1
TRƢỜNG THPT HOÀNG LỆ KHA
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỔI MỚI DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG LỚP 11
TÌM HIỂU KHỞI NGHĨA BA ĐÌNH
Ngƣời thực hiện: Ngô Thị Bình
Chức vụ: Giáo viên
SKKNthuộc lĩnh vực (môn): Lịch sử
2
MỤC LỤC
1. MỞ ĐẦU……………………………………………………...................... ……1
1.1. Lý do chọn đề tài……………………………………………………………...1
1.2. Mục đích nghiên cứu………………………………………………………….2
1.3. Đối tƣợng nghiên cứu…………………………………………………………2
1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu……………………………………………………..2
2. NỘI DUNG………………………………………………………………………3
2.1. Cơ sở lý luận…………………………………………………………………..3
2.1.1. Khái niệm…………………………………………………………………....3
2.1.2. Mối quan hệ ………………………………………………………………...3
2.2. Thực trạng vấn đề trƣớc khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm………….... 4
2.3. Các giải pháp sử dụng để giải quyết vấn đề…………………………..…….5
2.3.1. Giải pháp 1: Xác định mục tiêu bài học lịch sử địa phương….……….......5
2.3.2. Giải pháp 2: Xác định nội dung bài học lịch sử địa phương ………..……6
2.3.3. Giải pháp 3: Xác định hình thức tổ chức bài học lịch sử địa phương tại thực
địa……………………………..………………………………….………….16
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục………..16
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………………...18
3.1. Kết luận………………………………………………………………………18
3.2. Kiến nghị……………………………………………………………………..19
3
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành trung ƣơng khóa XI (Nghị quyết
số 29 – NQ/TW) với nội dung: “ Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo” đã
xác định mục tiêu của đổi mới lần này là tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất
lƣợng, hiệu quả giáo dục, đào tạo, đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng và
bảo vệ tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con ngƣời Việt Nam phát
triển toàn diện và phát huy tốt nội lực, tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân;
yêu gia đình, yêu tổ quốc, yêu đồng bào, sống tốt và làm việc hiệu quả...
Trong những năm qua, vấn đề đổi mới dạy học lịch sử là một vấn đề lớn, thu
hút sự quan tâm không chỉ ở ngƣời làm công tác giáo dục, các nhà sử học, mà ngay
cả ở các cấp, các ngành, ở trung ƣơng và địa phƣơng cũng rất quan tâm đến đổi mới
dạy học lịch sử. Tuy nhiên, một thực tế cho thấy, việc đổi mới dạy học lịch sử địa
phƣơng ở trƣờng THPT hiện nay lại chƣa đƣợc chú ý và đầu tƣ. Hầu nhƣ việc giảng
dạy của giáo viên và học tập của học sinh về lịch sử địa phƣơng chỉ dừng lại ở mức
độ chiếu lệ. Mặc dù, chúng ta đều biết rằng, lịch sử địa phƣơng và lịch sử có mối
quan hệ biện chứng không thể tách rời. Tri thức lịch sử địa phƣơng là biểu hiện cụ
thể, sinh động và đa dạng của lịch sử dân tộc. Lịch sử địa phƣơng là một bộ phận cấu
thành của lịch sử dân tộc. Nói cách khác, lịch sử dân tộc đƣợc hình thành trên nền
tảng khối lƣợng tri thức lịch sử địa phƣơng đã đƣợc khái quát và tổng hợp ở mức độ
cao. Bất cứ một sự kiện, hiện tƣợng lịch sử nào sảy ra cũng mang tính chất địa
phƣơng vì nó gắn với một vị trí không gian cụ thể, một địa phƣơng nhất định, dù rằng
các sự kiện đó có tính chất, quy mô và mức độ ảnh hƣởng khác nhau. Có sự kiện hiện
tƣợng chỉ có tác dụng, ảnh hƣởng ở một phạm vi nhỏ hẹp, có sự kiện, hiện tƣợng mà
tác động của nó vƣợt qua khung giới địa phƣơng, mang ý nghĩa quốc gia, thậm chí là
quốc tế.
Xuất phát từ thực tế trên, trong những năm học vừa qua, đƣợc phân công giảng
dạy lịch sử địa phƣơng ở khối lớp 11- THPT, tôi luôn mong muốn nâng cao chất
4
lƣợng dạy và học nên đã tìm tòi, nghiên cứu, đổi mới khi dạy, vì vậy, để khắc phục
những hạn chế trong việc dạy học lịch sử địa phƣơng, đồng thời nâng cao hứng thú và
hiệu quả dạy - học lịch sử địa phƣơng tôi đã thực hiện đề tài “ Đổi mới dạy học lịch
sử địa phƣơng lớp 11. Tìm hiểu khởi nghĩa Ba Đình”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài “Đổi mới dạy học lịch sử địa phƣơng lớp 11. Tìm hiểu khởi nghĩa
Ba Đình” nhằm mục đích giáo dục cho học sinh tình yêu quê hƣơng, đất nƣớc, lòng
tự hào dân tộc. Từ đó sẽ hình thành cho các em nhân cách, ý thức xây dựng và bảo vệ
quê hƣơng, đất nƣớc, bảo vệ cuộc sống bình yên của quê hƣơng mình và có ý thức
học tập, rèn luyện để vƣơn lên xây dựng quê hƣơng, đất nƣớc ngày càng giàu đẹp,
vững mạnh.
1.3. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài “Đổi mới dạy học lịch sử địa phƣơng lớp
11. Tìm hiểu khởi nghĩa Ba Đình” là dạy - học lịch sử địa phƣơng lớp 11, thông qua
việc tìm hiểu Khởi nghĩa Ba Đình cuối thế kỷ XIX.
1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài “Đổi mới dạy học lịch sử địa phƣơng lớp 11. Tìm hiểu khởi nghĩa Ba
Đình” đƣợc nghiên cứu trên cơ sở phƣơng pháp luận khoa học duy vật biện chứng;
dựa trên lí luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm của
Đảng, Chính phủ về công tác giáo duc. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể của đề tài là
vận dụng các phƣơng pháp nghiên cứu của bộ môn: đọc, phân tích, so sánh, tổng
hợp… tài liệu lịch sử, những tài liệu có liên quan đến Khởi nghĩa Ba Đình; đồng thời
kết hợp với tìm hiểu thực tế ở địa phƣơng.
5
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận
2.1.1. Khái niệm
Địa phƣơng là những vùng đất nhất định nằm trong một quốc gia, có những sác
thái, đặc thù riêng, là một bộ phận cấu thành của đất nƣớc. Khái niệm “ địa phƣơng”
có thể hiểu theo hai khía cạnh cụ thể và trừu tƣợng.Với nghĩa cụ thể, có thể gọi địa
phƣơng là những đơn vị hành chính nhƣ các làng, xã, huyện, tỉnh, thành phố. Với
nghĩa trừu tƣợng, có thể gọi địa phƣơng là những vùng đất nhất định đƣợc hình thành
trong lịch sử, có ranh giới tự nhiên để phân biệt với vùng đất khác.
Lịch sử địa phƣơng chính là lịch sử của các làng, xã, huyện, tỉnh, thành phố
hoặc lịch sử của vùng, miền. Bản thân lịch sử địa phƣơng rất đa dạng và phong phú
về cả nội dung và thể loại.
Đổi mới dạy học lịch sử địa phƣơng lớp 11 là cách giải quyết thông qua giảng
dạy kiến thức tại thực địa để nâng cao chất lƣợng dạy và học lịch sử địa phƣơng ở lớp
11 THPT.
2.1.2. Mối quan hệ
Mối quan hệ giữa lịch sử dân tộc và lịch sử địa phƣơng là mối quan hệ biện
chứng, không thể tách rời, nằm trong cặp phạm trù “ cái chung và cái riêng ”. Tri
thức lịch sử địa phƣơng là biểu hiện cụ thể, sinh động và đa dạng của lịch sử dân tộc.
Lịch sử địa phƣơng là một bộ phận cấu thành của lịch sử dân tộc. Nói cách khác, lịch
sử dân tộc đƣợc hình thành trên nền tảng khối lƣợng tri thức lịch sử địa phƣơng đã
đƣợc khái quát và tổng hợp ở mức độ cao. Bất cứ một sự kiện, hiện tƣợng lịch sử nào
sảy ra cũng mang tính chất địa phƣơng vì nó gắn với một vị trí không gian cụ thể,
một địa phƣơng nhất định, dù rằng các sự kiện đó có tính chất, quy mô và mức độ ảnh
hƣởng khác nhau. Giảng dạy lịch sử địa phƣơng có ý nghĩa quan trọng góp phần thực
hiện mục tiêu giáo dục ở trƣờng THPT. Việc giảng dạy lịch sử địa phƣơng góp phần
rèn luyện và phát triển năng lực học tập và nghiên cứu của học sinh. Trong trƣơng
