YOMEDIA
ADSENSE
Những tấm bia gia phả ở di tích nhà thờ họ Đào, xóm Chợ, xã Cổ Loa
41
lượt xem 2
download
lượt xem 2
download
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
Trong dịp đến khảo sát về Đào Cam Mộc và dòng họ Đào ở xóm Chợ thuộc Cổ Loa, huyện Đông Anh, Tp. Hà Nội phát hiện và tiến hành nghiên cứu những tấm bia gia phả ở di tích nhà thờ họ Đào nhằm góp phần tìm hiểu lược sử dòng học Đào, lưu giữ và tri ân những người có công với nước, các truyền thống quý báu của dòng họ Đào.
AMBIENT/
Chủ đề:
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Những tấm bia gia phả ở di tích nhà thờ họ Đào, xóm Chợ, xã Cổ Loa
TU LIEU - OlNH CHTNH SU UEU<br />
t '•<br />
INHUNC TAM BIA CIA PHA Cl Di TICH NHA THCl<br />
HO DAO, XOM CHd, XA CO LOA<br />
<br />
Vtj DUY M £ N '<br />
<br />
<br />
<br />
I. NHU^G TAM BIA GIA PHA Bia s6' 3 • PS ^ g? IS 51 13 - Dio tgc gia<br />
Trong dip de'n khao s i t ve Dio Cam Mgc pha bi ky.<br />
va ddng hg Dio d xdm Chd (Ngo Thi thon) Bia s6' 4 Zi e ^ 19 S? IB - At chi gia<br />
thugc xa Co Loa, huyen D6ng Anh, Tp. Ha pha bi ky.<br />
Ngi. Chung toi t h i m den thd quan Ngi h i u Bia s6' 5 • PS :^ ^ -^ if 13 - Dao toe hau<br />
(tfldng truyen quan Ngi h i u hg Dio, lam ky bi ky.<br />
quan thdi Au Lac?) (1). Den mdi dfldc xay<br />
Tren chiec tu thd d i t d gian gifla trfldc<br />
dflng lai nhflng n i m gin diy. Ding chu y<br />
h i n g bia cdn co mgt chiec Ifl hfldng bing<br />
la ban nggc pha ve quan Ngi h i u mdi dfldc<br />
da. Cin cfl vio chi't lieu da (di m i u di't<br />
viet vi xui't ban n i m 2005. Doin de'n t h i m<br />
bac) va hea v i n cuo'n thfl khic tren t h i n Ifl<br />
tfl dfldng chi 5; ndi hien dfldng thd cung<br />
hfldng d i hi mdn nhieu; die biet la 3 hoa<br />
Thii sfl A vfldng Dio Cam Mgc. Tren ban<br />
van hinh hoa chanh khic d p h i n de, cic<br />
thd cdn bii vi ciia Ngii.<br />
n h i nghien cflu tam cho r i n g - nien dai ciia<br />
N h i thd hg Did nay kh6ng con. Nhflng di chiec Ifl hfldng dfldc lam vio khoang thdi<br />
vit cua n h i thd cdn 5 ti'm bia d i vi 1 chiec gian cich nay tren dfldi 200 nim. Diy la<br />
Ifl hfldng di, dang dfldc bao quan tai n h i leai Ifl hfldng d i dfldc dflng k h i phd bien<br />
dng Dao Duy Binh, v6'n thugc khuon vien trong d i n gian dfldng thdi. Tuy gii tri kinh<br />
cua nha thd dong hg Dio trfldc day (2).<br />
te khdng cao, song l i di vat cdn lai ciia n h i<br />
Vdi y thflc gifl gin di vat ouy gii cua ddng thd hg Did nen cung cin dfldc bao quan<br />
hg chu nhin da dem gin 5 tam bia di len can t h i n .<br />
tfldng d gian gifla nhi. Trong s6' 5 ti'm bia do Ca 5 ti'm bia tren deu da dfldc Cii n h i n<br />
cd 3 ti'm bia ghi gia pha hg Dio v i 2 bia hiu, Sii hgc Pham Dflc Han phien am, dich<br />
deu dfldc khic hay lip vid ddi vua Bao Dai nghia (3).<br />
nim Tin Mfli (1931). Nhin vio trong nha tfl Chung toi da tien h i n h in dip l i m thic<br />
phai sang trii vi tri cic ti'm bia nhfl sau: ban ti't ca 5 ti'm bia. Sau dd dem ddi chie'u<br />
