ĐI HC QUC GIA H NI
TRƯNG ĐI HC CÔNG NGH
HÀ NỘI – 2022
LÊ THỊ THANH LƯU
NGHIÊN CỨU TÍCH HỢP TRI THỨC
TRONG LOGIC KHẢ NĂNG DỰA TRÊN KỸ THUẬT
ĐÀM PHÁN VÀ TRANH LUẬN
Chuyên ngành: Hệ thống thông tin
Mã số: 9480104.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ CÔNG NGH THÔNG TIN
NGƯI HƯỚNG DẪN KHOA HC:
1. PGS.TS. ĐỖ VĂN THÀNH
2. TS. TRẦN TRỌNG HIẾU
i
LI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án “Nghiên cứu tích hợp tri thức trong Logic khả năng dựa
trên kỹ thuật Đàm phán và Tranh luận” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả được trình bày trong luận án là hoàn toàn trung thực và chưa từng được công
bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
- Tôi đã trích dẫn đầy đủ các tài liệu tham khảo, công trình nghiên cứu liên
quan ở trong nước và quốc tế. Ngoại trừ các tài liệu tham khảo này, luận án
hoàn toàn là công việc của riêng tôi.
- Luận án được hoàn thành trong thời gian tôi làm nghiên cứu sinh tại Bộ môn
Các Hệ thống Thông tin, Khoa Công nghệ Thông tin, Trường Đại học Công
nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Nghiên cứu sinh
Lê Thị Thanh Lưu
ii
LI CẢM ƠN
Thời gian học nghiên cứu sinh và thực hiện luận án tại Bộ môn Các Hệ thống thông
tin - Khoa Công nghệ thông tin - Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà
Nội dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Đỗ Văn Thành và TS. Trần Trọng
Hiếu là khoảng thời gian vô cùng quý báu và ý nghĩa đối với tôi.
Trước tiên tôi xin bày tỏ lòng tri ân vô hạn sâu sắc đến Thầy PGS. TS Đỗ Văn Thành
và TS. Trần Trọng Hiếu, những người Thầy đã đưa tôi tiếp cận, khuyến khích, truyền
cảm hứng, chỉ bảo và tạo cho tôi những điều kiện tốt nhất từ khi bắt đầu làm nghiên
cứu sinh đến khi hoàn thành luận án này để đạt được những thành công trong lĩnh
vực nghiên cứu của mình. Sự nghiêm khắc, nghiêm túc trong nghiên cứu khoa học
cùng với sự động viên và chỉ bảo của các Thầy đã giúp tôi có nhiều động lực vượt
qua các giai đoạn nghiên cứu khó khăn, để ngày hôm nay tôi có thể hoàn thành được
những nghiên cứu trong bản luận án này cũng như trưởng thành và tự tin hơn trên
con đường nghiên cứu khoa học của mình.
Tôi đặc biệt gửi lời tri ân chân thành tới PGS. TS. Hà Quang Thụy, PGS. TS Phan
Xuân Hiếu, PGS. TS Nguyễn Ngọc Hóa các Thầy đã luôn tận tâm, động viên, khuyến
khích và chỉ dẫn giúp tôi vượt qua nhiều trở ngại trong quá trình nghiên cứu. Đặc biệt
PGS. TS. Hà Quang Thụy đã luôn nhiệt tình hướng dẫn và truyền đạt các kinh nghiệm
nghiên cứu trong quá trình tôi thực hiện luận án. Thầy đã cho chúng tôi một môi
trường làm việc hiệu quả nhân văn tại Phòng thí nghiệm Khoa học dữ liệu và Công
nghệ tri thức - DS&KTLab. Riêng tôi học hỏi ở Thầy rất nhiều điều.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc tới Thầy GS. TSKH. Nguyễn Ngọc
Thành Trường Đại học Bách khoa Wroclaw, Ba Lan đã có nhiều hỗ trợ về mặt chuyên
môn cho luận án này.
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới các đồng đội của tôi là các anh chị em
nghiên cứu sinh Vũ Ngọc Trình, Nguyễn Thị Hồng Khánh, Phạm Thanh Huyền, Bùi
Thị Hồng Nhung, Nguyễn Văn Thẩm, Nguyễn Thị Chăm, Lê Hoàng Quỳnh, Nguyễn
iii
Thị Ngân, Nguyễn Ngọc Vũ, Nguyễn Thọ Thông … Chúng tôi đã luôn ở bên nhau,
chia sẻ với nhau những ý tưởng nghiên cứu, động viên những lúc khó khăn cũng như
những niềm vui khi đạt được các kết quả mong muốn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban lãnh đạo, tập thể các Thầy Cô giáo, các Nhà khoa
học thuộc Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội, PGS. TS. Nguyễn
Phương Thái, PGS. TS. Phạm Ngọc Hùng đã giúp đỡ về chuyên môn và tạo điều kiện
thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Cảm ơn các chuyên viên
Nguyễn Thị Lan Hương, Nguyễn Khánh Ly, Tạ Thị Hồng Hạnh đã luôn hỗ trợ tôi
trong quá trình hoàn thiện hồ sơ bảo vệ các cấp.
Tôi cũng bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới Ban giám hiệu Trường Đại học Tài chính –
Kế toán (Quảng Ngãi) đã tạo điều kiện thuận lợi về thời gian, quan tâm và động viên
tôi trong quá trình học tập.
Tôi luôn biết ơn những người thân trong gia đình, bố mẹ, các anh chị đã luôn chia sẻ,
động viên và là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho tôi trong suốt thời gian qua.
NCS. Lê Thị Thanh Lưu
iv
TÓM TẮT
Tích hợp tri thức làm gia tăng giá trị và khả năng của các hệ thống thông minh.
Nhiệm vụ của tích hợp tri thức là kết hợp một số hệ thống thông minh lại thành một
hay làm cho chúng có thể hợp tác được với nhau. Một trong những điều kiện cần thiết
để hợp tác thành công là thống nhất về tri thức của các hệ thống này. Tích hợp tri
thức là xây dựng một cơ sở tri thức (CSTT) chung đại diện tốt nhất cho tập các CSTT
ban đầu. Khi tích hợp tri thức cần phải giải quyết vấn đề không nhất quán giữa các
CSTT. Luận án này, đề xuất một số cách tiếp cận khác nhau để giải quyết bài toán
tích hợp các CSTT như tích hợp các CSTT có thứ tự ưu tiên (bao gồm các CSTT
trong logic khả năng chuẩn (hay CSTTKN), tích hợp các CSTTKN sử dụng nhiều
toán tử tích hợp, tích hợp các CSTT trong logic khả năng biểu trưng (hay
CSTTKNBT) theo quan điểm định đề. Các định đề là các tính chất logic mà ta mong
muốn các CSTT tích hợp cần thỏa mãn.
Nội dung của luận án được tóm tắt như sau:
1) Khảo cứu các phương pháp biểu diễn tri thức, duyệt tri thức và tích hợp tri
thức. Phát hiện tính không nhất quán trong CSTT. Khảo cứu mô hình đàm phán của
J.Nash (1950) và mô hình tranh luận của Phạm Minh Dũng (1995). Các mô hình này
đã được phát triển mở rộng rất nhiều sau năm 2000, và được ứng dụng trong Logic
mờ (Fuzzy Logic) và logic khả năng (Possibilistic logic). Kỹ thuật đàm phán nhượng
bộ đồng thời trong lý thuyết trò chơi đàm phán và kỹ thuật tranh luận nhằm xử lý tri
thức mâu thuẫn trong lý thuyết lựa chọn xã hội đã được luận án xem xét để có thể
phát triển và vận dụng vào quá trình tích hợp các CSTT ưu tiên nói chung, các
CSTTKN nói riêng. Việc tích hợp các CSTTKN sử dụng hai họ toán tử nhằm khắc
phục hiện tượng tri thức được nhiều tác tử hỗ trợ nhưng không được tích hợp do trọng
số thấp hoặc tri thức gây ra mâu thuẫn có thể được tích hợp do trọng số của tri thức
đó cao hiện được thực hiện cho hai CSTTKN. Cách tiếp cận nghiên cứu tích hợp này
cần được phát triển mở rộng để có thể tích hợp được nhiều CSTTKN trong khi vẫn
khắc phục được những hạn chế đã nêu. Mới đây, logic khả năng biểu trưng đã được