1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài.
Đối với các nước trên thế giới thì dạy học bằng phương pháp thí nghiệm đã được nghiên
cứu và ứng dụng từ rất lâu và khá phổ biến. Các nhà khoa học cũng như nhiều nhà giáo dục
nổi tiếng như Galile, I.A.Konmenxki…đều coi trọng giáo dục lí thuyết phải gắn liền với
giáo dục thực hành thí nghiệm, cần phải phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của người
học.
Ở Việt Nam giáo dục đang hướng tới giáo dục toàn diện về mọi mặt cho học sinh, trong
đó phát triển năng lực được xác định là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất. Học
sinh không những chỉ học những kiến thức cơ bản mà còn biết ứng dụng các kiến thức đó
vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Điều đó được quan tâm rõ rệt trong việc dạy học lí
thuyết kết hợp với dạy học thực hành thí nghiệm.
Sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm, vì vậy việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học
các bài sinh học là một biện pháp quan trọng nâng cao chất lượng dạy và học. Thí nghiệm
góp phần làm cho học sinh học tập một cách tích cực, gây hứng thú học tập cho HS, kiến
thức thu được chắc chắn và sâu sắc. Thí nghiệm còn giúp làm sáng tỏ lý thuyết, khơi dậy
tính tò mò khoa học cho HS, rèn luyện kỹ năng thực hành, nghiên cứu khoa học, giúp các
em có niềm tin vào khoa học, hình thành thói quen giải quyết vấn đề bằng khoa học. Với
đổi mới mục tiêu dạy học là chuyển từ dạy chú trọng đến truyền đạt nội dung sang đào tạo
năng lực, thì sử dụng thí nghiệm có cơ hội tốt trong việc rèn luyện kỹ năng tự học, tự nghiên
cứu, người học được rèn luyện từ khâu lập kế hoạch thực hiện, thu thập số liệu, xử lý và viết
báo cáo tổng kết, do vậy người học được đặt vào vị trí người nghiên cứu.
Đặc biệt, trong chương trình Sinh học 10 – Chương trình giáo dục phổ thông 2018,
nhất là phần Sinh học tế bào có rất nhiều thí nghiệm mới mà chương trình cũ 2006 không
có, thí nghiệm có thể dùng để dạy bài mới, ôn tập củng cố bài đã học hoặc dùng để kiểm tra
đánh giá kết quả. Các hoạt động TH-TN có thể được bố trí trong cả bài lí thuyết hoặc bài
thực hành với thời gian tiến hành khác nhau và nhằm những mục đích khác nhau.
Hiện nay, việc tổ chức và ứng dụng các hoạt động TH-TN trong dạy học nói chung và môn
Sinh học nói riêng ở các trường THPT rất được nhà trường và học sinh quan tâm. Tuy nhiên
việc sử dụng các thí nghiệm Sinh học vẫn còn rất hạn chế và chưa thực sự đem lại hiệu quả
trong quá trình dạy học. Thiếu trang thiết bị hoặc trang thiết bị không đảm bảo chất lượng
cùng với sự nhận thức chưa đúng đắn của GV đã làm cho việc sử dụng TN trong dạy học
Sinh học không thường xuyên. Những thí nghiệm tốn kém, phức tạp, mất nhiều thời gian
với năng lực sử dụng khai thác, tổ chức HS nhận thức TN của GV còn hạn chế khiến cho
hiệu quả sử dụng TN trong nhà trường phổ thông hiện nay chưa cao. Đặc biệt qua hai năm
đại dịch CoV-19 cả nước đều học online, vì vậy hoạt động thí nghiệm – thực hành không
được thực hiện, và hầu hết các tiết thực hành đều bị giảm tải, HS chỉ học lý thuyết suông
chứ không được vận dụng, do đó việc tiếp thu kiến thức cũng bị hạn chế, các em cũng không
có hoặc rất kém về kĩ năng thực hành các thí nghiệm Sinh học.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi đã quyết định chọn và thực hiện đề tài: “Phát triển
năng lực thực hành thí nghiệm cho học sinh trong dạy học phần Sinh học tế bào – sinh
