intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Nuôi bò thịt kinh nghiệm, hiệu quả, kỹ thuật

Chia sẻ: Quang AM | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST
Báo xấu
259
lượt xem 53
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong vòng 10 nam qua, tôc do tang dàn bò tht nc ta d t trên 3% moi nam. Tuy vay bình quân sô gia súc bao gôm c trâu và bò trên dâu ng.i van còn rât thâp, khong 0,1 con/ng.i. Sô l6ng gia súc ít và khôi l6ng gia súc nh8 nên sn l6ng tht trâu bò sn xuât moi nam tính trên dâu ng.i cung rât thâp, ch; d t 2,6kg tht hơi. Trong khi dó Úc 106,4kg, Argentina 76,9kg Canada 46,7kg, Mông Co 32,8kg. NhLng nam gân dây nc ta nhap moi nam hàng chMc ngàn tân tht bò tN úc, Argentina,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nuôi bò thịt kinh nghiệm, hiệu quả, kỹ thuật

  1. Nuôi bò th t PGS.TS. INH VĂN C I NUÔI BÒ TH T K thu t - Kinh nghi m - Hi u qu NHÀ XU T B N NÔNG NGHI P TP. H Chí Minh - 2007 1 inh Văn C i
  2. M CL C Chương 1 .................................................................................................................... 5 TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI TRÂU, BÒ VI T NAM VÀ TH GI I ......................... 5 1.1. V TRÍ CON BÒ TH T TRONG H TH NG NÔNG NGHI P NƯ C TA ...... 5 1.2. S N XU T VÀ TIÊU TH TH T TRÂU BÒ TRÊN TH GI I........................ 5 1.3. S N XU T VÀ TIÊU TH TH T TRÂU BÒ VI T NAM.............................. 7 1.4. L CH S PHÁT TRI N CHĂN NUÔI BÒ TH T VI T NAM........................ 9 Chương 2 .................................................................................................................. 11 GI NG BÒ TH T VÀ PHÁT TRI N GI NG BÒ TH T VI T NAM .................... 11 2.1. M T S GI NG BÒ TH T ÔN I ............................................................ 11 2.2. M T S GI NG BÒ TH T NHI T I ....................................................... 14 2.3. BÒ VÀNG VI T NAM .................................................................................. 18 2.4. BÒ LAI SIND ............................................................................................... 19 2.5. CHI N LƯ C C I T O BÒ VÀNG VI T NAM ........................................... 20 2.6. M T S K T QU NGHIÊN C U NHÂN THU N VÀ LAI T O BÒ TH T VI T NAM........................................................................................................... 21 Chương 3 .................................................................................................................. 29 THI T L P TR I BÒ TH T .................................................................................... 29 3.1. XÂY D NG TR I BÒ TH T ......................................................................... 29 3.2. CH N GI NG BÒ TH T NUÔI .............................................................. 35 3.3. GHI CHÉP QU N LÍ ÀN GIA SÚC............................................................ 37 3.4. CH N L C VÀ THAY ÀN......................................................................... 39 Chương 4 .................................................................................................................. 46 QU N LÍ SINH S N .............................................................................................. 46 4.1. SINH LÍ SINH S N C A BÒ C .............................................................. 46 4.2. SINH LÍ SINH S N C A BÒ CÁI ................................................................ 47 4.3. CÁC CH TIÊU ÁNH GIÁ SINH S N BÒ CÁI ....................................... 50 4.4. CÁC NGUYÊN NHÂN GÂY RA T L SINH S N TH P............................ 56 4.5. GIEO TINH NHÂN T O CHO BÒ................................................................ 58 Chương 5 .................................................................................................................. 61 S N XU T VÀ S D NG TH C ĂN CHO BÒ .................................................... 61 5.1. THI T L P NG C CHĂN TH ............................................................. 61 5.2. L A CH N GI NG C TR NG THÂM CANH .......................................... 66 5.3. PH PH M NÔNG NGHI P ....................................................................... 72 5.4. D TR TH C ĂN..................................................................................... 75 5.5. TH C ĂN TINH VÀ TH C ĂN B SUNG .................................................. 78 Chương 6 .................................................................................................................. 80 TH C ĂN VÀ DINH DƯ NG ................................................................................ 80 6.1. ÁNH GIÁ TH C ĂN.................................................................................. 80 6.2. CH T DINH DƯ NG TRONG TH C ĂN................................................... 84 6.3. NHU C U C A BÒ I V I CÁC CH T DINH DƯ NG........................... 87 6.4. XÁC NH NHU C U DINH DƯ NG ......................................................... 89 6.5. XÂY D NG KH U PH N ĂN CHO BÒ ...................................................... 93 Chương 7 ................................................................................................................ 100 NUÔI DƯ NG BÒ TH T ...................................................................................... 100 7.1. CƠ QUAN TIÊU HÓA VÀ S TIÊU HÓA TH C ĂN BÒ ...................... 100 7.2. NUÔI DƯ NG BÒ TH T ........................................................................... 101 7.3. V BÉO BÒ VÀ BÊ ................................................................................... 108 7.4. M C RĂNG VÀ THAY RĂNG BÒ ......................................................... 111 2
  3. Nuôi bò th t 7.5. TRUI S NG CHO BÊ................................................................................ 112 7.6. NUÔI BÒ TRONG MÔI TRƯ NG NHI T CAO.................................. 112 Chương 8 ................................................................................................................ 115 PHÒNG B NH VÀ CHĂM SÓC S C KH E CHO BÒ ....................................... 115 8.1. NH NG D U HI U CH RA TÌNH TR NG S C KH E C A GIA SÚC... 115 8.2. M T S Y U T B T L I CHO S C KH E CON V T ......................... 116 8.3. MI N D CH VÀ VACCIN PHÒNG B NH................................................... 116 8.4. M T S B NH TRUY N NHI M THƯ NG G P.................................... 118 8.5. KÍ SINH TRÙNG, M T S B NH KÍ SINH TRÙNG VÀ VE..................... 121 8.6. M T S B NH THƯ NG G P KHÁC..................................................... 124 Chương 9 ................................................................................................................ 127 GI T M GIA SÚC VÀ ÁNH GIÁ CH T LƯ NG TH T .................................. 127 9.1. CHU N B GIA SÚC GI T TH T ............................................................... 127 9.2. GI T M GIA SÚC.................................................................................... 127 9.3. ÁNH GIÁ PH M CH T TH T X ............................................................. 128 9.4. CH T LƯ NG TH T ................................................................................. 130 Ph l c .................................................................................................................... 132 B ng 1. Nhu c u dinh dư ng cho cái sinh s n trư ng thành nuôi con ............ 132 B ng 2. Nhu c u dinh dư ng cho bò cái tơ, c tơ ang l n .......................... 132 B ng 3. Thành ph n hóa h c và giá tr dinh dư ng m t s lo i th c ăn cho trâu bò khu v c thành ph H Chí Minh .................................................................. 134 TÀI LI U THAM KH O CHÍNH………………………………………… 141 3 inh Văn C i
  4. L I NÓI U T rong vòng 10 năm qua, t c tăng àn bò th t nư c ta t trên 3% m i năm. Tuy v y bình quân s gia súc bao g m c trâu và bò trên u ngư i v n còn r t th p, kho ng 0,1 con/ngư i. S lư ng gia súc ít và kh i lư ng gia súc nh nên s n lư ng th t trâu bò s n xu t m i năm tính trên u ngư i cũng r t th p, ch t 2,6kg th t hơi. Trong khi ó Úc 106,4kg, Argentina 76,9kg Canada 46,7kg, Mông C 32,8kg. Nh ng năm g n ây nư c ta nh p m i năm hàng ch c ngàn t n th t bò t úc, Argentina, M và th t trâu t n . Giá th t bò nh p kh u bán t i các siêu th t 150 ngàn n 350 ngàn /kg. Nhu c u th t bò ch t lư ng cao ngày càng gia tăng cùng v i t c tăng trư ng n n kinh t và m c thu nh p c a ngư i dân. So v i ngành chăn nuôi bò s a thì ngành chăn nuôi bò th t nư c ta phát tri n ch m hơn. n cu i năm 2006 c nư c có 1.620 trang tr i chăn nuôi bò th t quy mô t 50 con n trên 500 con. M t s gi ng bò th t thu n nhi t i như Brahman, Droughtmaster ã ư c nh p vào Vi t Nam nuôi nhân thu n t i nhi u t nh trong c nư c. Nhi u trang tr i chăn nuôi bò th t ư c u tư chu ng tr i quy mô l n, úng k thu t, hình thành ng c ch t lư ng cao nuôi bò th t gi ng thu n nhi t i và con lai v i các gi ng bò th t chuyên d ng nhi t i và ôn i. Chăn nuôi bò th t theo hư ng s n xu t hàng hóa ang hình thành ngày m t rõ nét. Cu n sách “Nuôi bò th t” cung c p nh ng cơ s khoa h c và nh ng hư ng d n k thu t c n thi t chăn nuôi bò th t thành công quy mô trang tr i. Nh ng thông tin m i nh t v c i m s n xu t c a nh ng gi ng thu n và con lai c a các gi ng bò th t m i nh p vào Vi t Nam, ang nuôi t i các cơ s trong c nư c. M t s k t qu nghiên c u v bò th t c a các tác gi trong nư c t trư c n nay và c a chính tác gi t năm 2003-2006. G i ý l a ch n con gi ng phù h p nuôi. Hư ng d n ch n t l p tr i, quy ho ch chu ng tr i và ng c . K thu t qu n lí àn gia súc, qu n lí sinh s n, k thu t s n xu t cây th c ăn xanh và s d ng ph ph m nuôi bò th t, k thu t nuôi dư ng àn gia súc theo khoa h c t ngu n th c ăn t i ch cũng ư c trình bày ng n g n nhưng khá y trong cu n sách này. Chúng tôi chân thành c m ơn Nhà xu t b n Nông nghi p ã gi i thi u cu n sách t i b n c và hy v ng cu n sách s cung c p cho c gi m t tài li u tham kh o v i nhi u thông tin b ích v chăn nuôi bò th t theo hư ng s n xu t hàng hóa. M c dù ã r t c g ng, cu n sách v n không tránh kh i nh ng thi u sót. R t mong nh n ư c nh ng ý ki n óng góp quý báu c a quý c gi và các b n ng nghi p. Thành ph H Chí Minh, tháng 5 năm 2007 Tác gi PGS.TS. inh Văn C i 4
  5. Nuôi bò th t Chương 1 TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI TRÂU, BÒ VI T NAM VÀ TH GI I 1.1. V TRÍ C A CON BÒ TH T TRONG H TH NG NÔNG NGHI P NƯ C TA V n là m t nư c nông nghi p l c h u v i cây lúa nư c là cây tr ng chính, vì th v trí con bò trong h th ng nông nghi p c a nư c ta cũng có vai trò r t khiêm t n. Trâu và bò ư c nuôi trong m i gia ình nông dân v i m c ích trư c h t là ph c v cho s n xu t nông nghi p như cày ru ng, l y phân bón ru ng, sau ó m i s d ng bò vào m c ích kéo xe, mà cũng ch m t s ít nơi bi t ch ra xe cho bò kéo. V i m c ích cày ru ng nên trâu ư c nuôi nhi u vùng trũng, t th t n ng. Bò ư c nuôi nhi u vùng trung du, ven bi n t cát nh . Nuôi trâu bò v i phương th c ch y u là t n d ng ngu n th c ăn s n có t bãi c t nhiên và rơm r d tr cho mùa khan hi m th c ăn. Mùa ông mi n B c và mùa khô mi n Nam là th i gian bò b thi u h t th c ăn tr m tr ng và ph i s ng trong môi trư ng s ng b t l i như quá l nh, quá nóng, b nh d ch và thi u nư c. Có nh ng năm trâu bò ngã lên t i trên 20% t ng àn t i m t s t nh vùng núi phía B c hay Ninh Thu n mi n Trung. Trong cu c s ng t nhiên kh c nghi t như v y ch nh ng con bò có kh i lư ng nh m i có cơ h i t n t i vì chúng c n ít dinh dư ng hơn cho duy trì s s ng. Quá trình thích nghi và ch n l c t nhiên này ã hình thành nên gi ng trâu bò a phương c a ta nh con, d nuôi, sinh ra “cày ru ng”. Sau ngày mi n B c ư c hoàn toàn gi i phóng, chính sách ưu tiên phát tri n nông nghi p c a nhà nư c ã coi trâu bò là tư li u s n xu t (như là máy cày v y). Nhi u chính sách ã ban hành nh m duy trì và phát tri n àn trâu bò t o ngu n s c kéo cho nông nghi p. Vi c gi t m trâu bò là ph m pháp, nh ng con trâu bò già không còn kh năng cày kéo khi ngã mu n gi t th t cũng ph i xin phép chính quy n a phương. S ki n gi t m chia th t trâu bò già th i ó là ngày vui hi m hoi nh ng vùng quê nghèo. T năm 1995, t nư c bư c vào giai o n công nghi p hóa hi n i hóa, trâu bò cũng ang ư c chuy n d n t m c ích cày kéo sang m c ích s n xu t th t và s a. M c d u v y, m t nư c ch y u là nông nghi p như nư c ta, v i ngư i nông dân, con trâu, con bò v n gi m t v trí quan tr ng trong h th ng s n xu t nông nghi p v i nh ng l i ích như sau: - Tăng s n ph m th t, s a cho xã h i, do v y mà gi m nh p kh u s a b t, th t (th t trâu và bò). Tăng thu nh p t bán bê gi ng, bò th t cho ngư i chăn nuôi. - Gi i quy t s c kéo: Kéo cày, kéo xe cho nhi u vùng chưa có i u ki n cơ khí hóa. - Cung c p ngu n phân bón h u cơ cho tr ng tr t. - T n d ng ư c ngu n th c ăn s n có, t n d ng ư c các ph ph ph m nông nghi p và công nghi p ch bi n như rơm r , thân cây ngô, hèm bia, v qu d a, ng n và lá mía… và chuy n chúng thành th t bò. - Chăn nuôi bò còn góp ph n gi i quy t vi c làm cho lao ng ph hay lao ng nhàn r i trong gia ình. 1.2. S N XU T VÀ TIÊU TH TH T TRÂU BÒ TRÊN TH GI I 5 inh Văn C i
  6. Gi ng bò nuôi l y th t các nư c khu v c châu á cũng tương t như Vi t Nam. ó là các gi ng bò a phương nhi t i có u và không có u kiêm d ng cày kéo, th t và s a. M t s nư c vùng Trung và Nam á có gi ng bò và trâu năng su t cao hơn như bò Red Sindhi, Sahiwal, Tharparkar, trâu Murrah. Các nư c Asian có các gi ng trâu bò không khác nhau nhi u v hình d ng và s c s n xu t. Nh ng gi ng bò th t n i ti ng u có ngu n g c t châu âu như gi ng Charolais, Limousin c a Pháp; Hereford, Shorthorn, Angus c a Anh. Simmental c a Th y Sĩ, BBB c a B . Sau này các gi ng chuyên th t khác cho vùng nhi t i và á nhi t i ư c t o ra t bò Brahman (có u) v i các gi ng bò chuyên th t châu âu (không có u) như Santa Gertrudis, Brangus, Braford, Beefmaster (M ), Brahmousin, Chabray (Pháp); Droughtmaster (úc). c i m n i b t c a gi ng bò chuyên d ng th t là to con, con cái trư ng thành n ng t 500-800kg; con c trư ng thành n ng t 900-1.400kg. T l th t x t t 60-65%, thích nghi v i nuôi chăn th và v béo. T ng àn trâu và bò, theo th ng kê c a FAO năm 2007, th gi i có 1.537 tri u con. T ng dân s 6.453 tri u ngư i, bình quân m i u ngư i có 0,24 con trâu và bò. Châu á có 618,6 tri u con. Các nư c có àn trâu bò l n nh t là n 283,2 tri u con, Brazil 205,6 tri u con và Trung Qu c 134,8 tri u con. Trong m t s nư c châu á quanh ta, bình quân s trâu và bò trên m t ngư i dân cao nh t là Lào (0,41 con), Pakistan (0,30 con), Myanmar (0,29 con), Campuchia (0,25 con). Vi t Nam là m t trong s nh ng nư c có s trâu bò trên u ngư i th p nh t 0,09 con/ngư i hay 10,7 ngư i m i có m t con trâu và bò (b ng 1.1). S trâu và bò tính trên u ngư i, cao nh t là úc 1,37con, Argentina 1,29 con, Brazil 1,12 con, cao hơn Vi t Nam trên 100 l n! Trong s các nư c d n ra b ng 1.1, Trung Qu c, Thái Lan, Vi t Nam có t c tăng trư ng t ng àn trâu bò cao trong 10 năm qua (bình quân 2,5% m i năm). S n lư ng th t bò và trâu c a th gi i năm 2004 t 62,8 tri u t n. Trong ó các nư c châu á là 15,5 tri u t n, chi m 24,78% s n lư ng th t th gi i. Trong khi s trâu bò c a châu á chi m 40,25% t ng s trâu bò toàn th gi i. i u này ch ng t năng su t chăn nuôi trâu bò c a châu á r t th p so v i ph n còn l i c a th gi i. Kh i lư ng gia súc nh , tăng tr ng th p và sinh s n kém là nguyên nhân chính c a năng su t chăn nuôi th p. B ng 1.1: S lư ng trâu bò c a m t s nư c châu á (ngàn con) Tên nư c Dân s Trâu Bò Trâu và bò Bình quân (2005, ngàn (2004 ) (2004) (2004) con/ngư i ngư i) Lào 5.918 1.125 1.281 2.406 0,41 Philippines 82.809 3.270 2.593 5.863 0,07 Campuchia 14.825 650 3.040 3.690 0,25 Vi t Nam 83.585 2.869 4.907 7.777 0,09 Thái Lan 64.081 1.737 5.296 7.034 0,11 Indonesia 225.313 2.403 11.108 13.511 0,06 Myanmar 50.696 2.650 11.939 14.589 0,29 Pakistan 161.151 25.500 23.800 49.300 0,30 Bangladesh 152.593 850 24.500 25.350 0,17 Trung Qu c 1329.927 22.287 112.536 134.823 0,10 n 1096.917 96,900 185.500 283.200 0,26 Ngu n: (FAO, 2007) Do s lư ng trâu bò trên u ngư i th p và trâu bò có t m vóc và kh i lư ng nh nên s n lư ng th t trâu bò s n xu t hàng năm c a các nư c ang phát tri n tính trên u ngư i cũng còn th p. Năm 2004 t i các nư c ang phát tri n con s này dao ng t 1,2-27,2kg (FAO, 2007). Vi t Nam, Indonesia, Bangladesh thu c vào nhóm nư c có s n lư ng th t trâu bò trên u ngư i th p nh t (1,2-2,6kg). Nư c châu á có s n lư ng 6
  7. Nuôi bò th t th t trâu bò trên u ngư i cao là Mông C (36,7-19,6kg), Brunei (10,8kg), Nam Tri u Tiên (9,7kg), Libanon (8,8kg) và Lào (7,5kg). B ng 1.2: S n lư ng th t hơi (trâu và bò) tính trên u ngư i t i m t s nư c ang phát tri n (kg/năm) 1999 2000 2004 Tên nư c Bangladesh 1,3 1,3 1,2 Indonesia 1,8 2,0 1,9 Vi t Nam 2,3 2,4 2,6 Lào 7,3 6,3 7,5 Mông C 36,7 32,8 19,6 Trong s các nư c phát tri n thì M là nư c có s n lư ng th t bò l n nh t, g n 12 tri u t n/năm. Tuy nhiên lư ng th t trâu bò s n xu t tính trên u ngư i cao nh t là úc 106,4kg, Argentina 76,9kg, Canada 46,7kg (b ng 1.3). B ng 1.3: Nh ng nư c có s n lư ng th t bò trên u ngư i cao nh t Tên nư c Th t bò hơi (2004, ngàn Kg/ngư i (2004) t n) M 11.100 37,0 úc 2.318 106,4 Canada 1.492 46,7 Argentina 3.024 76,9 Brazil 7.778 42,0 Ngoài lư ng th t bò s n xu t trong nư c, các nư c có n n kinh t phát tri n v n ph i nh p thêm m t lư ng l n th t bò ch t lư ng cao m i năm. Trong nhóm nư c ang phát tri n c a châu á, nư c nh p kh u nhi u nh t là Korea 240 ngàn t n/năm, Trung Qu c 164 ngàn t n/năm, Malaysia 114 ngàn t n/năm và Philippines 100 ngàn t n/năm. Năm 2001, Vi t Nam nh p kho ng 200 t n th t bò, t ó n nay con s này ti p t c tăng. Trong s các nư c ang phát tri n thì n là nư c xu t kh u th t trâu bò l n nh t. Năm 2001 n xu t 243,6 ngàn t n, Trung Qu c 82,7 ngàn t n, Mông C 12,3 ngàn t n. Nư c xu t kh u th t bò l n nh t th gi i là c, Pháp, Hà Lan, B , Tây Ban Nha (b ng 1.4). B ng 1.4: Các nư c xu t kh u th t bò l n nh t th gi i (1.000 USD/năm) Tên nư c Năm 2000 2002 2004 c 445.471 500.615 687.172 Pháp 467.392 382.467 602.237 Hà Lan 428.182 337.819 525.422 B 201.543 231.429 288.249 Tây Ban Nha 203.686 148.901 244.844 Ireland 195.330 152.545 198.478 áo 103.891 94.456 155.433 Ucraina 165.000 135.481 105.443 úc 86.249 76.314 96.400 an M ch 89.335 68.950 92.511 1.3. S N XU T VÀ TIÊU TH TH T TRÂU BÒ VI T NAM Năm 2005, nư c ta có g n 3 tri u con trâu và trên 5 tri u con bò. àn trâu t p trung nhi u vùng ông B c và vùng B c Trung B . Các t nh có àn trâu trên 200 7 inh Văn C i
  8. ngàn con là: Ngh An, Thanh Hóa và L ng Sơn. Nh ng năm g n ây s lư ng àn trâu có s gi m nh , trong khi ó s lư ng àn bò tăng t 3-4% m i năm. B ng 1.5: S lư ng àn trâu bò và s n ph m chăn nuôi trâu bò qua các năm Năm Trâu (ngàn Bò (ngàn Th t hơi (ngàn con) con) t n) 1990 2.854 3.117 111,9 1995 2.963 3.639 118,0 2000 2.897 4.127 184,6 2005 2.922 5.540 220,2 Ngu n: FAO, 2007 àn bò t p trung nhi u vùng Duyên h i Nam Trung B và B c Trung B . Các t nh có àn bò nhi u hơn 200 ngàn con là: Gia Lai, Ngh An, Thanh Hóa, Bình nh, Qu ng Nam và Qu ng Ngãi. Vì s u con tăng ch m nên s n lư ng th t trâu bò cũng ít có s bi n ng qua các năm, dao ng vào kho ng 120-220 ngàn t n th t hơi m i năm. Th t bò trên th trư ng Vi t Nam hi n nay bao g m c th t trâu và th t bò. Trong 207 ngàn t n th t trâu bò năm 2003 có 107,7 ngàn t n th t bò và 99,5 ngàn t n th t trâu. Trâu bò ưa vào gi t th t g m l ai t bò c tơ, bò c già ã thi n ho c chưa thi n lo i th i, bò cái tơ và bò cái sinh s n già lo i th i. Bao g m các gi ng t bò Vàng, bò lai Sind, bò lai th t và bò lai s a. T ngu n cung c p th t bò như trên cho th y ch có r t ít bò tơ ư c gi t th t trong giai o n t 18-24 tháng tu i t tiêu chu n ch t lư ng th t cao. Chính vì ch t lư ng không phân nh như v y nên giá th t bò n c ta cũng ch cao hơn t 2 n 2,5 l n th t n c heo (b ng 1.6). Giá th t bò ngon các nư c chăn nuôi bò th t tiên ti n r t cao, kho ng 10 USD/kg, khi nh p vào Vi t Nam giá có th lên t i 15-16 USD/kg. M t lo i th t bò ch t lư ng cao như v y hi n chưa ư c s n xu t trong nư c. Hàng năm chúng ta ph i nh p m t lư ng l n th t bò ch t lư ng cao ph c v cho các khách s n nhà hàng cao c p hay ngư i nư c ngoài ang công tác t i Vi t Nam. M y năm trư c ây m i năm ta nh p t 200-300 t n. Năm 2006 ư c nh p 17.000 t n, ch y u t úc, Argentina và M . Th t bò lo i ngon bán trong siêu th liên t c tăng, giá cao nh t t 270 ngàn /kg (tháng 12/2006) lên t i 350 ngàn /kg (tháng 3/2007). B ng 1.6: So sánh giá m t s lo i th t qua các năm ( /kg) Th t l n Th t bò b p Gà mái ta T giá Năm mông s n VN /USD Năm 1990 5.045 5.478 4.834 4.413 Năm 1996 22.333 35.667 25.000 11.066 Năm 2000 27.000 50.000 25.000 14.500 Năm 2006 40.000 80.000 45.000 16.100 Ngu n: C c Th ng kê M i năm nư c ta gi t th t trên 600 ngàn con bò (năm 2004 là 696 ngàn con) và trên 450 ngàn con trâu (năm 2004 là 470 ngàn). T ng kh i lư ng th t hơi c trâu và bò m i năm cũng ch t trên dư i 200 ngàn t n, năm 2005 t 220 ngàn t n, như v y bình quân u ngư i trong m t năm th t trâu và bò cũng m i t kho ng 2,4- 2,6kg th t hơi. N u t l th t tinh t 40% so v i th t hơi thì trung bình m i ngư i dân nư c ta ư c hơn 1kg th t tinh m i năm, nghĩa là còn r t th p so v i các nư c trong khu v c. Nhu c u th t bò trong nư c r t l n, ch riêng thành ph H Chí Minh m i 8
  9. Nuôi bò th t ngày bình quân tiêu th g n 160 t n th t trâu bò các lo i. Giá th t bò khá n nh, nên so v i m t s ngành chăn nuôi khác thì chăn nuôi bò bán th t n nh hơn. T t c nh ng s li u trên cho th y ti m năng th trư ng to l n c a ngành chăn nuôi bò th t tương lai. 1.4. L CH S PHÁT TRI N CHĂN NUÔI BÒ TH T VI T NAM Xét góc con gi ng, phương th c và m c ích chăn nuôi, th trư ng s n ph m, cho n nay Vi t Nam v n chưa có m t n n chăn nuôi bò th t úng nghĩa. Nghiên c u lai t o bò th t nư c ta có th còn s m hơn so v i nghiên c u lai t o bò s a, ngành chăn nuôi bò s a nư c ta ã có m t bư c ti n dài so v i ngành chăn nuôi bò th t. Nghiên c u lai t o bò th t Vi t Nam b t u cách nay hơn 80 năm. M c áng ghi nh n nh t là vào nh ng năm 20 c a th k 20 m t gi ng bò Sind (Red Sindhi) ư c nh p vào nư c ta t Pakistan nuôi t i m t s n i n c a ngư i Pháp, v i m c ích l y s a và th t ph c v cho t ng l p quý t c ngư i Pháp h i ó ang ô h Vi t Nam. T các n i n này chúng phát tán ra vùng xung quanh t o ra con lai g i là lai Sind. Bò có màu s c p vóc dáng to cao, có u y m trông r t ch c ch n. hía Nam các gi ng bò u khác cũng l n lư t du nh p vào Vi t Nam dư i nhi u hình th c như bò Ongle, Brahman… Con lai gi a bò Vàng v i các gi ng bò có u trên hơn h n bò Vàng v các tính tr ng s n xu t chính. T m vóc và hình dáng r t thích h p cho kéo xe. Sau ngày th ng nh t t nư c, năm 1980 ta nh p t Pakistan hàng trăm bò Sind và Sahiwal v nuôi các t nh. Nh ng con c xu t s c thu n ch ng c a gi ng này sinh ra Vi t Nam ư c ch n l c s n xu t tinh t i Moncada (Ba Vì). Nh ng con c còn l i ư c nuôi làm c gi ng nh y tr c ti p bò Vàng. n cu i nh ng năm 1980 àn bò lai ã lên n kho ng 10% t ng àn, t p trung chính nh ng vùng ven ô, ven th , nơi có ngu n th c ăn và ngư i dân có truy n th ng nuôi bò kéo xe lâu i. T năm 1994-1998 chương trình Sind hóa (u hóa) àn bò Vàng ư c tài tr c a Ngân hàng Th gi i ã nâng t l bò lai lên 25% t ng àn. Phía B c, các t nh như Hà Tây, Hà N i có àn bò lai Sind ch t lư ng khá. mi n Trung, m t s t nh có àn bò lai Zebu ch t lư ng khá như Phú Yên, Bình nh. àn bò lai Sind ch t lư ng cao ã hình thành và t p trung nhi u Tây Ninh, Long An, Bình Dương, thành ph H Chí Minh, Hà Tây. ây là ngu n nguyên li u quý giá lai t o bò Vi t Nam theo hư ng th t và s a. n năm 1975 chúng ta b t u có nh ng nghiên c u lai t o bò a phương (bò Vàng và bò lai Zebu) v i bò chuyên d ng th t. T 1975-1978 thí nghi m ti n hành t i nông trư ng ng Giao (Ninh Bình). T năm 1982-1985 thí nghi m ti n hành t i nông trư ng Hà Tam (Gia Lai). ã s d ng tinh c a nh ng gi ng bò th t ôn i n i ti ng như Charolais, Hereford, Limousin, Santa Gertrudis ph i cho àn cái lai Sind. Trong i u ki n chăn nuôi còn khó khăn nhưng con lai F1 u th hi n kh năng sinh trư ng t t, thích nghi v i i u ki n nóng m và th c ăn nghèo dinh dư ng. Cu i nh ng năm 80 n u nh ng năm 90 c a th k trư c chúng ta có h n m t chương trình c p nhà nư c do Vi n Chăn nuôi ch trì, có s h tr c a d án qu c t UNDP-VIE 86/008. Tinh c a nhi u gi ng bò chuyên d ng th t ã ư c ưa vào th nghi m lai t o v i bò cái lai Sind. Các gi ng bò th t ôn i g m có Charolais, Limousin, Hereford, Simmental, Santa Gertrudis. a bàn lai t o ti n hành ch y u mi n Trung (Bình nh, Phú Yên, Gia Lai). K t qu cho th y con lai F1 Charolais ư c ưa chu ng hơn vì l n nhanh, ng ai hình và màu s c p. Con lai F1 Simmental, Santa Gertrudis và Hereford ít ư c ưa chu ng vì màu lông có m tr ng ho c v n như h , niêm m c m t 9 inh Văn C i
  10. và gương mũi có màu nâu ho c hoe . Nh ng k t qu trên ư c trình bày chi ti t trong cu n “Nuôi bò th t Vi t Nam, nh ng k t qu nghiên c u bư c u” c a GS. Lê Vi t Ly, Nhà xu t b n Nông nghi p năm 1995. T năm 1995 n năm 2000, nhi u ơn v nghiên c u ã quan tâm lai t o bò th t. M t s gi ng bò kiêm d ng m i cũng ư c lai thăm dò như Tarentaise, Abondance ( inh Văn C i, Vương Ng c Long, 1997). Chương trình h p tác v i ACIAR- úc (Vi n Chăn nuôi, 1997-2000) ã nghiên c u s d ng tinh gi ng bò th t nhi t i c a úc như Red Brahman, Droughtmaster, Red Belmon và Red Bragus ph i cho bò cái a phương t o con lai F1. T i Madrak (Daklak) con lai F1 lúc 400 ngày tu i c a gi ng Droughtmaster t 140kg, gi ng Red Belmon 148kg và gi ng Red Brahman 124kg. T i Vĩnh Tư ng (Vĩnh Phúc) con lai F1 lúc 200 ngày tu i gi ng Droughtmaster t 147kg, Red Brahman t 134kg, Red Bragus 134kg so v i bò lai Sind là 106kg. Con lai F1 c a gi ng Red Brahman và Droughtmaster có màu t vàng nh t n màu cam nh t r t phù h p v i th hi u ngư i chăn nuôi. T năm 2000 n nay nhà nư c có d án phát tri n bò th t tri n khai trên quy mô 15 t nh c a c nư c. N i dung chính c a d án là ti p t c duy trì vi c Sind hóa àn bò Vàng. u tư cơ s v t ch t k thu t cho m t s ơn v nghiên c u, s n xu t nuôi bò th t thu n gi ng nhi t i và s n xu t tinh bò th t. T năm 2002 n nay liên ti p có hai tài tr ng i m c p B v lai t o bò th t. N i dung chính là lai t o và ánh giá con lai F1 gi ng th t trong i u ki n chăn nuôi bán thâm canh t p trung. ánh giá kh năng nhân thu n gi ng bò chuyên th t ôn i như Brahman và Droughtmaster trong i u ki n chăn nuôi t p trung và chăn nuôi nh l trong nông h . u năm 2007 trong H i ngh t ng k t chăn nuôi trang tr i t i Bình Dương cho bi t, c nư c có 1620 trang tr i bò th t, ch y u là trang tr i nh . Quy mô t ng àn dư i 100 con chi m 1269 trang tr i, ch có 28 trang t i có quy mô t ng àn t 200 con tr lên (Báo cáo c a C c Chăn nuôi tháng 3-2007). Gi ng bò nuôi th t trong trang tr i và ngoài dân là bò ta Vàng, bò lai Sind chi m t l trên 60%, ch có m t t l nh gi ng thu n Brahman, Droughtmaster, còn l i là gi ng Lai Sind và m t s con lai gi a bò th t v i bò a phương. Không có tr i nào nuôi bò th t thu n gi ng cao s n ôn i như Charolais, Hereford. So v i các ngành chăn nuôi khác như gia c m, l n, bò s a thì ngành chăn nuôi bò th t ang trình th p hơn áng k . có m t n n chăn nuôi bò th t theo úng nghĩa c n ph i có s thay i toàn di n t con gi ng, phương th c nuôi dư ng, n hình th c t ch c s n xu t h p lí và g n v i th trư ng tiêu th phù h p. Trong khi chuy n d n n m t ngành s n xu t th t bò ch t lư ng cao như v y, quá trình s n xu t th t bò cung c p cho nhu c u n i a như ã hình thành và t n t i t trư c n nay v n còn gi m t vai trò quan tr ng và c n ư c t ng bư c nâng cao. Trong vòng 5 năm tr l i ây, s trang tr i nuôi bò th t tăng nhanh. Nhi u hô nông dân ã u tư nuôi bò lai Sind sinh s n lai t o bò th t, bán bê gi ng, bò th t. Nhi u trang tr i ã u tư nuôi bò sinh s n v i quy mô l n cũng v i m c ích bán bê gi ng và bò th t. Giá bò cái tơ gi ng lai Sind t i th i i m 2005 kho ng 50 ngàn /kg kh i lư ng s ng. Nhà nư c v i các chương trình Sind hóa bò Vàng, các d án phát tri n nông thôn v phát tri n chăn nuôi bò sinh s n bò th t trong nh ng năm g n ây là nh ng d u hi u kh i u c n thi t phát tri n m t ngành chăn nuôi bò th t ch t lư ng cao trong tương lai. 10
  11. Nuôi bò th t Chương 2 GI NG BÒ TH T VÀ PHÁT TRI N GI NG BÒ TH T VI T NAM Các gi ng bò ang nuôi hi n nay trên th gi i ư c phân thành 2 nhóm chính: Bò Zebu (Bos indicus) còn g i là bò u và nhóm bò ôn i không có u (Bos taurus). i di n cho nhóm bò u là gi ng Red Sindhi (g i t t là bò Sind). i di n cho nhóm bò ôn i không có u là bò Charolais. ã hình thành nhi u gi ng lai gi a bò Bos indicus và Bos taurus, thí d như Brangus (lai gi a Angus và Brahman); Braford (lai gi a Hereford và Brahman). Nhóm bò có u, kích c và hình d ng u khác nhau b i gi ng, tu i và gi i tính. c i m quan tr ng nh t c a nhóm này là thích nghi t t v i môi trư ng nhi t i nóng m. Kh năng ch u ư c môi trư ng nhi t cao, nhu c u dinh dư ng th p, có kh năng tiêu hóa và s d ng th c ăn t t ngay c khi m c nuôi dư ng th p. Kháng ư c ve và nh ng b nh do ve gây ra. Tuy nhiên nhóm này có i m h n ch là nh con, ch m l n, năng su t th t và s a u th p hơn so v i bò ôn i. Nh ng gi ng bò Zebu ư c ưa chu ng nh t là Sahiwal, Red Sindhi (Sind), c 2 gi ng này u có ngu n g c t Pakistan. 2.1. M T S GI NG BÒ TH T ÔN I 2.1.1. Bò Charolais ây là m t trong s ít gi ng lâu i và cũng n i ti ng nh t c a Pháp t th k 16-17. Có ngu n g c t Jurassic và phát tri n m nh vùng Charolles, mi n Trung nư c Pháp. Bò Charolais có k t c u cơ th cân i, cơ b p n i rõ và chúng n i ti ng th gi i b i l n nhanh và hi u qu s n xu t th t cao. Chúng có ho c không có s ng. Màu ch y u là tr ng kem. Tuy nhiên cũng có con màu vàng t i. c i m n i tr i c a gi ng này là l n nhanh, to con, cơ b p n i rõ vì v y kh i lư ng th t x cao. Bò có tính tr m, hi n lành và ch u kham kh . Con c n ng 1200- 1.300kg con cái 700-800kg, t l th t x t trên 65%. ây là nguyên li u t t lai kinh t v i các gi ng bò khác t o ra con lai hư ng th t. Như c i m c a bò Charolais là ch t lư ng th t chưa cao như bò Angus. Bê sơ sanh có kh i lư ng l n nên nhi u ca sanh khó, t l nuôi s ng c a bê chưa cao. Theo UCATRC c a Pháp năm 2004 bò c gi ng Charolais t kh i lư ng 800- 900kg 500 ngày tu i. Trư ng thành t 1.300-1.450kg, cao vai 147-156cm, dài thân chéo 204-220cm, vòng ng c 244-270cm. Toàn nư c Pháp hi n có 3,5 tri u bò gi ng Charolais. Tinh bò Charolais ư c xu t i h u kh p các nư c trên th gi i. Nư c ta ã có nhi u thí nghi m nghiên c u lai t o gi a tinh bò Charolais v i bò cái lai Sind. ây là công th c lai ư c ánh giá là có tri n v ng nh t t o con lai nuôi thâm canh theo hư ng chuyên th t. 2.1.2. Bò Limousin 11 inh Văn C i
