nói sao cho trẻ nghe lời: phần 2 - nxb văn hóa thông tin

CHƯƠNG 5 HÃY CHO TRẺ GIAO<br /> LƯU VỚI BẠN BÈ<br /> Trong quá trình trưởng thành, bạn bè xung quanh trẻ sẽ nhiều lên. Bạn tốt quý<br /> hơn sách tốt, có thể khiến trẻ thu được nhiều điều có ích. Nhưng ngược lại, nếu<br /> giao du với bạn xấu, có thể trẻ sẽ bị ảnh hưởng xấu. Trẻ kết bạn thế nào, làm<br /> bạn với người khác ra sao… những điều này cần có sự hướng dẫn tỉ mỉ của cha<br /> mẹ.<br /> Đổi cách nói 31 Mỗi người đều có ưu điểm khác nhau, con cũng rất giỏi!<br /> Cha mẹ thường nói: Có chút chuyện vặt vãnh cũng ghen tị với người khác,<br /> thật đáng xấu hổ!<br /> Ở mẫu giáo, chúng ta thường thấy bọn trẻ đòi cha mẹ mua quần áo hay đồ chơi<br /> gì đó… Hiện tượng này có nguyên nhân sâu xa là do tâm lí ghen tị đang ngự trị<br /> trong trẻ. Ở cấp một, những học sinh có biểu hiện đạo đức tốt, thành tích học tập<br /> cao thường được thầy cô yêu quý. Những học sinh hư, nghịch ngợm thường gây<br /> sự với những học sinh tốt này, đó cũng là vì tâm lí ghen tị của chúng.<br /> Mức độ ghen tị cũng có sự khác biệt. Mức độ ghen tị ít thường bị giấu trong tiềm<br /> thức, không dễ dàng bộc lộ ra ngoài. Ví dụ, mình là bạn thân của một học sinh<br /> giỏi, thành tích học tập của bạn ấy rất tốt, rất có khả năng, thế nên mặc dù không<br /> muốn công kích bạn tốt, nhưng bản thân mình vẫn có sự ghen tị. Còn mức độ đố<br /> kị sâu sắc thường được thể hiện ra bên ngoài trong vô thức, ví dụ: khiêu khích,<br /> đặt điều, vu oan cho bạn bè…<br /> Ví dụ thực tế<br /> Mạnh vừa mới đi học mẫu giáo, ngày nào mẹ cũng đến đón Mạnh về nhà. Hôm<br /> nay, mẹ vừa đến trường đón đã thấy Mạnh ủ rũ đi ra, mẹ hỏi có chuyện gì xảy ra,<br /> cậu bé cũng không đoái hoài. Trên đường về, mặc cho mẹ hỏi gì Mạnh cũng<br /> không đáp.<br /> Về đến nhà, Mạnh nói với mẹ: “Mẹ ơi, sau này con không đi học nữa đâu, sản<br /> <br /> phẩm thủ công của con làm rất tốt nhưng cô giáo lại đặt sản phẩm của bạn Thao<br /> lên kệ trưng bày, bạn ấy làm chẳng đẹp gì cả!”.<br /> Mẹ nghe xong ngạc nhiên lắm, mỗi khi cô giáo khen ngợi các bạn khác, Mạnh<br /> thường tỏ vẻ không vui, hơn nữa, còn thường xuyên nói xấu những bạn được cô<br /> giáo khen ngợi. Thằng bé này quá đố kị. Ngẫm nghĩ một lát, mẹ cười nói: “Mạnh<br /> à, sản phẩm của con được trưng bày mấy lần rồi?”.<br /> “Con không nhớ nữa, mỗi lần con làm máy bay, ô tô đều là đẹp nhất. Nhưng bạn<br /> Thao lần này làm một bộ quần áo gấp bằng giấy, có gì đặc biệt chứ?”.<br /> Mẹ nói: “Mạnh à, mẹ cảm thấy con làm máy bay và ô tô đúng là rất đẹp, nhưng<br /> quần áo thủ công bạn Thao làm cũng rất đẹp. Mỗi người đều có sở trưởng và ưu<br /> điểm riêng. Cô giáo trưng bày bài của bạn Thao không có nghĩa là bài của con<br /> không xuất sắc. Các con ai cũng có ưu điểm riêng của mình, cần phải học hỏi lẫn<br /> nhau. Người khác cũng rất giỏi, con nên học hỏi các bạn chứ không phải là công<br /> kích hay đố kị với họ, như vậy mới là một đứa trẻ ngoan!”. Mạnh nghe xong liền<br /> đỏ mặt nói: “Con biết rồi, mẹ ơi, từ sau con sẽ không ghen tị với các bạn nữa”.<br /> LỜI KHUYÊN CỦA CHUYÊN GIA<br /> Nguyên nhân tâm lí ủ rũ của Mạnh trong ví dụ trên là do sự đố kị của cậu. Tâm lí<br /> đố kị là vấn đề khá phổ biến ở trẻ con. Hiện nay, nhiều đứa trẻ được nuông chiều<br /> nên dễ có tâm lí tự cho mình là trung tâm, tưởng rằng tất cả mọi người đều phải<br /> học hỏi mình, thứ gì tốt cũng là của mình. Khả năng tiết chế tình cảm kém, kinh<br /> nghiệm xã hội không đủ, ngưỡng mộ người khác, khao khát được người khác tán<br /> dương... đều là những nguyên nhân dẫn đến thói ganh tị của trẻ.<br /> Thông thường, tâm trạng của những trẻ hay đố kị thường dễ thay đổi, lúc vui lúc<br /> buồn; lúc cười cợt trên sự thất bại của người khác, khi lại đắc chí đến quên hết<br /> tất cả; lúc nghiến răng chửi mắng, khi lại gây chuyện với người khác… Sự đố kị<br /> của trẻ mặc dù không biểu hiện quá đáng như ở người lớn nhưng nếu để tâm lí<br /> này tồn tại lâu dài, dần dần sẽ trở thành một phần tính cách của con người. Mặt<br /> khác, những đứa trẻ quá đố kị cũng dễ gặp phải những kích thích ở bên ngoài,<br /> nảy sinh tâm trạng bất thường, ảnh hưởng đến sự tiến bộ của trẻ, cực kì bất lợi<br /> cho sự phát triển tâm sinh lí của chúng. Bên cạnh đó, tâm lí đố kị còn ảnh hưởng<br /> không tốt đến cá nhân, tập thể và xã hội, là một nhân tố không có lợi cho sự<br /> đoàn kết, tình bạn… Nếu trạng thái tâm lí này cứ để tiếp diễn đến khi trưởng<br /> thành, thì đứa trẻ ấy khó mà điều chỉnh được các mối quan hệ xã hội, khó mà<br /> <br /> cảm thấy thanh thản trong cuộc sống. Do đó, cha mẹ không thể để mặc tâm lý<br /> đố kỵ của trẻ, mà cần có biện pháp thay đổi thích hợp, đặc biệt là đối với những<br /> trẻ có tâm lí đố kị quá cao. Việc cha mẹ cần làm chỉ là giải quyết những nguyên<br /> nhân dẫn đến tính đố kỵ như: hư vinh, cạnh tranh, nói dối, và những nhân tố tiêu<br /> cực khác; chứ không phải là gạt bỏ hết những tác động tích cực của tính đố kỵ.<br /> Khi trẻ đã nảy sinh tính đố kỵ, chúng thường có xu hướng trút giận hoặc tìm<br /> cách công kích người khác. Ngoài ra, khi tính đố kỵ quá cao còn khiến cho tính<br /> cách của chúng dần trở thành lập dị.<br /> Đối mặt với những trẻ đố kị, cha mẹ nên làm thế nào?<br /> Thứ nhất: Xây dựng môi trường tốt<br /> Trong gia đình, giữa người lớn không nên nghi kị, coi thường hoặc nói xấu lẫn<br /> nhau, chê bai người khác trước mặt trẻ. Cha mẹ cần xây dựng không khí gia đình<br /> đầm ấm, đoàn kết, tràn ngập yêu thương và tôn trọng lẫn nhau. Đây là một trong<br /> những yếu tố cơ bản để ngăn ngừa tâm lí đố kị của trẻ.<br /> Thứ hai: Phương pháp khen ngợi trẻ phải thích hợp<br /> Khi khen ngợi trẻ, nếu cha mẹ biểu dương đúng đắn, có thể củng cố được ưu<br /> điểm của trẻ, tăng cường sự tự tin và thúc đẩy sự tiến bộ của trẻ. Ngược lại, nếu<br /> cha mẹ khen ngợi quá đà sẽ khiến trẻ cảm thấy kiêu ngạo, khinh thường người<br /> khác, cho rằng mình là tốt nhất, không ai có thể sánh bằng mình, cảm thấy đố kị<br /> với người khác khi người ta được khen mà mình thì không.<br /> Thứ ba: Giúp trẻ nâng cao khả năng<br /> Nếu cha mẹ phát hiện con mình có điểm nào không bằng những đứa trẻ khác thì<br /> cũng không nên chỉ trích trẻ, mà nên tạo điều kiện giúp trẻ nâng cao khả năng về<br /> phương diện này. Nếu như có điều kiện, cha mẹ có thể nhờ một đứa trẻ có khả<br /> năng tốt hơn con mình, giúp bé hoàn thành việc gì đó. Làm như vậy, không<br /> những có thể nâng cao khả năng của con mà còn tạo ra sự thân thiện giữa chúng<br /> với bạn bè, cũng là một cách tốt để khắc phục tâm lí đố kị.<br /> Thứ tư: Dẫn dắt trẻ xây dựng ý thức cạnh tranh đúng đắn<br /> Những đứa trẻ có tính đố kị thường rất hiếu thắng. Cha mẹ cần phải dẫn dắt bé<br /> <br /> dùng khả năng của mình để cạnh tranh với người khác. Cạnh tranh là để tìm ra<br /> sự chênh lệch, để tiến bộ nhanh hơn, không thể dùng thủ đoạn để giành lấy phần<br /> thắng, hãy dẫn dắt tham vọng của con đi theo hướng tích cực.<br /> Đổi cách nói 32 Con thử nghĩ xem, nếu là họ, con sẽ làm gì?<br /> Cha mẹ thường nói: Càng hiền càng bị bắt nạt, con à, mặc kệ bọn nó, thích<br /> làm gì thì cứ làm!<br /> Trong cuộc sống hằng ngày, lúc dạy con cái ứng xử với bạn bè, cha mẹ thường<br /> chỉ biết giảng lí thuyết suông, tốt nhất là cứ giao trọn quyền để chúng tự quyết<br /> định. Nếu đổi lại là bản thân mình, mình sẽ làm thế nào? Đây là phương pháp<br /> “hoán vị” mà chúng ta thường nói đến.<br /> Ví dụ thực tế<br /> Bảo là một cậu bé rất ích kỷ. Mỗi lần chơi trong công viên, chỉ cần là thứ đồ<br /> chơi cậu chơi chưa đã, thì cho dù mẹ có nói thế nào, Bảo cũng một mực không<br /> chịu để các bạn khác chơi. Hôm nay chơi xe đẩy, do số lượng xe có hạn, nên chỉ<br /> vài bạn nhỏ được chơi. Mọi lần, vì Bảo chạy nhanh nên lúc nào cậu bé cũng<br /> được chơi đầu. Hôm nay, trước khi chơi mẹ Bảo đã có ý giữ con lại một lát, để<br /> cho các bạn nhỏ khác được chơi trước. Bảo thấy không còn xe nữa liền nói với<br /> mẹ: “Hết xe rồi mẹ ạ!”.<br /> “Thế thì chờ một lát đi, đợi các bạn chơi xong rồi con chơi!”.<br /> “Không, con muốn chơi ngay bây giờ cơ!”