BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------
TRẦN MAI HƯƠNG
NGHIÊN CỨU NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TẬP TRUNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TẠI VÙNG
ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------
TRẦN MAI HƯƠNG
NGHIÊN CỨU NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN QUÁ TRÌNH TẬP TRUNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP
TẠI VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 9620115
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Người hướng dẫn khoa học:
1. GS.TS. HOÀNG NGỌC VIỆT
2. TS. HOÀNG MẠNH HÙNG
HÀ NỘI, NĂM 2024
i
LỜI CAM KẾT
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam
kết bằng danh dự cá nhân rằng bài tiểu luận này do tôi tự thực hiện và không vi phạm
yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Nghiên cứu sinh
(ký và ghi rõ họ tên)
Trần Mai Hương
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM KẾT ...................................................................................................... i
MỤC LỤC ............................................................................................................. ii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ v
DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................. vi
DANH MỤC HÌNH VẼ ..................................................................................... viii
PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU TRONG VÀ
NGOÀI NƯỚC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN .................................... 16
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đến đề tài ở ngoài nước .. 16
1.1.1. Các nghiên cứu về tập trung đất nông nghiệp và mối quan hệ giữa quy
mô ruộng đất với hiệu quả SXNN .............................................................. 16
1.1.2. Các nghiên cứu về nhân tố ảnh hưởng đến tập trung đất nông nghiệp 19
1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước về tập trung đất nông nghiệp ........ 22
1.2.1. Các nghiên cứu về chính sách TTĐNN ............................................ 22
1.2.2. Các nghiên cứu trong nước về nhân tố ảnh hưởng đến TTĐNN ........ 28
1.3. Kết luận tổng quan nghiên cứu ....................................................................... 33
1.4. Khoảng trống nghiên cứu ................................................................................ 35
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TẬP TRUNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP VÀ
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TẬP TRUNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP ... 38
2.1. Cơ sở lý thuyết về tập trung đất nông nghiệp ............................................... 38
2.1.1. Lý thuyết về tích tụ và tập trung tư bản ............................................ 38
2.1.2. Lý thuyết về hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp ................ 39
2.1.3. Lý luận về sản xuất hàng hoá, chuyên môn hoá và tập trung hoá trong
sản xuất .................................................................................................... 41
2.2. Một số khái niệm và hình thức tập trung đất nông nghiệp .......................... 43
2.2.1. Tích tụ và tập trung đất trong nông nghiệp ....................................... 43
2.2.2 Các hình thức tập trung đất nông nghiệp ........................................... 46
2.2.3. Phân biệt tích tụ và tập trung đất nông nghiệp .................................. 48
2.2.4. Các chỉ tiêu chủ yếu phản ánh kết quả tập trung ruộng đất trong nông
nghiệp ....................................................................................................... 49
2.3. Khái niệm và phân loại nhân tố ảnh hưởng đến tập trung đất nông nghiệp ..... 49
2.3.1. Khái niệm nhân tố ảnh hưởng .......................................................... 49
2.3.2. Khái niệm về nhân tố ảnh hưởng đến tập trung đất nông nghiệp ....... 50
2.3.3 Phân loại các nhân tố ảnh hưởng đến tập trung đất nông nghiệp ........ 50
2.3.4. Đánh giá ảnh hưởng của các nhân tố đến tập trung đất nông nghiệp . 60
2.4. Cơ sở thực tiễn về tập trung đất nông nghiệp ............................................... 62
iii
2.4.1. Kinh nghiệm quốc tế ....................................................................... 62
2.4.2. Kinh nghiệm của một số địa phương về tập trung đất nông nghiệp, hình
thức TTĐNN và nhân tố ảnh hưởng đến TTĐNN ....................................... 64
2.4.3. Bài học kinh nghiệm cho vùng đồng bằng sông Hồng ...................... 68
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG TẬP TRUNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP VÙNG
ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG ............................................................................. 70
3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội vùng đồng bằng sông Hồng 70
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................... 70
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................ 72
3.1.3 Đánh giá những thuận lợi và khó khăn của điều kiện tự nhiên, kinh tế -
xã hội tại đồng bằng sông Hồng đối với tập trung đất nông nghiệp ............ 73
3.2. Khái quát thực trạng tập trung đất nông nghiệp vùng đồng bằng sông Hồng .... 75
3.2.1 Vài nét khái quát thực trạng sử dụng đất nông nghiệp vùng ĐBSH .... 75
3.2.2. Tập trung đất nông nghiệp vùng ĐBSH ........................................... 77
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ...................................................................................... 96
CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TẬP TRUNG
ĐẤT NÔNG NGHIỆP VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG ........................... 97
4.1. Thực trạng nhân tố ảnh hưởng đến tập trung đất nông nghiệp vùng ĐBSH ... 97
4.1.1. Chính sách của Nhà nước và hỗ trợ của chính quyền địa phương liên
quan đến tập trung đất nông nghiệp ........................................................... 97
4.1.2. Thị trường ..................................................................................... 115
4.1.3 Hạ tầng kỹ thuật và công nghệ ........................................................ 120
4.1.4 Đặc điểm và điều kiện sản xuất ....................................................... 126
4.1.5 Hiệu quả sản xuất ........................................................................... 131
4.1.6. Hợp tác sản xuất kinh doanh .......................................................... 137
4.2 Kết quả phân tích nhân tố ảnh hưởng đến tập trung đất nông nghiệp vùng
ĐBSH theo phân tích định lượng ......................................................................... 142
4.2.1 Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu ..................................................... 142
4.2.2 Phân tích độ tin cậy của thang đo bằng Cronbach’s Alpha ............... 146
4.2.3 Phân tích nhân tố khám phá EFA .................................................... 147
4.2.4 Phân tích thực trạng nhân tố ảnh hưởng tới TTĐNN ....................... 152
4.2.5 Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố tới TTĐNN ............................ 154
4.3 Đánh giá chung ................................................................................................ 156
TÓM TẮT CHƯƠNG 4 .................................................................................... 161
CHƯƠNG 5: GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY TẬP TRUNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP
VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG GIAI ĐOẠN 2024-2030 ....................... 162
5.1. Bối cảnh phát triển và sự cần thiết tiếp tục tập trung đất nông nghiệp tại
vùng ĐBSH ............................................................................................................ 162
5.1.1. Bối cảnh triển kinh tế - xã hội ĐBSH giai đoạn 2021-2030 ............ 162