ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN ĐAN PHƯỢNG
TRƯỜNG THCS LIÊN TRUNG
--------o00o---------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SỬ DỤNG PHIM TƯ LIỆU ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC TRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 8 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
Môn: Lịch sử.
Cấp hoc: Trung học cơ sở.
Tên Tác giả: Nguyễn Gia Hùng.
Đơn vị công tác: Trường THCS Liên Trung
Đan Phượng – Hà Nội
Chức vụ: Giáo viên.
NĂM HỌC 2021 - 2022
2/15
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.Cơ sở lý luận:
Nguồn lực con người là nhân tố quan trọng của mỗi quốc gia trên con
đường phát triển và hội nhập. Hiện nay trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước, đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ quốc tế, cùng với sự phát
triển của khoa học và công nghệ thì một trong những vấn đề, được coi trọng hơn
cả là việc đào tạo cho đất nước, một đội ngũ con người phát triển toàn diện cả về
năng lực, trí tuệ, tư cách đạo đức để xây dựng và phát triển đất nước. Đó là
nhiệm vụ quan trọng của nền giáo dục Việt Nam. Như luật Giáo dục được Quốc
hội nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã nêu: “Mục tiêu của giáo dục là
đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, trí đức, sức khoẻ,
thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lí tưởng dân tộc và chủ nghĩa xã hội,
hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp
ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Dạy học lịch sử ở trường Trung học cơ sở cũng phải đáp ứng mục tiêu
giáo dục chung của đất nước. Đặc biệt môn lịch sử ngoài việc truyền thụ tri thức
còn có ưu thế trong việc giáo dục cho học sinh về tư tưởng, đạo đức. Chính vì
vậy trong quá trình dạy học, giáo viên cần nghiên cứu kĩ nội dung bài giảng, sử
dụng hợp lí các nguồn sử liệu, kết hợp với các phương pháp dạy học để phát huy
được tính độc lập, năng lực tư duy sáng tạo của học sinh trong học tập, góp phần
nâng cao hiệu quả bài học.
2. Cơ sở thực tiễn:
Từ thực tế, qua nhiều năm giảng dạy bộ môn lịch sử ở trường Trung học
cơ sở với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, có lẽ ai cũng nhận
thấy trọng trách lớn của người thầy trong, dạy học lịch sử là thể hiện đầy đủ
cuộc sống lao động chiến đấu trong quá khứ và hiện tại, phản ánh những phong
cách giá trị cao đẹp của con người. Vì vậy nhiệm vụ quan trọng trong phương
pháp dạy học lịch sử là người thầy phải làm sáng tỏ nội dung lịch sử và giúp học
sinh tái tạo quá khứ một cách sinh động. Vậy làm thế nào để tạo dựng lại nội
dung lịch sử, bộ môn mà xưa nay nhiều phụ huynh và học sinh vẫn quan niệm là
môn phụ, môn khô cứng, và học lịch sử để “Giải trí”. Trước những quan niệm
đó tôi không ngừng tìm tòi nghiên cứu là phải đổi mới phương pháp, nhằm nâng
cao chất lượng dạy và học lịch sử. Để đạt được điều này đòi hỏi người thầy phải
kết hợp sử dụng đa dạng, linh hoạt các phương pháp dạy học, tích cực ứng dụng
công nghệ thông tin, khai thác nguồn sử liệu, đặc biệt là nguồn phim tư liệu lịch
sử. Đó chính là chìa khoá giúp giáo viên kích thích học sinh đam mê hứng thú
học lịch sử, làm cho bài giảng lịch sử luôn sinh động và hấp dẫn mà không khô
3/15
cứng chỉ là con số và sự kiện.
Xuất phát từ những lí do trên, cùng với quá trình giảng dạy của bộ môn
tôi xây dựng đề tài.“ Sử dụng phim tư liệu để phát huy tính tích cực trong dạy
học lịch sử lớp 8 ở trường Trung học cơ sở ”.
3. Mục đích viết sáng kiến kinh nghiệm:
Trên cơ sở tìm hiểu lí luận và thực tiễn của các đoạn phim tư liệu khoa
học, để dạy học lịch sử ở trường Trung học cơ sở. Đề tài tôi đi sâu vào khai thác
nội dung và phương pháp sử dụng các đoạn phim tư liệu để dạy môn lịch sử
khối 8 ở trường trung học cơ sở.
Tôi viết đề tài này ngoài việc củng cố kiến thức, tôi còn trau dồi đạo đức
rèn luyện kĩ năng chuyên môn nghiệp vụ, đồng thời giáo dục tư tưởng đạo đức,
rèn nhân cách cho học sinh, biết trân trọng và yêu quý lịch sử.
Tôi cùng với các đồng chí giáo viên dạy môn lịch sử, trao đổi những kinh
nghiệm trong phương pháp giảng dạy môn lịch sử, để đáp ứng yêu cầu đổi mới
dạy học lịch sử hiện nay.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, thường xuyên sưu tầm trên
mạng, trên đài truyền hình, báo chí…để lấy phim tư liệu áp dụng vào bài giảng,
làm cho bài giảng trở lên sinh động, phát huy tính tích cực của học sinh trong
giảng dạy môn lịch sử.
4. Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là học sinh khối 8 ở trường trung học cơ
5. Phạm vi và thời gian:
- Phạm vi của đề tài thực hiện ở khối 8 trường THCS.
- Thời gian thực hiện đề tài từ năm 2020 đến nay tôi thường xuyên áp
dụng vào bài giảng, kết quả giờ học rất sinh động, học sinh rất hứng thú học.
6. Đối tượng khảo sát thực tế:
Trong quá trình giảng dạy tôi tiến hành các biện pháp khảo sát như sau:
- Điều tra tình hình học tập của học sinh đối với môn lịch sử.Tiến hành
dạy mỗi lớp 8 một giờ để lấy kết quả giờ học.
Khối 8 Giỏi Khá TB Yếu
SL % SL % SL % SL %
8a (40hs) 6 15 15 37,5 14 35 5 12,5
8b( 36 hs) 5 13,8 10 27,7 14 38,8 7 19,4
8c (35 hs) 3 8,5 11 31,4 17 48,5 4 11,4
- Từ những kết quả giờ học trên tôi rút ra nhận xét như sau.
4/15
Phần lớn các em chưa tích cực học môn lịch sử, coi môn lịch sử là môn
phụ, môn khô cứng chỉ là con số và sự kiện, nên các em ít quan tâm và không
mấy hứng thú học tập.
- Do nhận thức của một số bậc phụ huynh cũng xem nhẹ môn lịch sử nên
họ hướng con vào học những môn Toán, Văn, Ngoại ngữ…chính sự nhận thức
này cũng tác động tới các em, vì vậy chất lượng và hiệu quả học môn lịch sử
chưa cao.
7. Phương pháp nghiên cứu:
Trong quá trình thực hiện tôi sử dụng các phương pháp:
- Dạy khảo sát ở khối 8 lấy kết quả.
- Sử dụng phương pháp sưu tầm các nguồn sử liệu, đặc biệt phim tư liệu
khoa học.
- Phương pháp phân tích, so sánh, đánh giá, nhận định, phương pháp thảo
luận nhóm, phương pháp, sử dụng câu hỏi gợi mở nêu vấn đề, phương pháp
quan sát. Phương pháp trao đổi đàm thoại với giáo viên, với học sinh.
- Phương pháp điều tra: Thông qua các bài tập, bài kiểm tra của học sinh
để lấy số liệu so sánh đối chiếu kết quả. Phương pháp tổng hợp.
B. NỘI DUNG
1. Đặc điểm của các đoạn phim tư liệu trong dạy học lịch sử ở trường
Trung học cơ sở:
-Xuất phát từ đặc trưng của bộ môn lịch sử, tính chất của phim tư liệu, thì
phim tư liệu khoa học có những đặc điểm sau:
+ Tính chân thực: là đặc điểm quan trọng của phim tư liệu, lịch sử xã hội
loài người bao gồm những sự kiện, hiện tượng đã từng xảy ra, có thật và không
phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của bất cứ ai. Các nhà sử học cổ đại đã gọi
“Lịch sử là nhân chứng của thời đại, ánh sáng của chân lý, đời sống của kí ức,
người báo tin của hiện đại” trong khi đó đối tượng của phim tư liệu là con
người, là những hoạt động xã hội trong cuộc sống con ngưòi, cụ thể, có thực đã
xảy ra được ghi lại thời điểm hiện tại.
+ Tính chính luận: Bên cạnh tính chân thực, khách quan phim tư liệu còn
phục vụ kịp thời những yêu cầu chính trị ngày nay khi học những sự kiện lịch
sử quan trọng.
+ Tính động: Hình ảnh của phim tư liệu là hình ảnh chuyển động trong
thời gian, nó có thể đưa người xem ngược dòng thời gian, thấy được sự vận
động phát triển của lịch sử.
Âm thanh đóng vai trò quan trọng trong tạo lên tính động, góp phần làm
tăng tính chân thực của sự kiện, hiện tượng trong phim.
5/15
Bên cạnh âm thanh và hình ảnh thì phim tư liệu còn có phụ đề thường đi
kèm với hình ảnh để giới thiệu bối cảnh không gian, thời gian, nguồn gốc xuất
xứ của sự kiện, hiện tượng lịch sử.
+ Tính thời lượng: Phim tư liệu là một lát cắt lịch sử trình bày một sự
kiên, hiện tượng, biến cố của lịch sử. Vì vậy phim tư liệu được xây dựng trên sự
ghép nối các đoạn phim với nhau, có đặc tính ngắn gọn về thời lượng, giới hạn
một chủ đề, một không gian nhất định.
+ Tính đa phương tiện: Các đoạn phim tư liệu sử dụng trong dạy học lịch
sử vào phần mềm Microsoft office Powerpoint, kết hợp với phương tiện trong
dạy học. Từ những đặc điểm trên cho thấy phim tư liệu là nguồn tri thức quan
trọng, là phương tiện trực quan hiện đại trong giảng dạy lịch sử.
2. Ý nghĩa của việc sử dụng các đoạn phim tư liệu trong dạy học lịch
sử ở trường Trung học cơ sở.
Bộ môn Lịch sử ở trường THCS mang những đặc trưng khác với những
bộ môn khác. Lịch sử là những gì đã diễn ra, nó tồn tại một cách khách quan gắn
liền với thời gian, không gian và nhân vật cụ thể. Các sự kiện lịch sử mang tính
quá khứ và tính không lặp lại, không thể khôi phục lại lịch sử một cách nguyên
vẹn như nó đã từng diễn ra, do đó việc học tập lịch sử không bắt đầu từ “trực
quan sinh động” sự kiện giống như những môn khoa học tự nhiên khác. Vì vậy
việc sử dụng các đoạn phim tư liệu trong dạy học lịch sử sẽ có một vai trò và ý
nghĩa to lớn, nó giúp học sinh tiếp cận với quá khứ, có những hình ảnh chân
thực, chính xác, cụ thể về các sự kiện, hiện tượng lịch sử, làm cho học sinh có
cảm giác như đang được tham gia và chứng kiến lịch sử.
Phim tư liệu không chỉ dừng lại ở việc tạo biểu tượng cho học sinh,
miêu tả sự kiện bên ngoài mà còn đi sâu vào bản chất sự kiện, nêu đặc trưng
và tính chất của sự kiện, đó chính là cơ sở để hình thành khái niệm.
Việc sử dụng các đoạn phim tư liệu trong dạy học lịch sử phù hợp với nội
dung của bài học sẽ làm cho học sinh có cảm giác dường như đang được chứng
kiến tham gia vào các sự kiện đã xảy ra. Từ việc quan sát, khai thác kiến thức thể
hiện qua đoạn phim tư liệu, học sinh không chỉ biết sâu sắc về lịch sử thế giới và
lịch sử dân tộc, với tất cả những gì mắt thấy, tai nghe mà học sinh còn thực sự
rung động trước những con người thực, việc thực. Thông qua các đoạn phim tư
liệu, bên cạnh việc cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản, phim tư liệu
còn có tác dụng giáo dục cho học sinh những tư tưởng, tình cảm, phẩm chất đạo
đức tốt đẹp như: lòng yêu quê hương đất nước, niềm tự hào dân tộc, lòng yêu mến
lãnh tụ, biết ơn những anh hùng cách mạng, lòng quý trọng lao động và nhân dân
lao động, căm thù bọn xâm lược và chiến tranh, luôn có ý thức bảo vệ hòa bình
