Nhận xét về điểm IPSS trên những bệnh nhân tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015<br /> <br /> <br /> NHẬN XÉT VỀ ĐIỂM IPSS TRÊN NHỮNG BỆNH NHÂN<br /> TĂNG SINH LÀNH TÍNH TUYẾN TIỀN LIỆT<br /> Nguyễn Đình Xướng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá giá trị của thang điểm IPSS (International Prostate Symptom Score) trong<br /> theo dõi và điều trị những bệnh nhân tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt.<br /> Phương pháp: Tiền cứu, mô tả hàng loạt ca lâm sàng.<br /> Kết quả: 83 bệnh nhân tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt theo dõi ngoại trú tại khoa Ngoại Thận – Tiết Niệu<br /> được đánh giá bằng thang điểm IPSS. Kết quả cho thấy ngoài những triệu chứng tắc nghẽn (tiểu không hết, tiểu<br /> ngắt quãng, dòng nước tiểu yếu và tiểu khó), bệnh nhân thường kèm theo những triệu chứng của hội chứng kích<br /> thích (tiểu nhiều lần, tiểu gấp). 92,8% có tiểu đêm, trung bình thức dậy 2,6 lần trong 1 đêm.<br /> Kết luận: Điều trị những bệnh nhân tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt ngoài thuốc ức chế alpha, thuốc ức<br /> chế men 5 alpha reductase trong nhiều trường hợp cần cho thêm các thuốc kháng muscarinic, thuốc kháng<br /> vasopressin – desmopressin.<br /> Từ khóa: Thang điểm, tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt.<br /> ABSTRACT<br /> COMMENT ON IPSS OF BENIGN PROSTATIC HYPERPLASIA PATIENTS<br /> Nguyen Dinh Xuong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - No 6 - 2015: 12 - 16<br /> <br /> Objective: To evaluate the value of IPSS (International Prostate Symptom Score) in following up and<br /> treating the BHP (Benign Prostatic Hyperplasia).<br /> Methods: Prospective, descriptive case series study.<br /> Results: 83 (BPH) outpatients followed up in the department of Nephro – Urology Surgery were evaluated<br /> by IPSS. The result show that apart from obstructive symptoms (not emptying bladder completely, intermittency,<br /> weak stream, straining), the patients also have the symptoms of irritative bladder (frequency, urgency). 92.8% of<br /> patients have nocturia, mean 2.6 times a night.<br /> Conclusions: The treatment should be added, in particular cases, anti – muscarinic, anti – vasopressin<br /> demopressin along with alpha blocker and 5 alpha reductase inhibitor (5 – ARI) drugs.<br /> Key word: IPSS, BPH, 5 – ARI.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ phương pháp nào là những vấn đề còn nhiều<br /> tranh luận(7). Sử dụng thang điểm cho những<br /> Tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt (Benign bệnh nhân bị tăng sinh lành tính tuyết tiền liệt<br /> Prostatic Hyperplasia - BPH) là bệnh thường được nhiều hiệp hội niệu khoa chấp nhận.<br /> gặp ở bệnh nhân trên 60 tuổi(8). Cơ chế bệnh Nhằm đánh giá những đặc điểm trên thang<br /> sinh còn chưa rõ ràng do vậy việc điều trị có điểm IPSS của những bệnh nhân điều trị ngoại<br /> nhiều thay đổi. Việc quyết định khi nào điều trú tại khoa ngoại Thận – Tiết Niệu Bệnh viện<br /> trị, điều trị bằng những thuốc gì, khi nào thì can Nguyễn Tri Phương chúng tôi đã khảo sát 83<br /> thiệp ngoại khoa và can thiệp ngoại khoa bằng bệnh nhân và rút ra những nhận xét.