Bé gi¸o dôc vq ®qo t¹o
Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
--------[[\\--------
NguyÔn thÞ gÊm
QUlN TR RI RO TÍN DNG ôI V£I DOANH NGHIP
TnI CÁC NGÂN HÀNG TH¡NG MnI VIT NAM
CHUY£N NGqNH: TqI CHÝNH - NG¢N HqNG
M· Sè: 62340201
H néi, 2018
CÔNG TRÌNH ĈѬӦC HOÀN THÀNH TҤI
TRѬӠNG ĈҤI HӐC KINH Tӂ QUӔC DÂN
Ngpêi hpíng dÉn khoa häc
: 1. TS. PHҤM HOÀI BҲC
2. TS. PHAN HӲU NGHӎ
Phn bin 1: PGS.TS. H Ĉình Bo
Tr˱ng Ĉi hc Kinh t Quc dân
Phn bin 2: PGS.TS. Phm Quc Khánh
Hc vin Ngân hàng
Phn bin 3: TS. Nguyn Phi Lân
Ngân hàng Nhà n˱c Vit Nam
Luұn án ÿѭӧc bҧo vӋ trѭӟc Hӝi ÿӗng chҩm luұn án
cҩp Trѭӡng Ĉҥi hӑc Kinh tӃ Quӕc dân
Vào hi: 16h00, ngày 18 tháng 7 năm 2018
Có th tìm hiu lun án ti:
- Thѭ viӋn Quӕc gia
- Thѭ viӋn Ĉҥi hӑc Kinh tӃ Quӕc dân
1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sau khoảng thời gian 30 năm đổi mới hoạt động các ngân hàng ở Việt Nam bắt
đầu bằng Nghị định 53-HĐBT ngày 26/3/1988 về tổ chức bộ máy NHNN. Có thể chia
hoạt động và sự phát triển của các NHTM Việt Nam (NHTM) làm 3 giai đoạn (1988->
1996-1997; 1997-> 2007-2008; 2008-> 2016-2017). Qua các giai đoạn các NHTM
ngày càng đúc rút kinh nghiệm, tăng cường đổi mới và hoàn thiện hoạt động quản trị
rủi ro nâng cao năng lực quản trị rủi ro nhất là quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh
nghiệp.
Theo đánh giá của các tổ chức tiền tệ thế giới (IMF) và ngân hàng thế giới (WB)
cũng như Chính phủ, NHNN và các NHTM về việc quản trị rủi ro tín dụng đối với
doanh nghiệp Việt Nam: (1) chưa thực sự được quan tâm, coi trọng đúng mức; (2) chưa
tiếp cận với thông lệ quốc tế; (3) hệ thống văn bản và hành lang pháp lý về tỷ lệ an toàn
vốn và tỷ lệ dự trữ bắt buộc của NHNN đối với NHTM tuy không ngừng chỉnh sửa bổ
sung, hoàn thiện, song chưa thực sự bền vững và lâu dài; (4) hoạt động quản trị rủi ro các
NHTM chưa có chiến lược cụ thể,... đều chưa được hình thành và vận hành trong
NHTM: vừa có hiệu quả, vừa có tính đặc thù cho từng NHTM vừa phù hợp với thông lệ
và chuẩn mực quốc tế; (5) hệ thống công nghệ thông tin chưa bắt kịp thực tế, nhiều
NHTM còn hoạt động trên nền tảng Core banking lạc hậu, phụ thuộc quá nhiều vào nhà
cung cấp; (6) trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ cán bộ ngân hàng
chưa đáp ứng yêu cầu; (7) Mặt khác, do xuất phát điểm của các NHTM thấp so với trung
bình khu vực nên việc các NHTM tập trung đến mở rộng tín dụng và tăng cường lợi
nhuận được xem là ưu tiên hàng đầu. Điều này dẫn đến quản trị rủi ro tín dụng đối với
doanh nghiệp hầu như bỏ ngỏ, thậm chí còn mở rộng tín dụng đối với doanh nghiệp dưới
chuẩn, lệch chuẩn... Đã đến lúc quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại các
NHTM không chỉ là quyền lợi nghĩa vụ mà là văn hóa của các NHTM.
Rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp trong hoạt động NHTM đã tác động và ảnh
hưởng rất lớn đến kết quả kinh doanh, đến lợi nhuận cũng như đến tồn vong của một
NHTM và từ đó làm ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của nền kinh tế. Đã đến lúc các
nhà CEO ngân hàng không chỉ biết cho vay, biết huy động vốn mà còn phải biết quản
trị rủi ro tín dụng và đặc biệt là quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp. Tức là
quản trị tốt rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp góp phần quan trọng trong quản trị tốt
rủi ro của các NHTM.
Muốn đạt được mục tiêu này, nhằm hạn chế rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp
và khắc phục những hạn chế, bất cập trên, ngoài việc thống nhất tư duy, coi quản trị rủi
ro là một nghiệp vụ, văn hóa của NHTM; coi quản trị tín dụng doanh nghiệp là “đột
phá khẩu”, điểm mấu chốt trong hệ thống quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng, thì cần
thiết phải xây dựng và thống nhất về nguyên tắc, nội dung, phân tích thực trạng của
quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp trong thời gian qua để tìm ra những
2
giải pháp có hiệu quả vừa có tính trước mắt (tương lai gần), vừa có tính lâu dài
(tương lai xa) đảm bảo sự tồn tại phát triển bền vững của NHTM Việt Nam theo kịp
các NHTM khác trong khu vực và thế giới. Đồng thời để NHTM Việt Nam vừa mang
tính hiện đại theo chuẩn mực quốc tế Basel I, Basel II, Basel III, vừa mang đậm đà
bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, với đặc thù của các doanh nghiệp Việt Nam góp
phần vào việc thúc đẩy nền kinh tế phát triển, tăng GDP đến hai con số, tạo ra nhiều
việc làm góp phần ổn định và phát triển kinh tế xã hội Việt Nam.
Do vậy, tác giả chọn: “Quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại các
NHTM Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Thứ nhất: Hệ thống hóa và góp phần làm rõ hơn cơ sở lý thuyết về quản trị rủi ro
tín dụng đối với doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam;
Phân tích đánh giá thực tiễn thực trạng quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại
NHTM Việt Nam giai đoạn 2012-2017, từ đó đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế
và nguyên nhân của những hạn chế đó;
Thứ hai, đề xuất, định hướng và giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tín dụng đối
với doanh nghiệp tại các NHTM nhằm tối đa hóa lợi nhuận với mức độ rủi ro có thể
chấp nhận được.
3. Câu hỏi nghiên cứu
3.1. Câu hỏi quản lý
Những giải pháp nào nhằm tăng cường hoàn thiện và hiệu quả cho quản trị rủi
ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại các NHTM Việt Nam.
3.2. Câu hỏi nghiên cứu
- Bức tranh thực trạng của quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp của
NHTM Việt Nam là gì. Hạn chế cơ bản và nguyên nhân của những hạn chế đó.
- Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng tạo thành các nhân
tố tác động đến quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại các NHTM Việt Nam.
- Các NHTM Việt Nam cần thực hiện những giải pháp nào để tăng cường quản
trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp.
- Chính phủ và NHNN có nên trình Quốc hội ban hành Luật tín dụng đối với
doanh nghiệp làm hành lang pháp lý trong việc cho vay các doanh nghiệp.
- Đánh giá hiệu quả, hiệu lực quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp trong
giai đoạn 2012-2017.
- Chính phủ và NHNN Việt Nam cần điều chỉnh, thay đổi, bổ sung những điều
kiện, chính sách gì cho hoạt động quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại các Ngân hàng thương mại Việt
Nam giai đoạn 2012-2017. Đây là giai đoạn sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu
3
và sau giai đoạn tăng trưởng tín dụng nóng, nợ xấu cao kỷ lục nó ảnh hưởng sâu sắc
đến hoạt động và phát triển của nền kinh tế.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Chủ thể nghiên cứu được thực hiện trên danh mục các NHTM
Việt Nam theo thống kê của Ngân hàng nhà nước Việt Nam, bao gồm: (i) 7 NHTM nhà
nước (Agribank, Vietinbank, Vietcombank, BIDV, CB, GP Bank, Oceanbank) và 28
NHTM Cổ phần.
Khách thể nghiên cứu tập trung vào đặc thù thực trạng tín dụng đối với doanh
nghiệp tại các NHTM Việt Nam và phân theo ngành nghề, địa lý, ngành nhiều rủi ro…
trong môi trường pháp lý hiện hành của thời điểm nghiên cứu để từ đó đưa vào mô hình
nhằm phân tích và đưa ra kết luận, đánh giá rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp trên
cơ sở 4 bước: nhận diện, đo lường, phân tích, xử lý của nội dung quản trị rủi ro tín dụng
đối với doanh nghiệp.
- Về thời gian: Luận án nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro tín dụng đối với
doanh nghiệp tại các NHTM Việt Nam giai đoạn 2012-2017.
5. Cách tiếp cận, phƣơng pháp nghiên cứu
- Cách tiếp cận: Trực diện, trực tiếp đi vào khái niệm, nội dung và “mổ xẻ” khái
niệm - nội dung để đặt vấn đề, luận giải vấn đề và có hướng đi cho từng vấn đề là đối
tượng nghiên cứu;
- Cách tiếp cận gián tiếp: Thông qua các chỉ tiêu xác định và ảnh hưởng đến rủi
ro tín dụng để thấy rõ nội dung của rủi ru tín dụng từ đó đánh giá hiệu quả và tìm ra tồn
tại và nguyên nhân tồn tại, cũng như giải pháp cho quản trị rủi ro tín dụng nói chung và
quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp nói riêng;
- Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp duy vật lịch sử; phương pháp duy vật
biện chứng; phương pháp thống kê, tổng hợp; phân tích định lượng; định tính; quy nạp;
diễn giải; mô hình hồi quy.
6. Đóng góp mới của đề tài
Về lý luận: Luận án đã xây dựng và triển khai khái niệm: “Quản trị rủi ro tín
dụng đối với doanh nghiệp tại các NHTM là việc xây dựng chiến lược, chính sách và
quy trình cho vay đối với doanh nghiệp và tổ chức điều hành triển khai thực hiện chiến
lược, chính sách và quy trình tín dụng đối với doanh nghiệp nhằm đảm bảo an toàn,
hạn chế rủi ro ở mức mà ngân hàng có thể chấp nhận được”.
Về thực tiễn:
- Thông qua bức tranh thực trạng của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2012-2017,
Luận án cho rằng thời gian qua, Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên của các NHTM
Việt Nam đã gia tăng mức độ quan tâm đến quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh
nghiệp, không ngừng hoàn thiện các quy định nội bộ, thường xuyên chỉ đạo quyết liệt
theo chỉ đạo của NHNN và triển khai cụ thể của từng NHTM.