1
PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Bắt đầu từ năm học 2022 – 2023 cấp học THPT thực hiện chương trình giáo
dục phổ thông mới gồm 27 môn học và hoạt động giáo dục. Hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng
dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc
tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ
năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết
những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa
tuổi; thông qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới,
hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích
ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai.
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp hình thành, phát triển ở học sinh năng
lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định
hướng nghề nghiệp; đồng thời góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ
yếu và năng lực chung quy định trong Chương trình tổng thể.
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp giúp học sinh khám phá bản thân và
thế giới xung quanh, phát triển đời sống tâm hồn phong phú, biết rung cảm trước
cái đẹp của thiên nhiên và tình người, có quan niệm sống và ứng xử đúng đắn,
đồng thời bồi dưỡng cho học sinh tình yêu đối với quê hương, đất nước, ý thức về
cội nguồn và bản sắc của dân tộc để góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị tốt đẹp
của con người Việt Nam trong một thế giới hội nhập. Vì thế, các nhà trường cần
đẩy mạnh hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp theo hướng bài bản để góp phần
mang lại hiệu quả giáo dục.
Bất kì ai sinh ra trên đời này cũng đều có một gia đình. Gia đình là nơi cuộc
sống bắt đầu và tình yêu không bao giờ kết thúc. Chính vì vậy trách nhiệm đối với
gia đình là điều không thể thiếu trong mỗi chúng ta. Do đó giáo dục cho học sinh
thể hiện tình yêu thương với gia đình bằng những việc làm cụ thể là rất cần thiết.
Thực trạng hiện nay cho thấy đội ngũ giáo viên phụ trách môn Hoạt động
trải nghiệm hướng nghiệp ở các trường THPT chủ yếu là các môn văn hóa. Vì thế
GV chưa nhận thức đặc điểm của hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp. Do chưa
hiểu rõ về bản chất hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp, chưa nắm được quy trình
tổ chức, phương pháp hướng dẫn, đánh giá học sinh nên GV tổ chức hoạt động trải
nghiệm hướng nghiệp cho học sinh chưa theo đúng quy trình, mang tính hình thức.
Để nâng cao hiệu quả của hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp cần xây dựng kế
hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp một cách hoàn chỉnh với các
thành phần cấu trúc rõ ràng.
2
Với những lí do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: Phát triển phẩm
chất trách nhiệm cho học sinh thông qua Tổ chức hoạt động trải nghiệm chủ đề
“Trách nhiệm với gia đình” – Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp 10 THPT.
2. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu lí luận và thực trạng giáo dục phẩm chất trách nhiệm, tổ chức
hoạt động trải nghiệm chủ đề “Trách nhiệm với gia đình” nhằm phát triển phẩm
chất trách nhiệm cho HS, góp phần nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động trải
nghiệm hướng nghiệp (HĐTNHN) ở trường THPT.
- Ngoài ra, thông qua đề tài giúp bản thân và các đồng nghiệp bồi dưỡng năng
lực tổ chức hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Sáng kiến này nghiên cứu các nội dung sau đây:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về giáo dục phẩm chất trách nhiệm cho học sinh
và hoạt động trải nghiệm trong dạy học.
- Làm rõ thực trạng của ý thức trách nhiệm đối với gia đình của học sinh và
hoạt động giáo dục phẩm chất trách nhiệm cho học sinh ở các trường THPT trên
địa bàn huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
- Khảo sát, đánh giá về thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm trên địa bàn
huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
- Đề xuất quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm chủ đề “Trách nhiệm với
gia đình”.
- Thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm chủ đề “Trách nhiệm với gia
đình”.
- Khảo sát tính khả thi và cấp thiết của đề tài
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để xem xét khả năng ứng dụng của đề tài
trong việc giáo dục giáo dục phẩm chất trách nhiệm khi tổ chức hoạt động trải
nghiệm chủ đề “Trách nhiệm với gia đình”– HĐTNHN 10
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu vấn đề ý thức trách nhiệm của học sinh đối với gia đình và
hoạt động trải nghiệm chủ đề “Trách nhiệm với gia đình” HĐTN HN 10.
4.2. Phạm vi nghiêm cứu
- Nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục phẩm chất trách
nhiệm, cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn hoạt động trải nghiệm chủ đề “Trách nhiệm
với gia đình” - HĐTNHN 10. Đề xuất quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm chủ
đề Trách nhiệm với gia đình.
3
- Không gian nghiên cứu: Đề tài được triển khai nghiên cứu cho HS khối 10
tại trường THPT Đô Lương 2 tỉnh Nghệ An.
- Thời gian nghiên cứu: Đề tài thực hiện trong hai năm học 2022- 2023 và
2023-2024.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:
5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống, khái quát hóa,...
các thông tin, các văn kiện, tài liệu, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước và các tài liệu
có liên quan đến đề tài nhằm thiết lập cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu.
- Nghiên cứu lý luận về trách nhiệm với gia đình và tổ chức hoạt động trải
nghiệm.
5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra theo bảng hỏi nhằm tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt
động trải nghiệm trong dạy học HĐTN HN10 ở các trường THPT trên địa bàn
Huyện Đô Lương - Tỉnh Nghệ An.
- Phương pháp quan sát các hoạt động của giáo viên, học sinh trong các giờ
học, điều kiện dạy và học, trải nghiệm của giáo viên và học sinh.
- Phương pháp phỏng vấn giáo viên và học sinh, các nhà quản lý giáo dục
nhằm có được những thông tin về tổ chức hoạt động trải nghiệm, tính cấp thiết và
khả thi của đề tài, làm sáng tỏ những nhận định khách quan của kết quả nghiên cứu.
- Phương pháp thống kê toán học sử dụng để tính toán các tham số đặc trưng,
so sánh kết quả thực nghiệm.
6. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu đề tài
6.1 Về lý luận
Phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận giáo dục phẩm chất trách nhiệm và tổ
chức hoạt động trải nghiệm. Trong đó bao gồm nguyên tắc, qui trình, cách đánh
giá hoạt động trải nghiệm.
6.2. Về thực tiễn
- Đề tài góp phần đánh giá được thực trạng về vấn đề trách nhiệm bản thân
đối với gia đình của học sinh, và hoạt động giáo dục phẩm chất trách nhiệm cho
học sinh ở các trường THPT trên địa bàn huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
- Đề tài góp phần đánh giá được thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm ở
các trường THPT.
4
- Đề xuất được một số giải pháp phát triển phẩm chất trách nhiệm cho học
sinh lớp 10 qua chủ đề - Trách nhiệm với gia đình
- Xác lập được nguyên tắc, đề xuất được quy trình và tổ chức hoạt động trải
nghiệm chủ đề “Trách nhiệm với gia đình”.
- Kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả của việc tổ chức dạy học các hoạt
động trải nghiệm trong dạy học chủ đề “Trách nhiệm với gia đình” chương trình
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 10 – THPT
- Thông qua sáng kiến này chúng tôi đóng góp thêm với các bạn đồng nghiệp về
cách tổ chức hoạt động trải nghiệm.
5
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sơ lí luân
1.1.1. Cơ sơ li luận của việc giáo duc truyền thống gia đình cho HS THPT
1.1.1.1. Khái niệm gia đình
Gia đình là tế bào của xã hội, là một bộ phận trong ba thành tố của xã hội: cá
nhân- gia đình- xã hội. Con người được sinh ra trong chiếc nôi của gia đình rồi mới
bước ra ngoài xã hội.
Theo giáo sư Lê Thi: “ Khái niệm gia đình dùng để chỉ một nhóm xã hội
hình thành trên cơ sở các quan hệ hôn nhân, các quan hệ huyết thống, nảy sinh từ
quan hệ hôn nhân đó (cha mẹ, con cái, ông bà, họ hàng nội ngoại) cùng chung sống,
đồng thời có thể có một số người được gia đình nuôi dưỡng tuy không có quan hệ
máu mủ. Các thành viên gia đình gắn bó với nhau về trách nhiệm và quyền lợi.
Giữa họ có những ràng buộc mang tính pháp lý được Nhà nước thừa nhận và bảo
vệ”
Gia đình là một đơn vị xã hội hay một nhóm xã hội hay một hình thức cộng đồng
được xây dựng, tồn tại trên cơ sở hai mối quan hệ cơ bản là “hôn nhân” và “huyết
thống”.
1.1.1.2. Sự cần thiết của giáo dục truyên thống gia đình ở nước ta hiện nay
Hiếu là cội nguồn của đạo lý, là cơ sở vững chắc của gia đình. Gia đình là
nền tảng của xã hội. Trong gia đình chữ hiếu là nền tảng để xây dựng hạnh phúc,
đem đến sự an vui, an lạc cho tất cả mọi người. Con cái có hiếu với cha mẹ, ngoài
việc mang lại niềm hạnh phúc chung trong gia đình, còn mang đến cho chính mình
sự an lạc, bình an. Mỗi cá nhân, mỗi gia đình trong xã hội, mỗi công dân của một
quốc gia có an lạc, bình an thì xã hội, quốc gia đó mới có an lạc bình an, và mỗi xã
hội, mỗi quốc gia có an lạc bình an thì thế giới của chúng ta mới được an lạc, bình
an. Không có tình yêu thương kính trọng vô điều kiện đối với cha mẹ thì không thể
có tình yêu thương thật sự đối với người khác. Gia đình Việt Nam trong xã hội
hiện nay cũng rất đề cao mối quan hệ này, coi “hiếu” không chỉ là trách nhiệm mà
còn là phẩm chất lớn nhất của đạo làm con.
Thứ hai, hiếu thảo với cha mẹ là một nét đẹp văn hóa đã trở thành truyền
thống tiêu biểu cho cốt cách con người Việt Nam, là bước đi đầu tiên trên con
đường hoàn thiện nhân cách và đạo đức con người. Con người có lòng hiếu thảo
mới hội tụ đủ “ Nhân - Lễ -Trí –Tín ” và nếu ai không có đủ phẩm chất đó có thể
được coi là “ không thành người ”. Hiếu thảo với cha mẹ là một truyền thống tốt
đẹp của người Việt Nam ta. Có thể nói hiếu thảo là cái gốc của đạo làm người.
Thứ ba, giáo dục đạo hiếu nhằm khắc phục suy thoái đạo đức gia đình trong
xã hội hiện nay. Thời gian gần đây, ở nước ta đã có khá nhiều hiện tượng xã hội