Bia s6' 1 - Pd S^ /§ S W 13 - Dio tgc h i u vdi ban cua Pham Dflc H i n . Tuy con thie'u<br />
ky bi ky. sdt vai chfl Han, nhflng ban dich k h i s i t vdi<br />
Bia sd 2 - ? 1$ ^ a If 13 - Giip chi gia ban bia (bia gd'c). Ban dgc cd the tin tfldng khi<br />
pha bi ky. sfl dung ban dich cua Pham Dflc Hin.<br />
<br />
<br />
• PGS.TS. Vi$n Sfl hoc<br />
Q4 Rghien curu Lich 5i2r. sfl" 10.2010<br />
<br />
Trfldc het chung toi t i p trung khai thic chfla th6ng va d i bd sung dfldc nhflng gi<br />
3 ti'm bia gia pha, cu the nhfl sau: khuyet thieu,.." (5).<br />
Bia so 3 - Dao toe gia pha bi k y (Bia Gia pha chd bie^t mg cu thuy to dng v i<br />
ghi gia pha hg Dao). bi; cu td khai sang dd Sinh dd thdi Chfnh<br />
Bia cao 0,93m. Rong 0,55m. Trin bia hi Hda (ddi vua Le Hy T6ng, 1680-1705) va<br />
quet vdi nen khong ro hoa vin. Chin bia chinh thi't ciia cu...<br />
khic hinh cu6'n thfl. Diem bia trang tri hoa Tfl dfldng ciia ddng hg Did dfldc khdi<br />
vin khic vach phong phu. Bia khic chfl dflng tfl n i m Dinh Diu, nien hieu Thinh<br />
H i n Nom chin phfldng, nhieu chfl bi nhde Thii thfl 9 (1897)... (6).<br />
khd dgc, do trfldc day hi ngim nfldc l i u<br />
Bia so' 2 - Giap chi gia pha bi ky (Bia<br />
ngiy. Toan bg bia khic 19 ddng. Ddng<br />
ghi gia pha chi Trfldng hg Did).<br />
nhieu nhi't 36 chfl, Ddng it nha't 5 chfl.<br />
Tdng cong khoang 508 chfl. Bia cad 0,92m. Rong 0,55m. T r i n bia<br />
tram Ifldng long chiu nguyet. Chin bia<br />
Bia ghi lac khoan: "Thdi Ddng Khinh<br />
tram hinh sdng nfldc. Diem bia v5i phii md,<br />
Miu Ty ddng.<br />
kh6ng ro, Bia khic chfl H i n N6m chin<br />
Thi't dai tdn my tfl Dao Duy Thin kinh phfldng, Toin bg bia khic 18 ddng, Ddng<br />
soan". nhieu nhi't 50 chfl. Ddng ft nhi't 15 chfl.<br />
Dich nghla: Mua dong n i m Ddng Khinh Tdng cong khoang 582 chfl.<br />
M i u Ty (1888). Bia ghi lac khoan: "Bao Dai luc nien Tan<br />
Chiu ddi thfl 7 my tfl l i Dao Duy Than Mfli trgng xuan".<br />
kfnh soan (van bia), Dich nghla: Thing 2 mfla xuin nim<br />
"Hoing trieu Bao Dai luc nien tue thfl Tin Mfli men hieu Bao Dai thfl 6 (1931).<br />
Tan Mfli nhi nguyet thip nhi nhit lie bi ky". Tdm t i t ngi dung bia nhfl sau:<br />
r;_,': nghla: Ngay 12 thing 2 n i m Tan Neu ly do cua viec lip bia gia pha chi<br />
Mfli, nien hieu vua Bao Dai thfl 6 (1931) phii ".,, Trdi la cai gd'c sinh ra mu6n vat, con<br />
lip bia ky. ngfldi thi ai (mi) ching cd td tong... nhflng<br />
bdi thdi gian gd'c gic dan xa, sau lai cd<br />
Tom t i t ngi dung bia: Neu ly do ciia viec<br />
chuyen phan chi chia phii, Neu ching ghi<br />
lip bia gia pha hg Dao "... Van vat sinh ra<br />
chep lai I t la ve sau ngudn cgi mi't di, viy<br />
ngudn gd'c tfl trdi, cdn ngfldi sinh ra tfl to<br />
phai cd viec bien ch6p ro ring the thfl cgi<br />
tong... xet vay I t phai cd chuyen chep lai<br />
ngudn de tien cho viec truy an thd tfl. Nay chi<br />
gia pha, ghi lai ngudn coi de lim can cfl cho<br />
trfldng ddng hg Dio kfnh soan van bia niy de<br />
con chiu ddi sau" (4),<br />