<br /> <br /> * Bệnh viện Nguyễn Tri Phương<br /> Tác giả liên lạc: TS BS Nguyễn Đình Xướng ĐT: 0908315754 Email: dinhxuong@yahoo.com<br /> <br /> 12<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Tỉ lệ tiểu đường<br /> Tiền căn tiểu đường Số lượng Tỉ lệ %<br /> Đối tượng Không tiểu đường 71 85,5<br /> Những bệnh nhân bị tăng sinh lành tính Có tiểu đường 12 14,5<br /> tuyến tiền liệt đang được theo dõi điều trị ngoại Tổng 83 100<br /> <br /> trú tại khoa. Bệnh nhân có tiền căn tiểu đường là một<br /> nguy cơ trong phẫu thuật còn trong theo dõi và<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> điều trị nội khoa yếu tố này ít vai trò. Tuy nhiên<br /> Mô tả, tiền cứu hàng loạt ca lâm sàng.<br /> trong nghiên cứu này tỉ lệ bệnh nhân có tiền căn<br /> Bệnh nhân được phỏng vấn trực tiếp trên tiểu đường chỉ chiếm 14,5%.<br /> thang điểm IPSS, thu thập thêm các thông số:<br /> Tỉ lệ cao huyết áp<br /> PSA, kích thước tuyến tiền liệt, bệnh tiểu đường,<br /> Tiền cao huyết áp Số lượng Tỉ lệ %<br /> cao huyết áp kèm theo, thói quen hút thuốc lá. Không cao huyết áp 35 45,2<br /> Số liệu được xử lý trên phần mềm SPSS 17.0 Có cao huyết áp 48 54,8<br /> Tổng 83 100<br /> KẾT QUẢ<br /> Cũng như yết tố tiền căn tiểu đường, cao<br /> Tuổi huyết áp là một nguy cơ cho phẫu thuật. Trong<br /> Tổng số Trung bình Trung vị Độ lệch chuẩn nghiên cứu này tỉ lệ cao huyết áp chiếm tới<br /> 83 67,5 67 8,8 54,8%. Ở nhóm lứa tuổi 67,5. Khi theo dõi 5 đến<br /> Như vậy tuổi trung bình trong nhóm được 10 năm bệnh nhân có chỉ định phẫu thuật tỉ lệ<br /> theo dõi này khá trẻ so với lứa tuổi có hội chứng bệnh nhân cao huyết áp sẽ tăng lên.<br /> đường tiểu dưới liên quan đến tăng sinh lành<br /> PSA Máu<br /> tính tuyến tiền liệt.<br /> Tổng số Trung bình Trung vị Độ lệch chuẩn<br /> Nghề nghiệp 83 3,28 2,17 3,68<br /> Nghề nghiệp Số lượng Tỉ lệ % Nếu lấy trị số 4ng/ml làm chỉ số tham khảo<br /> Lao động chân tay 65 78,3 để tầm soát ung thư tiền liệt tuyến thì trong<br /> Lao động chí óc 18 21,7<br /> Tổng 83 100<br /> nghiên cứu này giá trị PSA dưới ngưỡng tầm<br /> soát ung thư. Tuy nhiên độ lệch chuẩn 3,68 cho<br /> Tỉ lệ lao động chân tay chiếm đa số. Số liệu<br /> thấy giá trị PSA trong nghiên cứu này giao động<br /> này không phản ánh khách quan về quần thể<br /> khá rộng.<br /> nghiên cứu vì bệnh nhân phân bổ theo thẻ bảo<br /> hiểm y tế. Bệnh viện Nguyễn Tri Phương đa Trọng lượng tuyến (gram)<br /> phần tiếp nhận thẻ bảo hiểm y tế thuộc các quận Tổng số Trung bình Trung vị Độ lệch chuẩn<br /> 60 42,51 40,28 21,96<br /> huyện như: Cần Giờ, Bình Chánh, Quận 8 và<br /> Quận 5. So với nhóm theo dõi và điều trị thì trọng<br /> lượng trung bình trong nhóm nghiên cứu này<br /> Thói quen hút thuốc<br /> khá lớn (42,51). Thông thường ở trọng lượng<br /> Thói quen hút thuốc Số lượng Tỉ lệ %<br /> Không hút thuốc 64 77,1<br /> khoảng 30g bệnh nhân đã xuất hiện triệu chứng<br /> Có hút thuốc 19 22,9 đường tiểu dưới.