BÁO CÁO K T QU
NGHIÊN C U, NG D NG SÁNG KI N
1. L i gi i thi u
Trong ch ng trình giáo d c trung h c ph thông, b môn l ch s nói riêng và cácươ
môn h c khác nói chung đóng vai trò quan tr ng. Đó là nh ng môn khoa h c t o nên
nên s toàn di n c a tri th c khoa h c. Tuy nhiên, đ b môn l ch s th hi n đc v ượ
trí quan tr ng c a nó thì vai trò c a các th y cô d y l ch s là ph i nâng cao ph ng ươ
pháp gi ng d y, nh m phát hay m t cách hi u qu tính tích c c c a h c sinh, giúp h c
sinh ti p thu t t các ki n th c l ch s .ế ế
ch ng trình trung h c ph thông ki n th c l ch s th gi i và l ch s Vi t ươ ế ế
Nam là hai lĩnh v c ki n th c l n c a môn h c l ch s . D y l ch s th gi i, chúng ta ế ế
liên h v i l ch s Vi t Nam và ng c l i. Vì v y, d y l ch s th gi i hay l ch s ượ ế
Vi t Nam đu có m i liên h ch t ch v i nhau cũng nh đi m i ph ng pháp d y ư ươ
h c là đi u c n thi t. Ch ng trình giáo d c ph thông ban hành kèm theo Quy t đnh ế ươ ế
s 16/2006/QĐ - BGDĐT ngày 5/6/2006 c a B tr ng B giáo d c và Đào t o đã ưở
nêu: Ph i phát huy tính tích c c, t giác, ch đng, sáng t o c a h c sinh, phù h p
v i đc tr ng c a môn h c, đc đi m đi t ng h c sinh, đi u ki n c a đúng l p ư ượ
h c, b i d ng cho h c sinh ph ng pháp t h c kh năng h p tác, rèn luy n kĩ năng ưỡ ươ
v n d ng ki n th c vào th c hi n, tác đng đn tình c m, đem l i ni m vui, h ng thú ế ế
và trách nhi m h c t p cho h c sinh.”
Th c ti n qua nhi u năm gi ng d y l ch s , b n thân tôi luôn trăn tr đ tìm ra
nh ng ph ng pháp giúp h c sinh h ng thú h c t p b môn h n và đt k t qu cao ươ ơ ế
h n trong cac ki thi, nhât la t năm 2017, Bô giao duc va Đao tao đa đôi m i hinh th c ơ ư ! ơ ư
thi môn lich s t t luân sang trăc nghiêm khach quan, nên viêc đôi m i ph ng phap ư! ư ư ! ơ ươ
day va hoc cang tr nên quan trong. M t trong nh ng ph ng pháp có hi u qu tôi đã ơ! ươ
th c hi n nhăm phat huy tinh chu đông, sang tao cua hoc sinh là s d ng các s đ t ! ! ơ ư
duy trong day hoc, đăc biêt la trong ôn thi trung h c ph thông (THPT) Quôc gia. Trên
c s đó, b n thân tôi đã đa th c hiên môt sang kiên v đi m i ph ng pháp d y h c: ơ ư ươ
“H ng dân hoc sinh xây d ng và s d ng s đô t duy trong ôn thi THPT Quôc gia ươ ư ơ ư
phân Lich s thê gi i 1945 -2000”. ư! ơ
- Sáng ki n kinh nghi m d a trên y t ng khai thac va s dung phân mêm ế ư ươ! ư!
IMindMap7( S đô t duy)ơ ư nhăm h ng dân h c sinh xây d ng cac s đô t duy, găn ươ ư ơ ư
v i t ng chu đê cu thê trong ôn tâp Lich s thê gi i 1945-2000( Phân Lich s l p 12). ơ ư ! ! ư! ơ ư! ơ
- Thông qua vi c áp d ng có hi u qu phân mêm IMindMap7( S đô t duy)ơ ư
sáng ki n góp ph n phat huy tinh chu đông, sang tao va phát tri n năng l c c a h c ế !
sinh:
+ Năng l c chung: năng l c t h c; năng l c năng l c h p tác; năng l c phát
hi n và gi i quy t v n đ; năng l c di n đt và s d ng ngôn ng . ế
1
+ Năng l c chuyên bi t: năng l c tái hi n hi n t ng s ki n l ch s năng l c ượ
th c hành b môn; v n d ng ki n th c đã h c đ gi i quy t v n đ th c ti n ế ế
Hi v ng sáng ki n kinh nghi m c a tôi s đóng góp m t ph n nh vào vi c ế
nâng cao ch t l ng, hi u qu c a viêc ôn thi THPT Quôc gia môn L ch s . ượ ư!