lflu truyen van dai cho con chiu mai sau.<br />
Bia Ifldc ghi lich sii hg Dao d Co Loa tfl<br />
xfla cho de^n nay (1888), Vin bia nay ghi chep tfldng tan ve the'<br />
thfl, my tfl, ten hieu, ngay gid, mg phin tfl<br />
"Nay con chau hg Dao tu t i p nhau lai,<br />
bic thie'u td (Dio Duy Trflc, con trfldng cu<br />
dfla vio nhflng gi minh biet, lai tham khao<br />
Dio Viet Ton tflng dd Sinh dd ddi Le) trd<br />
cic bic tien n h i n kinh cin bien chep lai<br />
xu6'ng den cao td Dio Duy Nghi con trfldng<br />
gia pha ddng hg, nhflng cho chfla tfldng,<br />
kinh dd khuyet bflt ching dim ghi bfla, cu Dio Duy Trflc,<br />
Nhd cd viec n i y m i con chiu nay v i ngan Ting td Dio Duy Chfldng con trfldng v i<br />
van ddi sau se dfldc thong td nhflng ch6 cic con thfl ciia cu Dio Duy Nghi,<br />
Rhimg tdm bia gia phi... 65<br />
<br />
<br />
T6 Dio Duy Hien con trfldng va cic con Gia pha ghi tfl cu thie'u td dd Sinh dd ddi<br />
thfl cua cu Dio Duy Chfldng. Dio Duy Le la Dao Duy Thuan, con thfl cua cu Dio<br />
Thin con trfldng va cic con thfl cua td Dio Viet Ton.<br />
Duy Hien... Dio Duy Quy con trfldng v i cic Cao td my tfl l i Dao Duy Kinh, con thfl<br />
con thfl cua cu Dao Duy Dfldng cflng chinh cua cu Dio Duy Thuan. Ting td my tfl la<br />
thi't, i thi't cua cic bic tien td thugc chi Dio Duy Vinh, Dao Duy Dflc con thfl cua<br />
trfldng dong hg Dio; de tien ldi cho viec tra cu Dio Duy Kfnh.<br />
khao, truy tfldng, thd td tien cho con chiu<br />
To my tfl la Dao Duy Kien con trfldng v i<br />
ngin van ddi sau (7).<br />
cic con thfl Dao Duy Cin, Dio Duy Siu<br />
Bia so 4 - At chi gia pha bi ky (Bia cua cu Dio Duy Vinh.<br />
ghi gia pha chi thfl hg Dio).<br />
T6 my tfl la Dao Duy Trinh con trfldng v i<br />
Bia cao 0,87m. Rong 0,54m. Tran bia Dio Viet Cin con thfl cua cu Dao Duy Dflc.<br />
tram Ifldng long chiu nguyet. Chin bia<br />
tram hinh hoa cue. Diem bia hi voi phu, IL MAY NHAN XET<br />
kh6ng ro hoa vin. Bia khic chfl H i n Nom 1. Ve gia tri cua nhufng tam bia<br />
chan phfldng. Toan bg bia khic 23 ddng. Tfl viec nghien cflu, khai thic 3 ti'm bia<br />
Dong nhieu nhi't 38 chfl. Ddng ft nhi't 6 gia pha, di tfch cdn lai ciia dong hg Dio<br />
chfl. Tdng cong khoang 622 chfl. xdm Chd, Co Loa cho thi'y gii tri dieu khic<br />
Bia ghi lac khoan: "Bao Dai Tan Mfli d i khong cao, do bia dfldc lam vao thdi ky<br />
trgng xuan. Luc dai Dio Duy Cfl cung cuo'i Nguyen. Hoa v i n trang trf tren bia<br />
soan". ddn gian, it chau chu6't. Viec khic chfl H i n<br />
Dich nghla: Thing 2 mua xuin n i m N6m tren bia cung kh6ng deu, dep nhfl<br />
Tin Mui nien hieu Bao Dai (1931). nhflng bia thdi Le trung hflng the ky XVI-<br />
XVII v i h i u Le the ky XVIII. Song cung l i<br />
Chiu ddi thfl 6 la Dio Duy Cfl kfnh soan<br />
di'u i'n cua mgt thdi v i n hoa Nho giio dang<br />
(vin bia).<br />
d giai doan t i n mat dfldi che do thdng tri<br />
Tdm t i t ngi dung bia: cua thflc dan Phap. Ve m i t quan phfldng,<br />
Neu ly do cua vigc l i p bia gia pha chi bi'y gid chfl H i n N5m kh6ng cdn dfldc bao<br />