.<br /> “Thế thì con qua thuyết phục bạn nào đó đi, xem bạn ấy có chịu nhường cho con<br /> không!”.<br /> Mẹ nói xong, Bảo liền chạy đến chỗ các bạn đang chơi, sau đó ủ rũ đi về chỗ<br /> mẹ: “Các bạn ấy không chịu nhường cho con!”, “Thế thì con chuyển sang chơi<br /> cái khác trước đi, tí nữa đổi sang chơi xe đẩy cũng được mà!”.<br /> Nhưng Bảo không muốn chơi cái khác, mặt mày ủ rũ, đứng bên cạnh mẹ, phụng<br /> phịu nói: “Con muốn chơi xe đẩy, con muốn chơi xe đẩy!”. Mẹ Bảo cúi xuống<br /> nói: “Giờ các bạn ấy đều không chịu nhường cho con, con cảm thấy rất buồn<br /> đúng không?”, Bảo gật đầu.<br /> <br /> “Thế con thử nghĩ xem, nếu là họ, con sẽ làm thế nào?”, Bảo im lặng không nói<br /> gì.<br /> “Lúc trước, mỗi lần chơi xe đẩy con thường làm thế nào? Có phải con cũng<br /> không nhường cho các bạn chơi không?”, mẹ lại hỏi.<br /> Bảo khẽ gật đầu rồi nói: “Lần sau nếu có đồ chơi con sẽ chia sẻ với các bạn, như<br /> thế sau này có gì hay các bạn cũng chia sẻ với con!”.<br /> LỜI KHUYÊN CỦA CHUYÊN GIA<br /> Đại đa số trẻ em vì được quá nuông chiều nên luôn tự coi mình là trung tâm. Trẻ<br /> vừa muốn giữ đồ của mình vừa muốn chiếm đồ của người khác, tìm mọi cách<br /> cướp cho bằng được những đồ ăn ngon hoặc những đồ chơi mà chúng thích, nhu<br /> cầu “độc chiếm” cực kì mạnh mẽ. Trong thời gian ngắn, bé Bảo trong ví dụ trên<br /> đã được trải nghiệm cảm giác chờ đợi, bị người khác từ chối là như thế nào. Mẹ<br /> Bảo đã dạy cậu bé phải biết đứng trên lập trường của người khác để suy nghĩ,<br /> cân nhắc đến cảm nhận và nhu cầu của người khác, hình thành thói quen “hoán<br /> vị” khi suy nghĩ, từ đó thoát khỏi ý nghĩ coi bản thân là trung tâm, bước đầu hình<br /> thành thói quen hợp tác và cùng chia sẻ với người khác.<br /> Trước khi làm một chuyện gì đó mà trẻ có thể nghĩ: “Nếu như mình là bạn ấy,<br /> mình sẽ làm thế nào?”, sau đó mới tiếp tục hành động, thì khả năng xảy ra những<br /> chuyện “ngoài ý muốn” sẽ giảm đi thấy rõ. Vì vậy, học cách đứng trên lập<br /> trường của người khác để suy nghĩ là một điểm vô cùng quan trọng trong cuộc<br /> đời mỗi người. Cha mẹ cần bồi dưỡng cho trẻ đức tính này để chúng biết cách cư<br /> xử tốt đẹp.<br /> Để trẻ có thói quen suy nghĩ trên lập trường của người khác, cha mẹ cần làm<br /> được những điều sau:<br /> Thứ nhất: Lấy mình làm gương, tôn trọng suy nghĩ của trẻ<br /> Khi trẻ nói ra suy nghĩ của mình, cha mẹ đừng nói những lời lẽ kiểu như: “Con<br /> còn nhỏ, không hiểu đâu!” để ngắt lời trẻ. Lâu dần trẻ sẽ không chịu nói ra suy<br /> nghĩ của mình nữa, rồi tự nhiên trẻ cũng sẽ từ chối không nghe theo những ý<br /> kiến của người khác, không chịu suy nghĩ cho người khác.<br /> <br />