Nhân 3 trường hợp trichobezoars dạ dày ở trẻ em báo cáo ca lâm sàng hồi cứu y văn

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NHÂN 3 TRƯỜNG HỢP TRICHOBEZOARS DẠ DÀY<br /> Ở TRẺ EM BÁO CÁO CA LÂM SÀNG-HỒI CỨU Y VĂN<br /> Nguyễn Hữu Chí*, Lê Uyên Phương*, Nguyễn Phúc Thịnh*, Nguyễn Tiến Thành*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Trình bày đặc điểm lâm sàng và siêu âm chẩn đoán trichobezoars dạ dày ở trẻ em.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Báo cáo ca lâm sàng.<br /> Kết quả: 3 trường hợp bé gái 10-12 tuổi, nhập viện vìđau bụng mạn, kèm ói. Siêu âm phát hiện khối cản âm<br /> to trong dạ dày, echo dày, có bóng lưng, hình vòng cung, kích thước trung bình 6 cm. Chụp dạ dày có cản quang,<br /> cho thấy khối choán chỗ trong dạ dày. Nội soi xác định búi tóc to và phẫu thuật mở dạ dày lấy búi tóc.<br /> Kết luận: Trichobezoars trong dạ dày, nguyên nhân gây đau bụng mạn, thường gặp ở phụ nữ, bé gái, do rối<br /> loạn tâm thần. Siêu âm có giá trị trong việc tầm soát phát hiện và nội soi dạ dày xác định, can thiệp điều trị.Trẻ<br /> cần được khám tâm lý sau phẫu thuật nhằm tránh tái phát.<br /> Từ khóa: Trichobezoars, dạ dày.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> TRICHOBEZOARS IN CHILDREN: THREE CASE REPORTS AND LITERATURE REVIEW<br /> Nguyen Huu Chi, Le Uyen Phuong, Nguyen Phuc Thinh, Nguyen Tien Thanh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 6 - 2014: 122 - 126<br /> Objectives: To present clinical and sonographic characteristics of gastric trichobezoars in children.<br /> Methods: 3 case reports.<br /> Results: Three cases of 10 to 12-year-old girls were admitted to our hospital for chronic abdominal pain and<br /> vomitting. Ultrasound showed a intraluminal gastric mass with a hyperechoic arclike surface and a marked<br /> acoustic shadowing is suggestive of a bezoar and an average size of 6 cm. Barium study revealed a large filling<br /> defect within the stomach. The definitive diagnosis of trichobezoars was established by endoscopic gastric and<br /> surgical removal was done by gastrotomy.<br /> Conclusions: Gastric trichobezoars, one of the causes of chronic abdominal pain, often occur in women and<br /> girls with psychiatric problems. Ultrasound is the primary screening and detecting tool. Gastroscopy is a<br /> diagnostic as well as therapeutic modality. The patient must undergo a psychiatric evaluation after the surgery to<br /> prevent recurrence.<br /> Keywords: Gastric trichobezoars.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> chính xác bệnh này.<br /> <br /> Trichobezoars là tình trạng kết cục, vón thức<br /> ăn lẫn tóc trong dạ dày xảy ra ở những trẻ ăn<br /> hoặc nuốt tóc. Khi búi tóc nằm trong dạ dày, kéo<br /> dài xuống ruột non, được gọi là hội chứng<br /> Rapunzel hay Bezoars tóc trong dạ dày, có thể<br /> kéo dài đến ruột, gây bán tắc ruột. Đây là bệnh<br /> hiếm, nhưng có thể gây biến chứng nặng như tắc<br /> đường ra bao tử, tắc ruột, thủng ruột hoặc xuất<br /> huyết tiêu hóa. Chúng tôi trình bày ba ca lâm<br /> sàng với đặc điểm siêu âm, giúp chẩn đoán<br /> <br /> TỔNG QUAN<br /> <br /> * Bệnh viện Nhi Đồng 2.<br /> Tác giả liên lạc:Bs CKII. Nguyễn Hữu Chí<br /> <br /> 122<br /> <br /> Bezoars, thuật ngữ để nói lên tình trạng tích<br /> tụ, vón cục thành khối, những thành phần bất<br /> thường không tiêu hóa được trong đường tiêu<br /> hóa.Bệnh hiếm gặp, chiếm 1% nội soi tiêu hóa.<br /> Tùy thành phần kết tụ, Bezoars được xếp<br /> loại: lactobezoars (sữa vón cục), phytobezoars<br /> (sợi, hạt thực vật), trichobezoars (tóc, lông),<br /> pharmacobezoars (vỏ bao aspirin, Nifedipin,<br /> <br /> ĐT: 0946898460<br /> <br /> Email: dr_huuchi@yahoo.com<br /> <br /> Y Học TP.Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014<br /> theophylin, sucralfate). Trichobezoars chiếm<br /> 55% bezoars tiêu hóa, thường trong dạ dày, đôi<br /> khi kéo dài đến tá tràng, hỗng tràng. Nó còn gọi<br /> là hội chứng Rapunzel. Tên cô gái trẻ tóc dài<br /> trong truyện cổ tích Đức của anh em nhà Gimm.<br /> Ca đầu tiên trichobezoars được báo cáo vào năm<br /> 1779. Thường gặp ở bệnh nhân có vấn đề tâm<br /> thần, phụ nữ trẻ.<br /> Các yếu tố thúc đẩy<br /> Rối loạn tâm thần, thường được ghi nhận<br /> như trầm cảm, chậm phát triển tâm thần, rối<br /> loạn hành vi. -Rối loạn tống xuất dạ dày, mất<br /> chức năng vận động môn vị, sau cắt dạ dày bán<br /> phần…Dùng thuốc giảm tiết acid, giảm hoạt<br /> tính enzyme hoặc do nhai kém (mất răng)<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> ruột, chuyển bệnh viện Nhi Đồng 1. Tiền căn có<br /> nhiều đợt đợt đau bụng, ói và không ănđược<br /> nhiều, thường được chẩn đoán vàđiều trị rối<br /> loạn tiêu hóa. Từ năm 10 tuổi, mỗi khi có chuyện<br /> không vui, bé bứt tóc và ăn. Tại BV chúng tôi, bé<br /> được siêu âm bụng, xác định dị vật Bezoars<br /> trong dạ dày, nhiều khả năng là tóc, kéo dài đến<br /> tá tràng D2. Sau đó, bé được nội soi tiêu hóa trên<br /> (Hình 3) xác định Bezoars tóc ở dạ dày d = 10 x 5<br /> cm và được phẫu thuật lấy Bezoars (Hình 4) và<br /> ghi nhận kèm thủng ruột hỗng tràng.<br /> <br /> Tuổi thường bị, chiếm 80% dưới 30 tuổi,<br /> đỉnh cao tần suất 10-19 tuổi, chiếm 90% phụ nữ,<br /> bệnh nhân thường nuốt tóc (trichophagia) sau<br /> khi nhổ tóc.<br /> Lâm sàng<br /> Có thể không có triệu chứng trong nhiều<br /> năm hoặc phát hiện tình cờ. Đau bụng, chán ăn,<br /> nôn ói và gầy ốm. Có thể ghi nhận hói đầu, mass<br /> thượng vị hoặc hội chứng hẹp môn vị. Bezoars<br /> có thể thúc đẩy gây loét dạ dày, tắc ruột, thủng<br /> ruột hoặc xuất huyết tiêu hóa.<br /> <br /> Hình 1. Bóng cản âm trong dạ dày d=10 cm<br /> <br /> Chẩn đoán hình ảnh<br /> Nội soi tiêu hóa giúp xác định chẩn đoán và<br /> phân loại Bezoars.<br /> Siêu âm chỉ cho phép chẩn đoán khoảng<br /> 25%, với mass trong dạ dày, echo dày, cong có<br /> bóng lưng. Có thể thấy những dãi sợi echo dày,<br /> gợi ý trichobezoars như ca chúng tôi gặp.<br /> Chụp X quang bụng không sửa soạn, đôi khi<br /> thấy mass trong dạ dày.<br /> CT scan hoặc MRI cũng cho thấy mass trong<br /> dạ dày, không bắt thuốc cản quang.<br /> Ca lâm sàng<br /> <br /> Ca 1<br /> Bé gái 12 tuổi, T.A.T. nhập viện vìđau bụng<br /> nhiều vùng thượng vị và ói. Khám ở BVLA với ∆<br /> Đau bụng chưa rõ nguyên nhân, theo dõi viêm<br /> <br /> Hình 2.Bóng cản âm, kéo dài đến tá tràng, có những<br /> dãi sợi và kèm viêm dày thành tá tràng thứ phát.<br /> <br /> 123<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hình 3. Nội soi dạ dày, búi tóc to, kéo dài từ dạ dày<br /> qua môn vị, xuống tá tràng.<br /> <br /> Ca 2<br /> Bé gái L.T.N 10 tuổi, nhập viện vì đau bụng.<br /> Cách nhập viện 6 tháng, bị viêm tụy cấp và 2 lần<br /> nhập viện vìđau bụng và được chẩn đoán rối<br /> loạn tiêu hóa. Siêu âm bụng, ghi nhận dạ dày<br /> dãn to, trong lòng có 1 khối echo dày, cản âm d =<br /> 64 mm, (Hình 5) khung tá tràng không dãn,<br /> <br /> Hình 5. Siêu âm: khối echo dày, cong, có bóng lưng<br /> trong dạ dày kích thước to d=64 mm.<br /> <br /> 124<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014<br /> <br /> Hình 4. Phẫu thuật mở dạ dày, lấy ra búi tóc khá to<br /> ghi nhận thủng hỗng tràng .<br /> được chẩn đoán bezoars trong dạ dày. Chụp dạ<br /> dày cản quang, khuyết thuốc cản quang ở dạ<br /> dày, thuốc qua ruột non chậm (Hình 6). Nội soi<br /> dạ dày vùng phình vị có một khối thức ăn và<br /> tóc, không gắp ra được (Hình 7). Bé được phẫu<br /> thuật lấy khối Bezoars tóc. ( Hình 8)<br /> <br /> Hình 6. Chụp dạ dày cản quang: khối choán chổ trong<br /> lòng dạ dày<br /> <br /> Y Học TP.Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014<br /> <br /> Hình 7. Nội soi: Khối thức ăn và tóc dính chặt, không<br /> gắp ra được<br /> <br /> Ca 3<br /> Bé gái H.H.T.V. 10 tuổi, nhập viện vìđau<br /> bụng kéo dài từ nhỏ. Siêu âm ghi nhận Trong dạ<br /> dày có khối có cản âm, có nhiều dải sợi, kéo dài<br /> từ dạ dày vô tá tràng D2 d= 68x107 mm, có dãn<br /> tá tràng d = 40 mm,chụp dạ dày cản quang ghi<br /> nhận khuyết thuốc ở dạ dày, nghĩ có khối choán<br /> chổ. Nội soi, dạ dày có khối tóc to 5x10 cm. Phẫu<br /> thuật bezoars tóc chiếm gần trọn dạ dày.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Bezoars tóc (trichobezoars) trong dạ dày<br /> chiếm 50% Bezoars đường tiêu hóa. Thường gặp<br /> ở phụ nữ trẻ hay bé gái, có vấn đề tâm thần hay<br /> tâm sinh lý bất thường. Trẻ tự nuốt hoặc nhai tóc<br /> của chính bản thân. Cả 3 trường hợp, chúng tôi<br /> gặp, đều là là bé gái, tuổi 10-12 tuổi. Bệnh cảnh<br /> lâm sàng đều có biểu hiện tiêu hóa với đau bụng<br /> mạn kèm nôn ói, phần lớn bỏ sót chẩn đoán<br /> trong một thời gian dài, với chẩn đoán rối loạn<br /> tiêu hóa hay viêm tụy cấp. Riêng trường hợp có<br /> tiền căn được chẩn đoán viêm tụy cấp, có thể lý<br /> giải bởi búi tóc kéo dài xuống tá tràng, gây bán<br /> tắc ruột cao mà còn gây chèn ép bóng vater, gai<br /> tá lớn, chổ đổ của ống Wirsung, thúc đẩy viêm<br /> tụy. Đối với ca đầu tiên, do Bezoars tóc khá to,<br /> kéo dài tá tràng, hay còn còn gọi là hội chứng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hình 8. Hình đại thể búi tóc to được phẫu thuật mở dạ<br /> dày lấy ra.<br /> Rapunzel, có biến chứng thủng ruột hỗng tràng,<br /> 2 ca còn lại, kích thước to, nằm trong dạ dày.<br /> Không phải tất cã trichobezoars đều chui tá<br /> tràng ruột non, tuy nhiên có thể gây tắc đường<br /> ra bao tử hoặc tắc ruột non. Theo Tomas Ripolle,<br /> siêu âm có khả năng chẩn đoán tắc ruột với độ<br /> nhạy cao, và với hình ảnh echo dày, hình vòng<br /> cung, có bóng lưng, cho phép gợi chẩn đoán<br /> nguy6en nhân bezoars gây tắc ruột. Về hình ảnh<br /> siêu âm, 3/3 ca đều có bóng cản âm mạnh trong<br /> dạ dày, dạng rẽ quạt, một trường hợp kéo dài<br /> đến D2-D3 mà siêu âm có thể xác định được<br /> Bezoars, bên cạnh đó những dãi sợi echo dày,<br /> cho phép chúng tôi gợi ý tóc (trichobezoars).<br /> Theo chúng tôi, việc xác định Bezoars trong dạ<br /> dày không khó, nên cho trẻ uống nước và thay<br /> đổi tư thế trong quá trình siêu âm sẽ dễ dàng<br /> phát hiện, không nhằm với hơi đại tràng<br /> ngang.Hình ảnh siêu âm chúng tôi ghi nhận<br /> hoàn toàn phù hợp y văn.Chụp dạ dày cản<br /> quang, 3/3, có khối choán chổ và nội soi xác định<br /> Bezoars to. Tuy nhiên, theo chúng tôi nếu siêu<br /> âm đã xác định được Bezoars trong dạ dày, nên<br /> hạn chế chụp dạ dày cản quang, mà thực hiện<br /> nội soi, vừa giúp xác định chẩn đoán cũng như<br /> có thể can thiệp điều trị. Nếu thất bại qua nội soi<br /> gắp bezoars, sẽ can thiệp phẫu thuật, thường<br /> <br /> 125<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> qua nội soi ổ bụng mở dạ dày lấy dị vật. Tuy<br /> nhiên, các trường hợp của chúng tôi, do búi tóc<br /> quá to nên phải mỗ hở. Các bé này đều được<br /> khám tâm lý trong quá trình nằm viện, đây<br /> làđều cần thiết cho trẻ và gia đình để tránh tái<br /> phát về sau.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Trichobezoars tóc trong dạ dày, thường<br /> gặp ở phụ nữ, bé gái, do rối loạn tâm thần.<br /> Siêu âm có giá trị trong việc tầm soát phát hiện<br /> và nội soi dạ dày xác định, can thiệp điều trị.<br /> Trẻ cần được khám tâm lý sau phẫu thuật<br /> nhằm tránh tái phát.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 126<br /> <br /> Ali H, Al Wadan, Hamed Al Kaff, Jamila Al (2008). Senabani<br /> and Azan S Al Saadi,'Rapunzel syndrome' trichobezoar in a 7year-old girl: a case report, Cases Journal, 1:pp 205.<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014<br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> Balik E, Ulman I, Taneli C, Demircan M (1993). The Rapunzel<br /> syndrome: a case report and review of the literature. Eur J<br /> Pediatr Surg; 3: pp 171.<br /> case with review of treatment, Tropical Gastroenterology<br /> 2010;31(2):133–134<br /> Chen TY, Tiao MM, Chuang JH, Shieh CS, Huang CB<br /> (2000),Bezoars in children: report of four cases, J Formos Med<br /> Assoc. Sep;99(9):pp 726-9.<br /> Harikumar R, Kumar S, Kumar B, Balakrishnan V (2007).<br /> Rapunzel syndrome: a case report and review of literature.<br /> rop Gastroenterol. Jan-Mar;28(1):pp 37-8.<br /> Mehta P, Bhutiani R (2009), The Rapunzel syndrome: is it an<br /> Asian problem? case report and review of literature. Eur J<br /> Gastroenterol Hepatol. Aug;21(8):pp 937-40.<br /> Mountassir M, Tarik Z,Issam E, Hicham K (2011), Un cas de<br /> trichobezoard gastrique, Pan African Medical Journal.; 9:pp<br /> 19.<br /> Pul N, Pul M (1996). The Rapunzel syndrome (trichobezoar)<br /> causing gastric perforation in a child: a case report. Eur J<br /> Pediatr; 155:pp 18.<br /> <br /> Ngày nhận bài báo<br /> <br /> 12-10-2014.<br /> <br /> Ngày phản biện đánh giá bài báo<br /> <br /> 14-10-2014.<br /> <br /> Ngày bài báo được đăng:<br /> <br /> 14-11-2014.<br /> <br />