phii "... Cay cd cgi, nfldc co ngudn, con trd lflu hanh. Tuy nhien, chfl H i n N6m v i n<br />
ngfldi ta ai chang cd td, cd tong. Ne'u ching dfldc tiep tuc sii dung trong cic ling xi.<br />
c6 sfl ghi ch6p lai thi go'c gic ngiy cang xa Trong 3 ti'm bia tren ngoii viec khic chfl<br />
rdi mi't d i n di'u tich. Viy I t phai sinh ra H i n l i chu yeu, cdn dfldc khic 67 chfl N6m<br />
chuyen ghi ch6p lai gia pha, con chiu ddi de ghi cic dia danh thugc dia phin th6n<br />
sau se dfla vio di'y m i biet ro ngon ngudn, (ling) nhfl Lgc Hi, Mach Tring, Tien Hgi; cic<br />
truy tfl td tong. xfl ddng nhfl Ba Ciu, Dam Ca, Ddng Bi, Ddng<br />
Nay chi thfl ddng hg Dio Co Loa, huyen Ling... Cic con dfldng nhfl Dfldng Ci'm,<br />
Ddng Anh, tinh Phuc Yen kinh soan v i n Dfldng Con Ci, Dfldng Ngoi... Cic do'ng bii<br />
bia niy. Bia chip diy du ve the thfl, my tfl, nhfl Do'ng Chu6ng, Dau Voi... Bii Cit, Bai<br />
tgn hieu, ngiy gio, mg p h i n tfl thie'u td Mieu, Bai Thfl Cflu... Nhiing dia danh dd d i<br />
cung chfnh thi't, i thi't trd xuo'ng de tien ldi lflu lai di'u tich ciia vflng di't xdm Chd, Co<br />
cho vi?c truy khao, tfldng niem, thd tfl Loa liu ddi. Chfnh tfl nhiing ghi ch6p chfl<br />
trong ddng hg ngan van ddi sau" (8). Nom dd da bd sung them vio viec tim hieu<br />
66 Rghifen cajru Lieh sit, stf 10.2010<br />
<br />
dia danh cd ling xa v i kho ting chii Nom 6 Ti't nhien tfl cu to' khai sing Dio Vid't<br />
Viet Nam thdi ky lich sii cin dai. T h u i t - ngfldi khai khoa, md d i u y t h u i t<br />
2. Ve lich sii dong ho Dao 6 xom ciia ddng ho vio thdi Chfnh Hda cudi the ky<br />
Chd, xa Co Loa XVII cho den sau n i y lich sii ciia ddng ho<br />
Dio da tfldng ddi ro ring.<br />
- Vi khdi thuy cua ddng hg Ddo<br />
Theo bia ghi gia pha ho Dao cho biet: "Mo - Ve gia phd ddng hg Bdo<br />
phin ciia cu thiiy td phat tich an tang tai xfl "Bia ghi gia pha ho Dio" cho biet: "...<br />
Ciu Tfldng, Loc Ha, tren gd di't cao giap vdi Trfldc day nhieu ddi ddng ho da c6 tfl dfldng<br />
con dfldng thuoc dia phin thon Phi. thd Cling to' tien..., lai co gia pha ghi ch6p ro<br />
ring. Den cuoi thdi Le, chie'n tranh loan<br />
Mo p h i n ciia cu thuy td b i an tang tren<br />
lac, ti't ca moi thfl binh hda thieu thanh tro<br />
gd di't xfl C i u Mao, thugc dia p h i n thon<br />
bui, den the he n i y (Dio Duy T h i n chiu<br />
Mach Trang, tuc goi gd n i y l i gd D i u Voi.<br />
ddi thfl 7...) ching giQ dfldc gi v i tfl dd (thdi<br />
Cu to' khai sang do Sinh do nien hifu Le) den nay (nim M i u Ty, Ddng Khanh-<br />
vua Le Chinh Hda (Le Hy Tong - 1680- 1888) chfla tttag c6 viec bien ch6p lai... nay<br />
1705), l i m Lfldng y trong y vien. Sau l i m (nfim 1888) con chau ho Dio tu hop nhau<br />
Tri huyfn huyen Vfin Giap, Tri huyfn lai, dfla vio nhiJng gi minh biet, lai tham<br />
huyfn Yen Thinh. My tfl l i Dio Viet khao them cac bic tien nhan kinh cin bien<br />
Thuit, hfldng hieu l i Dflc Kiem, gio ngiy ch#p lai gia pha ddng ho.<br />
mdng 3 t h i n g 8, p h i n mo an tang tai dia<br />
