÖt h¹i cho ng−êi trùc tiÕp trång rõng kÓ c¶ mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã RSX. Mét sè quy ®Þnh cô thÓ ch−a s¸t thùc tÕ nªn kh«ng kh¶ thi. Gç nguyªn liÖu giÊy thõa chñ yÕu do quy ®Þnh gi¸ mua thÊp vµ kh«ng ®−îc b¸n ngoµi vïng nªn nhu cÇu gç v¸n nh©n t¹o tuy Ýt nh−ng vÉn thiÕu nguyªn liÖu. Quy ®Þnh thuÕ suÊt 2% cho c©y rõng kh«ng ph©n biÖt h¹ng ®Êt chØ cã lîi cho c¬ quan thuÕ khi tÝnh thuÕ, thu nép thuÕ, kh«ng t¹o ra sù c«ng b»ng gi÷a c¸c h¹ng ®Êt tèt, xÊu, kh«ng khuyÕn 4
khÝch th©m canh v× s¶n l−îng nhiÒu ph¶i nép nhiÒu vµ ng−îc l¹i, hay nÕu kh«ng ®−a ®Êt vµo s¶n xuÊt kh«ng nép thuÕ,… C¸c quy ®Þnh th«ng tho¸ng vÒ khai th¸c, l−u th«ng tuy ®· thóc ®Èy, th¸o gì ®−îc t×nh tr¹ng “cÊm vËn” tr−íc ®©y nh−ng còng cßn nhiÒu khe hë ®Ó t− th−¬ng lîi dông Ðp gi¸, Ðp c«ng víi chñ rõng. C¸c hîp ®ång liªn kÕt hoÆc giao kho¸n ®Êt trång RSX gi÷a chñ rõng (l©m tr−êng, c«ng ty) víi d©n nhiÒu n¬i bÞ ph¸ vì do ®Õn lóc thu ho¹ch ng−êi nhËn ®Êt, nhËn rõng kh«ng tu©n thñ tû lÖ ¨n chia nh− ®· ký kÕt vÉn kh«ng ®−îc xö kÞp thêi vµ nghiªm minh. 5.1.5. C¸c chÝnh s¸ch kh¸c cã liªn quan. - Q§ 187/CP vÒ ®æi míi tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý l©m tr−êng quèc doanh. - NghÞ quyÕt 28/TW cña Bé ChÝnh trÞ ngµy 16/6/2003 vÒ tiÕp tôc ®æi míi n«ng l©m tr−êng quèc doanh. - NghÞ quyÕt 03/2000 /CP ngµy 25/6/2000 vÒ kinh tÕ trang tr¹i. - Q§ 178/TTg ngµy 12/1/2001 vÒ quyÒn lîi, nghÜa vô cña hé, c¸ nh©n ®−îc giao, thuª, kho¸n rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp - ChØ thÞ 19/04/TTg ngµy 01/6/2004 vÒ mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh chÕ biÕn gç vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm gç. - C¸c dù ¸n quèc tÕ, dù ¸n vµ chÝnh s¸ch ®Þa ph−¬ng. Cã 5 m¶ng vÊn ®Ò cã liªn quan cã tÝnh chÊt bæ sung hç trî cho 4 lÜnh vùc chñ yÕu ®· ®Ò cËp lµ: Qu¶n lý rõng - ®Êt ®ai - ®Çu t− tÝn dông vµ thuÕ ®Êt - khai th¸c l−u th«ng chÕ biÕn vµ thÞ tr−êng, ®ã lµ: i) L©m tr−êng quèc doanh: C¸c Q§ 187/CP vÒ ®æi míi tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý l©m tr−êng quèc doanh, NghÞ ®Þnh 28/03/BCT vÒ tiÕp tôc ®æi míi l©m n«ng tr−êng quèc doanh chÊm døt ®−îc mét thêi gian dµi trång rõng theo kÕ ho¹ch bao cÊp, lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ cña c¸c ®¬n vÞ nµy. Nhµ n−íc giao quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cho l©m tr−êng cã quyÒn quyÕt ®Þnh thêi ®iÓm, ph−¬ng thøc khai th¸c, tù do l−u th«ng s¶n phÈm, trÝch lËp quü hç trî s¶n xuÊt, ®Çu t− th©m canh g¾n vïng nguyªn liÖu víi chÕ biÕn ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kinh doanh. Trªn thùc tÕ vÉn cßn 2 lo¹i l©m tr−êng trùc thuéc c¸c tæng c«ng ty vµ trùc thuéc UBND tØnh, trong sè ®ã chØ cã Ýt l©m tr−êng lµm ¨n cã l·i vµ ®øng v÷ng víi c¬ chÕ thÞ tr−êng nh−ng khã kh¨n lín nhÊt vÉn lµ hä ch−a ®−îc tù chñ, vÉn chÞu sù chi phèi cña cÊp trªn, ngo¹i trõ mét sè nh− l©m