1
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
ĐỀ TÀI:
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC CÓ HIỆU QUẢ
CHỦ ĐỀ “TRUYỆN NGẮN LÃNG MẠN
1930 – 1945”
LĨNH VỰC: NGỮ VĂN
HỌ TÊN GIÁO VIÊN: LƯU THỊ KIỀU NHI
ĐƠN VỊ: THPT CHUYÊN THOẠI NGỌC HẦU
An Giang, tháng 02/ 2019
2
SỞ GD &ĐT AN GIANG
TRƯỜNG THPT CHUYÊN THOẠI NGỌC HẦU
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
I. Sơ lược lý lịch tác giả:
- Họ và tên: LƯU THỊ KIỀU NHI ; Giới tính: Nữ
- Ngày tháng năm sinh: 23/10/1987
- Nơi thường trú: Thị trấn Long Bình, huyện An Phú, tỉnh An Giang
- Đơn vị công tác: Trường THPT Chuyên Thoại Ngọc Hầu
- Chức vụ hiện nay: Giáo viên.
- Trình độ chuyên môn: Thạc sĩ PPDH Văn – Tiếng Việt
- Lĩnh vực công tác: Giảng dạy bộ môn Ngữ văn
II. – Sơ lược đặc điểm tình hình đơn vị:
+ Thuận lợi: Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường, thường xuyên có
những chỉ đạo chuyên môn kịp thời, sâu sắc. Cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học được trang
bị đầy đủ, phục vụ có hiệu quả cho việc đổi mới phương pháp dạy học. Trường có khu tự
học rộng rãi, thoáng mát thu hút được nhiều học sinh tự giác học tập. Phần lớn, học sinh
đều chăm ngoan, lễ phép, biết tận dụng công nghệ thông tin hỗ trợ quá trình tự học.
+ Khó khăn: Các lớp phụ trách giảng dạy đều thuộc nhóm lớp chuyên tự nhiên nên
phần lớn học sinh thường có biểu hiện học lệch, ít đầu tư cho môn Ngữ văn. Ở một vài
học sinh còn có biểu hiện lười học, chưa có ý thức tự học, tự nghiên cứu.
- Tên sáng kiến: Hướng dẫn học sinh tự học có hiệu quả chủ đề “Truyện ngắn lãng
mạn 1930-1945” (Ngữ văn 11)
- Lĩnh vực: Ngữ văn
III. Mục đích yêu cầu của sáng kiến
1.Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến
Trước những yêu cầu ngày càng cao của xã hội hiện đại, giáo dục phải gánh vác
nhiều trọng trách trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước. Trong đó, một trong
những mục tiêu quan trọng của đổi mới căn bản và toàn diện của nền giáo dục sắp tới là
tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường phổ thông nhằm hướng đến phát
huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của người học; tập trung dạy cách học, cách nghĩ,
3
khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng và
phát triển năng lực. Thật vậy, chú trọng phát triển năng lực tự học cho học sinh là cách
đầu tư lâu dài, hiệu quả cho sản phẩm giáo dục hiện đại. Nhờ vậy, người học mới có khả
năng thích ứng linh hoạt trước những biến động phức tạp của cuộc sống hiện đại.
Thực tế giảng dạy ở trường phổ thông cho thấy giáo viên đã có tích cực đổi mới
phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng học tập của học sinh, có nhiều sáng kiến
hay trong việc giảng dạy hiệu quả các chủ đề dạy học, có nhiều cách làm hay trong việc
hướng dẫn học sinh tự học. Thế nhưng, những cố gắng ấy của thầy cô trở nên vô hiệu khi
thiếu sự hợp tác tích cực từ phía học sinh.
Hiện nay, dạy học Ngữ văn theo chủ đề đã trở nên phổ biến trong nhà trường phổ
thông. Việc soạn giảng chủ đề dạy học là một kì công đối với giáo viên, từ lựa chọn các
đơn vị bài học cho đến chọn lựa phương pháp dạy học phù hợp với đặc trưng của chủ đề.
Thế nhưng, hiệu quả dạy học theo chủ đề vẫn chưa tương xứng với sự đầu tư và công sức
của giáo viên.
Thật vậy, trong quá trình hướng dẫn học sinh tự học chủ đề “Truyện ngắn lãng mạn
1930-1945” (Ngữ văn 11) trước đây, bản thân cũng đã gặp phải những khó khăn nhất
định. Người viết tuy có nhiều cố gắng trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy trên lớp
nhằm phát huy năng lực của học tự học của học sinh, có hướng dẫn các phương pháp tiếp
cận tác phẩm văn xuôi lãng mạn 1930 – 1945 theo đặc trưng thi pháp thể loại, có cộng
điểm khuyến khích cho học sinh chuẩn bị bài tốt ở nhà và hăng say phát biểu trên
lớp,...Nhưng nhìn chung mức độ hứng thú và chất lượng học tập của học sinh vẫn chưa
có sự chuyển biến rõ nét. Đặc biệt là ý thức tự học của học sinh không được duy trì
thường xuyên. Các em chỉ cố gắng hoàn thành nhiệm vụ học tập được giao chứ chưa thể
hiện tinh thần tự học, trong học tập thiếu sự phản biện với thầy cô, bạn bè. Nguyên nhân
dẫn đến thực trạng này là do:
-Về phía giáo viên:
+ Khâu hướng dẫn soạn bài còn sơ sài, chung chung. Chủ yếu chỉ yêu cầu học sinh
đọc trước tác phẩm và soạn trước câu hỏi cuối bài trong sách giáo khoa.
+ Tuy có gợi ý một vài phương pháp tiếp cận tác phẩm văn xuôi lãng mạn 1930 -
1945 nhưng chưa hiện thực hóa bằng các nhiệm vụ cụ thể. Chưa giúp học sinh phân biệt
đọc hiểu một tác phẩm văn xuôi lãng mạn 1930 -1945 có điểm gì khác so với đọc hiểu
một tác phẩm tự sự thông thường. Do đó dẫn đến học sinh có đọc trước tác phẩm nhưng
vẫn không hiểu được nội dung tư tưởng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
+ Phương pháp giảng dạy trên lớp chưa đa dạng, chưa chú ý phát huy tích cực, chủ
động của học sinh nên xuyên suốt chủ đề, giáo viên là người truyền thụ kiến thức một
chiều, học sinh ít có cơ hội tương tác với giáo viên và bạn học, ít có thời gian tự động não
4
suy nghĩ vấn đề. Điều này xuất phát từ tâm lý thường thấy ở giáo viên là sợ học sinh
không có kiến thức hay hổng kiến thức, thi cử khó khăn từ đó dẫn đến việc “làm thay”,
“nói thay” học sinh trong các tiết giảng văn trên lớp.
+ Chưa hệ thống hóa các kiến thức đã học thông qua chủ đề nên kiến thức trong chủ
đề dễ bị dàn trải, thiếu trọng tâm, trọng điểm. Vì vậy, học sinh thường mang tâm lí ngán
ngại khi được học các chủ đề vì lượng kiến thức cần tiếp thu quá nhiều.
+ Chưa chú trọng đến khâu kiểm tra, đánh giá kết quả tự học của học sinh. Thông
thường, việc đánh giá khả năng tự học của học sinh thường được giáo viên đánh giá qua
khâu chuẩn bị bài ở nhà, ít chú trọng đến khả năng tự học sau giờ học của học sinh. Hình
thức kiểm tra và đánh giá kết quả tự học của học sinh chưa phong phú. Chủ yếu là giáo
viên đánh học sinh qua việc kiểm tra vở bài soạn ở nhà, qua mức độ chính xác các câu trả
lời của học sinh trên lớp.
-Về phía học sinh:
+ Học sinh còn thụ động, lười suy nghĩ, tìm tòi, thường mang tâm lí ỷ lại vào giáo
viên.
+ Chưa biết lập kế hoạch tự học.
+ Chưa ý thức về nghĩa của việc tự học.
+ Thái độ thiếu hợp tác trong giờ học trên lớp.
+ Mang tâm lí học thực dụng, đối phó nên khâu chuẩn bị bài rất sơ sài và điều đó
ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình tiếp thu kiến thức trên lớp.
+ Chưa biết vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống.
Từ những bất cập nêu trên có thể thấy rằng, để việc dạy học theo chủ đề “Truyện
ngắn lãng mạn 1930-1945” (Ngữ văn 11) có hiệu quả, ngoài sự đầu tư kĩ lưỡng về
chuyên môn và phương pháp giảng dạy, giáo viên cần hướng dẫn học sinh các biện pháp
tự học nhằm giúp học sinh nắm vững, nắm chắc các kiến thức trong chủ đề, qua đó nhằm
nâng cao khả năng tự học, tự nghiên cứu trong học tập và cuộc sống.
Trên đây là thực trạng dạy học chủ đề “Truyện ngắn lãng mạn 1930-1945” (Ngữ
văn 11) khi chưa áp dụng sáng kiến hướng dẫn học sinh tự học có hiệu quả thông qua chủ
đề dạy học này.
2. Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến
Để dạy học hiệu quả chủ đề “Truyện ngắn lãng mạn 1930-1945” (Ngữ văn 11),
ngoài việc giáo viên cần tích cực đổi mới phương pháp dạy học thì hướng dẫn học sinh tự
học là việc làm cần thiết. Bởi vì:
Thứ nhất, hướng dẫn học sinh tự học là góp phần hình thành năng lực tự học cho
sinh. Đây là một trong những năng lực thiết yếu cần hình thành và phát triển ở học sinh
5
theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới hiện nay.
Thứ hai, hướng dẫn học sinh tự học nhằm duy trì thường xuyên ý thức tự học của
học sinh, nâng cao nhận thức của học sinh về ý nghĩa của việc tự học.
Thứ ba, hướng dẫn học sinh tự học không chỉ giúp học sinh nắm được tri thức trong
sách giáo khoa mà còn biết cách lĩnh hội kiến thức ngoài xã hội, từ đó tạo tiền đề cho
năng lực tự nhận thức của học sinh. Hơn nữa, tự học còn giúp cho học sinh lĩnh hội kiến
thức một cách chủ động, vững chắc và phát triển khả năng tư duy, tổng hợp, khái quát
hóa một cách tốt nhất.
Thứ tư, dạy học theo chủ đề trở thành định hướng dạy học phổ biến ở tất cả các môn
học. Cho nên, hướng dẫn học sinh tự học qua chủ đề “Truyện ngắn lãng mạn 1930-
1945” sẽ giúp cho học sinh tích lũy theo nhiều phương pháp tự học hiệu quả. Mặt khác,
do thời lượng trên lớp có hạn nên giáo viên không thể truyền đạt tất cả vấn đề có liên
quan đến chủ đề cho học sinh. Vì vậy, hướng dẫn học sinh tự học sẽ giúp các em chủ
động hơn trong việc tiếp thu kiến thức, có điều kiện để tìm tòi, mở rộng để làm giàu vốn
hiểu biết của bản thân.
Từ những lí do trên, bản thân người dạy nhận thấy hướng dẫn học sinh tự học có
hiệu quả qua chủ đề dạy học “Truyện ngắn lãng mạn 1930-1945” (Ngữ văn 11) là việc
làm rất cần thiết và ý nghĩa. Định hướng dạy học này này không chỉ giúp giáo viên chủ
động hơn trong việc thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy mà còn góp phần tích cực
hóa hoạt động học tập và hướng đến phát triển những năng lực, phẩm chất thiết yếu cho
học sinh. Trong đó, đặc biệt chú ý hướng học sinh đến khả năng tự học, tự nghiên cứu và
khả năng vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề thực tiễn đời sống có liên
quan.
3. Nội dung sáng kiến
3.1. Tiến trình thực hiện
3.1.1. Hướng dẫn tự học trước giờ học
- Hướng dẫn học sinh kĩ năng đọc tác phẩm:
Trong quá trình đọc, học sinh cần chú ý đến các yếu tố: nhân vật (ngoại hình, ngôn
ngữ, hành động, nội tâm, mối quan hệ với các nhân vật khác), cốt truyện, tình huống
truyện, kết cấu, chi tiết nghệ thuật đặc sắc và lời kể. Tuy nhiên, “Hai đứa trẻ” (Thạch
Lam) và “Chữ người tử tù” (Nguyễn Tuân) là những tác phẩm văn xuôi đặc trưng của
chủ nghĩa lãng mạn và thể hiện rõ nét phong cách sáng tác của hai nhà văn. Cho nên
ngoài những phương pháp tiếp cận chung vừa nêu ở trên, giáo viên cần lưu ý học sinh
một số vấn đề sau: