Nhân một trường hợp bỏng mắt do bazơ

Chia sẻ: ViBandar2711 ViBandar2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bỏng mắt do hóa chất là một tình trạng cấp cứu nhãn khoa. Hóa chất gây bỏng có thể là axit, bazơ, các chất độc hóa học khác. Bên cạnh khả năng gây mù lòa còn có thể gây mất thẩm mỹ, đặc biệt hay xảy ra ở bệnh nhân trẻ trong độ tuổi lao động nên bỏng mắt có ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống và các vấn đề xã hội liên quan. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giảm thiểu tối đa tác hại của hóa chất gây ra trên mắt bệnh nhân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhân một trường hợp bỏng mắt do bazơ

TRAO ÑOÅI HOÏC TAÄP NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP BỎNG MẮT DO BAZƠ Ngô Thị Hồng Huế* Tóm tắt Bỏng mắt do hóa chất là một tình trạng cấp cứu nhãn khoa. Hóa chất gây bỏng có thể là axit, bazơ, các chất độc hóa học khác. Bên cạnh khả năng gây mù lòa còn có thể gây mất thẩm mỹ, đặc biệt hay xảy ra ở bệnh nhân trẻ trong độ tuổi lao động nên bỏng mắt có ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống và các vấn đề xã hội liên quan. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giảm thiểu tối đa tác hại của hóa chất gây ra trên mắt bệnh nhân. Chúng tôi trình bày một trường hợp lâm sàng điển hình cho bỏng mắt do hóa chất về chẩn đoán và điều trị. Từ khóa: bỏng mắt do hóa chất, axit, bazơ report a casE: chemical eye burn FROM BASE Summary Chemical burns of the conjunctiva and cornea is a true ocular emergency and requires immediate intervention. Chemical ocular burn includes acid, base, other toxic agents. Chemical injuries to the eye can produce extensive damage to the ocular surface and anterior segment leading to visual impairment and disfigurement. It especially occurs in young working-force and deeply responses for the quality of the life and other social problems.Early recognition and treatment ensures the best possible outcome for this potentially blinding condition. We reported a typical clinical case of ocular burn with dianogsis and treatment. Keywords: chemical ocular burn, acid, base Bệnh viện Quân y 175 (*) Người phản hồi (Corresponding): Ngô Thị Hồng Huế (Email: huebs211@gmail.com) Ngày nhận bài: 23/3/2016. Ngày phản biện đánh giá bài báo: 25/3/2016. Ngày bài báo được đăng: 30/3/2016 103
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 5 - 3/2016 ĐẶT VẤN ĐỀ bỏng mắt do bazơ. Cùng với sự phát triển của đất nước, GIỚI THIỆU BỆNH ÁN sự đa dạng hóa của nền công nghiệp và nông nghiệp hiện đại, sự phức tạp hóa của Họ tên bệnh nhân: L. V. TÀI, Sinh đời sống xã hội là việc sử dụng rộng rãi năm:1973, Giới: Nam hóa chất trong những năm gần đây. Theo Cấp bậc: 4/ CN; Đơn vị: nhà máy thống kê của viện bỏng quốc gia tỷ lệ bệnh Z quân đội; Quê quán: TX SaĐéc – Đồng nhân bị bỏng hóa chất vùng đầu mặt cổ Tháp nói chung và bỏng mắt nói riêng đang có Vào viện: 16h40 ngày 11/8/2015 xu hướng gia tăng. Bỏng mắt gây ra tổn Lúc 15h ngày 11/8/2015 bệnh nhân thương nặng nề về chức năng thị giác và L.V.TÀI ở nhà máy Z quân đội đang lao đặc biệt là yếu tố thẩm mỹ.