tr−êng §oan Hïng, U«ng BÝ,… ®· t¹o ®−îc dßng nguyªn liÖu khÐp kÝn, m¹nh d¹n kinh doanh tæng hîp g¾n khai th¸c chÕ biÕn, tËn dông mäi phÕ phÈm ngoµi nguyªn liÖu chÝnh (gç giÊy, gç má) t×m ®−îc ®Çu ra vµ ®Çu t− th©m canh. ii) V¨n b¶n bæ sung: C¸c NghÞ quyÕt 03/2000/TTg vÒ kinh tÕ trang tr¹i; Q§ 178/01/TTg vÒ quyÒn lîi, nghÜa vô cña hé ®−îc giao, thuª kho¸n rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp, chØ thÞ 19/04/TTg vÒ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm gç; Q§ 95/CP cho lËp quü hç trî s¶n xuÊt ®· ®−a ra ®−îc mét sè chÝnh s¸ch míi. §ã lµ nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ bæ sung hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh nguyªn t¾c trong c¸c v¨n b¶n vÒ ®Êt ®ai, vÒ khuyÕn khÝch thµnh phÇn kinh tÕ trang tr¹i ngoµi quèc doanh, vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn cung cÊp gç lín, vÒ trÝch vèn hç trî ph¸t triÓn s¶n xuÊt cho thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh. Nhê vËy ®· gãp phÇn th¸o gì nh÷ng m¾c mí c¶n trë trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trång rõng ®−îc chi phèi bëi c¬ chÕ thÞ tr−êng. Tuy vËy, møc ®é vµ tèc ®é øng dông cßn chËm do viÖc tæ chøc thùc hiÖn ch−a cã sù thèng nhÊt vµ tËp trung, m¹nh ai nÊy lµm, thiÕu c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy. iii) C¸c dù ¸n quèc tÕ. §Æc biÖt lµ dù ¸n PAM vµ nhÊt lµ dù ¸n KFW ®· thu ®−îc thµnh c«ng lín b»ng vèn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i nh−ng nhê sù qu¶n lý ®iÒu hµnh chÆt chÏ bµi b¶n vµ ®Æc biÖt chó träng kh©u giao quyÒn së h÷u ®Êt thùc sù vµ ®−îc h−ëng lîi ®Çy ®ñ ®· thu hót ®−îc c¸c hé gia ®×nh tham gia trång RSX rÊt cã hiÖu qu¶. Còng chÝnh nhê vËy mµ hµng v¹n ha ®Êt ®åi nói träc ®· giao cho d©n, rõng trång kh«ng chØ sinh tr−ëng ph¸t triÓn mµ còng ®−îc qu¶n lý b¶o vÖ tèt trong giai ®o¹n 5-10 n¨m khi cßn dù ¸n. VÊn ®Ò 5
cßn l¹i lµ giai ®o¹n tiÕp theo, nu«i d−ìng vµ sö dông rõng nh− thÕ nµo cho bÒn v÷ng khi kÕt thóc dù ¸n vÉn ch−a ®−îc gi¶i quyÕt. iv) C¸c dù ¸n vµ chÝnh s¸ch ®Þa ph−¬ng: GÇn nh− tØnh nµo còng cã dù ¸n trång rõng nguyªn liÖu giÊy vµ d¨m nh−ng do ch¹y ®ua víi thêi cuéc lµ chÝnh nªn cã tØnh cã dù ¸n nh−ng kh«ng cã quy ho¹ch hoÆc ng−îc l¹i. Do ý chñ quan, theo nghÞ quyÕt, kh«ng xuÊt ph¸t tõ tiÒm n¨ng nhÊt lµ vÊn ®Ò ®Êt ®ai, tiÒn ®Çu t− vµ khoa häc c«ng nghÖ còng nh− nhu cÇu thÞ tr−êng cho nªn hÇu hÕt lµ dë dang ngo¹i trõ ë mét vµi tØnh trång mét sè nguyªn liÖu truyÒn thèng, t¹o ®−îc chuçi hµnh tr×nh nguyªn liÖu khÐp kÝn, hç trî gièng bao tiªu s¶n phÈm thu hót ®−îc ng−êi d©n tham gia ®· cã ®−îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ (Tróc sµo, ChÌ ®¾ng ë Cao B»ng; Luång ë Phó thä). 5.2. ¶nh h−ëng cña c¸c chÝnh s¸ch tíi ph¸t triÓn trång RSX ë c¸c tØnh MNPB 5.2.1. ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch tíi giao ®Êt, giao rõng (G§GR) ë c¸c tØnh MNPB. Sè liÖu thu thËp ®−îc cho thÊy trong nh÷ng n¨m qua c¸c chÝnh s¸ch ®· cã t¸c ®éng râ rÖt tíi G§GR ë c¸c tØnh MNPB. - Vïng T©y B¾c: Trong sè 3 tØnh ®iÒu tra cã tíi 2 tØnh lµ Lai Ch©u vµ S¬n La ®· hoµn thµnh xong viÖc G§GR, tØnh Hoµ B×nh ®· giao ®−îc 80% diÖn tÝch; Toµn vïng ®· cÊp ®−îc 127.485 giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt (ch−a tÝnh tØnh Hoµ B×nh). - Vïng Trung t©m: C¸c tØnh ®· G§GR ®−îc nhiÒu lµ Phó Thä 100%, VÜnh Phóc 89,3%, Lµo Cai 76,4%; C¸c tØnh giao ®−îc Ýt gåm Tuyªn Quang 24,7%, Hµ Giang 51,7%; tÝnh trung b×nh toµn vïng ®· giao ®−îc 59,0% ®Êt l©m nghiÖp, cÊp ®−îc 156.209 GCNQSD§ (ch−a tÝnh tØnh Tuyªn Quang). - Vïng §«ng B¾c: C¸c tØnh ®· G§GR ®−îc nhiÒu lµ B¾c K¹n 100%, B¾c Giang 93,3%; C¸c tØnh giao ®−îc Ýt gåm Cao B»ng 56,2%, L¹ng S¬n 74,8%; tÝnh trung b×nh toµn vïng ®· giao ®−îc 77% ®Êt l©m nghiÖp, cÊp ®−îc 114.570 GCNQSD§ (ch−a tÝnh tØnh B¾c K¹n). 5.2.2. T¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch tíi m« h×nh tæ chøc trång RSX. C¸c chÝnh s¸ch, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch G§GR ®· cã t¸c ®éng rÊt lín tíi c¸c m« h×nh tæ chøc trång RSX. Qua ®iÒu tra, kh¶o s¸t cho thÊy ë c¸c tØnh MNPB cã c¸c d¹ng m« h×nh tæ chøc trång RSX sau ®©y. M« h×nh 1: Chñ rõng tù tæ chøc trång RSX trªn m¶nh ®Êt m×nh ®−îc giao hoÆc ®−îc thuª. M« h×nh nµy kh¸ phæ biÕn ®èi víi c¸c l©m tr−êng, xÝ nghiÖp hoÆc c«ng ty l©m nghiÖp. HiÖn nay, m« h×nh nµy vÉn ®−îc xem lµ chñ ®¹o vµ ®−îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c vïng nguyªn liÖu. Do thiÕu nh©n lùc nªn trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn chñ rõng th−êng ph¶i thuª m−ín nh©n c«ng. Mét sè h×nh thøc kho¸n c«ng viÖc sau ®©y ®· ®−îc ¸p dông: i) Kho¸n theo c«ng viÖc hoÆc kho¸n theo c«ng ®o¹n trång rõng: §©y lµ h×nh thøc c¸c chñ rõng kho¸n c«ng viÖc cho c¸c hé d©n tõ kh©u trång ®Õn ch¨m sãc, b¶o vÖ rõng 3 n¨m ®Çu, sau ®ã giao l¹i cho l©m tr−êng ®Ó kho¸n cho hé gia ®×nh hoÆc lùc l−îng chuyªn tr¸ch b¶o vÖ rõng cña l©m tr−êng. ii) Kho¸n hµng n¨m: Chñ rõng ký hîp ®ång kho¸n b¶o vÖ rõng hµng n¨m víi hé gia ®×nh. iii) Kho¸n æn ®Þnh, l©u dµi: H×nh thøc kho¸n nµy ¸p dông chñ yÕu trång rõng míi víi thêi gian giao kho¸n 50 n¨m hoÆc Ýt nhÊt lµ 1 chu kú c©y. M« h×nh 2: C¸c chñ rõng liªn kÕt víi c¸c hé gia ®×nh trång RSX. Trong m« h×nh nµy ng−êi d©n cã ®Êt, l©m tr−êng, xÝ nghiÖp, c«ng ty ®Çu t− vèn trång RSX. M« h×nh nµy phæ biÕn ë c¸c vïng nguyªn liÖu. M« h×nh 3: C¸c l©m tr−êng liªn doanh víi c¸c hé gia ®×nh trång RSX. §©y lµ m« h×nh tæ chøc trång RSX kh¸ ®Æc thï ë tØnh Tuyªn Quang vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn tõ n¨m 2002 trë l¹i ®©y ë mét sè l©m tr−êng nh− S¬n D−¬ng, NguyÔn V¨n Trçi, Yªn S¬n,… víi loµi c©y trång rõng lµ Keo lai. Sù kh¸c biÖt c¬ b¶n cña m« h×nh nµy lµ ®Êt trång rõng còng ®−îc ®Þnh gi¸ trÞ 6.100.000 ®/ha/chu kú 7 n¨m vµ xem lµ nguån vèn ®ãng gãp cña c¸c hé gia ®×nh. 6
M« h×nh 4: C¸c doanh nghiÖp t− nh©n, trang tr¹i l©m nghiÖp liªn kÕt víi c¸c hé d©n trång RSX vµ bao tiªu s¶n phÈm. M« h×nh nµy míi xuÊt hiÖn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë c¸c vïng nguyªn liÖu träng ®iÓm cña c¸c tØnh MNPB, ®Æc biÖt lµ Yªn B¸i vµ Phó Thä. Trong m« h×nh nµy c¸c doanh nghiÖp t− nh©n, c¸c trang tr¹i l©m nghiÖp ®ãng vai trß nh− c¸c l©m tr−êng. M« h×nh 5: C¸c dù ¸n n−íc ngoµi ®Çu t− cho c¸c hé d©n trång RSX. C¸c dù ¸n KFW1, KFW3, dù ¸n PAM 3352, 4304 vµ 5322,… cã nhiÒu h×nh thøc hç trî trång RSX cho c¸c tØnh MNPB. 5.2.3. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®Õn diÖn tÝch rõng trång s¶n xuÊt ë c¸c tØnh MNPB. DiÖn tÝch rõng trång lµ chØ sè quan träng nhÊt nãi lªn sù ph¸t triÓn cña trång rõng d−íi sù ¶nh h−ëng tæng hîp cña c¸c yÕu tè, trong ®ã cã c¸c chÝnh s¸ch. Sè liÖu thèng kª diÖn tÝch rõng trång s¶n xuÊt ë c¸c tØnh cho thÊy diÖn tÝch rõng trång s¶n xuÊt vïng MNPB nãi chung vµ ë c¶ 3 vïng nãi riªng ®Òu t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m. N¨m 1999 diÖn tÝch rõng trång s¶n xuÊt toµn vïng MNPB lµ 327.245 ha, tíi n¨m 2002 vµ 2003 con sè nµy t−¬ng øng lµ 472.735,6 ha vµ 526.186 ha, t−¬ng øng t¨ng 44,4% vµ 60,8% so víi n¨m 1999. DiÖn tÝch rõng trång s¶n xuÊt t¨ng cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nh− ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña vïng, kh¶ n¨ng ®Çu t− cña c¸c chñ rõng,… Tuy vËy, chóng ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch t¹o ®éng lùc ®Ó trång RSX ph¸t triÓn. 5.3. Nh÷ng thµnh c«ng vµ bÊt cËp, mét sè khuyÕn nghÞ. 5.3.1. Nh÷ng thµnh c«ng. • Trong vßng 15 n¨m kÓ tõ lóc b−íc vµo thêi kú ®æi míi mét hÖ thèng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ph¸t triÓn l©m nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ®èi víi trång RSX ®· ®−îc ®Þnh h×nh vµ hoµn thiÖn dÇn dÇn, t¹o ®−îc khung ph¸p lý cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng trªn ph¹m vi c¶ n−íc trong ®ã cã c¸c tØnh MNPB. • T¸c ®éng lín nhÊt lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ ph©n chia 3 lo¹i rõng, giao ®Êt, kho¸n ®Êt vµ rõng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trång RSX, chÝnh s¸ch ®Çu t−, tÝn dông, thuÕ sö dông ®Êt, chÝnh s¸ch liªn kÕt th«ng qua c¸c dù ¸n quèc tÕ víi ChÝnh phñ thu hót c¸c chñ hé ®−îc giao ®Êt trång RSX kÕt hîp phßng hé ®−îc h−ëng lîi. • ¶nh h−ëng vÒ chÝnh s¸ch ph©n chia 3 lo¹i rõng lµ t¹o ®−îc c¬ së ph¸p lý cho viÖc quy ho¹ch vÜ m« ®Êt l©m nghiÖp cho rõng phßng hé xung yÕu, c¸c hå chøa, ch¾n giã cè ®Þnh c¸t, ch¾n sãng b¶o vÖ ®ª ®Ëp, cho rõng ®Æc dông ë c¸c V−ên Quèc Gia vµ Khu b¶o tån thiªn nhiªn. Quan träng víi RSX lµ quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu giÊy, gç trô má ®· t−¬ng ®èi ®Þnh h×nh. • ¶nh h−ëng quan träng vÒ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai lµ giao ®Êt cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã quan träng nhÊt lµ c¸c hé gia ®×nh trång RSX. Giao kho¸n ®Êt vµ RSX, cho thuª ®Êt trång RSX ®Õn ngµy 31/12/2002 toµn quèc ®· giao ®Êt cã rõng cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc ®−îc 577.000 ha, hé gia ®×nh vµ trang tr¹i ®−îc 731.000 ha, ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng giao cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc lµ 1.070.000 ha, hé vµ c¸c trang tr¹i lµ 2.057.000 ha, chiÕm 60% diÖn tÝch ®Êt trèng ®· giao chñ yÕu lµ ®Êt trång RSX. Quy m« giao
®Þnh 136/98/CP). Mäi s¶n phÈm khai th¸c ®−îc tù do l−u th«ng, khuyÕn khÝch chÕ biÕn xuÊt khÈu s¶n phÈm tõ rõng trång ®· qua chÕ biÕn,… • NhiÒu chÝnh s¸ch bæ sung hç trî ®· cã t¸c dông thùc sù thóc ®Èy 2 mÆt rÊt c¬ b¶n: - Thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thùc hiÖn trång RSX ngoµi doanh nghiÖp Nhµ n−íc, ®æi míi tæ chøc vµ c¬ chÕ cña l©m tr−êng quèc doanh (QuyÕt ®Þnh 187-CP, NghÞ quyÕt 28/03/TW), vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i (NghÞ quyÕt 03/2000/CP) vµ quy ®Þnh quyÒn lîi, nghÜa vô cña hé, c¸ nh©n ®−îc giao thuª, kho¸n rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp (QuyÕt ®Þnh 178/01/TTg). - §Èy m¹nh c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh chÕ biÕn gç vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm gç (ChØ thÞ 19/04/TTg), lËp quü hç trî ®Çu t− trång RSX (QuyÕt ®Þnh 95/CP) b»ng quy ho¹ch, th©m canh, c¶i thiÖn gièng, ph¸t triÓn c©y gç lín, trÝch doanh thu t¹o vèn ph¸t triÓn trång rõng. Theo h−íng ®ã ®· th¸o gì ®−îc nhiÒu rµo c¶n bÕ t¾c trong x· héi ho¸ nghÒ rõng còng nh− chÕ biÕn xuÊt khÈu l©m s¶n trong nhiÒu n¨m qua. 5.3.2. Nh÷ng tån t¹i, bÊt cËp. • Mäi ®æi míi vµ chuyÓn biÕn do t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch míi dõng l¹i ë cÊp ®é vÜ m« vµ do nhiÒu rµo c¶n nªn còng cßn kh«ng Ýt bÕ t¾c trong viÖc thùc thi nh− quy ho¹ch 3 lo¹i rõng hay vïng nguyªn liÖu còng míi mang tÝnh ®Þnh h−íng, trªn b¶n ®å, ch−a cã mèc giíi quy ho¹ch chi tiÕt trªn thùc ®Þa. Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m qua quy ho¹ch nhiÒu n¬i tiÕn hµnh ch−a chuÈn, ch−a ®óng víi yªu cÇu thùc tÕ, ch−a kh¸ch quan, cßn ch¹y theo nguån vèn ®Çu t−, v× vËy nhiÒu n¬i lÏ ra ph¶i quy ho¹ch trång RSX th× l¹i quy ho¹ch lµ rõng phßng hé ®Ó ®−îc h−ëng chÕ ®é ®Çu t− cña dù ¸n 661. • Mét sè chÝnh s¸ch hÇu nh− chØ cã ý nghÜa víi khu vùc kinh tÕ Nhµ n−íc. C¸c chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch trång RSX nh− khuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc vµ n−íc ngoµi gÇn nh− ch−a thu hót ®−îc bao nhiªu nhÊt lµ c¸c tØnh phÝa B¾c ch−a cã c«ng ty nµo ®−îc giao hoÆc thuª ®Êt,… do ®Êt ®ai manh món, xÊu, hiÖu qu¶ trång rõng thÊp, hoµn vèn chËm,… • C¸c chÝnh s¸ch tuy cã nhiÒu nh−ng ch−a ®−îc x©y dùng mét c¸ch cã hÖ thèng, toµn diÖn, ch−a cã tæng kÕt vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ mµ th−êng ch¹y sau, bÞ ®éng theo kiÓu “giËt gÊu v¸ vai” cho nªn thiÕu tÝnh ®ång bé hoµn chØnh vµ th−êng biÕn ®éng thay ®æi, söa ®æi mét c¸ch nhanh chãng, thiÕu tÝnh æn ®Þnh. C¸c chÝnh s¸ch vÉn ch−a t¹o ®−îc ®éng lùc thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− trång RSX ngo¹i trõ mét sè vïng nguyªn liÖu träng ®iÓm. • ViÖc x©y dùng c¸c thñ tôc h−íng dÉn thùc hiÖn c¸c luËt, c¸c nghÞ ®Þnh rÊt chËm, ®éi ngò c¸n bé tæ chøc ®−a c¸c chÝnh s¸ch vµo thùc hiÖn cã tr×nh ®é yÕu kÐm, nhiÒu tr−êng hîp cßn t¾c tr¸ch, lîi dông quyÒn thÕ ®Æt ra c¸c thñ tôc phøc t¹p, qua nhiÒu cöa, nhiÒu kh©u g©y khã kh¨n c¶n trë, lµm gi¶m t¸c ®éng tÝch cùc cña chÝnh s¸ch. V¨n b¶n quy ®Þnh thuª ®Êt RSX nh−ng kh«ng quy ®Þnh râ ng−êi cã rõng trång tõ vèn tù cã ®−îc thÕ chÊp gi¸ trÞ rõng ®Ó vay vèn kh«ng? NÕu cã th× ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ rõng nh− thÕ nµo ®Ó lµm c¨n cø thÕ chÊp,… • Mét sè quy ®Þnh cô thÓ ch−a s¸t thùc tÕ nªn kh«ng kh¶ thi. Gç nguyªn liÖu giÊy thõa chñ yÕu do quy ®Þnh gi¸ mua thÊp vµ kh«ng ®−îc b¸n ngoµi vïng nªn nhu cÇu gç v¸n nh©n t¹o tuy Ýt nh−ng vÉn thiÕu nguyªn liÖu. Quy ®Þnh thuÕ suÊt 2% cho c©y rõng kh«ng ph©n biÖt h¹ng ®Êt chØ cã lîi cho c¬ quan thuÕ khi tÝnh thuÕ, thu nép thuÕ, kh«ng t¹o ra sù c«ng b»ng gi÷a c¸c h¹ng ®Êt tèt, xÊu, kh«ng khuyÕn khÝch th©m canh v× s¶n l−îng nhiÒu ph¶i nép nhiÒu vµ ng−îc l¹i, hay nÕu kh«ng ®−a ®Êt vµo s¶n xuÊt kh«ng nép thuÕ,… • C¸c chÝnh s¸ch cña ®Þa ph−¬ng còng n¶y sinh ra nhiÒu h¹n chÕ c¶ vÒ ph¸t triÓn trång RSX còng nh− l−u th«ng, chÕ biÕn s¶n phÈm hµng ho¸. GÇn nh− tØnh nµo còng cã dù ¸n tËp trung vµo trång rõng nguyªn liÖu giÊy vµ v¸n nh©n t¹o trong lóc vèn vµ thÞ tr−êng tiªu thô kh«ng cho phÐp do c¸c dù ¸n chØ xuÊt ph¸t tõ ý muèn chñ quan. C¸c c«ng ty vËn chuyÓn gç nguyªn liÖu cña tØnh gi÷ vai trß b¾t buéc ®Ó ®−a gç rõng trång tõ b·i 1 (cöa rõng) ®Õn b·i 2 (cöa nhµ m¸y) c¶n trë tÝnh chñ ®éng cña chñ rõng vµ ph¶i chÞu gi¸ b¸n nguyªn liÖu thÊp g©y thiÖt h¹i cho ng−êi trùc tiÕp trång rõng kÓ c¶ mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã RSX. • C¸c gi¶i ph¸p xö lý c¸c vi ph¹m ch−a ®¶m b¶o ®−îc tÝnh nghiªm tóc lµm cho tiªu cùc ph¸t triÓn, kh«ng kÝch thÝch s¶n xuÊt. C¸c quy ®Þnh th«ng tho¸ng vÒ khai th¸c, l−u th«ng tuy ®· thóc ®Èy, th¸o gì ®−îc t×nh tr¹ng “cÊm vËn” tr−íc ®©y nh−ng còng cßn nhiÒu khe hë ®Ó t− th−¬ng lîi dông Ðp gi¸, 8
Ðp cÊp víi chñ rõng. C¸c hîp ®ång liªn kÕt hoÆc giao kho¸n ®Êt trång rõng s¶n xuÊt gi÷a chñ rõng (l©m tr−êng, c«ng ty) víi d©n nhiÒu n¬i bÞ ph¸ vì do ®Õn lóc thu ho¹ch ng−êi nhËn ®Êt, nhËn rõng kh«ng tu©n thñ tû lÖ ¨n chia nh− ®· ký kÕt vÉn kh«ng ®−îc xö kÞp thêi vµ nghiªm minh. 5.3.3. Nh÷ng khuyÕn nghÞ. Ph¶i cã ch−¬ng tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch trªn c¬ së tæng kÕt, ®¸nh gi¸ toµn diÖn vµ khoa häc. §· 1. ®Õn lóc cÇn tæ chøc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi trång RSX mét c¸ch toµn