Sau do vao ngiy 12 t h i n g 2 nfim Tan<br />
p h i n thon Phi.<br />
Mui, nien hieu Bao Dai thfl 6 (1931) khfic<br />
... Tien td hg D i e tfl lau dflng nghiep 6 bia (gia pha).<br />
xa Co' Loa, huyen Dong Ngin, tinh Bic<br />
Vio cung thdi gian tren (Bao Dai nfim<br />
Ninh, nay thugc huy$n Dong Anh, tinh<br />
thfl 6 (1931)) chi trfldng ddng ho Dio cung<br />
Phuc Yen. Tfl ri't xa xfla dong ho nha ta da<br />
cho khfic bia gia pha di lflu truyen trong<br />
c6 tryfo thd'ng khoa cii, ddi ddi nSi truyen y<br />
chi ho, ghi ro; "Vfin bia n i y ghi ch6p tfldng<br />
nghiep..." (9).<br />
t i n vi the thfl, my tfl, ten hifu, ngiy gio, mo<br />
Nhfl viy, tien to' ho Dio tfl lau da dflng phin tfl bic thieu td (Dao Duy Trflc con<br />
nghiep tren manh di't Co' Loa. Cu thiiy td trfldng cu Dio Viet Ton...) trd xuong di tifn<br />
den lip cfl d Co' Loa trfldc thdi Chinh Hda ldi cho viec tra khao, truy tfldng, thd tfl td<br />
(1680-1705). Song gia pha lai khong cho tien cho con chau ngin van ddi sau..." (10).<br />
biet cu thiiy td den Co Loa vio khoang thdi<br />
Cung vio thdi gian tren (thing 2 nfim<br />
gian cu the nio? Neu xac dinh dfldc thdi 1931) chau ddi thfl 6 l i Dio Duy Cfl thufc<br />
gian m i cu thuy td ho Dio den Co Loa thi chi thfl ho Dio Cd Loa cung kinh soan vfin<br />
c6 the coi dd l i dtfu moic lich sii b i t d i u cua bia ghi gia pha ciia chi. Trong "Bia ch6p<br />
qua trinh lich sii hinh t h i n h v i phat trien diy dii ve the thfl, my tfl, ten hifu, ngiy<br />
ciia ddng ho Dio. Hy vong vifc tigp tuc thu gio, mo p h i n tfl ddi thi^u td (Dio Duy<br />
thip, nghien ciiu cac tfl lifu se giup l i m T h u i n l i con thfl cua cu Dio Vig't Ton do<br />
sang to d i n lich s i khdi d i u cua ddng ho Sinh do nien hifu Vinh Thinh (1705-1719)<br />
Dio d Co' Loa. trd xudng d l tifn l 0 cho vifc truy khao,<br />
Rhumg tam bia gia ph&... 67<br />
<br />
<br />
tfldng niem, thd tfl trong ddng hg ngin van Theo "Gia pha hg Dio xom Chd Co Loa"<br />
ddi sau..." (11). (1985-2009): ngoi tfl dfldng (nhi thd) m i hg<br />
Nhfl viy qua 3 v i n bia ghi gia pha cho Dio dflng n i m 1897 gdm 3 gian h i u cung<br />
biet: Tnidc thdi ky h i u Le the ky XVIII hg cot gd, 5 gian tien te cot gach vuong, 6 gian<br />
Dio d Co Loa tflng cd gia pha ghi chep the n h i trg v i bep ngoi, mgt ao trfldc ciia tha<br />
thfl ro ring. Nhflng do chie'n tranh loan lac sen, toin bg khuon vien nha thd dfldc bao<br />
(cd the do khdi nghia nong dan d cic tri'n quanh bfing tfldng di't, cdng xay bang gach,<br />
Sdn Tay, Hai Dfldng vio nhflng nfim 30 - cinh lim. Trong n h i thd cd nhieu doi cau<br />
40 ciia the ky XVIII, gay ra) n h i thd, gia ddi. Nay cu Dao Duy Tue con nhd mgt so^<br />
pha cua hg Dio da hi thieu chay. Mii cho ciu do'i nhfl sau:<br />
den nim Ddng Khinh thfl 3 (1888) v i sau<br />
d6 con chiu hg Dio mdi tu t i p lip lai gia<br />
pha ciia ddng hg cflng gia pha cua chi<br />
Phien dm<br />
trfldng, chi thfl. De'n t h i n g 2 mfla xuin<br />