  12. Gi ng bò Limousin có ngu n g c t vùng Limousin và March, mi n Nam trung tâm nư c Pháp. ây là gi ng bò chuyên th t r t n i ti ng, th t có ch t lư ng cao. Bò có s c lông màu không có m. Niêm m c mũi màu . S ng và móng chân màu tr ng, tr ng xám; t m vóc l n, thân hình dài, lưng th ng, u ng n, trán r ng. Kh i lư ng bò cái bình quân 540- 600kg, bò c bình quân 800- 900kg. Nuôi th t lúc 12 tháng tu i bê c t 450- 460kg, bê cái 380 -400 kg. T l th t x bình quân 70%. Bò thích h p v i vùng khí h u ôn i. Hi n Pháp có kho ng 900 ngàn bò cái sinh s n gi ng Limousin (ư c t ng àn trên 2 tri u con). Tinh bò Limousin ư c xu t i nhi u nư c trên th gi i. Bò cái Limousin Bê lai gi a tinh bò Limousin v i bò cái lai Sind có tr ng lư ng sơ sinh kho ng 20 kg, nuôi chăn th như bò lai Sind tr ng lư ng lúc 12 tháng tu i t 126 -139 kg và 24 tháng tu i t 211- 265kg, cao hơn kho ng 22% so v i bê lai Sind. Ngoài 2 gi ng Charolais và Limousin v a gi i thi u, Pháp còn gi ng bò th t n i ti ng khác là Blonde d’Aqutaine, ngo i hình gi ng Charolais, nhưng chân cao, mình dài và b ng thon hơn. Gi ng này có t ng àn ư c hơn 1 tri u con. 2.1.3. Bò Santa Gertrudis Bò Santa Gertrudis ư c lai t o t vùng Texas, M t u th k 20. Có 5/8 máu bò Shorthorn và 3/8 máu Brahman. Hi n nay gi ng này ã ph bi n trên nhi u vùng nhi t i và á nhi t i trên th gi i. Bò Santa Gertrudis là gi ng bò to con, thân sâu, lưng th ng, h xương c ng cáp. Bò có màu t i thu n nh t, không có m, lông ng n m n và th ng. u to, r ng và trán hơi l i, tai to v a ph i và r . Bò c u vai nh nhưng có y m và bao dương v t xa sâu xu ng dư i. Bò cái trư ng thành n ng 550- 650 kg, bò c 800-900kg. Nuôi th t 18 tháng tu i bê c t 500 kg, bê cái 370 kg. Kh năng s n xu t th t cao, t l th t x t 61- 62%. Ưu i m là thích nghi t t v i khí h u nhi t i, kháng b nh, kháng ve t t. 12
  13. Nuôi bò th t Khuy t i m là hi u qu sinh s n chưa cao, thành th c sinh d c ch m. Ch t lư ng th t chưa cao như các gi ng bò chuyên th t ôn i khác. Bê lai gi a gi ng bò Santa Gertrudis và lai Sind có tr ng lư ng sơ sinh kho ng 18 -20 kg. Nuôi chăn th kh i lư ng lúc 12 tháng tu i t 107-168 kg và 24 tháng tu i t 153 -250 kg. N u ư c b sung th c ăn tinh t i chu ng có th tăng tr ng 400 -500 g/ngày. 2.1.4. Bò Simmental Bò Simmental ư c xem như gi ng bò có ngu n g c c xưa và phân b r ng rãi nh t. Gi ng bò này cũng ư c xem như là ngu n g c c a các gi ng bò Montbeliard, Pie Rouge, Abondance Pháp và Pezzata Rossa Italy. Tên c a gi ng bò có ngu n g c t a danh c a vùng xu t phát: thung lũng La Simme, Th y Sĩ. S gi ng c a gi ng bò này ư c thi t l p l n u tiên vào năm 1806 t i vùng Swiss Canton c a Berne, Th y Sĩ. Hi p h i gi ng bò Simmental ư c thành l p vào năm 1890. Bò có màu t nâu nh t n m v i nh ng m tr ng vùng u, ng c, b ng, b n chân và chóp uôi. Bò có s ng ho c không có s ng. Bò to l n, v m v , h th ng cơ phát tri n, u ng n, c dày, u vai r ng, lưng dài th ng, mông dài, n . Simmental lúc u t o ra theo hư ng kiêm d ng th t s a, s a t 4.500kg m t chu kì. Sau này ch n l c theo hư ng chuyên th t. Tr ng lư ng bò cái bình quân 750kg, bò c 900- 1.000kg. Ưu i m c a gi ng này là tăng tr ng nhanh, có kh năng thích nghi v i khí h u nóng, thành th c sinh d c s m và t l th t x cao. Nuôi th t, lúc 12 tháng tu i bê c t 400- 420kg, bê cái 300-330kg, 18 tháng tu i bê c t 500- 600 kg, bê cái 400- 450kg. T l th t x bình quân 58- 63%. Tuy v y hi u qu sinh s n và ch t lư ng th t chưa th t cao. Nư c ta ã nh p tinh gi ng bò này và lai t o v i bò cái lai Sind. Con lai cho tăng tr ng khá, nhi u nơi con lai Simmental còn vư t tr i so v i con lai Charolais. M t s con lai Simmental có màu lông v n như h nên không ư c ngư i chăn nuôi ưa chu ng. 2.1.5. Bò Hereford Bò Hereford ư c lai t o t i h t Hereford, nư c Anh t th k 18. Bò có s c lông màu tươi, riêng vùng m t, c , b ng, khu u chân và chóp uôi có màu tr ng. Niêm m c mũi có màu hay s m. Bò có s ng ho c không có s ng, s ng màu sáng c p xu ng và hư ng v phía trư c. Gi ng này có m u hình to l n, v m v , u ng n, c dày, u vai r ng, lưng th ng, mông dài, n . Tr ng lư ng bò cái trư ng thành 600- 700kg, bò c 800-1.100kg. 13 inh Văn C i
  14. Năm 1839 t i m t h i thi Anh, con bò Hereford o t gi i n ng k l c 1.770kg. Nuôi th t, lúc 18 tháng tu i bê c t 450-500 kg, bê cái 350-420kg. T l th t x bình quân 58-62%. Bò thích h p v i khí h u ôn i và chăn th . Bê lai gi a tinh bò Hereford và cái lai Sind có tăng tr ng khá, d nuôi. Tuy nhiên, con lai cũng có m t tr ng vì v y chưa phù h p v i th hi u ngư i chăn nuôi. 2.1.6. Bò Angus (Aberdeen Angus) Bò Angus có ngu n g c t vùng cao nguyên phía B c Scotland. Bò có màu en và ch có m t màu ng nh t, niêm m c mũi cũng màu en. R t hi m khi th y bò Angus màu . Bò thư ng không có s ng, gene không s ng là gene tr i. Con lai F1 gi a bò Angus v i gi ng bò khác luôn luôn không có s ng. Ưu i m n i b t là ch t lư ng th t tuy t v i, có vân m xen k trong th th t giúp th t m m và béo. Bò thành th c s n, hi u qu sinh s n cao. Khuy t i m c a gi ng này là kh i lư ng không l n và tăng tr ng ch m. Bò cái trư ng thành năng 550-650kg, bò c 800-950kg. Nuôi th t lúc 15 tháng tu i bê c t 450- 460kg, bê cái 350-450kg. T l th t x bình quân 65 -67%. Bò thích h p v i vùng khí h u ôn i và nuôi chăn th . Ngoài 2 gi ng bò Hereford và Angus, nư c Anh còn gi ng bò th t n i ti ng khác là Shorthorn. Bò này cho s a khá 2.700- 3.200kg/chu kì và t l th t x 64-67% vì v y chúng ư c coi như bò kiêm d ng th t s a. 2.2. M T S GI NG BÒ TH T NHI T I 2.2.1. Bò Red Sindhi (bò Sind) Bò Sind có ngu n g c t t nh Karachi và Hyderabad c a Pakistan. Bò Sind thu c nhóm có kích c nh . K t c u cơ th v ng ch c, mông tròn, cơ b p n i rõ. Màu lông n i b t là màu cánh gián, có l n nh ng m ng t i hai bên c , u vai và d c lưng. ôi khi có nh ng m tr ng nh y m và trán. Có u y m phát tri n. Con c có bao quy u dài và thõng xu ng, con cái âm h có nhi u n p nhăn. Kh i lư ng bò c 370-450kg, bò cái 300-350 kg. S n lư ng s a bi n ng t 1.250 n 1.800 kg trong m t chu kỳ v t s a 240-270 ngày. Có m t s con t trên 5.000 kg/chu kì. T l m s a 4-5%. Kh i lư ng bê sơ sinh 18-21kg. T l th t x 48- 50%. Bò cái có kho ng cách l a 13-18 tháng. T i n và Pakistan, gi ng Sind ư c nuôi v i m c ích kiêm d ng, l y s a và s c kéo. Gi ng bò Sind ư c nh p vào nư c ta năm 1923 nuôi Ba Vì. Năm 1987 nh p 14
  15. Nuôi bò th t thêm 250 con t Pakistan. Bò Sind không ch có ư c nh ng c i m quý c a bò Vàng mà chúng còn có màu s c và vóc dáng p, kh i lư ng l n, s n lư ng s a cao và s c kéo hơn h n bò Vàng. Nh nh ng i m n i tr i này nên gi ng bò Sind và con lai c a chúng v i bò Vàng ã nhanh chóng phát tán ra m i vùng c a t nư c. Nhà nư c ã có h n m t chương trình Sind hóa àn bò t nhi u năm qua, ch ng t giá tr c a bò Sind trong ti n trình c i t o àn bò a phương c a ta theo hư ng th t, s a. 2.2.2. Bò Sahiwal Bò Sahiwal có ngu n g c t t nh Montgomery (nay g i là Sahiwal) c a Pakistan. Thu c nhóm có kích c trung bình. Cơ th cân i, da m m. So v i bò Sind thì chúng ng nh t hơn v ngo i hình, dài hơn. Màu t vàng s m n nâu , ôi khi cũng có nh ng v t tr ng. Mõm và lông mi có màu sáng. Cũng gi ng bò Sind, bò Sahiwal có u cao, y m thõng, nhưng con c có u cao hơn, con cái có b u vú phát tri n hơn. Bò cái Sahiwal Năng su t s a t 1.400kg-2.500kg/chu kì. Nhi u con có năng su t s a trên 4.500kg trong m t chu kì 270-280 ngày. T l m s a 5-6%. Nuôi dư ng t t, bò cái tơ la u lúc 30 tháng tu i. Kho ng cách l a 13-18 tháng. Kh i lư ng bê sơ sinh 20- 22kg. Bò c trư ng thành n ng 470-520kg, cao vai 150cm. Bò cái 320-370kg, cao vai 130cm. T l th t x kho ng 51-55%. T i Pakistan bò Sahiwal nuôi v i m c ích l y s a và s c kéo. T i Vi n Nghiên c u Karnam, n àn Sahival thu n ư c nuôi v i m c ích l y s a, năng su t s a bình quân toàn àn t 2.700kg/chu kì 305 ngày. Bò Sahiwal ư c coi là bò s a nhi t i. Bò cái thư ng ư c dùng làm n n lai v i bò c hư ng s a t o ra bò lai hư ng s a cho vùng nhi t i, ho c cho lai vi c ôn i khác cho ra bò lai kiêm d ng th t s a. Nhi u nư c nhi t i thu c châu á, châu M La Tinh, châu Phi, ã dùng bò c Sind và Sahiwal c i t o àn bò a phương theo hư ng th t, s a. Vi t Nam có nh p gi ng này t năm 1987, nuôi thu n nông trư ng D c Mĩ, Khánh Hòa. Tinh c a gi ng này cùng v i gi ng Sind ư c s n xu t t i Trung tâm Moncada, Ba Vì, ư c ngư i dân ưa chu ng s d ng t o con lai. 15 inh Văn C i
  16. B ng 2.1: M t s gi ng bò i di n khu v c châu á Gi ng Lo i Môi trư ng S a (kg) % th t Tu i Kho ng Hư ng x la u cách L s n xu t B. tau á nhi t Vàng ta i 400- 43-44 24-30 13-16 Cày kéo 600 B. ind Nhi t i Ongole 1.180-1.635 52-55 30-43 16-18 Kéo/s a khô B. ind á nhi t i, Red Sindhi 680- 2.270 48-50 27-43 13-18 S a/kéo bán khô B. ind á nhi t i, Sahiwal 1.135-3.175 51-55 60-63 13-18 S a/kéo khô B. ind Bán nhi t Tharparkar 680-2.270 47-49 42-60 14-18 S a/kéo i, khô Ngu n: t ng h p 2.2.3. Bò Brahman Bò Brahman n i ti ng là gi ng bò th t nhi t i, ư c nuôi r ng rãi các nư c nhi t i và c n nhi t i. Gi ng Brahman M n i ti ng trên th gi i hi n nay ư c t o thành t nh ng gi ng bò Guzerat, Nerole, Gyr và Krishna Velley vào cu i th k 19 u th k 20. Bò Brahman có màu lông thay i, nhưng tr i hơn c là màu tr ng ghi n tr ng xám (Brahman tr ng) và màu sáng (Brahman ). Ngo i hình ch c kh e, h cơ b p phát tri n. Chúng có c i m c a gi ng bò indicus là có u cao, y m thõng, da m m, th t săn và tai to dài c p xu ng. c i m s n xu t th t vư t tr i so v i các gi ng bò có u khác. Ưu i m n i b t c a gi ng này là năng su t th t cao hơn h n các gi ng bò có u khác, thích nghi t t v i khí h u nhi t i nóng m, có kh năng s d ng th c ăn thô t t và ch u g m c . Bò cái m n , tu i th cao, sanh d và r t ham con. Bò cái trư ng thành t 450- 500kg, bò c 800-900kg (có nhi u bò c gi ng n ng trên 1.000kg). Kh i lư ng bê sơ sinh 22-25kg. Bò cái có năng su t s a th p 600-700kg/chu kì. Bê c Brahman có kh năng tăng tr ng t t. T l th t x 52-55%. Như c i m c a gi ng này là hi u qu sinh s n chưa cao, bò cái tơ có tu i ph i gi ng l n u mu n (trên 24 tháng), kho ng cách l a 15-17 tháng/l a. So v i các gi ng bò chuyên th t ôn i thì vóc dáng còn cao, ch t lư ng th t cũng chưa cao do th th t còn 16
  17. Nuôi bò th t thô và mùi v chưa chưa thơm b ng bò th t ôn i. N u gi ng Sahiwal ư c dùng làm n n cho lai t o bò s a thì gi ng Brahman ư c s d ng ph bi n lai t o bò th t. Các gi ng bò th t n i ti ng như Santa Gertrudis, Brangus, Braford, Beefmaster, Droughtmaster… u có máu bò Brahman t 3/8 n 5/8. Bò cái Brahman cũng có th làm n n lai t o bò s a. Con lai 50% Brahman và 50% HF cho năng su t s a trên 5.000kg trong m t chu kì 305 ngày trong i u ki n chăm sóc t t t i Trung M . Gi ng này ã ư c gi i thi u 63 nư c trên th gi i. Các gi ng bò Brahman c a úc, Cu Ba, Brazil u có ngu n g c t bò Brahman c a M . 2.2.4. Bò Droughtmaster Gi ng này ư c t o ra vùng B c Queensland (úc) trên cơ s lai t o gi a bò c có u (Bos indicus) Brahman M v i gi ng bò cái không có u (Bos taurus) c a Anh (ch y u là Shorthorn). Quá trình lai t o x y ra t nh ng năm 1930, n 1956 gi ng ư c hình thành và có tên Droughtmaster, có x p x 50% máu bò châu Âu. Bò có màu , có ho c không có s ng. Con c có u r ng v a ph i và cơ b p n i rõ hơn con cái. Tai t v a n l n, y m thõng sâu, hàm kh e, l mũi r ng, lông bóng mư t, ng n, da m m và àn h i. Chân dài v a ph i, m t sâu, u cao v a ph i, mình dài, mông tròn nhi u th t. Con c trư ng thành và béo m p có th t t i kh i lư ng 900-1.000kg, con cái 650-700kg. Bò thích nghi t t vùng nhi t i vì chúng có kh năng th i m hôi qua da. Tu i thành th c s m. Bò cái tơ cho ph i gi ng l n u lúc 15-18 tháng tu i. Bò c tơ cho làm vi c lúc g n 2 năm tu i. Bò cái m n , d , ư c chăm sóc nuôi dư ng t t có th m i năm m t l a. Trong i u ki n nuôi dư ng t t t i úc, bê cai s a lúc 6,5 tháng t trung bình 260kg con c và 190kg con cái, nuôi t t có th t kh i lư ng cao hơn. Bò cũng có kh năng g m c trong i u ki n bãi chăn th thi u c và nư c vào mùa khô. Kh năng kháng ve cao hơn so v i các gi ng bò ôn i. B ng 2.2: M t s c i m s n xu t c a các gi ng bò th t M Gi ng bò Kích Kh Tu i Thích Kh Bi u T M thư năn n nghi năn hi n l dt c cơ g g khí g cơ th t th cho dc hu cho bp x sa nóng th t Angus TB TB C TB C TB Th C Hereford TB Th TB TB C TB Th TB Red TB TB C TB C TB Th C Angus Shorthorn TB TB TB TB C TB Th C Charolais TB Th Th TB TB RC RC TB Limousin TB Th Th TB TB RC RC Th Simmenta RC C TB TB TB C C TB 17 inh Văn C i
  18. l Brahman C TB RT RC C TB T Th h B Brangus C TB TB RC C TB Th TB Santa C TB Th RC C TB Th Th Gertrudis Ngu n: Texas Agricultural Extension Service, 2002 Ghi chú: TB= Trung bình; C= cao, s m; RC= r t cao; Th= th p, ch m; RTh= r t th p, r t ch m. 2.3. BÒ VÀNG VI T NAM Thư ng g i là bò ta, ôi khi vì nh con còn ư c g i là "bò cóc". Bò Vàng là tên g i chung m t s nhóm bò vàng L ng Sơn, bò vàng Thanh Hóa, bò vàng Ngh An, Ninh Thu n, Bình Thu n... c i m chung là không có u, màu vàng ho c vàng nh t, (sau ây g i t t là bò Vàng). Bò Vàng có nhi u ưu i m như: thích nghi lâu i v i khí h u nhi t i nóng m, ch u ư c kham kh khi th c ăn thi u th n và phương th c chăn nuôi t n d ng. Bò Vàng ch ng ch u b nh t t t t, ch ng ch u ư c ve, mòng và các b nh kí sinh trùng ư ng máu do ve, mòng, mu i gây ra, hi u qu sinh s n t t. Bò cái tơ n u ư c chăm sóc nuôi dư ng t t có th cho ph i gi ng l n u lúc 20 tháng tu i, bò cái có th 12-13 tháng m t l a, bê con có kh i lư ng nh nên bò m d sanh, t l nuôi s ng bê cao, trên 95%. Bò Vàng có như c i m cơ b n không th áp ng ư c yêu c u chăn nuôi thâm canh năng su t cao vì sinh trư ng ch m, t m vóc và kh i lư ng nh , s n lư ng th t và s a r t th p. Bò có chi u cao vai 103-110cm; dài thân chéo 110-120cm; vòng ng c 130-145cm. T l th t x th p 43-44%. Kh i lư ng bò cái lúc trư ng thành 170- 180kg, bò c 250-260kg. Kh i lư ng th t x (th t xô: b u, chân, da và n i t ng) t 75-80kg/con. Kh i lư ng th t tinh (th t l c: sau khi b xương) t 60-65kg/con. T l ph n th t có giá tr như thăn, ùi, mông so v i t ng kh i lư ng th t cũng th p. S n lư ng s a 300-400kg trong m t chu kỳ 6-7 tháng, ch cho con bú. Bê sơ sinh n ng 10-12kg. B ng 2.3: M t s ch tiêu s n xu t c a bò Vàng Vi t Nam Ch tiêu VT Bò cái Bò c Kh i lư ng sơ sinh kg 11 16 Kh i lư ng 6 tháng kg 63 72 Kh i lư ng 12 tháng kg 85 95 Kh i lư ng 24 tháng kg 140 155 Kh i lư ng trư ng kg 180 250 thành Cao vai cm 103 112 Dài thân chéo cm 113 120 Tu i ph i gi ng l n u tháng 20 Kho ng cách l a tháng 13 18
  19. Nuôi bò th t S ngày cho s a/ chu kì ngày 200 - Năng su t s a/chu kì kg 400 - T l th t x % 43 44 Kh i lư ng th t x /bò kg 77 110 Kh i lư ng th t tinh/bò kg 57 82 Ngu n: t ng h p Bò Vàng t p trung nhi u vùng L ng Sơn, Thanh Hóa, Ngh An, Ninh Thu n. Nh ng năm g n ây ã b pha t p nhi u. Bò Vàng thu n (chưa b pha t p) ch còn th y nh ng vùng sâu vùng xa, nơi chưa b nh hư ng c a ti n trình Sind hóa di n ra t m y ch c năm qua. ây là ngu n gen quý c n ư c b o v làm nguyên li u cho lai t o gi ng trong tương lai. Bò Vàng là m t l a ch n t t cho phương th c chăn nuôi qu ng canh t n d ng th c ăn t nhiên, u tư th p, chi phí th p. 2.4. BÒ LAI SIND Bò lai Sind ngày nay có màu cánh gián, là k t qu lai t o t nhiên gi a m t s gi ng bò có u (Zebu) màu (như bò Red Sind, Sahiwal, Red Brahman) v i bò Vàng a phương, t o ra con lai có t l máu lai không xác nh. Nh ng con lai t o ra t bò c Zebu màu tr ng (Ongole, Brahman tr ng) v i bò Vàng a phương, có màu xám tr ng, ngư i dân không g i ó là bò lai Sind. Vì v y khi nói n bò lai Sind ta hi u ó là nhóm bò lai Zebu có màu cánh gián. Bò lai Sind có nhi u máu Sind thì l n con hơn, kh năng cho th t nhi u hơn, s c cày kéo kh e hơn và kh năng cho s a cũng cao hơn. Do v y, luôn có xu hư ng tăng máu Sind, nên g i là Sind hóa. Hi n nay bò lai Sind có h u kh p các t nh mi n Nam. Thành ph H Chí Minh, Tây Ninh, ng Nai, Bình Dương, Hà Tây là nh ng nơi có àn bò lai Sind ch t lư ng cao. Bò lai Sind có ngo i hình không ng nh t, có nhi u c i m pha tr n c a các gi ng bò có u. M t dài, tai cúp, có thân cao, mình dài (gi ng Brahman). Trán dô, m t ng n, tai nh , chân th p, mình tròn, âm h có nhi u n p nhăn (gi ng Sind). B u vú phát tri n, mông n (gi ng Sahiwal). Nhi u con có máu c a hai ho c c ba gi ng trên. c i m chung là lông màu vàng s m n cánh gián, y m, r n phát tri n, u vai cao, nh t là con c, chân cao hơn so v i các gi ng chuyên th t. Bò c lai Sind trư ng thành n ng 400-450 kg. Bò cái 250-300 kg, bê sơ sinh n ng 18-20kg. S n lư ng s a bình quân 800-1.000 lít/chu kỳ, cá bi t có nh ng con trong m t chu kỳ v t s a cho n trên 2.000 lít. Ngày cao nh t có th t 8-10 lít s a. T l bơ (m ) s a r t cao 5,1-5,5%. T l khá, kho ng cách l a 13 tháng. T l th t x t g n 50%. So v i bò Vàng, bò lai Sind có kh i lư ng tăng 30-35%, s n lư ng s a tăng g p 2 l n. Bò lai Sind thích nghi r ng rãi m i mi n t nư c. Trong nh ng năm qua, chương trình qu c gia Sind hóa àn bò trong c nư c ã nâng t l bò lai Sind lên trên 30% t ng àn bò c a c nư c. 19 inh Văn C i
  20. 2.5. CHI N LƯ C C I T O BÒ VÀNG VI T NAM 2.5.1. Ch n l c nâng c p ph m gi ng bò Vàng a phương i v i àn bò cái, ch n l c nh ng con c trưng cho nhóm gi ng, ưu tiên ch n nh ng bò cái m n , khéo nuôi con, t p ăn và ch u g m c khi chăn th . Tri t khai thác c i m quý này àn bò cái n n. Chăm sóc nuôi dư ng t t bò m sau ch n l c c i thi n ngo i hình và năng su t. i v i bò c, tuy n ch n và ch gi l i nh ng bò c gi ng có kh i lư ng vư t tr i so v i trung bình c a nhóm, có ngo i hình c trưng c a nhóm gi ng. Kiên quy t l ai b nh ng c gi ng kém ch t lư ng (thi n b t bu c t 12 tháng tu i). Luân chuy n c gi ng t t gi a các a phương tránh giao ph i c n huy t. Ch n l c bò cái, bò c và nhân thu n chúng t o ra nh ng con gi ng ng nh t hơn, ch t lư ng t t hơn ch không ph i thay i c i m di truy n c a con gi ng. Tiêu chu n ch n l c bò cái Vàng (tham kh o): - Ngo i hình: K t c u cơ th v ng ch c, cân i, nhanh nh n, móng tròn khít, i không ch m khoeo. u thanh, m t nh , m t sáng, da m ng, lông mư t, lưng th ng, b ng tròn, mông r ng không d c, da àn h i, 4 núm vú phân b u. - Kh i lư ng cơ th : 18 tháng tu i t 140kg tr lên; l a u (30 tháng tu i) t 170kg tr lên; l a 2 t 185kg tr lên; l a 3 (trư ng thành) t 195kg tr lên. Kho ng cách l a 13 tháng ho c ng n hơn. Ch n bò c gi ng (gi ng bò Vàng) ngoài y u t huy t th ng và ngo i hình c trưng cho nhóm gi ng thì chú ý ch n nh ng bò c t nh ng bò m và bò b t t, có tăng tr ng nhanh, kh i lư ng vư t tr i so v i con khác cùng tu i. Tính hi n ch u g m c . 2.5.2. Zebu hóa àn bò Vàng a phương Các gi ng bò chuyên d ng th t có c i m n i b t v s c s n xu t th t. T m vóc l n, t l th t x cao, nuôi nhanh l n, th t m m. Tuy v y, chúng ta không th nh p nh ng gi ng này v nuôi thu n v i quy mô r ng l n vì m t s lí do sau: - Ti n nh p bò gi ng r t cao. - Bò thu n nh p n i có yêu c u cao v chu ng tr i, chăm sóc nuôi dư ng mà trong i u ki n chăn nuôi nh nông h khó áp ng ư c. - Kh năng sinh s n th p. - Không thích h p v i khí h u nóng m nhi t i và kh năng ch ng ch u kém i v i kí sinh trùng (ve, ru i, mu i) và b nh do kí sinh trùng gây ra. M c ích c a chúng ta là có m t gi ng bò t p trung ư c nh ng c i m quý c a bò Vàng Vi t Nam và kh năng s n xu t cao c a bò ngo i. t ư cm c ích trên, phương pháp ph bi n nh t, hi u qu nh t là thông qua con ư ng lai t o. Vì kh i lư ng bò Vàng r t nh (bò cái kho ng 180kg) không th mang thai bò ngo i ( c gi ng ngo i 800-1.000kg), vì v y mà con ư ng lai t o ph i ư c ti n hành qua 2 bư c: Bư c 1: S d ng c Zebu (Sind, Sahiwal, Brahman) c i t o bò Vàng ã ư c ch n l c t o ra con lai Zebu ch t lư ng cao (hay àn bò n n ã ư c c i ti n). Con lai Zebu v cơ b n gi ư c nh ng c i m quý c a bò Vàng nhưng kh i lư ng tăng lên rõ r t (bò cái 270-300kg tùy m c lai máu). V i kh i lư ng như v y con lai Zebu có kh năng mang thai bò chuyên d ng th t và i u r t quan tr ng n a là bò m s a nuôi bê lai t bò b hư ng s a ho c hư ng th t. 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2