S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: D y h c l y h c sinh làm trung tâmạ ọ ấ ọ
I. ĐT V N Đ:Ặ Ấ Ề
1.Yêu c u c a ngành:ầ ủ
Trong b i c nh hi n nay toàn ngành giáo d c đang n l c th c hi n điố ả ệ ụ ổ ự ự ệ ổ
m i ph ng pháp d y h c, theo h ng phát huy tính tích c c, ch đng sángớ ươ ạ ọ ướ ự ủ ộ
t o c a h c sinh. NQ TW 2 khoá 8 ti p t c kh ng đnh “Ph i đi m i ph ngạ ủ ọ ế ụ ẳ ị ả ổ ớ ươ
pháp giáo d c và đào t o kh c ph c l i truy n th m t chi u, rèn luy n thànhụ ạ ắ ụ ố ề ụ ộ ề ệ
n p t duy sáng t o c a ng i h c. T ng b c áp d ng các ph ng pháp hi nế ư ạ ủ ườ ọ ừ ướ ụ ươ ệ
đi vào quá trình d y h c...”. Đnh h ng đó đã đc pháp ch trong lu t giáoạ ạ ọ ị ướ ượ ế ậ
d c “Ph ng pháp giáo d c ph thông ph i phát huy tính tích c c, ch đng,ụ ươ ụ ổ ả ự ủ ộ
sáng t o c a h c sinh, phù h p v i đc đi m c a t ng l p h c, môn h c, b iạ ủ ọ ợ ớ ặ ể ủ ừ ớ ọ ọ ồ
d ng ph ng pháp d y h c, rèn luy n kĩ năng v n d ng ki n th c vào th cưỡ ươ ạ ọ ệ ậ ụ ế ứ ự
ti n, tác đng đn tình c m, đem l i ni m vui h ng thú h c t p cho h c sinh”ễ ộ ế ả ạ ề ứ ọ ậ ọ
C n chuy n t “D y h c l y giáo viên làm trung tâm” sang ầ ể ừ ạ ọ ấ “D y h c l y h cạ ọ ấ ọ
sinh làm trung tâm”, ph i tích c c hoá các ho t đng c a h c sinh, kh i d yả ự ạ ộ ủ ọ ơ ậ
cho các em tính khao khát, tìm tòi, nghiên c u, c g ng phát huy trí tu và nghứ ố ắ ệ ị
l c cao trong quá trình n m v ng ki n th c. Đ th c hi n đi u này đòi h i m iự ắ ữ ế ứ ể ự ệ ề ỏ ỗ
nhà tr ng, m i giáo viên ph i có nh ng b c chuy n bi n rõ nét trong vi cườ ỗ ả ữ ướ ể ế ệ
c i ti n ph ng pháp d y và h c. ả ế ươ ạ ọ
Đ th c hi n th ng l i s nghi p Công nghi p hoá, Hi n đi hoá c nể ự ệ ắ ợ ự ệ ệ ệ ạ ầ
giáo d c th h tr tr thành nh ng con ng i “Năng đng sáng t o – Có năngụ ế ệ ẻ ở ữ ườ ộ ạ
l c gi i quy t v n đ” Nh ng con ng i t tin có trách nhi m, có nh ng hànhự ả ế ấ ề ữ ườ ự ệ ữ
đng phù h p v i giá tr nhân văn và công b ng xã h i. C n th c hi n gi ngộ ợ ớ ị ằ ộ ầ ự ệ ả
d y trên l p v i nhi u ph ng pháp phù h p phát huy tính tích c c, ch đng,ạ ớ ớ ề ươ ợ ự ủ ộ
sáng t o c a h c sinh.ạ ủ ọ
Năm h c 2008 – 2009 là năm h c đu tiên B Giáo d c - đào t o tri nọ ọ ầ ộ ụ ạ ể
khai th c hi n mô hình xây d ng “Nhà tr ng thân thi n h c, h c sinh tíchự ệ ự ườ ệ ọ ọ
c c”.Đây là mô hình c i thi n linh ho t các ho t đng th ng ngày c a nhàự ả ệ ạ ạ ộ ườ ủ
tr ng nh m làm cho các ho t đng giáo d c tr nên nh nhàng, vui t i,ườ ằ ạ ộ ụ ở ẹ ươ
nh m nâng cao hi u qu và ch t l ng trong giáo d c, phù h p v i nhu c u vàằ ệ ả ấ ượ ụ ợ ớ ầ
cu c s ng t i đa ph ng, t o tâm lý cho ng i h c đc tho i mái, g n li nộ ố ạ ị ươ ạ ườ ọ ượ ả ắ ề
v i vi c b o v gìn gi các giá tr văn hoá truy n th ng, b o đm c s v tớ ệ ả ệ ữ ị ề ố ả ả ơ ở ậ
ch t, thi t b d y h c, các ngu n l c c n thi t, phù h p v i h c sinh.ấ ế ị ạ ọ ồ ự ầ ế ợ ớ ọ
2. Th c tr ng :ự ạ
Trong năm h c v n đ s d ng ph ng ti n d y h c, đc bi t là b n đọ ấ ề ử ụ ươ ệ ạ ọ ặ ệ ả ồ
giáo khoa, tranh nh, các m u v t c a b môn đa lí đc th c hi n ch ngả ẫ ậ ủ ộ ị ượ ự ệ ở ươ
NguyÔn ThÞ VÜnh
trình đa lí l p 8 . Đây là m t ch ng trình giúp các em hi u sâu v đa lí tị ớ ộ ươ ể ề ị ự
nhiên – kinh t xã h i Vi t Nam, và liên h các châu l c, các qu c gia trên thế ộ ệ ệ ụ ố ế
gi i. Khi đã hi u rõ, n m ch c các ki n th c đó các em s có c s áp d ng cácớ ể ắ ắ ế ứ ẽ ơ ở ụ
bi n pháp đ khai thác ki n th c t b n đ giáo khoa, giúp các em hi u rõ h nệ ể ế ứ ừ ả ồ ể ơ
v t nhiên con ng i các qu c gia trên th gi i, càng có ý nghĩa h n khi các emề ự ườ ố ế ớ ơ
đc h c v t nhiên kinh t xã h i c a Vi t Nam, t o đi u ki n cho ho tượ ọ ề ự ế ộ ủ ệ ạ ề ệ ạ
đng h c t p và lao đng có hi u qu và ch t l ng, đáp ng yêu c u khi đtộ ọ ậ ộ ệ ả ấ ượ ứ ầ ấ
n c m c a h i nh p.ướ ở ử ộ ậ
Tr c đây khi ch a th c hi n đng b k t h p nhi u ph ng pháp d yướ ư ự ệ ồ ộ ế ợ ề ươ ạ
trên l p. K t qu h c t p ch a đt hi u qu t i u. Ph n l n giáo viên ch aớ ế ả ọ ậ ư ạ ệ ả ố ư ầ ớ ư
chú tr ng khâu chu n b : So n bài, b n đ, tranh nh, các m u v t, mô hình, sọ ẩ ị ạ ả ồ ả ẫ ậ ơ
đ nh t là các hình đng trên máy tính. … nên k t qu c a m t gi lên l p ch aồ ấ ộ ế ả ủ ộ ờ ớ ư
cao. Qua nh ng năm tháng gi ng d y tôi th y : N u ch s d ng các ph ngữ ả ạ ấ ế ỉ ử ụ ươ
pháp gi ng d y đn thu n giáo viên h ng d n các em quan sát mà không đi sâuả ạ ơ ầ ướ ẫ
vào ph ng pháp h ng d n các em cách quan sát s d ng b n đ, m u v tươ ướ ẫ ử ụ ả ồ ẫ ậ
th t, mô hình, thì các em ch nh cái máy nh r i l i quên không kh c sâu đcậ ỉ ư ớ ồ ạ ắ ượ
ki n th c cho các em .ế ứ
3. Gi i pháp đã s d ng :ả ử ụ
Trong m t gi h c áp d ng nhi u ph ng pháp đ đt hi u qu cao nh t, ộ ờ ọ ụ ề ươ ể ạ ệ ả ấ
c n ph i h p đng b gi a các ph ng pháp v i nhau đ h c sinh n m ch c ầ ố ợ ồ ộ ữ ươ ớ ể ọ ắ ắ
ki n th c ngay t i l p, b ng các ki n th c mình t tìm tòi và cùng nhóm xây ế ứ ạ ớ ằ ế ứ ự
d ng lên, ch không ph i là ki n th c mà th y cô truy n th cho mình. Trong ự ứ ả ế ứ ầ ề ụ
đ tài này ph ng pháp ch y u tôi mu n cùng đng nghi p chúng ta quan tâm ề ươ ủ ế ố ồ ệ
đn đó là : Ph ng pháp phát huy tính tích c c, ch đng tìm tòi ki n th c c a ế ươ ự ủ ộ ế ứ ủ
h c sinh, qua các d ng b n đ, hình nh, mô hình, tranh nh, m u v t c th ọ ạ ả ồ ả ả ẫ ậ ụ ể
đ các em t xác đnh đc. Làm th nào đ các em ti p thu bài ngay trên l p, ể ự ị ượ ế ể ế ớ
hi u sâu v ki n th c đòi h i ng i GV ph i có nhi u ph ng pháp gi ng d y ể ề ế ứ ỏ ườ ả ề ươ ả ạ
đ giúp các em h c t p năng đng tho i mái sáng t o, phát huy trí thông minh ể ọ ậ ộ ả ạ
c a các em. Đó là lý do tôi mu n trao đi v i các b n đng nghi p kinh nghi mủ ố ổ ớ ạ ồ ệ ệ
“ Ph ng pháp d y t t môn đa lí l p 8”ươ ạ ố ị ớ
II.GI I QUY T V N Đ:Ả Ế Ấ Ề
1. C s lý lu n:ơ ở ậ
Đ góp ph n th c hi n m c tiêu giáo d c, đào t o h c sinh thành nh ng con ể ầ ự ệ ụ ụ ạ ọ ữ
ng i năng đng, đc l p và sáng t o, ti p thu đc nh ng tri th c khoa h c, ườ ộ ộ ậ ạ ế ượ ữ ứ ọ
k thu t hi n đi, bi t v n d ng tìm ra các gi i pháp h p lí cho nh ng v n đ ỹ ậ ệ ạ ế ậ ụ ả ợ ữ ấ ề
trong cu c s ng c a b n thân và xã h i. Thì vi c gi ng d y h c sinh v n d ng ộ ố ủ ả ộ ệ ả ạ ọ ậ ụ
nh ng ki n th c đã h c vào th c t là đi u th y cô mong mu n.ữ ế ứ ọ ự ế ề ầ ố
V i n i dung h c t p c a môn Đa lí 8 ch a đng c m t kho tàng ki n th cớ ộ ọ ậ ủ ị ứ ự ả ộ ế ứ
sinh đng và phong phú, h p d n, d kích thích tính tò mò ham hi u bi t c aộ ấ ẫ ễ ể ế ủ
h c sinh, t o đi u ki n cho vi c hình thành đng c , nhu c u nh n th c cũngọ ạ ề ệ ệ ộ ơ ầ ậ ứ
nh h ng thú h c t p c a h c sinh. Đa lí là môn khoa h c c a các môn khoaư ứ ọ ậ ủ ọ ị ọ ủ
h c, tri th c đa lí ch y u đc hình thành b ng các ph ng pháp quan sát, môọ ứ ị ủ ế ượ ằ ươ
t th c nghi m, th c hành, t ng t ng, liên h đa ph ng... Mu n th c hi nả ự ệ ự ưở ượ ệ ị ươ ố ự ệ
các bài h c trên l p. Giáo viên ph i là ng i h ng d n các em ch đng trongọ ớ ả ườ ướ ẫ ủ ộ
gi h c. Qua th c t hi n nay đ đt m t gi d y t t là c m t v n đ mà m iờ ọ ự ế ệ ể ạ ộ ờ ạ ố ả ộ ấ ề ỗ
th y cô chúng ta c n quan tâm : Có nh ng gi d y r t thành công, nh ng cũngầ ầ ữ ờ ạ ấ ư
có nh ng gi d y ch a đt đc m c đích c a b n thân m i giáo viên đngữ ờ ạ ư ạ ượ ụ ủ ả ỗ ứ
l p. Vì nh ng c s trên đây tôi mu n trao đi v i các b n tìm ra nh ngớ ữ ơ ở ố ổ ớ ạ ữ
ph ng pháp t i u nh t đ các gi d y đa lí đt k t qu cao nh t.ươ ố ư ấ ể ờ ạ ị ạ ế ả ấ
2. Gi thuy t:ả ế
Trong ch ng trình SGK l p 8 có 2 n i dung chính đó là ph n t nhiên - kinh t ươ ớ ộ ầ ự ế
Châu Á và T nhiên Vi t Nam. Dù là d y đa lí các châu hay đa lí Vi t Nam ự ệ ạ ị ị ệ
chúng ta cũng c n hình thành cho các em h c sinh nh ng n i dung c b n sau :ầ ọ ữ ộ ơ ả
-V ki n th c : C n n m nh ng ki n th c c b n nào?ề ế ứ ầ ắ ữ ế ứ ơ ả
-V k năng : C n rèn luy n k năng gì?ề ỹ ầ ệ ỹ
-V thái đ : GD h c sinh v thái đ … -> tìm ra bi n pháp th c hi n.ề ộ ọ ề ộ ệ ự ệ
Trong các gi lên l p nh ng bài d y nào có b n đ, tranh nh, m u v tờ ớ ữ ạ ả ồ ả ẫ ậ
th t là t t nh t vì h c sinh không th đi đn t n n i, th y t n m t t t c nh ngậ ố ấ ọ ể ế ậ ơ ấ ậ ắ ấ ả ữ
n i trên b m t c a trái đt, hay Vi t Nam đ quan sát th c t đa ph ng....ơ ề ặ ủ ấ ở ệ ể ự ế ị ươ
Ví d : D y bài “Đc đi m tài nguyên khoáng s n Vi t Nam” .ụ ạ ặ ể ả ệ
Giáo viên s d ng b n đ t nhiên Vi t Nam b n đ khoáng s n Vi t Nam, ử ụ ả ồ ự ệ ả ồ ả ệ
m u v t khoáng s n Vi t Nam, b n đ tr ng Vi t Nam.ẫ ậ ả ệ ả ồ ố ệ
H c sinh quan sát.ọ
Tài nguyên khoáng s n:ả
- Vi t Nam có kho ng 5000 đi m t và qu ng khoáng s n v i 60 lo i khác ệ ả ể ụ ặ ả ớ ạ
nhau.
- Các khoáng s n có tr l ng l n nh :ả ữ ượ ớ ư
+ Than, d u m , apatít, đá vôi, s t, crôm, đng thi c, bô xít....ầ ỏ ắ ồ ế
V i nh ng bài d y không có b n đ, m u v t đ quan sát . Giáo viên cho h c ớ ữ ạ ả ồ ẫ ậ ể ọ
sinh quan sát tranh nh, b ng s li u có đ th i gian đ quan sát. Có th đa ra ả ả ố ệ ủ ờ ể ể ư
yêu c u tr c ho c cho h c sinh quan sát xong m i đa yêu c u.ầ ướ ặ ọ ớ ư ầ
Ví d : D y bài “Đc đi m tài nguyên khoáng s n Vi t Nam” .ụ ạ ặ ể ả ệ
Yêu c u cho h c sinh quan sát l c đ khoáng s n Vi t Nam treo t ng và sáchầ ọ ượ ồ ả ệ ườ
giáo khoa, đ nh n xét ngu n tài nguyên khoáng s n, s phân b , tr l ng các ể ậ ồ ả ự ố ữ ượ
lo i khoáng s n c a n c ta.ạ ả ủ ướ
Sau khi đã xác đnh đc m c tiêu c a bài ta th y c n áp d ng nh ng ph ng ị ượ ụ ủ ấ ầ ụ ữ ươ
pháp nào cho phù h p. Tu theo m i bài d y có nh ng ph ng pháp khác nhau ợ ỳ ỗ ạ ữ ươ
áp d ng m i l p khác nhau. Tuy v y nh ng ch ng trình l p 8 nh ng ụ ở ỗ ớ ậ ư ở ươ ớ ữ
ph ng pháp tôi cho là phù h p có th áp d ng đc đ gi ng d y đt hi u ươ ợ ể ụ ượ ể ả ạ ạ ệ
q a, đó là :ủ
+ Quan sát l c đ, m u v t, mô hình, băng hình, tranh nh.ượ ồ ẫ ậ ả
+ Ph ng pháp phát huy tính tích c c, ch đng, sáng t o c a h c sinh.ươ ự ủ ộ ạ ủ ọ
+ Ph ng pháp ho t đng nhóm : Phát huy tính ch đng tìm tòi, tìm ra nh ng ươ ạ ộ ủ ộ ữ
ki n th c m i c a h c sinh.ế ứ ớ ủ ọ
+ Ph ng pháp ki m tra đánh giá.ươ ể
a. H ng d n h c sinh quan sát : B n đ, s đ, bi u đ,m u v t, hình nh ướ ẫ ọ ả ồ ơ ồ ể ồ ẫ ậ ả
đng trên màn hình, tranh nh, thí nghi m.ộ ả ệ
- B n đ vùa là ph ng ti n tr c quan, v a là ngu n tri th c quan tr ng là cu nả ồ ươ ệ ự ừ ồ ứ ọ ố
sách giáo khoa th hai c a b môn đa lí.ứ ủ ộ ị
- T b n đ, tranh nh, m u v t.. có th b i d ng cho h c sinh th gi i duy ừ ả ồ ả ẫ ậ ể ồ ưỡ ọ ế ớ
v t bi n ch ng, b i d ng năng l c t duy, t h c, t nghiên c u. Do đc ậ ệ ứ ồ ưỡ ự ư ự ọ ự ứ ặ
đi m c a các đi t ng s v t đa lí đc trãi r ng trong không gian, giáo viên ể ủ ố ượ ự ậ ị ượ ộ
không th d n h c sinh đn t n n i đc. Vì v y d y h c không th thi u b nể ẫ ọ ế ậ ơ ượ ậ ạ ọ ể ế ả
đ, tranh nh, m u v t.. Trong gi ng d y đa lí m đu b ng b n đ k t thúc ồ ả ẫ ậ ả ạ ị ở ầ ằ ả ồ ế
b ng b n đ. Đây là đc tr ng c a b môn khoa h c đa lí mà không m t môn ằ ả ồ ặ ư ủ ộ ọ ị ộ
khoa h c nào có th so sánh đc. Cho nên khi lên l p giáo viên ph i căn c vàoọ ể ượ ớ ả ứ
n i dung yêu c u c a bài h c đ đa ra m t h th ng câu h i, bài t p h ng ộ ầ ủ ọ ể ư ộ ệ ố ỏ ậ ướ
d n h c sinh khai thác ki n th c trên b n đ m t cách có hi u qu .ẫ ọ ế ứ ả ồ ộ ệ ả
Ví d : Quan sát l c đ khoáng s n Vi t Nam cho bi t n c ta có nh ng lo i ụ ượ ồ ả ệ ế ướ ữ ạ
khoáng s n nào ?ả
+ H c sinh quan sát và tr l i: Than, d u m , apatít, đá vôi, s t, crôm, đng ọ ả ờ ầ ỏ ắ ồ
thi c, bô xít....d a vào các kí hi u c a b n đ mà không c n s d ng sách giáo ế ự ệ ủ ả ồ ầ ử ụ
khoa.
Các em đã th y các lo i khoáng s n này ch a ?ấ ạ ả ư
Sau khi h c sinh tr l i giáo viên cho h c sinh quan sát các m u v t khoáng s n ọ ả ờ ọ ẫ ậ ả
Vi t Nam, đ các em nh n bi t các lo i khoáng s n m t cách hi u qu nh t.ệ ể ậ ế ạ ả ộ ệ ả ấ
b. Ph ng pháp phát huy tính tích c c, ch đng, sáng t o, tìm tòi ki n th c c aươ ự ủ ộ ạ ế ứ ủ
h c sinh. Sau khi h c sinh đã quan sát c th m t m u v t, s đ, b ng s li u ọ ọ ụ ể ộ ẫ ậ ơ ồ ả ố ệ
th ng kê, hình nh … nào đó ho c các ki n th c đã qua th c t - Giáo viên c n ố ả ặ ế ứ ự ế ầ
phát huy t i đa ho t đng t duy tích c c c a h c sinh b ng các tình hu ng đ ố ạ ộ ư ự ủ ọ ằ ố ể
các em d đoán nên gi thuy t tranh lu n gi a nh ng ý ki n trái ng c…ự ả ế ậ ữ ữ ế ượ
Ví d : Quan sát tranh khai thác than, d u khí em có nh n xét gì?: ụ ầ ậ
+ Em d đoán xem, h u qu c a vi c khai thác quá m c ngu n tài nguyên, t i ự ậ ả ủ ệ ứ ồ ạ
sao con ng i l i khai thác quá m c ngu n tài nguyên, có nh h ng gì t i ườ ạ ứ ồ ả ưở ớ
t ng lai? + Em th đoán xem khai thác h p lí ngu n tài nguyên là bi n pháp ươ ử ợ ồ ệ
tích c c hay tiêu c c?ự ự
+ Đ b o v ngu n tài nguyên chúng ta c n ph i làm gì ?ể ả ệ ồ ầ ả
c. Ph ng pháp ho t đng nhóm:ươ ạ ộ
V i nh ng câu h i khó, nh ng tình hu ng ch a gi i quy t, cá nhân các em có ớ ữ ỏ ữ ố ư ả ế
th đa ra ý ki n th o lu n trong nhóm đ th ng nh t ý ki n.ể ư ế ả ậ ể ố ấ ế
Th o lu n nhóm là ph ng pháp th hi n rõ nh t s đi m i trong ph ng ả ậ ươ ể ệ ấ ự ổ ớ ươ
pháp d y h c, l y h c sinh làm trung tâm.ạ ọ ấ ọ
Ho t đng nhóm là ho t đng đòi h i tính t giác c a h c sinh r t cao, em nàoạ ộ ạ ộ ỏ ự ủ ọ ấ
cũng đc đa ra ý ki n c a mình. Nh ng ho t đng này đôi khi không hi uượ ư ế ủ ư ạ ộ ệ
qu vì giáo viên ch a đi sâu đi sát đn t ng nhóm và h ng d n các nhóm ho tả ư ế ừ ướ ẫ ạ
đng ch a c th . Đây là m t ho t đng mà ng i giáo viên th c hi n ch aộ ư ụ ể ộ ạ ộ ườ ự ệ ư
t t. Có giáo viên đ các nhóm ho t đng, ít đ ý đn các em, có nhóm các emố ể ạ ộ ể ế
gây n ào m t tr t t , có nhóm ch có m t vài em làm vi c còn l i m t s cácồ ấ ậ ự ỉ ộ ệ ạ ộ ố
em khác không chú ý .
Th o lu n là trao đi ý ki n v m t v n đ có phân tích lý l , gi a giáo viên vàả ậ ổ ế ề ộ ấ ề ẽ ữ
h c sinh, gi a h c sinh v i h c sinh. Giúp cho h c sinh m r ng ki n th c, phátọ ữ ọ ớ ọ ọ ở ộ ế ứ
tri n đc t duy khoa h c. Giúp h c sinh phát tri n kĩ năng nói, giao ti p tranhể ượ ư ọ ọ ể ế
lu n... Th o lu n có nhi u hình th c : Th o lu n cá nhân(hay c l p..), th oậ ả ậ ề ứ ả ậ ả ớ ả
lu n theo c p, nhóm, theo t ...ậ ặ ổ
Đ ho t đng nhóm đt hi u qu tr c h t giáo viên ph i đa ra nh ng yêu ể ạ ộ ạ ệ ả ướ ế ả ư ữ
c u rõ ràng c n th o lu n nh ng câu h i nào ? (Chú ý nh ng câu h i khó m i ầ ầ ả ậ ữ ỏ ữ ỏ ớ
c n đa ra th o lu n). Th i gian qui đnh là bao lâu? M i nhóm báo cáo xong ầ ư ả ậ ờ ị ỗ
c n có nh n xét đánh giá (khen, nh c nh ) M t đi u giáo viên c n chú ý đó là ầ ậ ắ ở ộ ề ầ
theo dõi s ho t đng c a các nhóm - M i nhóm s c m t nhóm tr ng ch ự ạ ộ ủ ỗ ẽ ử ộ ưở ỉ
đo các b n trong nhóm ho t đng và m t th ký ghi ý ki n c a các b n trong ạ ạ ạ ộ ộ ư ế ủ ạ
nhóm.P
d. Ph ng pháp ki m tra đánh giá:ươ ể