[1] Bỏng mắt có động thì bị ngã rơi toàn bộ người vào bồn thể do nhiều tác nhân gây ra, xảy ra trong đựng hóa chất NaOH cao khoảng 1,5m, nhiều tình huống hoàn cảnh khác nhau sau đó tự đứng dậy và ra khỏi cái bồn. nhưng về thực hành lâm sàng trong thời Ngay lúc đó được đồng nghiệp dùng nước bình có thể chia thành 3 nhóm chính:[2] ở vòi nước cơ quan dội nước rửa toàn bộ Nhiệt nóng (nước sôi, kim loại nóng chảy, người. Sau đó được quân y đơn vị sơ cứu ánh sáng mặt trời…) và nhiệt lạnh (xăng, bằng cách dùng bơm tiêm có chứa dung tuyết CO2 …); Hóa chất: acid, base, chất dịch Natriclorid 0,9% rửa mắt liên tục độc; Các trường hợp đặc biệt: Phóng xạ, trong 15 phút, khoảng 0,25 lít. Trên đường tia cực tím, tia laze, tia hồ quang điện …. vận chuyển đến bệnh viện, không có tiếp Bỏng mắt do hóa chất mặc dù có tỷ lệ tục rửa mắt nữa. xảy ra thấp hơn so với bỏng nhiệt nhưng Bệnh nhân đến phòng nhận bệnh của rất khó khăn trong việc cấp cứu và điều khoa mắt lúc 16h40 cùng ngày trong tình trị vì tiến triển của tổn thương phức tạp, trạng tỉnh táo, đi được; hai mắt khép kín, khó tiên lượng ban đầu (đặc biệt là bỏng nước mắt chảy ra qua khe mi, phù mi. Sơ do bazơ) và dễ để lại di chứng nặng nề về lược bệnh sử như trên. Khám sơ bộ thấy sau mặc dù đã xử trí đúng cách. Tiên lượng kết mạc cương tụ toàn bộ, giác mạc đục riêng về mặt chức năng và giải phẫu của dạng kính mờ. mắt bị bỏng hóa chất tùy thuộc vào thể tích, nồng độ, độ pH, thời gian tiếp xúc, Chẩn đoán sơ bộ bỏng mắt do bazơ. cách tiếp xúc và cách xử trí ban đầu tại nơi Bệnh nhân được rửa bỏng mắt ngay xảy ra tai nạn.[3] lập tức ở phòng tiểu phẫu như sau: Nhân 01 trường hợp bị bỏng mắt do Nhỏ tê bề mặt nhãn cầu bằng dicain bazơ, chúng tôi xin báo cáo lâm sàng điển 1%. Dùng tăm bông lấy bỏ toàn bộ màng hình về chẩn đoán và điều trị bệnh nhân bị hoại tử trắng trên kết giác mạc. Đặt giấy 104
TRAO ÑOÅI HOÏC TAÄP quỳ vào cùng đồ kết mạc dưới: kết quả pH 1 x 0,7 (cm). = 10 cho cả hai mắt. Đặt vành mi. Cắm Khám mắt phải – trái : chai dịch truyền Glucose 30% 500mL TL: MP: ĐNT 4m ; MT: ĐNT 4m vào cọc truyền dịch ở độ cao 1,2m so với Nhãn áp ước lượng bằng tay không mắt bệnh nhân, cho dịch chảy vào dây căng truyền dịch dẫn vào góc trong hai mắt, thông qua kim đầu tù. Tốc độ dòng chảy Mi mắt phù, da mi đỏ, nốt bỏng không, mở van tối đa. không tự mở mắt được, co quắp mi. Kết mạc cương tụ toàn bộ, thiếu máu vùng Rửa 30phút, nghỉ 10phút đo lại pH rìa vị trí 3 giờ đến 9 giờ nửa dưới. Giác 1lần, cho đến khi pH 7 – 7,5 thì ngưng rửa. mạc chợt biểu mô toàn bộ nửa dưới, còn