diÖn, hÖ thèng, nghiªm tóc, kh¸ch quan, khoa häc, kh¼ng ®Þnh nh÷ng khung chÝnh s¸ch c¶ vÜ m« vµ vi m« vÒ 2 mÆt ®−îc vµ ch−a ®−îc, ®−a ra nh÷ng ®Ò xuÊt bæ sung hoµn thiÖn chÝnh s¸ch chung mét c¸ch kÞp thêi, phï hîp kh«ng chØ trªn ph¹m vi toµn quèc mµ cßn ph¶i phï hîp víi ®Æc tr−ng cña tõng vïng, miÒn. C¸c tØnh MNPB lµ mét trong 3 vïng miÒn cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi kh«ng mÊy thuËn lîi ®èi víi trång RSX so víi 2 vïng cßn l¹i lµ miÒn Trung vµ miÒn Nam nªn cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vi m« phï hîp. 2. CÇn x©y dùng tæ chøc chuyªn tr¸ch chØ ®¹o, kiÓm tra, gi¸m s¸t thùc hiÖn chÝnh s¸ch. N¨ng lùc tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c ®Þa ph−¬ng cÇn ®−îc n©ng cao c¶ tr×nh ®é c¸n bé, ®iÒu kiÖn vµ ph−¬ng tiÖn thùc hiÖn, kiÓm tra vµ gi¸m s¸t. Bé NN & PTNT cÇn cã mét bé phËn chuyªn tr¸ch cã ®ñ kh¶ n¨ng tr×nh ®é kÓ c¶ kinh phÝ vµ ®Çu t−, th−êng xuyªn cËp nhËt ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng thµnh c«ng vµ bÊt cËp, tham m−u kÞp thêi cho Nhµ n−íc. §©y còng lµ tæ chøc tham m−u ®−a ra kÕ ho¹ch nghiªn cøu vµ x©y dùng chÝnh s¸ch trung h¹n vµ dµi h¹n ®Ó Nhµ n−íc cã ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu mét c¸ch chñ ®éng, tr¸nh t×nh tr¹ng chØ ®i ®iÒu tra kh¶o s¸t “h¹ phãng” mét thêi gian råi “®Î ra” chÝnh s¸ch. 3. Ph¶i thiÕt lËp quy ho¹ch vïng trång RSX g¾n víi m¹ng l−íi chÕ biÕn vµ thÞ tr−êng c¶ trªn thùc ®Þa. X©y dùng quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch trång RSX, quy ho¹ch c¶ m¹ng l−íi theo chuçi hµnh tr×nh cña dßng nguyªn liÖu tõ t¹o vïng nguyªn liÖu ®Õn chÕ biÕn vµ tiªu thô mét c¸ch khÐp kÝn kh«ng chØ trªn giÊy tê, b¶n ®å mµ ph¶i ®−îc thùc ®Þa ho¸ trªn c¬ së thèng nhÊt liªn ngµnh, thèng nhÊt gi÷a Trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng t¹o ®−îc mét l©m phËn RSX æn ®Þnh cã ®Çy ®ñ c¨n cø ph¸p lý. 4. T¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt rõng trång thay v× −u ®·i vµ gi¶m l·i suÊt. T¹o ®−îc sù c¹nh tranh c«ng b»ng gi÷a c¸c ngµnh hµng s¶n xuÊt ngay trong ngµnh N«ng nghiÖp dùa trªn c¬ së khuyÕn khÝch ®Çu t− khoa häc c«ng nghÖ th©m canh t¨ng n¨ng suÊt trong ®ã trång RSX kh«ng ph¶i chØ cã thùc hiÖn n¬i ®Êt xÊu ë vïng s©u vïng xa hoÆc kh«ng ph¶i lóc nµo còng tr«ng chê vµo −u ®·i l·i suÊt thÊp mµ ph¶i tù vËn ®éng ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i. Ph¶i ph¸ vì vßng luÈn quÈn: “SuÊt ®Çu t− trång rõng thÊp (3-4 triÖu ®ång/ha) → N¨ng suÊt rõng trång thÊp (40-50 m3/ha/10 n¨m) → §Êt trång rõng nghÌo xÊu (§åi nói träc x−¬ng xÈu) → HiÖu qu¶ ®Çu t− thÊp (cã khi lç hoÆc ngang l·i suÊt vay 5-7%/n¨m) → §ßi hái l·i suÊt thÊp hoÆc kh«ng l·i. 5. CÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¨ng c−êng nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ. CÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ, khuyÕn khÝch ®Çu t− trång rõng th©m canh tæng hîp liªn hoµn vµ hÖ thèng n©ng cao n¨ng suÊt rõng trång tõ chän c©y trång, chän gièng, c¶i thiÖn gièng ®Õn bãn ph©n, lµm ®Êt vµ hÖ thèng biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh: mËt ®é, ph−¬ng thøc trång, tØa th−a, tØa cµnh,… t¹o ra ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ ®Ó chñ rõng cã kh¶ n¨ng tÝch luü vèn t¸i ®Çu t− trång rõng, tho¸t ra khái sù phï thuéc vµo vèn vay. 6. Cã h−íng dÉn cô thÓ vµ bæ sung chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− trång rõng s¶n xuÊt. C¸c luËt khuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc (1994) vµ ®Çu t− n−íc ngoµi (1996) ®· t¹o ®−îc khung ph¸p lý ®Ó thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− trång RSX nh− −u ®·i cho c¸c vïng khã kh¨n, miÔn thuÕ sö dông ®Êt, miÔn gi¶m thuÕ ®Êt,… Tuy nhiªn, thùc tÕ ®· qua 10 n¨m mµ hiÖu qu¶ thu ®−îc ch−a lµ bao nhiªu do viÖc tæ chøc thùc hiÖn vµ mét sè quy ®Þnh cô thÓ ch−a ®ñ søc hÊp dÉn thu hót c¸c nhµ ®Çu t−. Vèn ®Çu t− lµ cùc kú quan träng, vèn tõ quü ®Çu t− hç trî quèc gia còng v« cïng cÇn thiÕt nh−ng kh«ng thÓ ®ñ ®Ó cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cña tÊt c¶ c¸c ®èi t¸c, v¶ l¹i còng kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ tiÕp cËp ®−îc víi nguån vèn nµy. V× vËy, viÖc thu hót c¸c nguån vèn kh¸c cña x· héi ®Çu t− vµo trång RSX lµ v« cïng cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ c¸c nguån vèn tõ c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n,... Ch−a cã c¸c quy ho¹ch thùc ®Þa ®Çy ®ñ, râ rµng víi lËp ®Þa ®Êt ®ai 9
cßn kh¸ vµ thuËn lîi, c¸c thñ tôc r−êm rµ qua nhiÒu cöa, nhiÒu n¬i lµ nh÷ng c¶n trë chÝnh cÇn cã chÝnh s¸ch vµ h−íng dÉn thùc hiÖn mét c¸ch cô thÓ vµ nghiªm tóc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Vâ §¹i H¶i, 2005: Nghiªn cøu c¸c m« h×nh tæ chøc trång RSX ë c¸c tØnh MNPB. T¹p chÝ NN & PTNT sè 11/2005, trang 51-54 vµ 47. 2. Vò Long, 2004: ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch tíi ph¸t triÓn trång RSX ë c¸c tØnh MNPB. B¸o c¸o tr×nh bµy t¹i Héi th¶o “¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch, thÞ tr−êng vµ chÕ biÕn l©m s¶n ®Õn ph¸t triÓn rõng trång s¶n xuÊt ë c¸c tØnh MNPB” tæ chøc t¹i ViÖn KHLN ViÖt Nam ngµy 21/10/2004, 18 trang. 3. Ph¹m Xu©n Ph−¬ng, 2003: Kh¸i qu¸t chÝnh s¸ch l©m nghiÖp liªn quan ®Õn ph¸t triÓn rõng nguyªn liÖu c«ng nghiÖp ë ViÖt nam. B¸o c¸o tr×nh bµy t¹i héi th¶o “N©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ trång rõng c«ng nghiÖp” tæ chøc t¹i Hoµ B×nh 22-23/12/2003, 14 trang. 4. Ph¹m Xu©n Ph−¬ng, 2004: ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch tíi ph¸t triÓn trång RSX ë c¸c tØnh MNPB. B¸o c¸o tr×nh bµy t¹i Héi th¶o “¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch, thÞ tr−êng vµ chÕ biÕn l©m s¶n ®Õn ph¸t triÓn rõng trång s¶n xuÊt ë c¸c tØnh MNPB” tæ chøc t¹i ViÖn KHLN ViÖt Nam ngµy 21/10/2004, 15 trang. 10