Kinh nghiệm. - Đề tài:: Một số phương pháp giúp học sinh lớp 5 rèn kĩ năng giải toán có nội dung hình học.
KINH NGHIỆM.
ĐỀ TÀI:
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 5
RÈN KĨ NĂNG GIẢI TOÁN CÓ NỘI DUNG HÌNH HỌC
PHẦN I: MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
1. Cơ sở lí luận:
Khi dạy giải các bài toán có lời văn ở tiểu học nói chung, các bài toán có nội
dung hình học nói riêng( vì đa số các bài toán có nội dung hình học là các bài toán
có lời văn), các thầy giáo, cô giáo chúng ta cần nhớ rằng mức độ yêu cầu đối với học
sinh cũng được tăng dần theo nguyên tắc đồng tâm. Chúng ta cần phân biệt mức độ
dạy học giải toán ở từng khối lớp để từ đó tiếp tục củng cố, phát triển và nâng cao
nhằm đạt chuẩn chương trình một cách chắc chắn. Chẳng hạn : mức độ yêu cầu dạy
học giải toán có lời văn( trong đó có cả các bài toán về hình học) ở lớp 4: củng cố
các bước giải toán đơn và toán hợp; hình thành phương pháp giải các bài toán điển
hình; thực hành phương pháp giải và luyện kĩ năng giải các bài toán điển hình ( Tìm
số trung bình cộng; tìm hai số khi biết tổng và hiệu của hai số đó; tìm hai số khi biết
tổng và tỉ số của hai số đó ….). Nhưng lên lớp 5 mức độ yêu cầu giải toán có lời
văn(trong đó có cả các bài toán về hình học) gồm: Ôn tập và củng cố các bước giải
trong quá trình giải một bài toán có lời văn; hình thành kĩ năng vận dụng các bài toán
hợp điển hình; rèn kĩ năng giải và trình bày bài giải các bài toán vận dụng; thực hành
giải các bài toán có liên quan trong đời sống thực tiễn....
Như vậy, việc dạy học giải toán lớp 5 như dựa trên cơ sở các phương pháp và
kĩ năng giải toán đã có ở lớp 4. Điều khác biệt quan trọng khi dạy giải toán có lời
văn nói chung, các bài toán có nội dung hình học nói riêng ở lớp 5 là cần giúp học
sinh nhận dạng và hiểu biết chắc chắn từng bước giải trong mỗi dạng toán, có kĩ
năng vận dụng vào đời sống thực tiễn.
2. Cơ sở thực tiễn:
Giáo viên thực hiện: Trà Quý Thạnh. Trường tiểu học Ân Hảo Đông
Kinh nghiệm. - Đề tài:: Một số phương pháp giúp học sinh lớp 5 rèn kĩ năng giải toán có nội dung hình học.
Song trong thực tiễn, năng lực tư duy của học sinh tiểu học có sự khác biệt
- cùng một lứa tuổi, cùng học một chương trình như nhau nhưng hoạt động tư duy
có những nét riêng đối với từng em - sự phát triển nhận thức của học sinh cùng lứa
tuổi không đồng đều, lĩnh hội kiến thức trước đó thiếu vững chắc. Các em gặp khó
khăn khi chuyển hình thức thao tác tư duy này sang hình thức thao tác tư duy khác.
Suy luận thường máy móc hay dựa vào tương tự. Căn cứ vào các dấu hiệu bên ngoài
suy luận thường là những khẳng định không căn cứ. Trong một chừng mực nào đó,
các em có thể giải được một bài toán bằng “bắt chước ” theo các mẫu đã có nhưng
mơ hồ, thường hay sai lầm khi lập luận tính toán. Khi giải các bài tập mới, các em
thường lao vào giải bằng cách tái hiện, máy móc, có khi không đầy đủ, khi hỏi về lý
lẽ các em không giải thích được. Đa số còn lúng túng khi trình bày lời giải. Diễn đạt
bằng ngôn ngữ khó khăn, chưa gọn gãy, sử dụng thuật ngữ toán học lúng túng, nhiều
chỗ lẫn lộn. Hình thức trình bày bài giải toán chưa khoa học, chưa đạt yêu cầu. Xác
định chưa đúng dạng toán dẫn đến giải sai hoặc nhầm lẫn cách giải dạng toán điển
hình này thành dạng toán điển hình khác. Vận dụng còn nhầm lẫn công thức tính chu
vi, diện tích các hình đã học. Kể cả có những vấn đề vướn mắc chưa hiểu, học sinh
nhờ giáo viên giải thích thì một số giáo viên có lúc cũng bị lúng túng trong việc giúp
học sinh hiểu rõ tường minh vấn đề .
Vì thế, để giúp học sinh hiểu và tránh được khó khăn, sai sót trong khi giải
toán có lời văn nói chung và các bài toán có nội dung hình học nói riêng, chúng ta
cần giúp học sinh nắm được từng dạng toán trong chương trình cũng như các công
thức hình học cần sử dụng để giải quyết. Khi chấm và chữa bài, chúng ta cần lưu ý
xem học sinh có hiểu và thể hiện rõ các tình huống vận dụng của các dạng toán hay
không, công thức sử dụng có đúng không,... Tức là thể hiện quá trình tư duy, suy
luận; phương pháp giải quyết bài toán và kĩ năng diễn đạt trình bày.
Tuy nhiên, để giúp các đối tượng học sinh khắc phục và hoàn thiện những
thực trạng nêu trên là một vấn đề không đơn giản. Với thực tiễn đặt ra hiện nay, đòi
hỏi ngành giáo dục nói chung, mỗi thầy cô giáo chúng ta nói riêng, cần phải giúp
học sinh hoàn thiện khi giải toán. Từ những điều tai nghe, mắt thấy về những sai sót,
nhầm lẫn của học sinh khi giải toán ở lớp 5 tôi chủ nhiêm cũng như một số lớp khác
cùng khối trong những năm qua, tôi đã suy nghĩ và đưa ra những biện pháp khắc
Giáo viên thực hiện: Trà Quý Thạnh. Trường tiểu học Ân Hảo Đông
Kinh nghiệm. - Đề tài:: Một số phương pháp giúp học sinh lớp 5 rèn kĩ năng giải toán có nội dung hình học.
phục ở lớp mình chủ nhiệm và với những kinh nghiệm của bản thân đã trải nghiệm
trong quá trình dạy học giúp học sinh giải toán có lời văn nói chung, các bài toán có
nội dung hình học nói riêng( vì đa số các bài toán có nội dung hình học là các bài
toán có lời văn) đã mang lại nhiều khả thi. Chính vì vậy, tôi xin mạnh dạn trình bày
Một số phương pháp giúp học sinh lớp 5 rèn kĩ năng giải toán có nội dung hình
học trong chương trình lên Ban giám hiệu nhà trường, Hội đồng khoa học các cấp,
quý thầy cô giáo đồng nghiệp cùng tham khảo.
3. Ý NGHĨA VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐỀ TÀI.
- Giúp mỗi giáo viên cần nắm chắc mục tiêu của việc dạy học giải toán có lời
văn lớp 5 trong đó bao gồm có cả các bài toán có nội dung hình học.
- Giúp học sinh lớp 5 có kĩ năng nhận dạng, tóm tắt bài toán, kĩ năng trình bày
bài giải và hiểu biết chắc chắn từng bước giải trong mỗi dạng toán các bài toán có
nội dung hình học đã học, có kĩ năng vận dụng vào đời sống thực tiễn.
- Giúp giáo viên tiểu học ở trường Tiểu học Ân hảo Đông nắm được những sai sót,
nhầm lẫn của học sinh khi giải toán có lời văn - đặc biệt là các bài toán có nội dung
hình học. Từ đó có những biện pháp khắc phục phù hợp, tạo niền tin, hứng thú cho
học sinh khi giải toán.
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Việc giúp học sinh giải toán có nội dung hình học có nhiều dạng. Song do
thời gian có hạn nên trong đề tài này, tôi chỉ nêu một số phương pháp về các biện
pháp giúp học sinh lớp 5 rèn kĩ năng, khắc phục những sai sót, nhầm lẫn khi giải
toán có nội dung hình học mà tôi đã thực hiện .
II. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH.
1. Cơ sở lí luận và thực tiễn có tính định hướng cho việc nghiên cứu, tìm
giải pháp của đề tài.
Là giáo viên trực tiếp giảng dạy nhiều năm ở lớp 4, lớp 5 và được nhà trường
phân công làm công tác kiêm nhiệm tổ trưởng chuyên môn ở khối lớp 4 và 5, qua
thực tiễn giảng dạy, dự giờ đồng nghiệp, tôi đã cập nhật và thu nhận rất nhiều vấn đề
thắc mắc cũng như những sai sót, nhầm lẫn của học sinh khi thực hành giải các bài
toán có lời văn nói chung, đặc biệt là các bài toán có lời văn với nội dung hình học
Giáo viên thực hiện: Trà Quý Thạnh. Trường tiểu học Ân Hảo Đông
Kinh nghiệm. - Đề tài:: Một số phương pháp giúp học sinh lớp 5 rèn kĩ năng giải toán có nội dung hình học.
nói riêng . Từ đó, tôi tự đặt ra cho mình những biện pháp khắc phục, đúc kết những
kinh nghiệm và áp dụng vào quá trình dạy học ở nhiều năm liền từ những năm học
2008-2009 đến nay đối với nhiều đối tượng học sinh của lớp mình chủ nhiệm. Và
thật sự những kinh nghiệm này đã thu lại những kết quả rất khả quan . Những hạn
chế về sai sót, nhầm lẫn của học sinh khi giải toán có lời văn nói chung biểu hiện ở
rất nhiều dạng toán, không thể khai thác làm sáng tỏ hết trong một đề tài. Do đó,
trong đề tài này, tôi chỉ nêu một số kinh nghiệm trong việc dạy và học giúp học sinh
lớp 5 khắc phục sai sót, nhầm lẫn trong giải toán có nội dung hình học đã học .
2. Các phương pháp tiến hành.
2.1. Phương pháp trò chuyện.
- Gặp gỡ trao đổi với các thầy cô giáo chủ nhiệm của năm trước, các thầy cô
giáo đã và đang dạy lớp 5, đồng thời trao đổi với các đồng nghiệp thông qua các tiết
dự giờ, thao giảng để học hỏi kinh nghiệm.
- Tạo điều kiện gần gũi với học sinh, tìm hiểu những nguyện vọng, những
vướng mắc, khó khăn của các em khi giải toán có lời văn, đặc biệt là các bài toán có
nội dung hình học .
2.2 Phương pháp điều tra, kiểm tra.
- Giáo viên cần nghiên cứu kĩ hồ sơ của từng học sinh các năm học trước.
- Tìm hiểu quá trình học tập ở nhà của các em.
- Trao đổi với các học sinh cùng khối lớp, cùng lớp để được nghe và nắm bắt
những điều các em nói thật về mức độ học tập của bạn mình hoặc của chính mình.
- Trong giờ dạy sử dụng phương pháp nêu vấn đề, phát vấn học sinh nhằm
nắm bắt mức độ hiểu biết của các em.
- Sau mỗi phần, mỗi chương, giáo viên tổ chức kiểm tra để nắm bắt mức độ
tiếp thu và khả năng vận dụng của từng đối tượng học sinh. Từ đó, có những biện
pháp khắc phục kịp thời những chỗ hỏng, những sai lầm, ngộ nhận của học sinh một
cách phù hợp.
PHẦN II: NỘI DUNG
Giáo viên thực hiện: Trà Quý Thạnh. Trường tiểu học Ân Hảo Đông
Kinh nghiệm. - Đề tài:: Một số phương pháp giúp học sinh lớp 5 rèn kĩ năng giải toán có nội dung hình học.
A. NHỮNG VẤN ĐỀ GIÁO VIÊN CẦN NẮM LIÊN QUAN ĐẾN GIẢI
TOÁN CÓ LỜI VĂN CỦA LỚP 5 NÓI CHUNG.
Để đi vào giải quyết những thực trạng sai sót, nhầm lẫn của học sinh nêu trên,
trước tiên tôi xin nêu sơ lược về nội dung một số điểm đã nêu ở mục đích của đề tài
để mỗi giáo viên chúng ta cùng xác định.
I.VỀ MỤC TIÊU CHUNG DẠY GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN LỚP 5.
1. Giúp học sinh củng cố, rèn luyện kiến thức và kĩ năng về số học, hình học,
đo đại lượng trong chương trình Toán 5, rèn luyện kĩ năng trình bày diễn đạt, kĩ năng
phát hiện và giải quyết vấn đề đơn giản gần gũi trong cuộc sống.
2. Yêu cầu đạt được của mỗi học sinh lớp 5 sau khi học giải bài toán có lời văn:
- Học sinh ôn tập được quy trình giải một bài toán có lời văn, biết cách giải các
bài toán có đến 4 bước tính.
- Nhận dạng và phân biệt được các bài toán có lời văn cơ bản trong chương
trình toán 5.
- Hiểu được phương pháp giải đặc thù đối với mỗi dạng toán đó ( thực hiện
đúng các bước giải, trình bày bài giải đến kết quả chính xác; hiểu được ý nghĩa các
bước tính trong cách giải).
- Vận dụng được phương pháp giải các bài toán điển hình để giải quyết một số
tình huống thực tiễn đơn giản có liên quan hình học.
II. MỤC TIÊU CỤ THỂ:
Củng cố các dạng toán có lời văn trong sách giáo khoa Toán 5 gồm:
1. Ôn tập tất cả các dạng bài ở Toán 4 bao gồm:
- Các bài toán giải bằng một bước tính (Bài toán củng cố ý nghĩa của phép
cộng, phép trừ, phép nhân, phép chia phân số. Tìm phân số của một số.).
- Các bài toán giải bằng 2 phép tính (Bài toán củng cố kĩ năng cộng ( hoặc trừ)
các số tự nhiên có nhiều chữ số; nhân ( hoặc chia) ở các số tự nhiên với số có 2; 3
chữ số….).
- Các bài toán điển hình.
- Các bài toán vận dụng tổng hợp kiến thức
Giáo viên thực hiện: Trà Quý Thạnh. Trường tiểu học Ân Hảo Đông