Sau khi rửa bỏng mắt cấp cứu (2h, lại ½ trên của nửa trên, nhu mô phù đục 4 lít Glucose), BN được đưa qua phòng độ 3, nếp gấp màng descemet. Tiền phòng khám mắt: Tyndall (+++), không nhìn thấy rõ từng chi Toàn thân: Tỉnh táo, tiếp xúc tốt, sinh tiết mống mắt, bờ đồng tử còn thấy được. hiệu ổn định Thể thủy tinh và bán phần sau không thấy Các cơ quan khác: niêm mạc môi, được. miệng phổng rộp, giãn mạch xung huyết, Chẩn đoán: MPT bỏng mắt do bazơ, kiểm tra không thấy loét. Da toàn thân có độ 3 / bỏng da niêm mạc ngoài mắt độ 1, nhiều nốt xuất huyết nhỏ, đặc biệt vùng ngày thứ 1 do tai nạn lao động. mặt cổ có thêm vài nốt phỏng kích thước Xử trí sau cấp cứu: Thuốc nhỏ mắt hằng ngày: Thuốc uống hằng ngày: Rửa mắt, thủ thuật hằng ngày Cravit x 6lần Doxycyclin 0,1g x 2v Glucose 30%, 500mL x 2 lần Pred-forte1% x 6lần Medrol 16mg x 2v Bơm rửa lệ đạo 1 lần Acuvail x 6lần Efferangal codein x 2v Tách dính cùng đồ hằng ngày Sanlein x 6lần Vitamin C 0,5g x 4v nếu có Atropin 1% x 1lần Vitamin AD x 2v Tetracycline 1% x 2 lần Phối hợp với A25 điều trị bỏng niêm 4m →3/10 mạc môi miệng và da Nhãn áp 3 ngày đầu ước lượng bằng Tình trạng BN tuần thứ 1: tay không căng, nhãn áp đo bằng máy đo Đau nhức, chảy nước mắt, sợ ánh sáng nhãn áp không tiếp xúc vào ngày thứ 4 đến trong 3 ngày đầu rất nặng nhưng cuối tuần 7 là 18 - 20 mmHg cho cả hai mắt. đã giảm đến mức độ vừa. pH đo ở cùng đồ kết mạc phía dưới TL: MP: ĐNT 4m → 3/10 ; MT: ĐNT mỗi ngày: 9 - 10 trong 3 ngày đầu, 2 ngày tiếp theo là 8 - 8,5 và 2 ngày cuối cùng 105
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 5 - 3/2016 tuần đầu là 7,4 – 7,7. MP>MT, hết phù, nếp gấp màng descemet Mi mắt: phù, da mi đỏ, không tự mở vẫn còn rải rác. Tiền phòng tyndall (-), mắt được, co quắp mi giảm dần trở về bình thấy được mống mắt, bờ đồng tử. Đồng tử thường cuối tuần 1. Kết mạccương tụ toàn dãn 5mm do thuốc, thấy được thể thủy tinh bộ, kết mạc phòi ra ngoài khe mi vào ngày sau diện đồng tử. Bán phần sau không thấy thứ 3 và trở về bình thường vào ngày thứ được. 7. Thiếu máu vùng rìa giảm dần.Xuất hiện Đặt kính tiếp xúc ở MP vào đầu tuần dính cùng đồ dưới vào ngày thứ 4 và đã và tháo ra vào cuối tuần. tách dính bằng que thủy tinh có bôi mỡ Ngưng rửa dẫn lưu mắt qua chai dịch Tetracyclin.Giác mạc chợt biểu môkhông truyền, Ngưng Pred-forte 1%, Acuvail thay đổi trong suốt tuần 1, mức độ đục Rửa mắt thường quy hằng ngày bằng nhu mô giảm dần nhưng phù không thay dd Lactat ringer đổi, nếp gấp màng descemet vẫn còn.Tiền Dùng thêm mỡ Genteal gel tra vào phòng trong trở lại, tyndall vẫn còn, thấy ban đêm trước khi ngủ được mống mắt, bờ đồng tử. Đồng tử dãn 5mm do thuốc, Chưa khám được thể thủy Các thuốc còn lại dùng như tuần 1 tinh do giác mạc còn phù. Bán phần sau Tình trạng BN tuần thứ 3: không thấy được. Hết đau nhức, còn chảy nước mắt ở Tổn thương bỏng