nim 1931 cic ban gia pha dd deu dem khic De do t h i n h quich thanh danh cflu,<br />
vio bia d i (nhfl d i thi'y) de lflu gifl l i u dii, Dio tgc cung dinh canh sic t i n .<br />
mai mai ve sau.<br />
Gia pha cho biet hg Dio da cfl tru tfl ri't PS JK 3i: t H s a<br />
xa xfla d Cd Loa. Mg p h i n cu ong v i cu b i<br />
Phiin dm<br />
thuy td vin cdn dd; song chfla ro tfl the ky<br />
Ly trieu dinh do vfldng tfl phuc,<br />
XVII ve trfldc hai cu de'n Co Loa vio thdi<br />
gian nio? D6'i vdi lich s i dong hg Dio Co Dio trang v i n quan quo'c an than.<br />
Loa thi dd con l i cau hdi chfla tim thi'y ldi<br />
giai?<br />
Tfl cudi the ky XVII (thdi Chfnh Hda)<br />
Phien dm<br />
de'n n i m 1931 gia pha hg Dio v i gia pha<br />
cua hai chi trfldng, thfl da dfldc khfic tren Ding tfl dfldng do hfldng tien trieu cflu luc.<br />
bia d i . The thfl cic ddi d i k h i ro ring. Tfl Hfldng ky cit duy nhien tfch Thue kim hoa.<br />
nim 1931 de'n nay cac chi, nganh hg Dio Tfl dfldng hg Dio Co Loa trfldc day ciing<br />
deu tiep tuc chip no'i tgc pha, chi pha v i chfnh l i ndi thd bic thfldng dang thin-<br />
ghi t h i n h pha dd ri't de n h i n biet hg hing. Thii sfl A viidng hg Dao trieu Ly (Dio Cam<br />
- Nhd thd hg Bdo dxdm Cha, xd Co Loa Mgc). Theo ghi ch6p cua chinh sii thi Dio<br />
Theo "Bia ghi gia pha hg Dio" - "... Cam Mgc l i ngfldi co cong ldn trong vifc dfla<br />
Trfldc diy nhieu ddi ddng hg da co tfl dfldng Ly Cong Uan len ngoi, lip ra trieu Ly; vdi<br />
thd cung td tien, trong biy linh vi. Vio cuoi viec thien do ra Thing Long, dinh dit de do<br />
thdi Le chien tranh loan lac huy hoai ti't ca muon ddi cho con chiu nfldc Viet xiy dflng<br />
(nhfl da neu); de'n the he n i y (Dio Duy v i p h i t trien di't nfldc giiu thinh. Theo cac<br />
Thin chau ddi thfl 7) ching gifl dfldc gi! cu trong dong hg truyen lai sau khi Ly Thii<br />
Tfl dfldng dong hg khdi dflng tfl nim To thien do ra Thing Long, Dio Cam Mgc<br />
Dinh Diu, nien hieu Thanh Thii thfl 9 d i ve lip tfl dinh d Co Loa. Tfl dd ong gin<br />
(1897), bing ngudn kinh phi ciia ban tgc. bo vdi manh di't Co Loa. Sau khi Dio Cam<br />
68 Rghi&i curu Lich sit. s610.2010<br />
<br />
Mgc mi't thi tfl dinh de l i m n h i thd Ngii trfldc khi n h i thd Dio Cam Mgc - n h i thd hg<br />
v i cung l i n h i thd cua hg Dio. Dio hi thflc din P h i p t i n p h i nim 1953 thi<br />
Hing n i m cfl vio ngiy 15 t h i n g Gieng bai van te Thii sfl A vfldng vin dfldc cic cu<br />
Am lich cic cu hg Dio lim le te gid (ngiy trong hg Dao dgc trong dip te gid ngii vio<br />
mi't) ngii Thai sfl A viidng Dio Cam Mgc. ngiy 15 thing Gieng hing nim.<br />
Ngi dung b i i vfin te ca ngdi dflc do, t i i<br />
Bii v i n te (12) ngii viet bing chfl H i n<br />
ning, cong lao dong gop cua ngii ddi vdi<br />
chin phfldng, gdm 5 trang tren gii'y diep.<br />
hai vfldng trieu tien Le, die biet doi vdi<br />
B6'n trang d i u mdi trang 8 ddng; trang cudi<br />
trieu Ly.<br />
7 ddng. Dong nhieu nhi't 12 chfl, ddng ft<br />
nhi't 2 chfl; tdng cong 316 chfl. Ngii l i "be t6i rfldng cot, t i i gidi...<br />
