Nghiên cứu sử dụng viscozyme L trong sản xuất carrageenan từ rong sụn (kappaphycus alvarezii (doty) doty)

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 2/2013<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC<br /> <br /> NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG VISCOZYME L TRONG SẢN XUẤT<br /> CARRAGEENAN TỪ RONG SỤN (KAPPAPHYCUS ALVAREZII (DOTY) DOTY)<br /> STUDIES ON THE USE OF VISCOZYME L FOR EXTRACTION OF CARRAGEENAN<br /> FROM KAPPAPHYCUS ALVAREZII (DOTY) DOTY<br /> Lê Thị Thúy Hằng1, Vũ Ngọc Bội2<br /> Ngày nhận bài: 03/7/2012; Ngày phản biện thông qua: 07/01/2013; Ngày duyệt đăng: 15/5/2013<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Hiện nay, việc sử dụng chế phẩm enzyme để thay thế các hóa chất trong tách chiết carrgeenan từ rong sụn giảm thiểu<br /> ô nhiễm môi trường đang là hướng đi mới rất được quan tâm. Viscozyme L là endo-beta-glucanase có thể thủy phân liên<br /> kết (1-3)- hoặc (1-4)- trong beta-D-glucans nên có thể sử dụng để xử lý rong sụn trước khi nấu chiết carrageenan thay cho<br /> xử lý bằng hóa chất. Nghiên cứu này đã tìm ra điều kiện tối ưu cho việc xử lý rong để sản suất carrageenan bằng enzyme<br /> Viscozyme L như sau: tỷ lệ enzyme/rong = 1,45%; t0 = 420C; pH =5,1; t = 60 phút. Xử lý rong theo điều kiện tối ưu thu<br /> được carrageenan có màu trắng sáng và sức đông là 655g/cm2.<br /> Từ khóa: Kappaphycus alvarezii (Doty) Doty, carrageenan, Viscozyme L<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The applying enzyme product replaced some chemicals to extract carrageenan from Kappaphycus alvarezii is the<br /> new method which can reduce environmental pollution and up to now it would be more and more popular. Viscozyme L<br /> is an endo-beta-glucanase that hydrolyzes (1,3)- or (1,4)-linkages in beta-D-glucans. Therefore, it can be use to treat<br /> Kappaphycus alvarezii before extraction of carrageenan instead of chemical treatment. This study found that the optimal<br /> condition for treating Kappaphycus alvarezii as follows: enzyme/seaweed ratio = 1,45%; t0 = 420C; pH =5,1; t = 60<br /> minutes. Carrageenan obtained by treatment of seaweed under the optimal condition had white color with a gel strength<br /> of 665g/cm2.<br /> Keywords: Kappaphycus alvarezii (Doty) Doty, carrageenan, Viscozyme L<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Rong sụn (Kappaphycus alvarezii (Doty)<br /> Doty) là loài rong biển nhiệt đới có giá trị kinh tế<br /> cao. Thành phần hoá học chủ yếu của rong sụn là<br /> Carrageenan, chiếm 40 - 55% khối lượng rong khô.<br /> Việc sản xuất Carrageenan được bắt đầu từ năm<br /> 1862. Hiện nay, các nước sản xuất Carrageenan<br /> nhiều trên thế giới là Philipine, Mỹ, Đan Mạch,<br /> Pháp… Năm 2001, tổng sản lượng Carrageenan<br /> trên thế giới là 42.390 tấn, trong đó: Châu Âu chiếm<br /> 32%, Mỹ 21%, Châu Á - Thái Bình Dương 47%. Sản<br /> lượng rong sụn của nước ta năm 2005 khoảng 150<br /> tấn khô và tiếp tục gia tăng trong các năm tiếp bằng.<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> <br /> Tuy nhiên, các cơ sở sản xuất carrageenan từ rong<br /> sụn còn rất hạn chế và nhỏ lẻ, nguồn carrageenan<br /> thường được nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu tiêu<br /> dùng trong nước [1], [2].<br /> Hiện nay, các công trình nghiên cứu về rong<br /> sụn chủ yếu tập trung vào nghiên cứu nuôi trồng và<br /> thu nhận carrageenan từ rong sụn bằng quy trình<br /> xử lý rong bằng hóa chất. Phương pháp xử lý rong<br /> bằng hóa chất để sản xuất carrageenan có nhược<br /> điểm là carrageenan thu được thường lẫn với hóa<br /> chất nên quá trình tinh chế gặp nhiều khó khăn nhất<br /> là khi sử dụng carrageenan trong lĩnh vực y dược<br /> và dược phẩm. Ngoài ra, việc sử dụng hóa chất còn<br /> <br /> Lê Thị Thúy Hằng: Lớp Cao học Công nghệ Sau thu hoạch 2009 - Trường Đại học Nha Trang<br /> TS. Vũ Ngọc Bội: Khoa Công nghệ thực phẩm - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 107<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> gây nên các vấn đề về ô nhiễm môi trường. Nhiều<br /> nghiên cứu gần đây cho thấy việc sử dụng enzyme<br /> polysaccharase để thu carrageenan có nhiều ưu<br /> điểm về hiệu suất và carrageenan thu được sẽ dễ<br /> dàng tinh chế. Nghiên cứu của Soovendran và cộng<br /> sự (2009) cho thấy sử dụng enzyme cellulase để<br /> thu nhận carrageenan từ rong sụn cho hiệu suất rất<br /> cao khoảng 45%.<br /> Viscozyme L là một phức hợp đa enzyme bao gồm<br /> arabanase, cellulase, β-glucanase, hemicellulase<br /> và xylanase, sử dụng chế phẩm này để xử lý nguyên<br /> liệu thực vật có tác dụng làm giảm độ nhớt, cải thiện<br /> tính chất của nguyên liệu và giúp tăng hiệu suất quá<br /> trình tách chiết những thành phần mong muốn của<br /> thực vật. Do vậy, đề tài này đã nghiên cứu sử dụng<br /> chế phẩm enzyme Viscozyme L để thay thế hóa<br /> chất trong xử lý rong sụn (Kappaphycus alvarezii<br /> (Doty) Doty) để sản xuất carrageenan.<br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu<br /> a. Rong sụn (Kappaphycus alvarezii (Doty)<br /> Doty) được trồng ở vùng biển Khánh Hòa, Việt Nam.<br /> Rong sụn sau khi được thu mua, rửa sạch cát, muối<br /> và phơi khô để đạt được độ ẩm khoảng 30,5%. Sau<br /> Giải thích sơ đồ:<br /> rong sụn được ngâm<br /> trương nở từ 8 10 giờ sau đó đem xử lý với<br /> Viscozyme L trong thời gian<br /> 60 phút. Lần lượt nghiên<br /> cứu các điều kiện thích hợp<br /> để xử lý rong bằng enzyme<br /> với tỷ lệ enzyme/rong từ<br /> 1% - 1,5%, nhiệt độ ngâm<br /> rong 40 - 500C và pH 4,6 5,2. Sau đó, rong được<br /> đem đi nấu chiết ở 900C, tỷ<br /> lệ nước/rong khô: 50/1 và<br /> thời gian 80 phút. Hỗn hợp<br /> được lọc qua một lớp vải,<br /> rồi bổ sung 0,3% KCl vào<br /> dịch lọc, để đông tự nhiên,<br /> cắt miếng, cấp đông, rã<br /> đông và làm khô thu sản<br /> phẩm carrageenan. Kết<br /> quả đánh giá: hiệu suất<br /> thu nhận và sức đông của<br /> carrrageenan.<br /> <br /> Số 2/2013<br /> đó, rong được bảo quản tại phòng thí nghiệm và sử<br /> dụng cho nghiên cứu.<br /> b. Chế phẩm enzyme: Visozyme L của hãng<br /> Novozymes, hoạt độ 100 FBG/g, điều kiện thích<br /> hợp để chế phẩm hoạt động: pH 3,3 - 5,5 và nhiệt<br /> độ 50 - 550C. Bảo quản chế phẩm ở nhiệt độ 1- 100C<br /> c. Hóa chất: CH3COOH, NaOH, KCl là những hóa<br /> chất đạt tiêu chuẩn phân tích do Trung Quốc sản xuất.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu<br /> - Xác định hàm ẩm: bằng phương pháp sấy đến<br /> khối lượng không đổi theo tiêu chuẩn TCVN 3700-90.<br /> - Xác định đường tổng số: bằng phương pháp<br /> Dubois [4].<br /> - Xác định hàm lượng 3,6- anhydro-galactose:<br /> bằng phương pháp Yaphe [7].<br /> - Xác định hàm lượng sulfate: bằng phương<br /> pháp Terho [6].<br /> - Xác định độ nhớt: bằng phương pháp Craigle [3].<br /> - Xác định độ bền gel: bằng phương pháp<br /> Craigle [3].<br /> - Phương pháp tối ưu hóa: tối ưu hóa quá trình<br /> nghiên cứu bằng phương pháp quy hoạch thực<br /> nghiệm trực giao cấp I.<br /> Quá trình thu carrageenan được bố trí theo thí<br /> nghiệm sau:<br /> Rong sụn khô<br /> Ngâm nước 8 – 10h<br /> Xử lý bằng enzyme<br /> Viscozyme L<br /> <br /> E/R= 1% - 1,5%<br /> t0 = 400C – 500C<br /> pH : 4,6 – 5,2<br /> <br /> Rửa<br /> Tỷ lệ nước/rong khô: 50/1<br /> Nhiệt độ: 900C<br /> Thời gian 80 phút<br /> <br /> 108 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Nấu chiết<br /> Lọc<br /> Dịch lọc<br /> <br /> Bã<br /> <br /> Lạnh đông tan giá<br /> <br /> KCl 0,3%<br /> <br /> Phơi khô<br /> Carrageenan<br /> Đánh giá chất lượng<br /> Hình 1. Sơ đồ bố trí thí nghiệm sử dụng Viscozyme L để xử lý rong sụn<br /> trong sản xuất carrageenan<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 2/2013<br /> <br /> Tiếp theo, để khảo sát các giá trị tối ưu, áp dụng quy hoạch thực nghiệm trực giao cấp I với 3 yếu tố và 2<br /> Z1<br /> hàm mục tiêu theo sơ đồ sau:<br /> Y1<br /> Z2<br /> Công đoạn ngâm<br /> Y2<br /> rong<br /> Z<br /> 3<br /> <br /> Ta có biến đầu vào:<br /> <br /> - Z1: nồng độ enzyme/rong 1% - 1,5%<br /> - Z2: nhiệt độ xử xử lý rong 400C – 500C<br /> - Z3: pH 4,6 – 5,2<br /> Hàm mục tiêu:<br /> - Y1: Sức đông của carrageenan<br /> - Y2 : Hiệu suất thu carrageenan<br /> Các yếu tố ảnh hưởng n = 3 và số thí nghiệm N = 2k + 3 = 11.<br /> <br /> Phương trình hồi quy có dạng: Y = b0 + b1x + b2x + b3x + b12x1x2 + b13x1x3 + b23x2x3 + b123x1x2x3<br /> Hàm mục tiêu được lựa chọn trong quá trình tối ưu hóa là hàm sức đông và hàm hiệu suất thu carrageenan,<br /> đây là các chỉ tiêu quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng cũng như ảnh hưởng lớn đến chi phí sản xuất.<br /> Thực tế không thể có một nghiệm chung cho cả hai quá trình để đạt được y1 và y2 gần y1max, y2max. Để tìm<br /> được nghiệm thỏa mãn sử dụng phương pháp chập tuyến tính:<br /> YL = α1y1 + α2y2<br /> Trong đó<br /> - α1: hệ số quan trọng ứng với hàm mục tiêu sức đông (y1)<br /> - α2: hệ số quan trọng ứng với hàm mục tiêu hiệu suất (y2)<br /> Với mục đích thu nhận carrageenan có chất lượng cao nên ưu tiên cho hàm mục tiêu là sức đông, chọn<br /> α1 = 0,6, α2 = 0,4 (Vì sức đông là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến chất lượng carrageenan còn hiệu suất<br /> ảnh hưởng nhiều đến chi phí sản xuất)<br /> Ta có hàm đa mục tiêu: YL = 0,6y1 + 0,4y2<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Tối ưu hóa công đoạn ngâm rong<br /> Bảng 1. Khoảng biến đổi của các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thu carrageenan<br /> Các yếu tố ảnh hưởng<br /> <br /> Các mức<br /> <br /> Z1 (tỷ lệ enzyme/rong)<br /> <br /> Z2 (nhiệt độ)<br /> <br /> Z1 (pH)<br /> <br /> 1,5%<br /> 1,25%<br /> 1%<br /> 0,25%<br /> <br /> 50 C<br /> 450C<br /> 400C<br /> 50C<br /> <br /> 5,2<br /> 4,6<br /> 4,9<br /> 0,3<br /> <br /> Mức trên (+1)<br /> Mức cơ sở (0)<br /> Mức dưới (-1)<br /> Khoảng biến thiên<br /> <br /> 0<br /> <br /> Quy hoạch thực nghiệm gồm 11 thí nghiệm, kết quả thực nghiệm được trình bày như sau:<br /> STT<br /> <br /> Biến mã<br /> <br /> Y1<br /> <br /> Y2<br /> <br /> -1<br /> <br /> 569<br /> <br /> 33,9<br /> <br /> 1<br /> <br /> 571,3<br /> <br /> 36,5<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 529,4<br /> <br /> 33<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 564<br /> <br /> 34,9<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 567<br /> <br /> 35,5<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 581,4<br /> <br /> 36,8<br /> <br /> x1<br /> <br /> x2<br /> <br /> x3<br /> <br /> x12<br /> <br /> x13<br /> <br /> x23<br /> <br /> x123<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 5<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 7<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 1<br /> <br /> -1<br /> <br /> 563,3<br /> <br /> 35,2<br /> <br /> 8<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 582,9<br /> <br /> 33,9<br /> <br /> T1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 580,87<br /> <br /> 34,5<br /> <br /> T2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 577,57<br /> <br /> 34<br /> <br /> T3<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 581<br /> <br /> 34,3<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 109<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 2/2013<br /> <br /> Hàm sức đông và hiệu suất thu hồi carrageenan được biểu diễn theo bằng mô hình sau:<br /> Y1 = 566,04 + 8,86x1 – 6,14x2 + 7,6x3 + 4,69x12 + 5,59x23 - 3,39x123<br /> Y2 = 34,96 + 0,56x1 - 0,71x2 + 0,39x3 - 0,41x12 - 0,56x13<br /> Phân tích hồi quy cho thấy hai mô hình hoàn toàn có ý nghĩa thông kê với độ tin cậy 99,95%.<br /> Lần lượt xét ảnh hưởng của từng yếu tố đến sức đông và hiệu suất thu nhận carrageenan. Khi tăng lượng<br /> chế phẩm Viscozyme L bổ sung để ngâm rong thì cả sức đông và hiệu suất đều tăng theo, chế phẩm Viscozyme<br /> L chứa enzyme polysacharase có tác dụng bào mòn tế bào thân rong thu được lượng carrageenan. Nhiệt độ<br /> ngâm rong cũng ảnh hưởng lớn đến sức đông và hiệu suất, ở nhiệt độ thích hợp tạo điều kiện để enzyme xúc<br /> tác phản ứng thủy phân thân rong. Trong khoảng nhiệt độ nghiên cứu 40- 550C, để tăng hai yếu tố này cần phải<br /> giảm nhiệt độ xử lý vì khi nhiệt độ quá cao lại là yếu tố kìm hãm hoạt độ xúc tác enzyme khi thủy phân rong vì<br /> bản chất enzyme cũng chính là protein, dễ bị biến tính bởi nhiệt độ cao. Ngoài ra, sức đông và hiệu suất cũng<br /> chịu ảnh hưởng rõ rệt bởi pH ngâm rong, pH là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến vận tốc phản ứng thủy phân<br /> màng cellulose của thân rong, nó làm thay đổi trạng thái ion hóa các nhóm định chức ở trung tâm hoạt động của<br /> enzyme. Khi tăng pH trong khoảng nghiên cứu thì cả sức đông và hiệu suất thu nhận đều tăng theo.<br /> Quá trình tách chiết carrageenan từ rong sụn được tiến hành sao cho thu được carrageenan có sức đông<br /> và hiệu suất cao nhất. Vì vậy, nghiên cứu đã tối ưu hóa các hàm mục tiêu bằng phương pháp chập tuyến tính.<br /> Bảng 2. Kết quả thí nghiệm theo hướng leo dốc của hàm chập YL<br /> Hệ số b<br /> b0<br /> b1<br /> b2<br /> b3<br /> b12<br /> b13<br /> b23<br /> b123<br /> <br /> Y1<br /> 566,04<br /> 8,86<br /> -6,14<br /> 7,6<br /> 4,69<br /> <br /> Y2<br /> 34,96<br /> 0,56<br /> -0,71<br /> 0,39<br /> -0,41<br /> -0,56<br /> <br /> YL<br /> 353,61<br /> 5,54<br /> -3,97<br /> 4,72<br /> 2,65<br /> -0,65<br /> 5,59<br /> -3,39<br /> <br /> 5,59<br /> -3,39<br /> <br /> Ta có phương trình hồi quy:<br /> YL = 353,61 + 5,54x1 – 3,97x2 + 4,72x3 + 2,65x12 – 0,65x13 + 5,59x23 – 3,39x123<br /> Rong sụn khô<br /> Kết quả tối ưu hóa thu<br /> <br /> Ngâm nước 8 – 10h<br /> <br /> được như sau: tỷ lệ enzyme/<br /> rong 1,45%, nhiệt độ ngâm<br /> <br /> Xử lý bằng<br /> Viscozyme L<br /> <br /> rong 420C, pH là 5,1. Khi đó<br /> carrageenan thu được có sức<br /> đông đạt 655g/cm2, hiệu suất thu<br /> nhân đạt 34,5%.<br /> <br /> Nhiệt độ: 900C<br /> Tỷ lệ nước/rong khô: 50/1<br /> Thời gian nấu: 80 phút<br /> <br /> 2. Đề xuất quy trình công nghệ<br /> Sau khi nghiên cứu, quy<br /> trình công nghệ sử dụng chế<br /> phẩm Viscozyme L thu nhận<br /> carrageenan<br /> <br /> được<br /> <br /> đưa<br /> <br /> Enzyme/rong:<br /> 1,45%; pH 5,1<br /> Nhiệt độ: 420C<br /> pH: 5,1<br /> <br /> Nấu chiết<br /> Lọc<br /> <br /> Bã<br /> <br /> Dịch lọc<br /> <br /> KCl 0,3%<br /> <br /> Lạnh đông tan giá<br /> <br /> ra<br /> <br /> như sau:<br /> <br /> Phơi khô<br /> Carrageenan<br /> Hình 2. Quy trình công nghệ sử dụng chế phẩm Viscozyme L thu nhận carrageenan<br /> <br /> 110 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 2/2013<br /> <br /> IV. KẾT LUẬN<br /> Sau khi nghiên cứu, đưa ra các thông số kỹ thuật tối ưu cho các công đoạn xử lý rong bằng chế phẩm<br /> Viscozyme L và đề xuất được quy trình công nghệ tách chiết carrageenan từ rong sụn trồng tại vùng biển<br /> Khánh Hòa.<br /> Chất lượng carrageenan tách chiết theo quy trình này được thể hiện qua các chỉ tiêu chất lượng sau:<br /> + Sức đông: 655 g/cm2<br /> + Hiệu suất thu nhận carrageenan đạt 34,5%<br /> + Màu sắc: trắng sáng<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Tiếng Việt<br /> 1.<br /> <br /> Đào Trọng Hiếu, 2007. Tối ưu hóa quy trình công nghệ tách chiết carrageenan từ rong sụn Kappaphycus alvarezii. Tạp chí<br /> Khoa học công nghệ và Kinh tế thủy sản, Tập số 7: trang 15 – 17.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Trần Đình Toại, Nguyễn Xuân Nguyên, Phạm Hồng Hải, Nguyễn Bích Thủy, Trần Thị Hồng (2006). Carrageenan từ rong<br /> biển - Sản xuất và ứng dụng. NXB Khoa học kỹ thuật, Hà Nội.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Craigie, J.C, Leigh, C, 1978. Carrageenan and agar. In handbook of phycoligical method, Physiological and Biochemical<br /> methods - Cambridge Univ. Press. 09 - 31<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Dubois, W. S., Wilton, O. C., Cas Kill, J.MC., Humm, HJ.and Wolf, F.A. 1956. Colorimetric method for determination of<br /> sugar and related subtances. Analytical Biochemistry, 28, 350 - 356<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Soovendran A/l Varadarajan, Nazaruddin Ramli, Arbakariya Ariff, Mamot Said, Suhaimi Md Yasir, 2009. Development of<br /> high yielding carragenan extraction method from Eucheuma Cotonii using cellulase and Aspergillus niger, Prosiding Seminar<br /> Kimia Bersama UKM-ITB VIII - 461<br /> <br /> 6.<br /> <br /> Terho, T.T., Kartiala, 1971. Method for determinantion of the sulphate contenf of glycosaminoglycan. Analytical<br /> Biochemistry, 41, 471 - 476<br /> <br /> 7.<br /> <br /> Yaphe, W., Arsenault, G. P., 1965. Improved resorciol reagent for the determination of fructose and 3,6 anhydrogeatose in<br /> polysaccharides. Analytical Biochemistry, 3, 143 – 148<br /> <br /> Tiếng Anh<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 111<br /> <br />