ở ngoài mắt đã trở mức độ tối thiểu. về bình thường. TL: MP 5/10→7/10 ; MT: 3/10 →5/10 Tình trạng BN tuần thứ 2: Nhãn áp đo bằng máy đo nhãn áp Đau nhức, chảy nước mắt, sợ ánh sáng không tiếp xúc vào ngày đầu tuần và cuối ở mức độ vừa - tối thiểu. tuần là 17 mmHg cho cả hai mắt. TL: MP 3/10 → 5/10 ; MT: 3/10 → pH đo ở cùng đồ kết mạc phía dưới 3/10 1lần: 7,2 Nhãn áp đo bằng máy đo nhãn áp Mi mắt: bình thường. Kết mạc: còn không tiếp xúc vào ngày đầu tuần và cuối cương tụ nông. Giác mạc: tạo sẹo mỏng tuần là 17 mmHg cho cả hai mắt. nhu mô MP, sẹo dày hơn MT và xuất hiện pH đo ở cùng đồ kết mạc phía dưới 3 tân mạch cực dưới. Tiền phòng sạch. Đồng ngày/lần: ổn định ở mức 7,2 – 7,5 tử dãn 5mm do thuốc, thể thủy tinh trong. Mi mắt bình thường. Kết mạc còn Bán phần sau thấy được lờ mờ MT, cương tụ, kết mạc hết phòi ra ngoài khe. MP đáy mắt bình thường. Hết thiếu máu vùng rìa. Giác mạcbiểu mô Điện phân giác mạc hằng ngày. hóa bắt đầu và hết chợt biểu mô vào cuối Ngưng nhỏ atropin 1%, Tetracyclin tuần, mức độ đục nhu mô giảm đặc biệt 1%. 106
TRAO ÑOÅI HOÏC TAÄP Ngưng uống Efferalgan codein. Tình trạng BN tuần thứ 4: Các thuốc còn lại dùng như tuần thứ 2 Xuất viện đầu tuần. Thuốc nhỏ mắt hằng ngày: Thuốc uống hằng ngày: Rửa mắt hằng ngày Sanlein x 6lần Vitamin C 0,5g x 2v Natri chlorid 0,9% x 3 Genteal gel x 2 lần Vitamin AD x 2v lần Tái khám cuối tuần: và đo pH cùng đồ kết mạc lúc nhập viện là TL:MP 9/10; MT 8/10 10 cho cả hai mắt. Nên đây là một trường NA: MP: 16 mmHg; MT: 17mmHg hợp bỏng mắt do bazơ. MP : Kết giác mạc trong, thể thủy Trên bệnh nhân này với các triệu tinh bình thường, Fo: bình thường chứng như giác mạc đục độ 3, thiếu máu dưới 1/2 chu vi rìa giác mạc, phân loại MT : Giác mạc còn sẹo mỏng cực bỏng mắt do hóa chất theo Roper-Hall thì dưới, màng máu vị trí 6h. Thể thủy tinh bệnh nhân này là bỏng độ 3.[4] Tổn thương bình thường, Fo: bình thường. da với nốt bỏng, xung huyết niêm mạc môi BÀN LUẬN phổng rộp giãn mạnh, như vậy bỏng da, 1. Chẩn đoán bỏng mắt do hóa chất niêm mạc môi miệng độ I do kiềm. Các loại kiềm: Ammonia [NH 2. Điều trị bỏng mắt do hóa chất 4 OH] nghiêm trọng nhất, Lye (thuốc giặt 2.1. Cấp cứu bỏng mắt quần áo), Potassium hydroxide [KOH], Đặc điểm nổi bật của bazơ là gây tổn Magnesium hydroxide [Mg(OH)2], Lime thương mô nặng nề được biết với tên là [CaO; Ca(OH)2] thường gặp nhất. Có “hoại tử hóa lỏng” do làm biến tính protein nguồn gốc trong phân bón, sản phẩm vệ và khả năng xà phòng hóa chất béo gây sinh (ammonia), chất tẩy rửa, chất tẩy quần phá hủy mạnh, xuyên thấm nhanh không áo, Potash (potassium hydroxide), pháp giới hạn vào tổ chức nhãn cầu. Ion (OH)- bông (magnesium hydroxide), xi măng xà phòng hóa các acid béo cấu thành lớp (Lime). Bỏng kiềm là tác nhân thường màng tế bào và hủy tế bào. Các cation thì gặp ở Việt nam là sút ăn da (NaOH), potat hóa hợp với nhóm cacboxyl (-COOH) của ăn da (KOH), vôi tôi (Ca(OH)2), amoniac phân tử Collagen và glucosaminoglycan ở (NH3), Hydroxyt amon (NH4OH). trong nhu mô giác mạc gây ngấm nước và Dựa vào khai thác bệnh sử có hóa chất làm mất độ trong suốt của giác mạc. Các tiếp xúc với mắt, nguồn gốc của nó, hoặc sợi Collagen bị ngấm nước sẽ dày lên, bệnh nhân biết đó là axit hay bazơ và cuối ngắn lại và xoắn vặn. cùng là đo pH cùng đồ kết mạc. Độ xuyên thấm sâu và rất khó tiên Trong trường hợp này khai thác bệnh tượng tổn hại của nhãn cầu sau bỏng kiềm. sử bệnh nhân bị ngã vào bồn chứa NaOH Quan sát lâm sàng và thực nghiệm đã cho 107
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 5 - 3/2016 thấy sự biến đổi độ pH tổ chức nhãn cầu trợ, chú ý tránh làm tổn thương thêm kết kéo dài tới tận ngày thứ 7 sau bỏng kiềm giác mạc. nếu không có can thiệp. Glucose kết hợp với nhóm –COOH tạo Đối với một trường hợp bỏng hóa phản ứng đường hóa, phản ứng này không chất, tiên lượng của mắt bị bỏng phụ thuộc sinh nhiệt và giúp loại trừ nhanh bazơ. Các vào thể tích, nồng độ, độ pH, thời gian tiếp bazơ đậm đặc hoặc các Oxit bazơ tan được xúc, cách tiếp xúc và cách xử trí ban đầu trong nước sẽ sinh nhiệt nên ngoài bỏng do tại nơi xảy ra tai nạn. Việc cấp cứu đầu hóa chất còn kèm theo bỏng do nhiệt. Vậy tiên là loại trừ tác nhân và rửa mắt bằng tốt hơn hết nên dùng Glucose 30% để rửa nước sạch với số lượng nhiều bằng bất bỏng mắt do bazơ. Nếu không có Gluose cứ phương thức nào(nằm ngửa mặt dưới đậm đặc thì có thể dùng Natrichlorid 0,9% vòi nước chảy, dùng gáo dội, ấm rót thành hoặc Lactat ringer để rửa. dòng, ngâm mặt vào chậu nước…) có ý Sau khi rửa bỏng mắt, công việc tiếp nghĩa quyết định. Bệnh nhân này sau khi theo là phải bơm rửa lệ đạo. Công việc ra khỏi bồn hóa chất đã ngay lập tức được này tuy đơn giản nhưng rất hiệu quả, để gội rửa toàn thân bằng nước sạch ở vòi rửa sạch hóa chất lắng đọng trong lòng lệ nước và kết hợp rửa mắt bằng nước muối đạo, phòng tránh viêm dính và tắc lệ đạo sinh lý bơm xịt liên tục. Việc cấp cứu ban sau này, thường bơm rửa 2 lần/ ngày trong đầu hợp lý này đã giúp tiên lượng bệnh tốt những ngày đầu. Khi bơm rửa tránh làm hơn. trào ngược trở lại có thể gây thêm tổn Ngay sau khi vào khoa, việc đầu tiên thương cho giác mạc, cũng như khả năng là dùng bơm kim tiêm xịt rửa 2 mắt, lấy gây nhiễm trùng do vi khuẩn từ hệ thống bỏ màng hoại tử trắng có lắng đọng hóa lệ đạo gây ra. chất, thử nồng độ pH trước và sau khi rửa, 2.2. Điều trị giai đoạn cấp dặt dẫn lưu nhỏ giọt liên tục bằng dung Giai đoạn này xảy ra trong tuần 1 sau dịch Glucose 30%. Theo kinh nghiệm của bỏng với đặc trưng là sự tái tạo biểu mô Khoa mắt Bệnh viện quân y 175 thì nếu xảy ra trong tuần đầu trong bỏng độ 1 và không có giấy quỳ để thử độ pH thì trong 2. Hiện tượng tiêu Collagen hiếm xảy ra. cấp cứu ban đầu nên rửa khoảng 2 lít dịch, Nhãn áp thường tăng ngay sau bỏng 12 – trong thời gian hơn 30 – 60 phút. Rửa mắt 24 h do sự xoắn vặn vùng bè và do các 02 lần mỗi ngày, mỗi lần rửa 500 ml cho Prostaglandins giải phóng ra, có thể tiếp mỗi mắt, trong ít nhất 3 ngày đầu. Điều tục tăng do quá trình viêm sau này.Tiến quan trọng là mắt phải mở (chủ động hoặc trình viêm xảy ra trong vòng 01h – 24h sau thụ động) nếu bệnh nhân hợp tác tốt, mắt ít bỏng, bạch cầu đa nhân xâm nhập vùng kích thích có thể yêu cầu bệnh nhân nhắm ngoại vi giác mạc. Rất ít Collagenase được mở liên tục. Nếu không thì đặt vành mi hỗ giải phóng trong giai đoạn này. 108
TRAO ÑOÅI HOÏC TAÄP Ưu tiên trong giai đoạn này là tiếp hay đường toàn thân, có thể phối hợp tục loại trừ tác nhân gây bỏng, chống viêm thêm thuốc chống viêm Non-Steroids có và phòng nhiễm trùng, hạ nhãn áp nếu thêm tác dụng giảm đau. Corticosteroids tăng cao, thúc đẩy liền biểu mô, giảm triệu và Non-steroids đều có khả năng làm chứng và biến chứng sớm.[5] chậm liền biểu mô giác mạc, tăng nguy Chọc tiền phòng cơ nhiễm trùng, đặc biệt Corticosteroids Khi pH còn cao, phù giác mạc, xếp ức chế tổng hợp collagen nên loét giác nếp màng Descemet, có tiết tố trong tiền mạc xảy ra. Vì là bỏng độ 3 nên biểu mô phòng, đục thể thủy tinh. hóa không xảy ra trong tuần đầu tiên và collagen biến tính đang bị thực bào tiêu Trên bệnh nhân này không có chọc hủy dần, chưa có collagen mới được tạo tiền phòng vì pH trở về bình thường sau ra nên sử dụng Corticosteroids trong tuần rửa bỏng mắt và phản ứng tiền phòng mức đầu tiên là phù hợp với sinh lý bệnh. Trên độ vừa phải. bệnh nhân này sử dụng Pred-forte 1% nhỏ Phòng nhiễm trùng 6 lần/ngày, uống Medrol 16mg/ngày, kết Do tổn thương bỏng là những hoại tử, hợp nhỏ Acuvail 1% 6 lần/ngày. Ngoài ra loét nên là môi trường tốt cho việc xâm cần dùng thuốc gây dãn, liệt đồng tử để nhập và phát triển của vi khuẩn. Ngoài liệu chống dính sau. Atropin 1% được sử dụng pháp toàn thân là dùng thuốc kháng sinh ở bệnh nhân này với nhỏ 2 lần/ngày. phổ rộng, cần phối hợp với kháng sinh nhỏ Hạ nhãn áp tại mắt (thường dùng các loại kháng sinh Mặc dù viêm mống mắt thể mi làm vừa có tác dụng kháng khuẩn vừa có tác giảm nhãn áp nhưng do những mảnh vỡ dụng ức chế men collagenase, tránh dùng của quá trình viêm làm giảm đi ngoại kháng sinh làm chậm quá trình biểu mô hóa lưu thủy dịch qua vùng bè nên gây tăng của giác mạc như nhóm Aminoglycosid). nhãn áp, ngoài ra còn phối hợp với sự co Trên bệnh nhân này sử dụngCravit rút vùng bè do tổn thương collagen và sự nhỏ 6 lần/ngày kết hợp tra mỡ kháng sinh phóng thích prostaglandine trong quá trình Tetracyclin 1% 2 lần/ngày. viêm.[6] Thích hợp cho trường hợp bỏng Chống viêm mắt là các chất gây ức chế sản xuất thủy Phản ứng viêm tại mắt bỏng gây ra dịch như ức chế men Carbonic anhydrase những bất lợi như tăng lượng men phá hủy (Acetazolamid, dorzolamide), Beta- collagen gây nhũn giác mạc, viêm màng adrenergic blockers (timolol). bồ đào trước gây dính mống, đục thể thủy Ở bệnh nhân này qua theo dõi lâm tinh nên phản ứng viêm cần được kiểm sàng không có biểu hiện tăng nhãn áp nên soát sớm. không có sử dụng các thuốc hạ nhãn áp đã Sử dụng corticosteroidsnhỏ tại mắt đề cập ở trên. 109
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 5 - 3/2016 Thúc đẩy liền biểu mô mi đến kết mạc nhãn cầu tránh dính. Hoặc Loại trừ tác nhân gây bỏng ra khỏi đặt vòng chống dính phòng ngừa trước khi mắt, kiểm soát tình trạng viêm, phòng xảy ra dính cũng có hiệu quả. chống nhiễm trùng, kiểm soát nhãn áp là 2.3 Điều trị giai đoạn sửa chữa sớm điều kiện tiên quyết cho biểu mô liền trở Giai đoạn này bắt đầu từ tuần thứ 2 lại. Bên cạnh đó cần phối hợp thêm các sau bỏng với đặc trưng là tăng sinh giác biện pháp khác như đặt kính tiếp xúc, ghép mạc bào, tăng lượng collagenase, và thâm màng ối tạm thời[7], nhỏ nước mắt nhân tạo nhập các tế bào viêm. Tùy thuộc vào quá không có chất bảo quản. trình tổng hợp hay phân hủy collagen mà Ở bệnh nhân này đã sử dụng nước gây loét giác mạc vô khuẩn. Quá trình biểu mắt nhân tạo Sanlein và đặt kính tiếp xúc mô hóa cũng xảy ra trong giai đoạn này. ở mắt phải, quá trình biểu mô hóa toàn bộ Đối với bỏng độ 1 và 2 có thể biểu mô hóa kết thúc trong tuần thứ 2. hoàn toàn.Ưu tiên điều trị trong giai đoạn Giảm triệu chứng và biến chứng sớm này là ức chế men phân hủy collagen, thúc Trên bệnh nhân này khi vào khoa kích đẩy tăng sinh tổng hợp collagen và hạn thích rất nhiều, bệnh nhân đau rát dữ dội chế sự xâm nhập các tế bào viêm. do tổn thương tại kết mạc, giác mạc và da, Corticosteroids ngưng sử dụng nhỏ mắt niêm mạc là nơi có rất nhiều tận cùng thần trong giai đoạn này, Nonsteroids có thể tiếp kinh cảm giác, đồng thời sự co thắt của thể tục sử dụng vì không ảnh hưởng đến chức mi trong bỏng cũng là một nguyên nhân năng giác mạc bào. Corticosteroids cũng gây đau đáng kể. Thuốc giảm đau toàn có thể dùng đường uống để chống viêm. thân được sử dụng là Efferalgancodein 0,5 Medroxyprogesterone1% có tính kháng x 2 viên/ ngày. Tại mắt nhỏ Atropin 1% x 1 viêm không mạnh bằng corticosteroids lần/ ngày có tác dụng liệt thể mi làm giảm nhưng không ảnh hưởng đến liền biểu mô đau chống viêm, chống dính mống mắt tốt. và nhu mô cũng có thể được sử dụng thay Chống dính trong bỏng mắt lớp biểu cho corticosteroids. mô của kết giác mạc bị tổn thương và do Ascorbic acid cải thiện lành vết bệnh nhân bị kích thích đau ít vận động thương, thúc đẩy tổng hợp collagen bởi nhãn cầu nên dính mi cầu là điều khó tránh các giác mạc bào. Sodium Ascorbate 10% khỏi nếu không được phòng ngừa sớm. nhỏ mỗi 2 giờ/lần, phối hợp vitamin C 1 – Đây là một di chứng rất khó khắc phục 2 g x 4 lần/ngày. ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng Citric acid ức chế hoạt động của bạch của mắt. Để hạn chế điều này việc dùng cầu trung tính và làm giảm đáp ứng viêm. que thủy tinh bôi mỡ kháng sinh tách dính Sự chelate hóa của calcium ngoại bào túi cùng kết mạc 1-2 lần/ngày là cần thiết với citrate ức chế được men collagenase. để loại trừ các sợi fibrin bắc cầu từ kết mạc Sodium citrate 10% nhỏ 2 giờ/lần, cũng có 110
TRAO ÑOÅI HOÏC TAÄP thể uống 2g x 4 lần/ngày. tạo) và đã sẹo hóa ta có thể điện di giác Tetracyclin hiệu quả ức chế men mạc. collagenase, ức chế bạch cầu trung tính, và KẾT LUẬN làm giảm loét. Mỡ tetracyclin 1% tra 4 lần/ Bỏng mắt do hóa chất thường để lại di ngày và doxycyclin 0,1g x 2 viên/ngày. chứng rất nặng nề. Vấn đề cấp cứu sớm, Acetylcysteine 10% nhỏ 6 lần/ điều trị đúng cách có thể hạn chế tối đa ngày, đây cũng là tác nhân ức chế men những tổn hại tại mắt do bỏng gây ra. Cấp collagenase. cứu ban đầu bỏng mắt do hóa chất là rửa 2.4. Điều trị giai đoạn sửa chữa mắt bị bỏng bằng nước sạch sẵn có tại hiện muộn trường càng sớm càng tốt, cần tiếp tục rửa Giai đoạn này bắt đầu từ tuần thứ 4 trên đường đưa đến bệnh viện. sau bỏng với đặc trưng là ở đầu giai đoạn Chẩn đoán bỏng mắt do hóa chất này quá trình tổng hợp collagen và men không khó nhưng điều trị khó khăn hơn collagenase, quá trình viêm lên đỉnh điểm. do diễn biến phức tạp của bệnh, khó tiên Cân bằng giữa tái tạo và phá hủy collagen lượng trước được. Nắm vững sinh lý bệnh phụ thuộc vào quá trình liền biểu mô. của tiến trình bỏng cũng như áp dụng phép Nhóm 1 biểu mô tái tạo hoàn toàn hay gần điều trị thích hợp cho từng giai đoạn, theo hoàn toàn. Nhóm 2 biểu mô tái tạo kém dõi và xử trí kịp thời các biến chứng có thể hay không có dẫn đến loét nhu mô vô xảy ra trong bất kỳ giai đoạn nào là chìa khuẩn, màng máu xơ mạch.Điều trị trong khóa then chốt để quản trị thành công bệnh giai đoạn này là xử trí các biến chứng, di nhân bị bỏng mắt do hóa chất. chứng. TÀI LIỆU THAM KHẢO Sẹo giác mạc: Sẹo là một quá trình tất yếu trong tiến triển của bỏng mắt nặng, chỉ 1. Le, Q., et al., Vision-related quality tùy mức độ bỏng mà sẹo giác mạc có thể of life in patients with ocular chemical dày hay mỏng, do vậy để nâng cao chất burns. Investigative ophthalmology & lượng thị giác cho bệnh nhân thì chúng ta visual science, 2011. 52(12): p. 8951-6. chỉ có thể tìm cách làm mỏng sẹo giác mạc 2. Spector J, Fernandez WG. bằng cách ngay từ đầu phải làm giảm nồng Chemical, thermal, and biological ocular độ tác nhân để tránh tổn thương sâu hơn, exposures. Emerg Med Clin North Am. sau đó sử dụng kháng viêm hợp lí kết hợp 2008 Feb. 26(1):125-36, vii. sử dụng thuốc tăng cường dinh dưỡng giác 3. Pfister RR, Pfister DA. Alkali mạc(vitamin A,B2,C,D, nước mắt nhân injuries of the eye. Fundamentals of (Xem tiếp trang 119) 111