Người Nam Bộ với truyện và phim kiếm hiệp của nhà văn Kim Dung

KỶ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM 2019<br /> <br /> NGƯỜI NAM BỘ VỚI TRUYỆN VÀ PHIM KIẾM HIỆP<br /> CỦA NHÀ VĂN KIM DUNG<br /> SV: Trần Thánh Tông, Lớp: ĐHQLVH15A<br /> GVHD: ThS. Trần Hoàng Phong<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Cách đây khoảng 60 năm, những tác phẩm tiểu thuyết võ hiệp của tác giả người Trung<br /> Quốc – Kim Dung bắt đầu xuất hiện ở miền Nam Việt Nam đã tạo nên một trào lưu đọc tiểu<br /> thuyết võ hiệp hết sức sôi động. Sau đó không lâu, những bộ phim được chuyển thể từ tiểu thuyết<br /> đó cũng tiếp tục được người dân đón nhận nồng nhiệt. Sự thành công của tiểu thuyết và phim<br /> kiếm hiệp của Kim Dung ở miền Nam Việt Nam là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Trong đó, phải<br /> kể đến sự tương đồng về hoàn cảnh chính trị - xã hội của miền Nam với bối cảnh trong truyện,<br /> cốt truyện hấp dẫn, tính cách nhân vật, đội ngũ lồng tiếng và kỹ xảo điện ảnh.<br /> Từ khóa: tiểu thuyết võ hiệp, phim kiếm hiệp, Kim Dung, người Nam Bộ<br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Khoảng những năm 60 của thế kỷ trước, những bộ tiểu thuyết võ hiệp của tác giả Kim<br /> Dung bắt đầu thâm nhập vào nền văn học nước nhà, chủ yếu là ở khu vực miền Nam. Tại đây,<br /> gặp những điều kiện thuận lợi, tiểu thuyết Kim Dung tiếp tục được phát triển hết sức mạnh mẽ,<br /> tạo nên một phong trào đọc tiểu thuyết kiếm hiệp Kim Dung khắp miền Nam Việt Nam. Sau sự<br /> thành công của tiểu thuyết, sau đó là các bộ phim kiếm hiệp được dựng dựa trên nó cũng được<br /> người miền Nam đón nhận một cách nồng nhiệt, không kém so với tiểu thuyết. Có một điều đặc<br /> biệt là ở miền Nam, tiểu thuyết và phim võ hiệp của Kim Dung phát triển và được đón nhận<br /> một cách nồng nhiệt hơn hẳn so với ở miền Trung và miền Bắc. Vậy đâu là nguyên nhân của<br /> vấn đề? Bài viết này tập trung làm rõ những nguyên nhân đó.<br /> 2. Nội dung<br /> 2.1. Vài nét về nhà văn Kim Dung và sự nghiệp sáng tác:<br /> Kim Dung tên thật là Tra Lương Dung sinh vào ngày 10 tháng 3 năm 1924 tại trấn Viên<br /> Hoa, huyện Hải Ninh, địa cấp thị Gia Hưng, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc, trong một gia tộc<br /> khoa bảng. Thuở nhỏ ông là người thông minh, lanh lợi, yêu thiên nhiên, thích nghe kể chuyện<br /> thần thoại, truyền thuyết. Đặc biệt ông rất mê đọc sách. Dòng họ Kim Dung có một nhà để sách<br /> gọi là “Tra thị tàng thư” nổi tiếng khắp vùng.<br /> Từ thời học trung học, ông đã bắt đầu có những tác phẩm gây được sự chú ý của nhiều<br /> người. Lớn lên, ông có nhiều thời kì làm việc cho các tờ báo khác nhau với các vai trò viết báo,<br /> viết bình luận, dịch thuật…<br /> Ngoài các tiểu thuyết võ hiệp, ông còn viết các truyện lịch sử Trung Quốc. Ông đã được<br /> trao tặng nhiều huân chương danh dự.<br /> Kim Dung đã được trao tặng huân chương OBE của Vương Quốc Anh năm 1981,<br /> và Bắc đẩu bội tinh năm 1982, Commandeur de I’Ordre des Arts et des Lettres năm 2004 của<br /> chính phủ Pháp.<br /> Ông cũng là giáo sư danh dự của nhiều trường đại học như Bắc Kinh, Chiết<br /> Giang, Nam Khai, Hồng Kông, British Columbia cũng như là tiến sĩ danh dự của đại<br /> học Cambridge.<br /> Tháng 3 năm 2017, Bảo tàng Di sản Hong Kong đã mở cuộc triển làm các tranh<br /> ảnh có liên quan đến các tác phẩm của Kim Dung.<br /> 2.2. Thử lý giải nguyên nhân người miền Nam mê truyện và phim kiếm hiệp<br /> 2.2.1. Hoàn cảnh chính trị - xã hội Nam bộ lúc bấy giờ<br /> Lịch sử Nam bộ chỉ mới được khai phá và phát triển khoảng 300 năm trở lại đây, nhưng<br /> vùng đất Nam bộ cách đây 4000 – 5000 năm đã có người sinh sống.<br /> Tình hình chính trị - xã hội vùng đất Nam bộ lúc bấy giờ có nhiều phức tạp và có thế<br /> chia theo nhiều giai đoạn. Sau khi đánh đuổi được Pháp thì Mỹ nhảy vào miền Nam tiếp tục đô<br /> <br /> Trang 186<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP KHOA VĂN HÓA - DU LỊCH<br /> <br /> hộ từ chính quyền tay sai. Sau rất nhiều cuộc khởi nghĩa nổi dậy đấu tranh và sự hỗ trợ quên<br /> mình của miền Bắc thì miền Nam được giải phóng và thống nhất đất nước. Nhưng hậu quả mà<br /> chiến tranh để lại đối với con người Nam bộ thì không thể nào kể hết được, sự khó khăn, gian<br /> khổ đối với con người Nam bộ không biết phải chăng có được giảm phần nào so với trước<br /> không, chính vì thế trong tâm thức họ luôn nghĩ về cái tốt đẹp, cái nghĩa, cái nhân với tính cách<br /> thật thà, chất phác vốn có của con người Nam bộ, mà chính những tác phẩm kiếm hiệp giúp họ<br /> thỏa mãn về mặt tinh thần. Mang đến một niềm lạc quan về một tương lai tươi sáng cho số phận<br /> con người và đất nước lúc bấy giờ.<br /> Bối cảnh trong tác phẩm kiếm hiệp của Kim Dung là thời tộc du mục Nữ Chân và Mông<br /> Cổ lấn vào Trung Nguyên đầu thế kỷ 13, Thanh triều diệt Minh và đô hộ Trung Quốc mấy thế<br /> kỷ sau đó. Những người Trung Hoa ở thế thua trận, mất nước chỉ có tìm vào võ công thần bí<br /> với niềm tin tự tôn dân tộc, và kể cả vậy thì cuối cùng các nhân vật cũng đều thất bại, hoặc bị<br /> giết hoặc phải xa lánh trần thế tìm đến chốn tu hành nơi hoang vu. Rõ ràng, bối cảnh truyện và<br /> phim của Kim Dung có nhiều nét tương đồng với bối cảnh mà Nam bộ vừa mới trải qua, nó<br /> như những thước phim quay lại lịch sử của chính con người nơi đây. Có lẽ chính điều này đã<br /> là một yếu tố làm nên sức hấp dẫn của truyện và phim Kim Dung với người Nam Bộ.<br /> 2.2.2. Cốt truyện, tình tiết hấp dẫn, lôi cuốn<br /> Cốt truyện cho một truyện và phim kiếm hiệp điển hình phải khắc họa rõ nét hình ảnh<br /> nhân vật chính phải trải qua nhiều bi kịch, gia đình gặp nạn hay thất lạc gia đình từ nhỏ, vì vậy<br /> phải trải qua nhiều khó khăn, gian khổ của cuộc sống hoặc “vô tình học được bí kiếp” mà có<br /> được võ công cao cường. Cuối cùng sử dụng những võ công ấy để hành hiệp trượng nghĩa, giúp<br /> đỡ người khó khăn và làm trong sạch giang hồ (xã hội). Ví dụ như nhân vật Tiêu Phong (Kiều<br /> Phong) trong Thiên Long Bát Bộ. Xuất phát từ một sự hiểu lầm mà dẫn đến bao nhiêu ân oán<br /> chỉ có cửa Phật từ bi mới có thể giải hết, rồi đến cuối vẫn là một đại anh hùng oanh liệt dùng<br /> thân mình để đổi muôn dân.<br /> Vài truyện mô tả một anh hùng đã thành danh đối đầu với một nhân vật phản diện là một<br /> địch thủ ngang ngửa mình. Nội dung sẽ dần dẫn dắt tới một trận tử chiến giữa 2 nhân vật. Loại<br /> truyện này rất phổ biến trong thời kỳ có những phong trào phản Thanh.<br /> Những tiểu thuyết kiếm hiệp hiện đại phần lớn lấy bối cảnh Trung Quốc cổ hay cận đại.<br /> Bối cảnh lịch sử có thể trong phạm vi từ rất cụ thể hoặc giả định. Những yếu tố kỳ bí như võ<br /> công cao cường đến ma quỷ và quái vật, là những yếu tố phổ biến trong tiểu thuyết võ hiệp,<br /> nhưng không phải là quan trọng nhất. Võ công mới là yếu tố tiên quyết khi những nhân vật phải<br /> biết vài loại võ công. Chuyện tình cảm cũng được khắc họa mạnh mẽ trong vài tiểu thuyết võ<br /> hiệp. Đó chính là những tình tiết vô cùng hấp dẫn của truyện và phim kiếm hiệp Kim Dung.<br /> Tình tiết không quá ủy mị, lãng mạn mà hùng tráng hay bi hùng mà không bi thương rất phù<br /> hợp với tính cách và sở thích của người Nam bộ vốn là những người ít học và thích tự do, ghét<br /> phức tạp, màu mè, ủy mị.<br /> 2.2.3. Xuất thân và tính cách của người Nam bộ với nhân vật kiếm hiệp<br /> Người Nam bộ và các nhân vật kiếm hiệp có những điểm gần giống nhau về xuất thân,<br /> tất cả họ đều có xuất thân là người phải tha hương vì những khó khăn, nhu cầu hay do ân oán.<br /> Buộc họ phải tìm một nơi mới, một công việc mới vì thế sẽ có những sự đồng cảm trong suy<br /> nghĩ của người Nam bộ khi thưởng thức truyện và phim kiếm hiệp mà người Nam bộ dường<br /> như không để ý và không nhận ra, là nét tính cách “Nghĩa – Nhân – Phác”.<br /> “Nghĩa”: Giữa cái mênh mông của đồng lầy, của rừng ngập mặn, của biển cả và sông<br /> nước, con người cần phải nương tựa vào nhau. Nhưng sự liên kết đó dựa trên cơ sở nào? Phải<br /> lấy cái gì để điều chỉnh mối quan hệ giữa người với người. Trong hoàn cảnh và môi trường<br /> sống như vậy, con người Nam Bộ đã lấy tình nghĩa làm chỗ dựa tinh thần cho sự gắn bó, liên<br /> kết giữa người với người. Thế giới giang hồ trong kiếm hiệp cũng thế, chữ “Nghĩa” là trụ cột<br /> tinh thần của hiệp khách và là chuẩn tắc cơ bản của thế giới giang hồ. Thế giới giang hồ trong<br /> kiếm hiệp sở dĩ vượt ra ngoài xã hội bình thường mà trở thành môi trường hoạt động của các<br /> hiệp khách là do nó có cả một hệ thống quan niệm giá trị và chuẩn tắc hành vi độc đáo.<br /> <br /> Trang 187<br /> KỶ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM 2019<br /> <br /> Người dân Nam bộ thường hay kết nghĩa với nhau cũng như trong kiếm hiệp kết nghĩa<br /> anh em, “Từ khi kết nghĩa, anh em tình như cốt nhục, lành dữ thì giúp đỡ lẫn nhau, sang hèn<br /> đều cùng đồng kham cộng khổ”. Anh em với nhau là “nghĩa khí”, trên giang hồ thì là “đạo<br /> nghĩa”, “lộ kiến bất bình bạt đao tương trợ”.<br /> “Nhân”: yếu tố ảnh hưởng đến tính cách con người Nam bộ là hoàn cảnh xã hội- lịch<br /> sử. Không thể hiểu đúng tính cách con người Nam Bộ, nếu không chú ý đúng mức đặc điểm<br /> lịch sử xã hội của cư dân vùng đất này trong lịch sử. Khác với các vùng miền khác trên dải đất<br /> Việt Nam, người Nam Bộ mang trong mình hào khí của người đi mở cõi. Đất nước khó khăn<br /> thì những người trượng phu sẽ đứng lên gánh vác. Đó cũng là một trong những nét tương đồng<br /> mà truyện và phim kiếm hiệp thể hiện, điển hình như Quách Tĩnh là một đại hiệp sĩ suốt đời<br /> truy cầu nhân cách lý tưởng.<br /> “Phác”: chúng ta dễ dàng nhận thấy được sự chất phác thật thà của người Nam bộ và<br /> truyện phim kiếm hiệp vô cùng giống nhau. Người Nam bộ rất thật thà chất phác biểu hiện qua<br /> nội dung hơn là hình thức trong cách ăn, mặc, ở, tư duy, giao tiếp. Một hiệp khách cũng phải<br /> thế phải luôn thật thà, chất phác dù bất cứ chuyện gì xảy ra đó mới là người hiệp khách chân<br /> chính, những nhân vật thật thà chất phác ấy luôn luôn được sự may mắn và sự thành công trên<br /> con đường sự nghiệp của bản thân. Ví như Thạch Phá Thiên (Cẩu Tạp Chủng) trong Hiệp Khách<br /> Hành là một gã ăn mày không hơn không kém nhưng lại có thể lĩnh hội được tuyệt học võ công<br /> trong bài thơ của Lý Bạch được khắc trên vách đá trong hang động ở đảo Hiệp Khách mà biết<br /> bao người là chưởng môn Thiếu Lâm, Võ Đang, Cái Bang lại không tài nào hiểu được. Trong<br /> Phật học cũng có đề cập đến cái gọi là “sở tri chướng”, quá nhiều tri thức dễ biến thành “định<br /> kiến” ngăn cản sự nhận thức chân lý.<br /> “Nghĩa” – “Nhân” – “Phác” là ba tính cách điển hình mà chúng ta có thể dễ dàng thấy<br /> rõ sự tương đồng giữa con người Nam bộ và nhân vật trong truyện kiếm hiệp. Có lẽ chính vì<br /> những nét tương đồng trong tính cách nhân vật kiếm hiệp so với bản thân con người Nam bộ<br /> những con người nay đây mai đó, nên khi thưởng thức những tác phẩm truyện hay phim kiếm<br /> hiệp họ thêm phần yêu mến và ngày càng mê những tác phẩm kiếm hiệp ấy.<br /> 2.2.4. Đội ngũ lồng tiếng và Kỹ xảo điện ảnh lúc bấy giờ.<br /> Đối với Nam bộ lúc bấy giờ mà nói những thứ kỹ xảo điện ảnh trong phim kiếm hiệp<br /> của Kim Dung là một thứ gì đó hết sức hấp dẫn và kỳ diệu. Với một nền kinh tế chính trị vừa<br /> trải qua một thời kỳ chiến tranh dài thì vấn đề thưởng thức sản phẩm nghệ thuật và điều kiện<br /> để thưởng thức là không hề đủ. Cả một làng, một xã vài trăm người nhưng chỉ có 1 hay 2 chiếc<br /> tivi thì chỉ cần được xem 1 hay 2 lần 1 tuần phim kiếm hiệp thì cũng đủ làm thỏa mãn con người<br /> Nam bộ rồi.<br /> Đó là còn chưa kể đến vào thời điểm bấy giờ điện ảnh Hoa ngữ đang đứng đầu châu Á<br /> thì làm sao mà những con người chân chất, thật thà giàu tình cảm như Nam bộ không mê được.<br /> Ngoài ra, đội ngũ lồng tiếng với ngôn ngữ đậm chất Nam Bộ, đậm chất kiếm hiệp không<br /> thể lẫn vào đâu được đã tạo nên một sức thu hút tuyệt vời cho loạt phim kiếm hiệp Kim Dung.<br /> Có thể nói, nếu không có đội ngũ lồng tiếng như vậy, hoặc phim được thuyết minh hay lồng<br /> tiếng theo giọng Trung Bộ hay Bắc bộ thì các bộ phim kiếm hiệp Kim Dung không thể có được<br /> sự thành công như đã từng có.<br /> 3. Kết luận<br /> Có thể mọi người sẽ thấy kỳ lạ là tại sao người Nam bộ lại mê truyện và phim kiếm hiệp<br /> như thế? Hầu như mọi người từ trẻ con đến người lớn tuổi ở Nam bộ đều biết về những nhân<br /> vật như Tiêu Phong, Đoàn Dự, Hư Trúc, Quách Tĩnh – Hoàng Dung, Dương Quá, Trương Vô<br /> Kỵ,… và rất nhiều nhân vật kiếm hiệp khác.<br /> Chính những yếu tố trên khiến cho truyện và phim kiếm hiệp Kim Dung rất hấp dẫn với<br /> một bộ phận lớn người Nam bộ vì sự tương đồng về văn hóa, và giá trị của một thời. Nhưng<br /> những người thưởng thức, trừ những người gốc Hoa ở Nam bộ, lại nhìn vào vấn đề của truyện<br /> và phim Kim Dung theo một cách khác. Sự thích thú đến mê của người Nam bộ đối với truyện<br /> và phim kiếm hiệp Kim Dung xuất phát từ những tình tiết ly kỳ, tinh thần phản kháng trước<br /> giặt ngoại xâm, trước quan lại tàn ác.<br /> Trang 188<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP KHOA VĂN HÓA - DU LỊCH<br /> <br /> Tính bình dân và sự chất phác trong truyện và phim kiếm hiệp Kim Dung dễ khiến bất<br /> cứ con người Nam bộ nào cũng có thể tìm cho mình một nhân vật điển hình mà mình yêu thích.<br /> Bên cạnh đó người dân Nam bộ trong và sau chiến tranh lúc nào cũng ngưỡng mộ tinh<br /> thần xả thân vì nghĩa, dám hy sinh cho tình bạn, tình yêu trong truyện Kim Dung, một điều mà<br /> thực ra khi đó cũng rất ít thấy trong cuộc sống và ngày nay thì điều đó còn ít hơn bao giờ hết.<br /> Tài liệu tham khảo<br /> [1]. Kim Dung (2016), Thiên Long Bát Bộ (Đông Hải dịch, trọn bộ 3 tập), NXB Văn học.<br /> [2]. Nhiều tác giả (2008), Nam Bộ Xưa và Nay, NXB TP. Hồ Chí Minh.<br /> [3]. Ôn Tử Kiến (2004), Văn hóa Võ hiệp, NXB Hội Nhà Văn.<br /> [4]. Thích Chơn Thiện (2004), Bàn về tư tưởng Phật học trong tiểu thuyết võ hiệp Kim Dung,<br /> Thư viện hoa sen (http://nigioikhatsi.net/kinhsach-pdf/ban-ve-tu-tuong-phat-hoc-trong-tieu-<br /> thuyet-kim-dung-ht-chon-thien.pdf).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 189<br />