M T S BI N PHÁP NÂNG CAO CH T L NG D Y H C TRONG TI TỘ Ố Ệ Ấ ƯỢ Ạ Ọ Ế
H C THÍ NGHI M V T LÍ 6Ọ Ệ Ậ
PH N I: LÝ DO L A CH N GI I PHÁPẦ Ự Ọ Ả
V t lí là môn khoa h c th c nghi m g n v i nguyên t c d y h c là t tr cậ ọ ự ệ ắ ớ ắ ạ ọ ừ ự
quan sinh đng đn t duy tr u t ng “h c đi đôi v i hành”.ộ ế ư ừ ượ ọ ớ
Vì v y, khi gi ng d y V t lí, giáo viên m t m t ph i t n d ng nh ng kinhậ ả ạ ậ ộ ặ ả ậ ụ ữ
nghi m s ng c a h c sinh, nh ng m t khác ph i ch nh lí, b sung, h th ng hoáệ ố ủ ọ ư ặ ả ỉ ổ ệ ố
nh ng kinh nghi m đó và nâng cao lên m c chính xác, đy đ b ng các thí nghi mữ ệ ứ ầ ủ ằ ệ
V t lí, nh đó mà tránh đc tính ch t giáo đi u, hình th c trong gi ng d y.ậ ờ ượ ấ ề ứ ả ạ
Làm các thí nghi m V t lí có tác d ng to l n trong vi c phát tri n nh n th cệ ậ ụ ớ ệ ể ậ ứ
c a h c sinh, giúp các em quen d n v i ph ng pháp nghiên c u khoa h c, vì qua đóủ ọ ầ ớ ươ ứ ọ
các em đc t p quan sát, đo đc, đc rèn luy n tính c n th n, kiên trì, đi u đó r tượ ậ ạ ượ ệ ẩ ậ ề ấ
c n cho vi c giáo d c k thu t t ng h p, chu n b cho h c sinh tham gia ho t đngầ ệ ụ ỹ ậ ổ ợ ẩ ị ọ ạ ộ
th c t . Do đc t n m t, t tay tháo l p các d ng c , thi t b và đo l ng các điự ế ượ ậ ắ ự ắ ụ ụ ế ị ườ ạ
l ng,..., các em có th nhanh chóng làm quen v i nh ng d ng c và thi t b dùngượ ể ớ ữ ụ ụ ế ị
trong đi s ng và s n xu t sau này.ờ ố ả ấ
Đc bi t, vi c th c hi n các thí nghi m V t lí là r t phù h p v i đc đi mặ ệ ệ ự ệ ệ ậ ấ ợ ớ ặ ể
tâm, sinh lí và kh năng nh n th c c a h c sinh, đng th i t o đi u ki n rèn luy nả ậ ứ ủ ọ ồ ờ ạ ề ệ ệ
cho h c sinh các k năng th c hành và thái đ ng x trong th c hành, c n thi t choọ ỹ ự ộ ứ ử ự ầ ế
vi c h c t p V t lí các c p h c trên.ệ ọ ậ ậ ở ấ ọ
Ph ng pháp nghiên c u quan tr ng nh t c a b môn V t lí là ph ng pháp th c ươ ứ ọ ấ ủ ộ ậ ươ ự
nghi m. Chính vì v y mà vi c s d ng đ dùng tr c quan có vai trò h t s c quan ệ ậ ệ ử ụ ồ ự ế ứ
tr ng trong vi c năng cao ch t l ng d y và h c.ọ ệ ấ ượ ạ ọ
Ngoài ra th c hành thí nghi m V t lí còn góp ph n hình thành khái ni m m i, ự ệ ậ ầ ệ ớ
c ng c ki n th c cũ ho c rèn luy n các kĩ năng cho h c sinh.ủ ố ế ứ ặ ệ ọ
Nh ng hi n t ng V t lí đc h c sinh ti p xúc r t nhi u, th ng xuyên, có nh ng ữ ệ ượ ậ ượ ọ ế ấ ề ườ ữ
hi n t ng h c sinh đã bi t nh ng ch a gi i thích đc…. Đc bi t là đi v i h c ệ ượ ọ ế ư ư ả ượ ặ ệ ố ớ ọ
sinh l p 6, khi mà các em l n đu tiên đc ti p xúc v i b môn V t lí.ớ ầ ầ ượ ế ớ ộ ậ
V i nh ng lý do trên nên tôi đã l a ch n đa ra m t s gi i pháp nh m nâng ớ ữ ự ọ ư ộ ố ả ằ
cao ch t l ng d y h c trong ti t h c thí nghi m V t lý l p 6.ấ ượ ạ ọ ế ọ ệ ậ ớ
PH N II: M C ĐÍCHẦ Ụ
- Rèn luy n kĩ năng th c hành thí nghi m cho h c sinhệ ự ệ ọ
- C ng c , kh c sâu và ki m tra l i ki n th c các em đã đc h c.ủ ố ắ ể ạ ế ứ ượ ọ
- Phát huy kh năng sáng t o, năng l c t duy cho h c sinh.ả ạ ự ư ọ
Võ Th G mị ấ 1
- Tăng kh năng th c hành, s d ng đ dùng sáng t o c a h c sinh, tính linh ho t ả ự ử ụ ồ ạ ủ ọ ạ
trong ho t đng th c hành c a ng i d y và ng i h c phù h p v i đi u ki n, c sạ ộ ự ủ ườ ạ ườ ọ ợ ớ ề ệ ơ ở
v t ch t c a nhà tr ng.ậ ấ ủ ườ
- Tăng c ng tính h p d n cho bài gi ng, tăng s chú ý, kích thích trí tò mò và lòng ườ ấ ẫ ả ự
ham mu n tìm hi u, h c t p c a h c sinh.ố ể ọ ậ ủ ọ
T o đi u ki n cho h c sinh đc l p, t quan sát, b c đu hình thành kĩ năng mô t ạ ề ệ ọ ộ ậ ự ướ ầ ả
và phân tích các hi n t ng v t lí t đó rút ra đc k t lu n càn ghi nh ho c ki m ệ ượ ậ ừ ượ ế ậ ớ ặ ể
ch ng l i m t s k t lu n trên c s c a th c ti n.ứ ạ ộ ố ế ậ ơ ở ủ ự ễ
- Gi i pháp góp ph n vào vi c đi m i ph ng pháp d y h c và nâng cao ch t l ngả ầ ệ ổ ớ ươ ạ ọ ấ ượ
d y h c theo sgk m i hi n nay.ạ ọ ớ ệ
- Làm tăng kh năng ng d ng th c t c a b môn t đó kích thích s tò mò, gây ả ứ ụ ự ế ủ ộ ừ ự
h ng thú h c t p và lòng yêu thích b môn V t lí.ứ ọ ậ ộ ậ
PH N III: N I DUNG.Ầ Ộ
A/ PHÂN LO I CÁC THÍ NGHI M V T LÍẠ Ệ Ậ
Trong d y h c V t lí, m i thí nghi m ti n hành trong ti t h c đu đc quyạ ọ ậ ỗ ệ ế ế ọ ề ượ
v m t trong hai d ng thí nghi m sau:ề ộ ạ ệ
I. THÍ NGHI M BI U DI NỆ Ể Ễ
Thí nghi m bi u di n là thí nghi m do giáo viên trình bày trên l p.ệ ể ễ ệ ở ớ
Căn c vào m c đích, có th chia thí nghi m bi u di n thành 3 lo i:ứ ụ ể ệ ể ễ ạ
1. Thí nghi m nêu v n đệ ấ ề
Thí nghi m này nh m nêu lên v n đ c n nghiên c u t o ra tình hu ng có v nệ ằ ấ ề ầ ứ ạ ố ấ
đ làm tăng hi u qu c a d y h c.ề ệ ả ủ ạ ọ
2. Thí nghi m gi i quy t v n đ:ệ ả ế ấ ề
Thí nghi m thu c bài này đc th c hi n gi i quy t v n đ đt ra sau ph nệ ộ ượ ự ệ ả ế ấ ề ặ ầ
nêu v n đ. Bao g m hai lo i thí nghi m:ấ ề ồ ạ ệ
a. Thí nghi m kh o sátệ ả
Là thí nghi m ti n hành nghiên c u v n đ đt ra thông qua đó giáo viênệ ế ứ ấ ề ặ
h ng d n h c sinh đi đn khái ni m c n thi t.ướ ẫ ọ ế ệ ầ ế
Ví d : Thí nghi m v s sinh ra l c c a ch t r n khi dãn n g p v t c n.ụ ệ ề ự ự ủ ấ ắ ở ặ ậ ả
b. Thí nghi m ki m ch ngệ ể ứ
Là thí nghi m dùng đ ki m tra l i nh ng k t lu n đc suy ra t lí thuy t.ệ ể ể ạ ữ ế ậ ượ ừ ế
3. Thí nghi m c ng c :ệ ủ ố
Thí nghi m thu c lo i này dùng đ c ng c ki n th c đã nghiên c u bao g mệ ộ ạ ể ủ ố ế ứ ứ ồ
c nh ng thí nghi m nói lên ng d ng c a ki n th c V t lí trong đi s ng và trongả ữ ệ ứ ụ ủ ế ứ ậ ờ ố
k thu t.ỹ ậ
II. THÍ NGHI M TH C HÀNH V T LÍ:Ệ Ự Ậ
Võ Th G mị ấ 2
Thí nghi m th c hành V t lí là thí nghi m do t tay h c sinh ti n hành đi sệ ự ậ ệ ự ọ ế ướ ự
h ng d n c a giáo viên.ướ ẫ ủ
*Phân lo i:ạ
V i d ng thí nghi m này có nhi u cách phân lo i, tu theo căn c đ phânớ ạ ệ ề ạ ỳ ứ ể
lo i:ạ
1. Căn c vào n i dung:ứ ộ
Có th chia thí nghi m th c hành làm hai lo i:ể ệ ự ạ
a. Thí nghi m th c hành đnh tính.ệ ự ị
Lo i thí nghi m này có u đi m nêu b t b n ch t c a hi n t ng.ạ ệ ư ể ậ ả ấ ủ ệ ượ
Ví d : Thí nghi m nghiên c u tính d n nhi t c a các ch t; nghiên c u s nóngụ ệ ứ ẫ ệ ủ ấ ứ ự
ch y, đông đc c a các ch t.ả ặ ủ ấ
b. Thí nghi m th c hành đnh l ng.ệ ự ị ượ
Lo i thí nghi m này có u đi m giúp h c sinh n m đc quan h gi a các điạ ệ ư ể ọ ắ ượ ệ ữ ạ
l ng v t lí m t cách chính xác rõ ràng.ượ ậ ộ
Ví d : Thí nghi m nghiên c u s cân b ng c a đòn b y đ tìm ra công th cụ ệ ứ ự ằ ủ ẩ ể ứ
F1/F2 = l2/ l1, thí nghi m xác đnh đi n tr ,...ệ ị ệ ở
2. Căn c vào tính ch tứ ấ
Có th chia thí nghi m th c hành làm hai lo i:ể ệ ự ạ
a. Thí nghi m th c hành kh o sát.ệ ự ả
Lo i thí nghi m này h c sinh ch a bi t k t qu thí nghi m, ph i thông qua thíạ ệ ọ ư ế ế ả ệ ả
nghi m m i tìm ra đc các k t lu n c n thi t. Lo i thí nghi m này đc ti n hànhệ ớ ượ ế ậ ầ ế ạ ệ ượ ế
trong khi nghiên c u ki n th c m i.ứ ế ứ ớ
b. Thí nghi m ki m nghi mệ ể ệ
Lo i thí nghi m này đc ti n hành ki m nghi m l i nh ng k t lu n đã đcạ ệ ượ ế ể ệ ạ ữ ế ậ ượ
kh ng đnh c v lí thuy t và th c nghi m nh m đào sâu v n đ h n.ẳ ị ả ề ế ự ệ ằ ấ ề ơ
3. Căn c vào hình th c t ch c thí nghi m:ứ ứ ổ ứ ệ
Có th chia thí nghi m th c hành thành 3 lo i:ể ệ ự ạ
a. Thí nghi m th c hành đng lo t.ệ ự ồ ạ
Lo i thí nghi m này t t c các nhóm h c sinh đu cùng làm m t thí nghi m,ạ ệ ấ ả ọ ề ộ ệ
cùng th i gian và cùng m t k t qu . Đây là thí nghi m đc s d ng nhi u nh tờ ộ ế ả ệ ượ ử ụ ề ấ
hi n nay vì có nhi u u đi m. Đó là: ệ ề ư ể
+ Trong khi làm thí nghi m các nhóm trao đi giúp đ nhau và k t qu trungệ ổ ỡ ế ả
bình đáng tin c y h n.ậ ơ
+ Vi c ch đo c a giáo viên t ng đi đn gi n vì m i vi c u n n n h ngệ ỉ ạ ủ ươ ố ơ ả ọ ệ ố ắ ướ
d n, sai sót, t ng k t thí nghi m đu đc h ng d n đn t t c h c sinh.ẫ ổ ế ệ ề ượ ướ ẫ ế ấ ả ọ
Bên c nh nh ng u đi m, còn m t s h n ch :ạ ữ ư ể ộ ố ạ ế
+ Do trình đ các nhóm không đng đu nên có nhóm v i vàng trong khi thaoộ ồ ề ộ
tác d n đn h n ch k t qu .ẫ ế ạ ế ế ả
+ Đòi h i nhi u b thí nghi m gi ng nhau gây khó khăn v thi t b .ỏ ề ộ ệ ố ề ế ị
Võ Th G mị ấ 3
b. Thí nghi m th c hành lo i ph i h p:ệ ự ạ ố ợ
Trong hình th c t ch c này h c sinh đc chia thành nhi u nhóm khác nhau,ứ ổ ứ ọ ượ ề
m i nhóm ch làm thí nghi m m t ph n trong th i gian nh nhau, sau đó ph i h p cácỗ ỉ ệ ộ ầ ờ ư ố ợ
k t qu c a các nhóm l i s đc k t qu cu i cùng. ế ả ủ ạ ẽ ượ ế ả ố
c. Thí nghi m th c hành cá th :ệ ự ể
B/ M T S BI N PHÁP TH C HI N.Ộ Ố Ệ Ự Ệ
I. Đi v i thí nghi m bi u di n:ố ớ ệ ể ễ
Đ nâng cao ch t l ng và hi u qu c a các thí nghi m bi u di n, b n thânể ấ ượ ệ ả ủ ệ ể ễ ả
tôi luôn có g ng th c hi n t t các n i dung sau:ắ ự ệ ố ộ
1. Thí nghi m ph i đm b o thành côngệ ả ả ả : N u thí nghi m th t b i h c sinhế ệ ấ ạ ọ
s m t tin t ng vào bài h c và nh h ng x u đn uy tín c a giáo viên. Mu n làmẽ ấ ưở ọ ả ưở ấ ế ủ ố
t t đc đi u này, giáo viên ph i:ố ượ ề ả
- Am hi u b n ch t c a các hi n t ng v t lí x y ra trong thí nghi m.ể ả ấ ủ ệ ượ ậ ả ệ
- N m v ng c u t o, tính năng, đc đi m c a t ng d ng c thí nghi m cùngắ ữ ấ ạ ặ ể ủ ừ ụ ụ ệ
v i nh ng tr c tr c có th x y ra đ bi t cách k p th i khi ph i s a ch a. Mu n v y,ớ ữ ụ ặ ể ả ể ế ị ờ ả ử ữ ố ậ
giáo viên ph i làm tr c nhi u l n trong khi chu n b bài.ả ướ ề ầ ẩ ị
2. Thí nghi m ph i ng n g n m t cách h p lí.ệ ả ắ ọ ộ ợ N u thí nghi m kéo dài sế ệ ẽ
khó t p trung s chú ý c a h c sinh và d cháy giáo án. Mu n v y giáo viên ph i h nậ ự ủ ọ ễ ố ậ ả ạ
ch t i đa th i gian l p ráp thí nghi m, ph i làm tr c khi lên l p. Thí nghi m đmế ố ờ ắ ệ ả ướ ớ ệ ả
b o thành công ngay không ph i làm l i. N u thí nghi m kéo dài có th chia ra nhi uả ả ạ ế ệ ể ề
b c, m i b c coi nh m t thí nghi m nh .ướ ỗ ướ ư ộ ệ ỏ
3. Thí nghi m ph i đm b o cho c l p quan sát.ệ ả ả ả ả ớ
Đ làm t t đi u này, giáo viên c n ph i:ể ố ề ầ ả
- Chu n b d ng c thích h p, có kích th c đ l n, có c u t o đn gi n thẩ ị ụ ụ ợ ướ ủ ớ ấ ạ ơ ả ể
hi n rõ đc b n ch t c a hi n t ng c n nghiên c u. D ng c ph i có hình dáng,ệ ượ ả ấ ủ ệ ượ ầ ứ ụ ụ ả
màu s c đp, h p d n h c sinh, có đ chính xác thích h p.ắ ẹ ấ ẫ ọ ộ ợ
- S p x p d ng c m t cách h p lí. Đi u này bi u hi n: ắ ế ụ ụ ộ ợ ề ể ệ
+ Ch bày nh ng d ng c c n thi t cho thí nghi m, không bày la li t nh ngỉ ữ ụ ụ ầ ế ệ ệ ữ
d ng c ch a dùng đn ho c ch a dùng xong.ụ ụ ư ế ặ ư
+ B trí sao cho c l p đêu nhìn rõ. Mu n nh v y nên s p x p d ng c trênố ả ớ ố ư ậ ắ ế ụ ụ
m t ph ng th ng đng. N u không đc ph i đem đn t n bàn cho h c sinh xem.ặ ẳ ẳ ứ ế ượ ả ế ậ ọ
Giáo viên cũng c n chú ý không che l p thí nghi m khi thao tác.ầ ấ ệ
4. Thí nghi m ph i đm b o cho ng i và d ng c thí nghi m.ệ ả ả ả ườ ụ ụ ệ Đi v i cácố ớ
ch t d cháy, n ph i đ xa ng n l a và n u nó b c cháy thì ph i dùng cát ho c baoấ ễ ổ ả ể ọ ử ế ố ả ặ
t i t ph lên. V i nh ng ch t đc h i nh thu ngân thì ph i h t s c th n tr ng .ả ướ ủ ớ ữ ấ ộ ạ ư ỷ ả ế ứ ậ ọ
Ph i n m v ng tính năng, cách b o qu n d ng c đ không làm h ng d ng c .ả ắ ữ ả ả ụ ụ ể ỏ ụ ụ
5. Ph i phát huy đc tác d ng c a thí nghi m bi u di n.ả ượ ụ ủ ệ ể ễ Đi u đó đòi h i:ề ỏ
-Thí nghi m ph i đc ti n hành h u c v i bài h c, tu vào m c đích c a bàiệ ả ượ ế ữ ơ ớ ọ ỳ ụ ủ
h c mà đa thí nghi m đúng lúc.ọ ư ệ
Võ Th G mị ấ 4
-Thí nghi m ph i ti n hành k t h p v i ph ng pháp gi ng d y khác nh t làệ ả ế ế ợ ớ ươ ả ạ ấ
ph ng pháp đàm tho i và v hình.ươ ạ ẽ
-Thí nghi m ch có hi u qu t t khi có s tham gia tích c c, có ý th c c a h cệ ỉ ệ ả ố ự ự ứ ủ ọ
sinh. Vì v y giáo viên ph i làm cho h c sinh hi u rõ m c đích c a thí nghi m, cáchậ ả ọ ể ụ ủ ệ
b trí thí nghi m và các d ng c c a thí nghi m. H c sinh tr c ti p quan sát và rút raố ệ ụ ụ ủ ệ ọ ự ế
k t lu n c n thi t.ế ậ ầ ế
II. Đi v i thí nghi m th c hành:ố ớ ệ ự
Đ nâng cao ch t l ng và hi u qu c a thí nghi m th c hành, b n thân tôiể ấ ượ ệ ả ủ ệ ự ả
luôn c g ng th c hi n t t các n i dung sau:ố ắ ự ệ ố ộ
1. Chu n b t t d ng c thí nghi m th c hành, đm b o đ v s l ng,ẩ ị ố ụ ụ ệ ự ả ả ủ ể ố ượ
ch t l ng. ấ ượ Đi u này đòi h i giáo viên c n nghiên c u kĩ ch ng trình th c hànhề ỏ ầ ứ ươ ự
ngay t đu năm h c, xác đnh c n d ng c gì, s l ng bao nhiêu, còn thi u nh ngừ ầ ọ ị ầ ụ ụ ố ượ ế ữ
gì đ có k ho ch gi i quy t trong năm b ng cách mua thêm ho c t làm ho cể ế ạ ả ế ằ ặ ự ặ
h ng d n h c sinh t làm.ướ ẫ ọ ự
2. Trình t t ch c m t thí nghi m th c hành. ự ổ ứ ộ ệ ự
Tôi th ng ti n hành theo các b c sau:ườ ế ướ
a. Chu n bẩ ị
- Giáo viên c n đt v n đ vào bài, g i ý đ h c sinh phát hi n đc n i dungầ ặ ấ ề ợ ể ọ ệ ượ ộ
ki n th c c n nghiên c , t đó ti p t c g i ý đê h c sinh nêu rõ m c đích c a thíế ứ ầ ứư ừ ế ụ ợ ọ ụ ủ
nghi m là gì.ệ
- Giáo viên có th dùng ph ng pháp đàm tho i k t h p v hình đ h c sinhể ươ ạ ế ợ ẽ ể ọ
l p k ho ch ti n hành thí nghi m.ậ ế ạ ế ệ
- Giáo viên gi i thi u d ng c thí nghi m và các thao tác m u.ớ ệ ụ ụ ệ ẫ
b. Ti n hành thí nghi mế ệ
- Nhóm tr ng nh n d ng c , ưở ậ ụ ụ (GV h ng d n thí nghi m m u)ướ ẫ ệ ẫ . Các nhóm
h c sinh ti n hành thí nghi m. Giáo viên theo dõi chung và giúp đ nhóm g p khóọ ế ệ ỡ ặ
khăn, n u c n thì giáo viên yêu c u c l p ng ng thí nghi m đ h ng d n, b sung.ế ầ ầ ả ớ ừ ệ ể ướ ẫ ổ
C n tránh tr ng h p m t s em chuyên làm thí nghi m, m t s em chuyên ghi chép.ầ ườ ợ ộ ố ệ ộ ố
c. X lí k t qu thí nghi mử ế ả ệ
- V i thí nghi m th c hành kh o sát: C nhóm cùng d a vào k t qu thíớ ệ ự ả ả ự ế ả
nghi m đ th o lu n tìm ra ki n th c m i. V i thí nghi m th c hành ki m nghi m,ệ ể ả ậ ế ứ ớ ớ ệ ự ể ệ
nhóm (ho c cá nhân) làm báo cáo k t qu thí nghi m ặ ế ả ệ ghi rõ nh n xét và so sánh k tậ ế
qu thí nghi mả ệ ghi rõ nh n xét và so sánh k t qu thí nghi m v i lí thuy t đã h c.ậ ế ả ệ ớ ế ọ
- Chú ý: V i nh ng thí nghi m có tính toán: M i h c sinh tính toán đc l pớ ữ ệ ỗ ọ ộ ậ
theo s li u đã thu đc và so sánh trong nhóm đ ki m tra l i.ố ệ ượ ể ể ạ
d. T ng k t thí nghi m:ổ ế ệ
- Giáo viên phân tích k t qu c a h c sinh ế ả ủ ọ (nhóm) và gi i đáp th c m c.ả ắ ắ
- Giáo viên rút kinh nghi m và cách làm thí nghi m c a c l p.ệ ệ ủ ả ớ
=> Xem l i c m t gi i pháp v i bi n pháp, s l ng gi i pháp còn ít, n iạ ụ ừ ả ớ ệ ố ượ ả ộ
dung ch a sâu.ư
Võ Th G mị ấ 5