<br /> Tổng 83 100<br /> Tổng điểm IPSS<br /> Yếu tố hút thuốc lá thường được liên hệ với Tổng số Trung bình Trung vị Độ lệch chuẩn<br /> bướu bàng quang. Trong tăng sinh lành tính 83 12,12 10,00 8,79<br /> tuyến tiền liệt mối liên quang ít được đề cập. Điểm IPSS dưới 19 điểm sẽ thuộc nhóm theo<br /> Trong nghiên cứu này tỉ lệ bệnh nhân có hút dõi hoặc điều trị nội khoa. Trong nghiên cứu này<br /> thuốc lá thấp chỉ chiếm 19%. điểm trung bình là 12,12 nằm trong nhóm điều<br /> <br /> <br /> 13<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015<br /> <br /> trị nội khoa hoặc theo dõi là phù hợp với các không cao (5,63/20) phản ánh trong lượng tuyến<br /> hướng dẫn điều trị tăng sinh lành tính tuyến tiền không đi đôi với triệu chứng tắc nghẽn.<br /> liện của Hội Tiết niệu – Thận học Việt Nam(7) và Điểm của 2 triệu chứng kích thích (tổng số<br /> thế giới.<br /> 10 điểm)<br /> Điểm IPSS theo nhóm Tổng số Trung bình Trung vị Độ lệch chuẩn<br /> Nhóm Số lượng Tỉ lệ % 83 4,01 3,00 3,36<br /> Nhóm 0 đến 7 điểm 34 41,00<br /> Nhóm 8 đến 19 điểm 30 36,10 2 triệu chứng kích thích gồm: tiểu trở lại<br /> Nhóm 20 đến 35 điểm 19 22,90<br /> Tổng 83 100<br /> trong vòng 2 giờ và không nhịn tiểu được khi có<br /> dầu hiệu mắc tiểu chiểm tỉ lệ khá cao, có thể<br /> Số bệnh nhân trong nhóm có điểm IPSS từ 20<br /> bệnh nhân kèm theo nhiễm trùng đường tiểu<br /> đến 35 là nhóm điều trị nội khoa hoặc can thiệp<br /> gầy ra kích thích niêm mạc bàng quang niệu đạo.<br /> phẫu thuật khi có chỉ định trong nghiên cứu này<br /> chỉ chiếm 22,9%. Số còn lại (77,1%) có thể chỉ cần BÀN LUẬN<br /> theo dõi định kỳ mà không cần điều trị. Về đặc điểm dân số<br /> Số lần thức dậy đi tiểu trong đêm: Độ tuổi trung bình là 67. Ở nhóm tuổi càng<br /> Số lần đi tiểu đêm Số lượng Tỉ lệ %<br /> cao tỉ lệ mắc tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt<br /> 0 đi lần nào 6 7,2<br /> 1 lần 8 9,6<br /> càng cao. Ở lứa tuổi 50, 60 tỉ lệ bị tăng sinh lành<br /> 2 lần 22 26,5 tính tuyến tiền liệt là 50%(8). Nhưng theo dõi và<br /> 3 lần 32 38,6 điều trị từ nhóm tuổi 50, 60 có thể là quá sớm<br /> 4 lần 7 8,4 nên cần phải chọn lọc kỹ và đưa ra những tiêu<br /> 5 lần 8 9,7<br /> chuẩn thời điểm bắt đầu dùng thuốc. Trong số<br /> Tổng 83 100<br /> những bệnh nhân theo dõi tỉ lệ cao huyết áp là<br /> Như vậy số lần đi tiểu đêm trong nhóm<br /> 57,8% tỉ lệ mắc tiểu đường là 14,5%, Tỉ lệ hút<br /> nghiên cứu này tập trung vào nhóm 2 đến 3 lần<br /> thuốc lá là 22,9%. Những yếu tố này đều là yếu<br /> trong 1 đêm. Điều này khá ảnh hưởng đến chất<br /> tố nguy cơ nếu bệnh nhân phải can thiệp phẫu<br /> lượng cuộc sống của bệnh nhân.<br /> thuật nên cần phải được theo dỏi và điều trị<br /> Điểm chất lượng cuộc sống (tổn số 5 điểm) thường xuyên.<br /> Tổng số Trung bình Trung vị Độ lệch chuẩn<br /> 83 3,14 3,00 0,93<br /> Giá trị PSA<br /> Điểm trung bình và trung vị nằm khoản 3 Giá trị PSA trung bình trong nhóm này là<br /> điểm có nghĩa điểm mà bệnh nhân chấp nhận 3,18ng/ml. Nếu lấy giá trị tầm soát ung thư tiền<br /> được. Điều này cũng phản ánh đúng với số lần liệt tuyến là 4ng/ml thì giá trị này dưới ngưỡng.<br /> tiểu đêm của bệnh nhân khoảng 2 đến 3 lấn Qua đó cho thấy việc tầm soát PSA không thực<br /> trong một đêm và bệnh nhân chấp nhận tình sự cần thiết. Do vậy theo dõi PSA và sinh thiết<br /> trạng đó vì tâm lý cho rằng tuổi già nó vậy là tiền liệt tuyến chỉ nên tiến hành khi thăm khám<br /> đương nhiên. tiền liệt tuyến qua trực tràng có nghi ngờ và siêu<br /> âm phát hiện nhân vùng vỏ tiền liệt tuyến(7) . Tuy<br /> Điểm của 4 triệu chứng tắc nghẽn (tổng số nhiên tất cả những bệnh nhân trước khi can<br /> 20 điểm) thiệp ngoại khoa chúng tôi đều tầm soát PSA,<br /> Tổng số Trung bình Trung vị Độ lệch chuẩn<br /> những trường hợp PSA trên.<br /> 83 5,63 4,00 5,88<br /> 10 ng/ml, thăm khám tiền liệt tuyến qua<br /> Mặc dù trọng lượng tuyến tiền liệt trong<br /> trực tràng có nghi ngờ chúng tôi đều cho sinh<br /> nhóm nghiên cứu này khá lớn (trung bình<br /> thiết tiền liệt tuyến trước mổ. Những bệnh<br /> 42,51g) nhưng điểm của 4 triệu chứu tắc nghẽn<br /> <br /> <br /> 14<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> nhân có nồng độ PSA trên 20ng/ml chúng tôi 100ml chúng tôi sẽ cân nhắc tới khả năng can<br /> đều cho sinh thiết tuyến tiền liệt trước khi can thiệp phẫu thuật.<br /> thiệp phẫu thuật. Chất lượng cuộc sống<br /> Trọng lượng tiền liệt tuyến 59% số bệnh nhân theo dõi trả lời thang điểm<br /> Hiện nay trọng lượng tiền liệt tuyến không chất lược cuộc sống là điểm 3 nghĩa là họ chấp<br /> còn là yếu tố quan trọng trong việc quyết định nhận cuộc sống hiện tại. Tuy nhiên mục tiêu<br /> bắt đầu điều trị hay chỉ định can thiệp ngoại điều trị của chúng ta là làm sao cho họ cảm thấy<br /> khoa. Tuy nhiên trọng lượng tiền liệt tuyến có hài lòng với cuộc sống hiện tại của họ. Triệu<br /> giá trị nhất định trong việc lựa chọn phương chứng mà họ cảm thấy phiền hà là đêm phải<br /> pháp can thiệp phẫu thuật(6) . Trọng lượng trên thực dậy đi tiểu. Do vậy trước một bệnh nhân<br /> 80 g nên chọn mổ hở hơn là các can thiệp ngoại than phiền tiểu đêm nhiều lần ngoài siêu âm tiền<br /> khoa ít xâm hại khác(7) . Trong lô nghiên cứu này liệt tuyến chúng tôi tầm soát thêm lượng nước<br /> trọng lượng trung bình của tiền liệt tuyến là tiểu tồn lưu và khảo sát niệu động học từ đó sẽ<br /> 42,51g. Tuy nhiên những triệu chứng tắc nghẽn đưa ra kế hoạch điều trị cho từng bệnh nhân.<br /> đường tiểu rất nhẹ (5,62 trên tổng số 20 điểm). KẾT LUẬN<br /> Điểm IPSS Qua khảo sát điểm IPSS trên 83 bệnh nhân<br /> Điểm IPSS trung bình là 12,12 điểm, điểm theo dõi điều trị tăng sinh lành tính tuyến tiến<br /> trung vị là 10 điểm như vậy thuộc mức độ nặng liệt chúng tôi rút ra những kết luật sau:<br /> trung bình có thể lựa chọn phương pháp điều trị<br /> Nhiều bệnh nhân có thể chỉ cần lựa chọn<br /> là theo dõi hoặc bắt đầu điều trị. Nếu chia theo<br /> phương pháp theo dõi định kỳ mỗi 6 tháng hay<br /> nhóm điểm thì ở nhóm có triệu chứng mức độ<br /> 1 năm thay vì bắt đầu điều trị nội khoa.<br /> nhẹ (IPSS từ 0 đến 7 điểm) chiếm 41% nhóm này<br /> Những bệnh nhân tăng sinh lành tính tuyến<br /> hoàn toàn không cần điều trị mà chỉ cần theo dõi<br /> tiền liệt ngoài triệu chứng do tắc nghẽn đường<br /> định kỳ mỗi 6 tháng hoặc 1 năm. Nhóm có điểm<br /> tiểu dưới còn có những triệu chứng của bàng<br /> IPSS trung bình (IPSS từ 8 đến 19 điểm) chiếm<br /> quang kích thích do vậy trong điều trị ngoài<br /> 36,1% nhóm này cũng có thể theo dõi định kỳ<br /> thuốc nhóm ức chế alpha, thuốc ức chế men 5<br /> hoặc điều trị thuốc tùy theo triệu chứng tắc<br /> alpha reductase cần cho thêm các thuốc nhóm ức<br /> nghẽn vượt trội hay triệu chứng kích thích vượt<br /> chế muscarinic.<br /> trội. Nhóm có điểm IPSS nặng (IPSS từ 20 đến 35<br /> điểm) chỉ chiếm 22,9% nhóm này nên bắt đầu Những bệnh nhân phải thức dậy nhiều lần<br /> điều trị nội khoa và khi có chỉ định sẽ phải can trong đêm để đi tiểu cần khảo sát thêm niệu<br /> thiệp ngoại khoa. Như vậy đa phần những bệnh động học, đo lượng nước tiểu tồn lưu và có thể<br /> nhân theo dõi điều trị ngoại trú của chúng tôi kết hợp dùng thuốc chống đa niệu ban đêm để<br /> đều có thể theo dõi hoặc điều trị nội khoa. tăng chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.<br /> <br /> Tiểu đêm TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. American Urological (AUA) (2010). Guideline on the<br /> Số bệnh nhân phải thức dậy 2 đến 3 lần<br /> Management of Benign Prostatic Hyperplasia (BHP)<br /> trong đêm chiếm 65,1%. Nguyên nhân tiểu đêm 2. European Association of Urology (EAU)(2012). Guideline on<br /> chủ yếu là do lượng nước tiểu tồn lưu lớn. Management of Male Lower Urinary Tract Symptoms (LUTS), in<br /> Benign Prostatic Obstruction (BPO)<br /> Những bệnh nhân theo dõi của chúng tôi nếu 3. Fair WR (1991) “Transurethral Prostatic Electroresection”;<br /> than phiền phải thức dậy nhiều lần trong đêm Urologic Surgery pp 573 - 584<br /> để đi tiểu chúng tôi đều cho đi đo lượng nước 4. Hinman F Jr., (1989) “Prostate: Excision; Atlas of Urologic<br /> Surgery” pp 316 – 348<br /> tiểu tồn lưu để phân biệt những trường hợp đa 5. Presti JC, Jr (1995) “Neoplasm of the Prostate Gland”; Smith’s<br /> niệu về đêm. Nếu lượng nước tiểu tồn lưu trên General Urology The McGraw-Hill Companies, Inc, USA pp<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 15<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015<br /> <br /> 367 - 374 9. Wein AJ, Rovner ES (2001) “Benign Prostatic Hyperplasia”;<br /> 6. Trần Văn Sáng (1996), “Bướu Tiền Liệt Tuyến” Bài giảng bệnh Clinical Manual of Urology pp 437 – 469<br /> học niệu khoa, Nhà xuất bản Mũi Cà Mau, Tr 7 - 39<br /> 7. VUNA Hội Tiết Niệu Thận Học Việt Nam (2012) Hướng dẫn<br /> xử trí tăng sinh lành tính tuyết tiền liệt Ngày nhận bài báo: 04/09/2015<br /> 8. Walsh PC, (1992) “Benign Prostatic Hyperplasia”; Campbell’s<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 04/10/2015<br /> Urology Saunders, vol.2 pp 1009 – 1025<br /> Ngày bài báo được đăng: 05/11/2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 16<br />