2. Tên sáng ki n:ế
“H ng dân hoc sinh xây d ng và s d ng s đô t duy trong ôn thi THPT Quôc ươ ư ơ ư
gia phân Lich s thê gi i 1945 -2000” ư! ơ
3. Tác gi sáng ki n: ế
- H và tên: Lê Th H ng H nh
- Đa ch tác gi sáng ki n: Giáo viên môn L ch s tr ng THPT Nguy n Th Giang - ế ườ
Huy n Vĩnh T ng - T nh Vĩnh Phúc. ườ
- S đi n tho i: 0978 112 030; Email: hanhsu@gmail.com.vn
4. Ch đu t t o ra sáng ki n ư ế
- Ch đu t sáng t o ra sáng ki n: giáo viên Lê Th H ng H nh ư ế
- Ch c v : T tr ng t chuyên môn ưở
5. Lĩnh v c áp d ng sáng ki n: ế
- Môn L ch s l p 12, c th là ph n m t: L ch s th gi i hi n đi t năm 1945 đn ế ế
năm 2000.
6. Ngày sáng ki n đc áp d ng l n đu:ế ượ tháng 9 /2017
7. Mô t n i dung sáng ki n ế
7.1. C s c a sáng ki nơ ế
7.1.1 C s lí lu nơ
T lâu các nhà s ph m ti n b i đã t ng tâm đc: tri th c c a tu tr là di n ư
m o c đt n c trong t ng lai. T nh ng năm 60 c a th k tr c, đng chí Ph m ướ ươ ế ướ
Văn Đng đã t ng căn d n ng i th y ph i: “gõ vào trí thông minh” c a h c sinh, giáo ườ
d c và đào t o h c sinh thành nh ng th h thông minh, sáng t o. S thông minh, sáng ế
t o ph i xu t phát t nh ng hi u bi t r ng l n, nó t o n n t ng t duy đc v ng ế ư ượ
vàng h n. Ph i hi u r ng, bi t nhi u m i có th chuyên sâu, m i làm đc cu cơ ế ượ
tr ng trinh v n d m trênườ con đng h c v n”. Mu n đc nh v y, ng i th yườ ượ ư ườ
ph i luôn tích c c, ch đng v n d ng nh ng thành t u d y h c tiên ti n c a loài ế
ng i vào gi ng d y cho h c sinh, trong đó s đ t duy là m t cách d y h c m i d aườ ơ ư
trên c s s đ hóa ki n th c mà t tr c đn nay chúng ta v n v n d ng đ phânơ ơ ế ướ ế
t ng ki n th c, h th ng hóa các s ki n ho c thi t l p bi u b ng ôn t p. ế ế
M t khác, nhi u công trình nghiên c u đã cho th y tính hi u qu c a vi c hình
dung tri th c thông qua m t s đ hình nhánh, m i nhánh mang m t thông tin ng n ơ
g n đc phát tri n t m t v n đ l n đt trung tâm. M t s đ t duy cho pháp ta ượ ơ ư
2
th a s c v ch ra các ý t ng, suy nghĩ đy đ tr c khi đa ra m t quy t đnh. N u ưở ướ ư ế ế
c n h th ng hóa ki n th c, phân tích m t v n đ…thì s đ t duy mang đn nh ng ế ơ ư ế
giá tr l n h n nhi u so v i vi c b n đt bút vi t t đu đn cu i. ơ ế ế
7.1.2. C s th c ti nơ
Trong d y h c l ch s tr ng trung h c ph thông, do không tr c ti p quan ườ ế
sát các s ki n nên ph ng pháp tr c quan góp ph n quan tr ng trong vi c t o bi u ươ
t ng cho h c sinh, c th hóa các s ki n nh m nâng cao ch t l ng d y h c. Nhi uượ ượ
bài d y l ch s có r t nhi u thông tin và s ki n h c sinh không th nh h t, nh ng ế ư
giáo viên h th ng b ng b n đ t duy thì bài h c s tr nên ng n g n và d hi u. Vì ư
th , v n d ng b n đ t duy trong d y h c l ch s s giúp h c sinh có ph ng phápế ư ươ
h c h p lý, nh m phát huy tích c c, ch đng sáng t o c a h c sinh m t cách tri t đ
Vi c th hi n b n đ t duy có th đc v trên gi y bìa, b ng, s d ng bút chì, ư ượ
màu, ph n,… ho c có th thi t k trên Powerpoint hay các ph n m m tin h c chuyên ế ế
dùng đ h tr vi c thi t k b n đ t duy”. V i ph ng pháp này không ch phát ế ế ư ươ
tri n đc trí tu c a h c sinh qua kh năng v và vi t ng n g n, cô đng n i dung ượ ế
bài h c trên b n đ t duy, mà các em h c sinh còn h th ng đc ki n th c khi t ng ư ượ ế
h p và ch n l c ý đ trình bày trên b n đ.
V i hình th c trình bày k t h p hình v , ch vi t và s v n d ng ki n th c ế ế ế
trong sách v và trong cu c s ng đã khi n cho bài h c thêm sinh đng và h p d n h n. ế ơ
Đây là ph ng pháp h tr tích c c cho ti t d y, ôn t p ki n th c cho h c sinh m tươ ế ế
cách khoa h c. Qua đó h c sinh ghi nh sâu s c ki n th c, tránh đc ki u h c v t, ế ượ
h c thu c lòng m t cách máy móc”
Qua th c t gi ng d y, b n thân th y tâm đc vì ph ng pháp này giúp cho h c ế ươ
sinh phát huy đc s t tin, s logic, sáng t o và phát tri n đc kh năng t duy,….ượ ượ ư
Ngoài ra, d y h c b ng s đ t duy giúp cho h c sinh thu c bài ngay t i l p, nh ơ ư
nhanh, nh sâu và chính xác n i dung bài h c c a mình. Đc bi t, đi v i ph ng ươ
pháp này còn giúp cho h c sinh không nhàm chán mà luôn sôi n i và hào h ng trong
ti t h c, t đó t o đc đi u ki n cho h c sinh t p trung th o lu n và cùng tìm ra v nế ượ
đ c t lõi trong n i dung c a bài h c. V i ph ng pháp này bu c h c sinh ph i ch ươ
đng trong vi c h c c a mình, t đó mà hi u qu trong vi c h c không ng ng đc ượ
nâng cao.
7.2. Th c tr ng c a d y h c l ch s b ng s đ t duy ơ ư
Th c t trong các nhà tr ng hi n nay, giáo viên đã tích c c ng d ng công ế ườ
ngh thông tin, nh ng tìm tòi trong công tác so n gi ng và ti p c n l ng l n t li u ế ượ ư
d y h c, tuy v y, v ph ng di n ph ng pháp và kĩ thu t v n còn nhi u h n ch , ươ ươ ế
nh t là cách th c giúp h c sinh hi u nhanh v n đ, nh ki n th c lâu và tái hi n ế
nhanh khi c n thi t v n d ng. ế
Trong các ti t h c l ch s , nh t là các ti t ôn t p, dù đã c g ng th c hi n theoế ế
ch tr ng gi m t i, nh ng cách t ch c các đn v ki n th c v n còn r m rà, dài ươ ơ ế ườ
dòng, trong khi đó ch c n m t s đ h c sinh có th hi u m t cách thông su t. ơ
3
Tình tr ng h c sinh “ h c v t” đ đi phó trong ki m tra đánh giá hi n nay m t
ph n do h c sinh hi u v n đ ch a t ng t n, m t ph n do các em ch a tìm ra ư ườ ư
ph ng pháp h c t p và ôn t p hi u qu môn l ch s .ươ
T năm 2017 đn nay, trong nh n th c c a đa s h c sinh khi l a ch n môn ế
L ch s làm môn d thi THPT Qu c gia đu có suy nghĩ là h c L ch s ch c n ghi nh
nh ng ki n th c có s n, không m t nhi u th i gian. Nh ng th c t h c L ch s c n ế ư ế
có kh năng t duy logic, t ng h p, khái quát, nh n xét và đánh giá. Cách ra đ thi r ư
năm 2017 đn nay càng không ch p nh n nh ng thí sinh có cách h c thu c lòng, ghiế
nh máy móc các s ki n l ch s . V y nên, do không hi u n i dung câu h i yêu c u
d n đn không có ki n th c đ xác đnh đc đáp án đúng. ế ế ượ
Nh m kh c ph c đc th c tr ng nói trên, ượ ng i th y c n ph i ch đng,ườ
sáng t o xây d ng n i dung d y h c phù h p v i các ph ng pháp, kĩ thu t d y h c ươ
tích c c, trong đó d y h c b ng s đ t duy có th gi i quy t đc c b n nh ng ơ ư ế ượ ơ
khó khăn trên.
7.3. Gi i thi u v s đ t duy trong d y h c ơ ư
7.3.1. Khái ni m
* S đ t duy hay còn g i là L c đ t duy, B n đ t duy (Mind Map)ơ ư ượ ư ư
- S đ t duy ơ ư là hình th c ghi chép nh m tìm tòi đào sâu, m r ng m t ý t ng, tóm ưở
t t nh ng ý chính c a m t n i dung, h th ng hóa m t ch đb ng cách k t h p ế
vi c s d ng hình nh , đng nét,ườ màu s c, ch vi t…Đc bi t đây là m t s đ m , ế ơ
vi c thi t k s đ là theo m ch t duy c a m i ng i. ế ế ơ ư ườ
- Vi c ghi chép thông th ng theo t ng hàng ch khi n chúng ta khó hình dung t ng ườ ế
th v n đ, d n đn hi n t ng đc sót ý, nh m ý. Còn ế ượ s đ t duyơ ư t p trung rèn
luy n cách xác đnh ch đ rõ ràng, sau đó phát tri n ý chính, ý ph m t cách logic.
* Nh ng y u t t o nên hi u qu cho s đ t duy là: ế ơ ư
V i cách th hi n g n nh c ch ho t đng c a b não, B n đ t duy s ư ơ ế ư
giúp h c sinh:
- Sáng t o h n ơ
- Ti t ki m th i gian.ế
- Ghi nh t t h n. ơ
- Nhìn th y b c tranh t ng th .
- T ch c và phân lo i suy nghĩ c a h c sinh.
S đ t duy đã th hi n ra bên ngoài cách th c mà não b chúng ta ho tơ ư
đng.
Vi c s d ng các t khóa, ch s , màu s c và hình nh đã đem l i m t công
d ng l n vì đã huy đng c bán c u não ph i và trái cùng ho t đng. S k t h p này ế
4
s làm tăng c ng các liên k t gi a 2 bán c u não, và k t qu là tăng c ng trí tu và ườ ế ế ườ
tính sáng t o c a ch nhân b não.
S đ t duy là m t công c h u ích trong gi ng d y và h c t p tr ngơ ư ườ
ph thông cũng nh các b c h c cao h n vì chúng giúp giáo viên và h c sinh trong ư ơ
vi c trình bày các ý t ng m t cách rõ ràng, suy nghĩ sáng t o, h c t p thông qua bi u ưở
đ, tóm t t thông tin c a m t bài h c hay m t cu n sách, bài báo, h th ng l i ki n ế
th c đã h c, tăng c ng kh năng ghi nh , đa ra ý t ng m i, v.v… ườ ư ưở
* Gi i thi u m t s ph n m m dùng đ t o s đ t duy ơ ư
M t s đ t duy có th đc th c hi n d dàng trên m t t gi y v i các ơ ư ượ
lo i bút màu khác nhau, tuy nhiên, cách th c này có nh c đi m là khó l u tr , thay ượ ư
đi, ch nh s a. M t gi i pháp đc h ng đn là s d ng các ph n m m đ t o ra s ượ ướ ế ơ
đ t duy. M t s ph n m m tiêu bi u trong th lo i “ph n m m mind mapping” ư
(mind mapping software).
Ph n m m Buzan’s iMindmap : Ph n m m do công ty Buzan Online Ltd.
th c hi n.
Ch c năng mà Imindmap cung c p cho b n:
- V b n đ t duy d dàng ư
- Trình chi u sinh đng nh hi u ng 3Dế
- Xu t ra m t đnh d ng file thông d ng nh : PowerPoint, d ng nh, d ng ư
Wed…
Ph n m m MindMap5 pro có m t giao di n hoàn toàn m i và d dàng h n ơ
đ s d ng h p d n.
Ph n m m Imindmap 7 Portable : là ph n m m v b n đ t duy n i ư
ti ng nh t trên th gi i do tác gi Tony Buzan vi t, đây là ph n m m v b n đ tế ế ế ư
duy duy nh t có tích h p công c Brainstorm View, giúp n m b t đc r t nhi u ý ượ
t ng c a ng i v đng th i có th ghim l i nh ng ý t ng đó trong m t không gianưở ườ ưở
vô h n. Gi đây b n đã có th vĩnh bi t b c t ng r i r m v i đy nh ng gi y ghi ườ
chú, nhãn dán, ngay t i iMindmap b n có th ghi chú, chèn hình nh, g p nhóm và chia
s chúng v i t t c m i ng i. ườ
Ph n m m Visual Mind : Ph n m m d s d ng và linh ho t trong s p x p ế
các nút ch a t khóa. Trang ch t i www.visual-mind.com
Ph n m m FreeMind : s n ph m đc l p trình trên Java. Các icon ch a ượ ư
đc phong phú, tuy nhiên ch ng trình có đy đ ch c năng đ th c hi n mindượ ươ
mapping.
7.3.2. M t s l u ý khi ư s d ng s đ t duy trong d y h c ơ ư
- Đi v i giáo viên, đ thi t k m t s đ t duy đi v i m t bài h c, chúng ta ế ế ơ ư
có th thi t k b ng b ng v trên gi y, ho c h th ng ki n th c b ng s đ trên ế ế ế ơ
5