Nâng cao chất lượng giảng dạy bài thực hành môn Sinh học 8
1/17
PHẦN I: MỞ ĐẦU
Trong phương pháp dạy học mới này học sinh là người chủ động giành lấy
kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Đặc biệt trong các năm học toàn
ngành đang tích cực hưởng ứng nâng cao chất lượng giảng dạy. Vì vậy việc trang
bị hệ thống kiến thức cho học sinh là vấn đề đang được toàn xã hội quan tâm.
Với mục tiêu phát triển toàn diện, mỗi bộ môn có một vị trí và vai trò nhất định,
môn sinh học 8 cũng nằm trong hệ thống đó và góp phần thực hiện tốt mục tiêu
và nhiệm vụ của bộ môn sinh học. Để thực hiện được mục tiêu phải kể đến vai
trò quan trọng của các tiết thực hành. Trong khi đó các tiết thực hành thường bị
xem nhẹ, ít được coi trọng chưa phát huy được vai trò của nó.
Vì vậy tôi tham gia nghiên cứu đề tài: “Nâng cao chất lượng giảng dạy
bài thực hành môn Sinh học 8”. Để tìm ra các biện pháp nâng cao chất lượng
khi giảng dạy các tiết thực hành.
Do thời gian nghiên cứu mở rộng kiến thức của đề tài còn hạn chế nên đề
tài không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong được sự đóng góp của các cấp
lãnh đạo và các đồng nghiệp.
Nâng cao chất lượng giảng dạy bài thực hành môn Sinh học 8
2/17
I. LÍ DO CHON ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận
Bộ môn môn sinh học nói chung và môn sinh học lớp 8 nói riêng là bộ
môn khoa học thực nghiệm nằm trong hệ thống khoa học tự nhiên cần có sự kết
hợp linh hoạt giữa các phương pháp, giữa lý thuyết và thực hành.
Quá trình giảng dạy môn sinh học lớp 8 nhằm cung cấp cho học sinh
những hiểu biết khoa học về đặc điểm cấu tạo, hoạt động của các cơ quan, hệ cơ
quan và trong mọi hoạt động sống của con người giúp cho con người sinh tồn và
phát triển. Trên cơ sở đó giáo dục cho học sinh biết các biệt pháp vệ sinh, rèn
luyện thân thể, bảo vệ và tăng cường sức khoẻ, nâng cao năng suất, hiệu quả
trong học tập góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo những con người lao động
linh hoạt năng động, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất
nước. Đồng thời cũng rèn luyện các kỹ năng nghiên cứu bộ môn cho học sinh và
cũng góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục THCS.
Để thực hiện mục tiêu trên, việc dạy môn sinh học 8 cần phải thực hiện
đầy đủ các nhiệm vụ trang bị các kiến thức, phát triển năng lực nhận thức, rèn kỹ
năng và nhiệm vụ giáo dục tư tưởng cho học sinh như nhiệm vụ giảng dạy Sinh
học 8 đã nêu ở trên. Để có được kết quả đó không thể không kể đến vai trò to lớn
của các tiết thực hành.
Qua các tiết thực hành giúp học sinh rèn luyện các năng lực sau:
- Khai thác kiến thức từ quan sát và từ mẫu vật, hình ảnh.
- Rèn kỹ năng bộ môn, đặc biệt là các kỹ năng áp dụng trong thực tế: Kỹ
năng sơ cứu băng bó gãy xương, cầm máu và hô hấp nhân tạo.
- Rèn luyện kỹ năng làm tường trình, thu hoạch từ đó giúp học sinh bổ sung
kiến thức và kiểm nghiệm kiến thức qua thực tế.
2. Cơ sở thực tiễn
Các bài dạy về cấu tạo mô, tế bào, hoạt động của enzim trong nước bọt,
chức năng của tuỷ sống. Sẽ không sâu sắc, học sinh không được củng cố và kiểm
nghiệm kiến thức nếu như không có các tiết thực hành hỗ trợ và các tiết thực
hành cũng không được thực hiện thành công nếu không có lý thuyết “lý thuyết
không có thực hành là lý thuyết suông, thực hành không có lý thuyết là thực hành
mù quáng. Các kiến thức sẽ đầy đủ hơn, sâu sắc hơn khi học sinh được tự tìm tòi,
kiểm nghiệm qua thực hành. Các thí nghiệm, các buổi quan sát thiên nhiên sẽ
Nâng cao chất lượng giảng dạy bài thực hành môn Sinh học 8
3/17
gây h
ứng thú học tập môn sinh học cho học sinh, phát huy tính tích
c
ực t
ư duy,
chủ động giúp học sinh tìm ra kiến thức.
Để nâng cao chất lượng giảng dạy các bài thực hành trong chương trình
môn sinh học 8 là một vấn đề khó. Bởi vì có những bài thực hành thì rất thực tế
như các bài về sơ cứu người, nhưng có những bài rất khó vượt xa khả năng của
học sinh như bài phân tích một khẩu phần ăn và lập khẩu phần ăn cân đối cùng
nhiều yếu tố khác tác động tới hiệu quả các bài thực hành sẽ không cao.
Qua nghiên cứu sgk sinh học, các tài liệu có liên quan và thực trạng giảng
dạy các bài sinh học 8 hiện nay, kết hợp với vốn kiến thức và kinh nghiệm bản
thân tôi đã tìm tòi nghiên cứu đề tài “Nâng cao chất lượng giảng dạy bài thực
hành môn Sinh học 8”
Thông qua nghiên cứu đề tài nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả giảng
dạy của bản thân đồng thời góp thêm một phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng
giảng dạy môn Sinh học 8 nói riêng và bộ môn sinh học THCS nói chung.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Qua các bài thực hành trong chương trình Sinh học 8 sẽ xây dựng phương
pháp tổ chức một tiết dạy thực hành có hiệu quả. Định hướng cho việc nghiên
cứu để có thể phát triển một số dụng cụ thực hành, cải tiến một số đồ dùng phục
vụ cho tiết thực hành có hiệu quả, phù hợp với yêu cầu thực tiễn, tình hình cụ thể
trong chương trình sinh học và ở trường với điều kiện thiếu thốn đồ dùng thực
hành cũng như đồ dùng dạy học.
Mặt khác, cần cho học sinh tham quan thực tế tại các cơ sở y tế của địa
phương, các hình ảnh mẫu và làm mẫu của giáo viên giúp học sinh định hướng
hình thành kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, thúc đẩy quá trình phát triển tư duy tích
cực của học sinh tạo được hứng thú, động cơ học tập và yêu thích bộ môn.
Đề tài không chỉ áp dụng với lớp 8 mà còn áp dụng với cả bộ môn sinh học
ở cấp THCS và góp phần đổi mới phương pháp dạy học trong giảng dạy môn
sinh học nói riêng và nâng cao chất lượng ở cấp THCS.
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
Tất cả các yếu tố trong một tiết thực hành là đối tượng nghiên cứu của đề
Nâng cao chất lượng giảng dạy bài thực hành môn Sinh học 8
4/17
tài:
+ Sự nghiên cứu bài, chuẩn bị của giáo viên.
+ Sự chuẩn bị đồ dùng của học sinh.
+ Sự hướng dẫn thực hành của giáo viên.
+ Nội dung của bài thực hành.
+ Phương pháp tổ chức hoạt động thực hành của giáo viên.
+ Các hình ảnh mẫu liên quan đến bài thực hành.
+ Hoạt động thực hành của học sinh.
+ Kết quả của tiết thực hành (được thể hiện chủ yếu trên sản phẩm của
hoạt động thực hành)
2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài có chất lượng và có tính khả thi, gắn liền với yêu cầu thực tế, nhất
thiết phải thực hiện các yêu cầu sau:
- Chọn đối tượng để nghiên cứu.
- Tìm hiểu sự chuẩn bị của giáo viên trước buổi thực hành.
- Tìm hiểu các tiết thực hành về các phương diện:
+ Sự chuẩn bị đồ dùng thực hành của học sinh.
+ Sự hướng dẫn thực hành của giáo viên.
+ Nội dung của buổi thực hành.
+ Theo dõi phương pháp tổ chức hoạt động thực hành của giáo viên và
hoạt động của học sinh.
+ Tìm hiểu sản phẩm như: Kết quả hoạt động thí nghiệm, các hình vẽ
(nếu có) để học sinh điền, các sản phẩm thực hành (cố định xương, cầm máu) bài
thu hoạch của học sinh.
- Thiết kế một bài thực hành trong Sinh học 8.
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Điều tra cơ bản
- Thực trạng công tác giảng dạy các bài thực hành ở nhà trường.
- Kết quả tiếp thu kiến thức, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo của học sinh qua
các bài thực hành.
2. Phân tích tổng hợp gắn với lý luận thực tiễn
Nâng cao chất lượng giảng dạy bài thực hành môn Sinh học 8
5/17
Nghiên c
ứu kỹ các b
ài th
ực h
ành, xác đ
ịnh r
õ m
ục ti
êu: V
ề kiến thức, kỹ
năng và thái độ tư tưởng.
Vận dụng linh hoạt phương pháp sư phạm, vấn đề đổi mới phương pháp
giảng dạy môn Sinh học được đề cập trong các bài thực hành. Từ đó xây dựng
phương pháp dạy học mang tính đặc thù đối với các tiết dạy bài thực hành sinh
học 8.
Thiết kế những hoạt động dạy học tích cực nhằm đạt được những mục tiêu
của bài thực hành trên cơ sở lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học và
hình thức tổ chức dạy học phù hợp với đặc trưng của bài thực hành, nội dung
kiến thức và trình độ của học sinh.
3. Kiểm nghiệm
- Vận dụng phương pháp tổ chức các bài thực hành Sinh học 8 và thực tiễn giảng
dạy, tiến hành kiểm tra kết quả giảng dạy so sánh các mặt:
+ Việc nắm nội dung kiến thức của học sinh được thể hiện bằng các sản
phẩm của hoạt động thực hành.
+ Sự phát triển tư duy khoa học, tư duy khái quát hoá, trừu tượng hoá.
+ Khả năng sáng tạo, vận dụng thực tế của học sinh.
+ Rèn luyện các kỹ năng bộ môn, đặc biệt là kỹ năng cố định xương, cầm
máu, hô hấp nhân tạo, băng bó vết thương và làm thí nghiệm chứng minh vai trò
của tuỷ sống.
- Bằng các hình thức:
+ Tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh.
+ Quan sát quá trình hoạt động thực hành của học sinh.
+ Vấn đáp tìm tòi nắm thực tế.
+ Nghiên cứu sản phẩm của hoạt động thực hành như: Cố định xương,
băng bó vết thương, cầm máu và hoàn thành bảng thu hoạch chuẩn bị sẵn.
+ Sử dụng phiếu học tập đã được chuẩn bị sẵn.
4. Tổng kết rút kinh nghiệm
Từ những kết quả đạt được, từ những vấn đề còn thiếu sót thể hiện trên sản
phẩm của hoạt động thực hành, tiến hành phân tích đánh giá cải tiến, bổ sung
phương pháp phát huy các thế mạnh và khắc phục tồn tại để hoàn thiện phương
pháp giảng dạy các bài thực hành Sinh học 8 tiến tới đạt hiệu quả chất lượng cao
nhất.