Trdi phfl cho th6ng minh, vfin vo song<br />
Bii v i n te ghi lac khoan: 'Viet Nam<br />
toin. Di't tu khi t6't, l i tfldng l i t h i n .<br />
Quoc, Phuc Yen tinh, D6ng Anh huyen, Co<br />
Loa tdng, Co Loa xi, Ngo Thi thon. Ngii l i Chi h i u cua trieu tien Le vi<br />
Thii sfl trieu Ly, deu trgn nghia hai trieu.<br />
Tue thfl...<br />
... Dai vfldng ta tfly thdi m i xii the, vi<br />
Dich nghla: Thon Ngo Thi, xa Co Loa, nfldc quen than v i n h i n bd bien luan r5<br />
tdng Co Loa, huyen Dong Anh, tinh Phuc rang. Vi d i n quyet y m i khdi lip trieu<br />
yen, nfldc Viet Nam... tue thfl... p h i n dinh. Chim lo cho sfl phdn vinh cua<br />
Theo lac khoan tren cho biet bii v i n te di't nfldc, chia se ndi mflng lo cua trieu<br />
nay dfldc viet khi da cd tinh Phuc Yen. Tii dinh n h i Ly..<br />
lieu nghien cflu cho biet: Ngdi vi danh vgng (ngii) mai cdn ghi<br />
"Ngiy 18-2-1904, Toin quyen Ddng Dfldng trong lich sii di't nfldc, thdi thinh tri vin<br />
ra nghi dinh thanh lip tinh Phuc Yen... ludn ghi nhd den c6ng lao cua thin...<br />
Ngiy 7-3-1913, Toin quyen D6ng Dfldng ... Dung ngiy gid ciia Dai vfldng, phung<br />
lai ra nghi dinh x6a bd tinh Phuc Yen v i ding l i mgn, kinh cin biy td ti'm ldng<br />
chuyen t h i n h Dai ly Phuc Yen... thinh..." (14).<br />
Ngiy 31-3-1923, Thdng sfl Bic Ky ra Nhfl viy bai v i n te dfldc coi l i di vfin v i<br />
nghi dinh lip lai tinh Phuc yen.. l i mgt bing chflng xic ding, tin cay vi vifc<br />
hg Dio d Co Loa trfldc diy tflng thd tfl Thai<br />
Nghi dinh sd 3- TTg ngay 12-2-1950 cua<br />
sfl A vfldng Dio Cam Mgc. Vifc thd cung<br />
Thii tfldng chfnh phu". Hdp nhi't hai tinh<br />
ngii ngiy nay v i n dfldc ddng hg duy tri.<br />
Phuc Yen v i Vinh Yen t h i n h mgt tinh, li'y<br />
Con chiu h i u duf ddng hg Dio d Co Loa<br />
ten l i tinh Vinh Phuc. Trong sd 9 huyen<br />
lu6n ghi nhd mai mai cong lao to ldn cua<br />
cua tinh Vinh Phuc bao gdm ca huyen<br />
ngii v i hfldng khdi khong quen; mong dfldc<br />
Dong Anh (13).<br />
ngii phu trd dan khang v i t thinh.<br />
Can cfl vao viec xui't n h i p cua dia danh<br />
tinh Phuc Yen co the cho r i n g - Bii v i n te T h a y ldi k e t<br />
dfldc vie't tfl sau n i m 1904 khi da cd ten ggi Nhflng ti'm bia gia pha di tich cua n h i<br />
tinh Phuc Yen, Hoac bii v i n te dd dfldc vie't thd hg Dio gidi thifu tren giup chung ta<br />
muon hdn vio thdi ky trfldc nfim 1950 khi biet dfldc Ifldc sii ddng hg Dio, mgt ddng hg<br />
hai tinh Phuc Yen v i Vinh Yen chfla s i t tflng cfl trfl k h i l i u ddi tren manh d i t Co<br />
nhip t h i n h tinh Vinh Phuc. Cd the cho ring Loa danh tidng.<br />
Rhirng tam bia gia phi... 69<br />
<br />
Mgt ddng hg cd truyen thdng khoa cii v i ky XIX tfl dfldng cua ddng hg mdi dfldc t i i<br />
y t h u i t md d i u tfl cu td khai sang Dio Viet lip (di ghi d bia). Tiec thay ngoi tfl dfldng<br />
Thuit vio cudi the ky XVII. Truyen thdng be the, quy cu d i bi t i n p h i n i m 1953. Tfl<br />
dd dfldc cic the hf hg Dio tiep ndi cho de'n do de'n nay ddng hg Dio d xdm Chd, Co Loa<br />
t i n sau niy. Dd l i niem tfl hio cua ddng hg kh6ng cdn tfl dfldng de thd cung Dio Cam<br />
Dio d Co Loa. Mgc. Mgt danh nhan lich sii cd c6ng ldn<br />
Dong hg Dio d Co Loa tflng co truyen giflp Ly Cong U l n len ngoi lip ra n h i Ly<br />
thdng trgng hgc, trgng n h i n hieu. Tfl the nhfl sii sich tflng ghi ch6p. Hifn nay viec<br />
ky XVII ve trfldc ddng hg tflng cd gia pha lflu gifl nhflng di tfch quy cua n h i thd v i<br />
ghi ro ngudn cgi, the thfl ro ring. Sau dd gia vifc thd cung td tien ddng hg Dio iiy thac<br />
pha bi thieu huy do chie'n tranh. Ciy cd cgi cho ngfldi chau trfldng l i dng Dio Duy<br />
gdc, ngfldi CO td tong, gia pha cu mi't, khong Binh duy tri trong ngoi n h i ddn sd cua gia<br />
the kh6ng lip lai gia pha de con chiu ddi dinh.<br />
sau biet dfldc gdc gic, the thfl cua minh. 'Vi Thie't nghi n h i n dip Thing Ldng - H i<br />
the h i u due hg Dio da tiep tuc lip lai gia Ngi trdn mgt ngin n i m tudi, nhan vi gii tri<br />
pha ddng hg v i gia pha ciia chi trfldng, chi lich sii, v i n hda dfic bift, N h i nfldc v i b i<br />
thfl khic vio da lflu truyen liu dii (nhfl d i con ddng hg cflng nhan dan C6 Loa cin sdm<br />
neu tren). Cic the hf k§' tiep truyen thdng khdi phuc lai ngoi n h i thd cua ddng ho<br />
cha ong lai tuc bien gia pha cho de'n ngiy Dio. Dd l i viec lim thie't thflc nhi't de tri<br />
nay. an td tien, nhflng ngfldi cd cdng vdi nfldc;<br />
Tfl nila d i u the ky XVIII vi trfldc ddng ding khdi diy v i lflu gifl tdt nhi't truyen<br />
hg Dio da cd tfl dfldng de thd cung td tien, thdng quy b i u cua ddng hg Dio, cua que<br />
sau dd tfl dfldng bi thieu chiy. De'n cudi the hfldng Co Loa, Dong Anh, H i Ngi.<br />
<br />
CHU THICH<br />
<br />
(1). Dokn can bp Vi$n Sii hoc chiing toi gom Npi, 2005, tr. 5.<br />
PGS. TS Ta Ngoc Liln, PGS. TS Vu Duy Min, CN (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11). Vfin bia..., tldd,<br />
Nguyin Quoc Sinh, CN Dinh Thj Hai Duing. tr. 5, 6, 10, 14, 5, 10, 14..<br />
(2). Ong Dfio Duy Binh 111 chau truclng lo vi^c (12). Bfii vfin te'Thai sU triiu L^ Dfio Cam Mgc.<br />
thd ti^ to tien ho Dko x6m Ch(3 hifn nay. Th.S Pham Diic Han phien km, dich nghia. Ban vi<br />
(3). Ban dich d6 da dU(Jc Vifn trUcIng Vifn Bao tfnh. (Bfii vfin te..)<br />
t6n di tich B§ Vfin h6a Thong tin - Le Thfinh Vinh - Ban goc Bfii vfin tlhiSn do ong Dfio Duy Canh<br />
k^ ten vk d6ng dS'u xac nhSn t^i Hk Npi ng&y 25 lUu gifl tai nhfi the) chi 5.<br />
thang 11 nfim 2005. (13). Nguyin Quang An. Tinh Vinh Phdc xUa<br />
(4). Van bia nhd thd hg Ddo xdm Cho, Co Loa, vd nay. Tap chf Nghien ciiu Lich sii, so 1 (405)-<br />
Ddng Anh, Hd N6i. Th.S. Ph^m Dflc Hfin the hifn 2010, tr. 76-77.<br />
chQ Hfin Nom vi tfnh, phign fim, dich nghia, Hfi (14). Bfii vfin te..., tldd, tr. 7.<br />
ADSENSE
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
Thêm tài liệu vào bộ sưu tập có sẵn:
Báo xấu
LAVA
AANETWORK
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn