Trang 1
BÁO CÁO
Kết quả thực hiện sáng kiến, cải tiến, giải pháp kĩ thuật, quản lý, tác nghiệp, ứng
dụng tiến bộ kĩ thuật hoặc nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng
I- Sơ lược lý lịch tác giả:
- Họ tên: Nguyễn Văn Thọ; Nam, nữ: Nam
- Ngày tháng năm sinh: 10/10/1986
- Nơi thường trú: Lương An Trà – Tri Tôn – An Giang
- Đơn vị công tác: Phổ thông Dân tộc nội trú THPT An Giang
- Chức vụ hiện nay: Giáo viên
- Lĩnh vực công tác: Giảng dạy bộ môn Lịch sử - Bí thư Đoàn trường
II- Sơ lược tình hình đơn vị:
- Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THPT An Giang thuộc loại trường chuyên biệt
của tỉnh An Giang. Trường được thành lập theo Quyết định số 2179/QĐ-UBND ngày 09
tháng 10 năm 2015 của UBND tỉnh An Giang trên cơ sở tách cấp trung học phổ thông từ
Trường THPT Dân tộc nội trú An Giang (được thành lập từ năm 1992, tọa lạc tại ấp An
Lộc, xã Châu Lăng, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang). Từ tháng 3 năm 2016 trường dời về
cơ sở mới tọa lạc tại khóm Châu Thới I, phường Châu Phú B, thành phố Châu Đốc, tỉnh
An Giang. Trường có 14 lớp học với tổng số học sinh 453 em. Chất lượng giáo dục liên
tục tăng và đạt mức độ cao (7 năm liền tỷ lệ tốt nghiệp THPT 100%, từ năm 2012 đến
năm 2018, tỷ lệ học sinh đỗ vào các trường đại học hàng năm dao động từ 60% đến
80%). Xếp loại hạnh kiểm hàng năm đạt từ 95% loại tốt trở lên, xếp loại học lực hàng
năm đạt loại Giỏi từ 18 đến 25%, loại Khá từ 55 đến 65%, loại Trung bình từ 15 đến
18%, loại Yếu dưới 1%, không có loại Kém. Nhiệm vụ chính của trường là đào tạo lực
lượng cán bộ nguồn trong đồng bào dân tộc thiểu số có đủ trình độ học vấn, phẩm chất
đạo đức, có thể sẵn sàng phục vụ cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước trong
thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
- Thuận lợi: Cơ sở vật chất hiện tại của trường được trang bị tương đối đầy đủ;
Ban giám hiệu nhà trường quan tâm sâu sát về chuyên môn, phối hợp chặt chẽ với các bộ
phận đoàn thể, tổ chuyên môn trong quản lý học sinh. Phụ huynh học sinh quan tâm đến
việc học hành của con em mình…
- Khó khăn: Học sinh là người dân tộc Khmer với vốn tiếng Việt còn hạn chế nên
tiếp thu kiến thức chậm, thiếu những kĩ năng sống cần thiết; một bộ phận gia đình phụ
huynh học sinh đi làm ăn xa nên còn khoán trắng việc giáo dục cho nhà trường …
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO AN GIANG
TRƯỜNG PT DTNT THPT AN GIANG
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Châu Đốc, ngày 6 tháng 3 năm 2019
Trang 2
-Tên sáng kiến: “Tạo hứng thú cho học sinh trong dạy học Lịch sử lớp 12 tại trường
PT DTNT THPT An Giang bằng các phương pháp dạy học tích cực”
- Lĩnh vực: Giải pháp kỹ thuật: Quy trình cải tiến phương pháp để nâng cao chất
lượng dạy và học bộ môn Lịch sử.
III- Mục đích yêu cầu của sáng kiến.
1. Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến.
Trong hệ thống giáo dục ở trường trung học phổ thông, môn Lịch sử có vai trò quan
trọng trong việc bồi dưỡng cho thế hệ trẻ về kiến thức văn hoá, tư tưởng chính trị, phẩm
chất đạo đức và năng lực hành động. Từ những hiểu biết về quá khứ học sinh sẽ hiểu rõ
truyền thống của dân tộc, tự hào với những thành tựu trong công cuộc dựng nước và giữ
nước của tổ tiên, xác định được vị thế của đất nước trong hiện tại và có thái độ đúng đắn
đối với sự phát triển hợp quy luật của tương lai. Bên cạnh đó, nó còn góp phần quan
trọng trong việc hình thành bồi dưỡng nhân sinh quan, thế giới quan khoa học, tác động
đến học sinh không chỉ về trí tuệ mà còn cả về tư tưởng tình cảm ở những mức độ khác
nhau. Như vậy, so với các môn học khác thì môn Lịch sử có nhiều ưu thế trong việc giáo
dục tư tưởng tình cảm đối với thế hệ trẻ. Những kiến thức lịch sử không chỉ đơn thuần
dạy cho các em biết yêu, ghét trong đấu tranh, biết yêu quý lao động, trân trọng cái đẹp
mà còn góp phần định hình cho học sinh cách ứng xử đúng đắn trong giao tiếp hằng
ngày.
Tuy nhiên, việc giảng dạy môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay đa số học sinh đều
không mấy hứng thú học tập. Điều này do nhiều nguyên nhân như: nội dung, chương
trình nặng nề, kiến thức khô khan, nhiều sự kiện nặng về chiến tranh cách mạng, ít đề cập
về lịch sử văn hóa, nghệ thuật, chưa xen kẽ với văn học, khoa học… nên chưa tạo được
sự hứng thú học lịch sử đối với học sinh. Học sinh còn hiểu một cách rời rạc, không nắm
được mối quan hệ hữu cơ giữa các tri thức thuộc các lĩnh vực đời sống xã hội, về kiến
thức liên môn.Hoặc do xu hướng của nền kinh tế thị trường nên môn Lịch sử mất đi vị
thế đáng có của nó. Có lẽ, một phần cũng do phương pháp giảng dạy của nhiều giáo viên
chưa phù hợp.
Từ năm học 2016 – 2017 đến nay, tôi được nhà trường phân công chủ yếu dạy các
lớp cuối của khối 12. Trên thực tế, đây là những nhóm học sinh có năng lực học tập từ
trung bình khá trở xuống (do trường thực hiện phương án sắp xếp học sinh khá, giỏi ở các
lớp đầu để thuận tiện cho việc tổ chức ôn tập thi THPT Quốc gia). Do đó, hầu hết học
sinh trong các lớp cuối này đều có động cơ học tập rất kém, năng lực tiếp thu và nhận
thức kiến thức còn nhiều hạn chế. Trong các buổi đầu tiên nhận lớp, tôi nhận thấy rằng có
nhiều học sinh thích học môn Lịch Sử nhưng bên cạnh đó cũng có không ít học sinh
không thích học môn này. Các em tiếp nhận kiến thức tôi truyền thụ một cách hời hợt với
nhiều biểu hiện sau đây:
- Đa số các em đều cho rằng nội dung bài học lịch sử quá khô khan, cứ nói đến lịch
sử là cả một chuỗi dài các mốc thời gian và sự kiện mà không có cách nào khác hơn là
phải học thuộc lòng. Từ đó, đã tạo nên một sự áp đặt trong cách học tập của các em. Việc
Trang 3
học lịch sử với quá nhiều sự kiện, các mốc thời gian, hay các nhân vật lịch sử đã dẫn đến
tình trạng học sinh nhầm lẫn kiến thức, học trước quên sau.
- Phần lớn học sinh trường dân tộc nội trú là người dân tộc Khmer với vốn tiếng
Việt còn hạn chế nên việc đọc, hiểu và tiếp thu kiến thức lịch sử còn rất chậm. Các em
chưa có ý thức chủ động tìm hiểu kiến thức trước khi đến lớp nên trong quá trình học tập
các em rất thụ động, khi giáo viên đặt câu hỏi các em còn e dè, ngại phát biểu.
- Khi giáo viên kiểm tra lại bài cũ, các em học sinh thường không đáp ứng được yêu
cầu (các em thường không thuộc hoặc chỉ thuộc ở mức độ đối phó, qua loa), điểm kiểm
tra 15 phút lần đầu của học kì I thường thấp với nhiều bài có điểm dưới trung bình.
Từ thực trạng trên, tôi quyết định áp dụng các phương pháp dạy học tích cực vào
chương trình lịch sử 12 ở các lớp tôi được phân công giảng dạy. Có thể nói, qua gần 03
năm áp dụng, phương pháp này không chỉ góp phần từng bước cải thiện được sự hứng
thú của học sinh đối với môn học mà còn tạo ra sự chuyển biến tích cực trong nhận thức
của học sinh về vị trí, vai trò của môn học. Tất cả những điều đó thực sự là niềm an ủi, là
nguồn động viên rất lớn đối với một giáo viên trẻ như tôi, giúp tôi có thêm động lực để
tiếp tục thực hiện ý tưởng của mình.
2. Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến:
Trong thời đại ngày nay khi công nghệ thông ngày càng phát triển mạnh thì việc đổi
mới phương pháp dạy học nói chung và bộ môn lịch sử nói riêng là vấn đề cấp bách và là
một yêu cầu bắt buộc đối với giáo viên. Trong quá trình đó các nhà giáo dục, các thầy cô
giáo đã không ngừng trăn trở, tìm tòi những cách dạy mới nhằm nâng cao chất lượng dạy
học nhằm đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới giáo dục. Hiệu quả học tập của học
sinh là điều mong muốn của tất cả các thầy cô giáo. Để đạt được kết quả như mong muốn
thì trước hết giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy và học sinh cũng phải đổi mới
phương pháp học tập của mình. Phương châm đổi mới hiện nay là lấy học sinh làm trung
tâm, phát huy tính tích cực, sáng tạo, chủ động của học sinh trong việc tìm hiểu, tiếp cận
và lĩnh hội tri thức. Vậy làm thế nào để phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của
học sinh trong dạy và học Lịch sử đang còn là vấn đề thu hút sự chú ý của toàn xã hội.
Xuất phát từ thực tế đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các ban ngành liên quan đã có
những biện pháp để nâng cao hiệu quả dạy sử và học sử trong trường phổ thông. Đặc
biệt trong thời gian qua, Sở giáo dục và đào tạo An Giang đã có nhiều định hướng đổi
mới trong công tác quản lý chuyên môn. Hội đồng bộ môn lịch sử tạo điều kiện thuận lợi
cho giáo viên chủ động sắp xếp lại nội dung dạy học phù hợp với các phương pháp dạy
học tích cực chủ động thực hiện đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh
giá ở trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh qua công văn số:
5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014 của Bộ giáo dục và Đào tạo.
Trên thực tế đã xuất hiện nhiều quan niệm, phương pháp dạy và học đáp ứng phần
nào những đòi hỏi đó. Tuy nhiên, khoa học luôn đòi hỏi tìm ra những biện pháp, con
đường mới để áp dụng vào thực tiễn cho hiệu quả. Vì thế việc tìm ra con đường nhằm
nâng cao việc dạy và học lịch sử là điều hết sức quan trong cần thiết trong giai đoạn
Trang 4
hiện nay.
Là một giáo viên trực tiếp dạy học lịch sử, trong tôi cũng đang có những suy nghĩ
về việc dạy học lịch sử hiện nay. Tôi cũng mong tìm ra con đường biện pháp tích cực để
áp dụng trong công việc của mình đang làm và tìm ra nhiều hướng đi hơn cho tư duy
của bản thân trong quá trình dạy lịch sử. Hiện nay ở các trường phổ thông đã áp dụng
rất nhiều phương pháp dạy học, nhiều phương tiện kĩ thuật mới và bước đầu mang lại
những hiệu quả thiết thực cho quá trình dạy và học lịch sử. Quá trình sử dụng công nghệ
thông tin trong dạy học là một xu thế hiện nay đã mang lại hiệu quả đáng kể. Hay áp
dụng nguyên tắc dạy học liên môn, dạy học theo vấn đề, dạy học theo nhóm, ... đã góp
phần tích cực vào quá trình tìm ra con đường biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học
môn lịch sử.
Qua quá trình tìm tòi, suy nghĩ tôi đã chọn một hướng mới góp phần nâng cao
hiêu quả dạy học bộ môn là việc kết hợp các phương pháp dạy học tích cực vào trong giờ
dạy học lịch sử. Đó có thể coi là một biện pháp góp phần “tích cực hóa” các hoạt động
dạy và học sử. Xuất phát từ những lí do trên tôi chọn đề tài “Tạo hứng thú cho học sinh
trong dạy học Lịch sử lớp 12 tại trường PT DTNT THPT An Giang bằng các phương
pháp dạy học tích cực” để từng bước nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn lịch sử tại
đơn vị. Với đề tài này bản thân tôi mong muốn sẽ góp phần giúp cho học sinh lĩnh hội
kiến thức một cách chủ động và nhẹ nhàng hơn và điều quan trọng hơn là tạo cho các em
một không khí thoải mái, hứng thú hơn đối với môn học.
3. Nội dung sáng kiến
3.1. Tổ chức trò chơi lịch sử cho học sinh trong hoạt động khởi động đầu giờ
học và củng cố bài học và trong tiết ôn tập.
3.1.1. Tác dụng của trò chơi lịch sử trong dạy học.
Trò chơi lịch sử góp vào việc giúp học sinh nhận thức các sự kiện, hiện tượng
lịch sử khách quan.Chính vì thế,việc thiết kế và sử dụng các trò chơi lịch sử trong dạy
học lịch sử có một vai trò quan trọng. Trò chơi lịch sử là biện pháp giúp học sinh phát
triển toàn diện, đặc biệt là phát triển năng lực học tập bộ môn:
- Thứ nhất, nó là một biện pháp quan trọng giúp học sinh nắm vững tài liệu lịch
sử. Trong khi chơi, học sinh không những có thể nhớ lại niên đại, tên người, tên địa
điểm…, củng cố những biểu tượng liên hệ với nhau về thời gian, nắm vững hơn tài liệu,
biểu đồ và minh họa trong sách giáo khoa. Đồng thời, có thể giúp học sinh hiểu sâu hơn
những vấn đề khác nhau trong quá trình học tập, giúp học sinh mở rộng tầm mắt, làm
cho kiến thức thêm phong phú.
- Thứ hai, nó là một biện pháp quan trọng giúp học sinh phát triển năng lực tư
duy. Để thực hiện các yêu cầu của trò chơi, học sinh không chỉ ghi nhớ một cách máy
móc, đơn thuần những điều đã biết mà phải động viên toàn bộ kiến thức, suy nghĩ, lựa
chọn những điều phù hợp… trò chơi lịch sử còn giúp học sinh tự tin, năng động hơn
trong các hoạt động tập thể, rèn luyện được thói quen trả lời rõ ràng, ngắn gọn.
- Thứ ba, nó là một biện pháp quan trọng gợi lên ở học sinh những tình cảm tốt đẹp.
Trang 5
Đồng thời, nó còn tạo nên không khí thi đua lành mạnh cho học sinh trong quá trình
học tập.
Tóm lại, việc thiết kế và sử dụng trò chơi lịch sử có thể xem là việc giáo viên
hướng dẫn cho học sinh học tập lịch sử dưới hình thức trò chơi. Việc thiết kế và sử dụng
các trò chơi đa dạng, dựa trên tài liệu giáo khoa vừa giúp học sinh nhận thức được lịch
sử trong sự phong phú và sinh động, vừa tạo điều kiện cho học sinh ôn tập nhiều lần,
dưới nhiều dạng khác nhau về những điều đã học; vừa có thể làm cho các em hiểu rộng
hơn các tài liệu giáo khoa… Qua đó, sẽ kích thích ở các em niềm say mê, hứng thú,
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong hoạt động học tập.
3.1.2. Các nguyên tắc chung trong thiết kế trò chơi lịch sử.
Việc thiết kế và sử dụng trò chơi lịch sử, trước hết, cần tuân theo những nguyên tắc
chung sau:
- Phải đảm bảo tính mục đích: Khi sáng tạo một trò chơi phải giải đáp được câu
hỏi: Trò chơi này dùng để làm gì; giải quyết nhiệm vụ gì; nằm ở phần nào của chương
trình.
- Phải đảm bảo tính giáo dục: Trò chơi phải góp phần hình thành các phẩm chất
cơ bản nhất ở học sinh như: lòng yêu nước, tình yêu thiên nhiên, tình yêu quê hương,
tình tương thân, tương ái, tính thận trọng, chính xác, tinh thần trách nhiệm…
- Phải đảm bảo tính phát triển: phát triển trí tuệ, phát triển tâm hồn và ý thức của
học sinh.
- Phải đảm bảo tính hệ thống: Mỗi trò chơi phải đảm bảo sự đồng bộ với nội
dung, phương pháp giáo dục của giáo viên, phải có mối liên hệ hữu cơ với các trò chơi
trước và sau đó, phải liên hệ chặt chẽ với chương trình và bảo đảm thời gian theo quy
định.
- Phải đảm bảo tính thực tiễn, gắn bó với đời sống: Trò chơi phải gần gũi với
hoạt động sống hàng ngày của học sinh, phải phát triển được những kinh nghiệm đã có
và hướng tới những hoạt động tương lai của các em.
3.1.3. Quy trình thiết kế trò chơi lịch sử
Một trò chơi lịch sử muốn thiết kế và sử dụng có hiệu quả trong dạy học, đòi hỏi
giáo viên phải nắm được quy trình của việc thiết kế trò chơi, gồm:
- Xác định mục đích của việc thiết kế trò chơi.
- Lựa chọn nội dung và hình thức phù hợp để thiết kế.
- Nắm nguyên tắc thiết kế (tính mục đích, tính giáo dục, tính hệ thống, tính vừa
sức…)
- Biết cách thiết kế phù hợp với nội dung chương trình, phù hợp với đối tượng, nêu
yêu cầu đối với người điều khiển, người chơi, tiến trình tổ chức trò chơi,…
- Tiến hành tổ chức thử nghiệm trên nhiều nhóm đối tượng để xem xét tính khả thi.
- Sử dụng khi tiến hành bài học trên lớp cũng như trong hoạt động ngoại khóa.
Cơ sở của trò chơi lịch sử phải phù hợp đối tượng, hấp dẫn để tạo hứng thú học
tập cho học sinh. Do đó, giáo viên cũng cần lưu ý một số điểm sau:
