SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
TRƯỜNG PT DTNT C2-3 VĨNH PHÚC
=====***=====
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
Tên sáng kiến: Lập dự án dạy học phần 3- Sinh học 10: Sinh học vi sinh vật
nhằm hình thành năng lực tự học cho học sinh.
Tác giả sáng kiến: Vũ Thu Trang
* Mã sáng kiến: 04.56.02
NĂM HỌC: 2020 - 2021
1
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
TRƯỜNG THPT DTNT TỈNH VĨNH PHÚC
=====***=====
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
Tên sáng kiến: Lập dự án dạy học phần 3- Sinh học 10: Sinh học vi sinh vật
nhằm hình thành năng lực tự học cho học sinh.
Tác giả sáng kiến: Vũ Thu Trang
* Mã sáng kiến: 04.56.02
NĂM HỌC: 2020 - 2021
2
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu :
Trong bối cảnh xã hội đang vận động không ngừng đòi hỏi con người phải
chủ động, sáng tạo, có kiến thức, kỹ năng và năng lực tự học suốt đời. Theo Nghị
quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung Ương Đảng về việc đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Đảng ta chỉ rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo
là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình
giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm
chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường
kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”. “Đối với giáo dục phổ thông, tập
trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện
và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối
sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào
thực tiễn.”. Vì vậy, người thầy trong thời đại ngày nay phải biết lựa chọn những
phương pháp dạy học tích cực, đổi mới nhằm phát huy năng lực của người học, gắn
hoạt động học tập với đời sống thực tế trong xã hội.
Sử dụng phương pháp dạy học theo dự án trong nhà trường giúp học sinh
sử dụng những tư duy bậc cao trong bối cảnh thực tế, gắn liền lý thuyết và thực
hành, gắn nhà trường với xã hội. Trong quá trình dạy học Sinh học 10, thông qua
những dự án học tập, bằng các thao tác tư duy phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa
và khái quát hóa giúp các em tự lực chiếm lĩnh kiến thức, hình thành và rèn luyện
kĩ năng, kĩ xảo và tích cực phát huy năng lực tự học cho HS.
Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Lập dự án dạy học
phần 3- Sinh học 10: Sinh học vi sinh vật nhằm hình thành năng lực tự học
cho học sinh.”
2. Tên sáng kiến:
Lập dự án dạy học phần 3- Sinh học 10: Sinh học vi sinh vật nhằm hình thành
năng lực tự học cho học sinh.
3. Tác giả sáng kiến:
- Họ và tên: Vũ Thu Trang
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường PT DTNT C2-3 Tỉnh Vĩnh Phúc
- Số điện thoại: 039 848 7585 E_mail: vuthutrang.dtnt@vinhphuc.edu.vn
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến
Vũ Thu Trang – Trường THPT DTNT Tỉnh Vĩnh Phúc
3
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
5.1 Lĩnh vực có thể áp dụng sáng kiến: Sinh học 10
5.2 Vấn đề mà sáng kiến giải quyết:
- Nghiên cứu tổng quan, cơ sở lí luận về dạy học dự án, tự học và năng
lực tự học
- Điều tra thực trạng về sử dụng phương pháp dạy học theo dự án ở
trường THPT
- Phân tích cấu trúc nội dung phần Sinh học vi sinh vật - Sinh học 10 để
xác định các dự án cần thực hiện
- Xây dựng quy trình tổ chức dạy học theo dự án nhằm nâng cao năng lực
tự học cho HS
- Thực nghiệm sư phạm đánh giá hiệu quả của dạy học dự án đến phát
triển năng lực tự học của HS
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: 3/2020
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Về nội dung của sáng kiến:
LẬP DỰ ÁN DẠY HỌC PHẦN 3- SINH HỌC 10: SINH HỌC VI SINH
VẬT NHẰM HÌNH THÀNH NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH.
1. Cấu trúc nội dung chương trình sinh học 10
1.1. Cấu trúc nội dung chương trình sinh học phổ thông
Chương trình sinh học 10 được xây dựng trong mạch lí thuyết phát triển
đồng tâm khái niệm. Do đó có những khái niệm đã được tìm hiểu ở lớp 6, 7, 8, 9
lên lớp 10 lại được bổ sung dấu hiệu để hoàn thiện hơn, thậm chí nó còn được
phát triển tiếp lên lớp 11, 12.
Chương trình sinh học 10 được chia làm 3 phần:
Phần một – Giới thiệu chung về thế giới sống như một bức tranh tổng thể
khái quát hóa các đc điểm của thế giới sống.
Phần hai “Sinh học tế bào”, xem xt tế bào là đơn vị tổ chức cơ sở của
mọi sinh vật, phần này giúp HS nghiên cứu cấu trúc và chức năng của tế bào
làm bộc lộ những đc trưng sống cơ bản như: chuyển hóa vật chất và năng
lượng, sinh trưởng và phát triển, cảm ứng và sinh sản.
Phần ba “Sinh học vi sinh vật” , thông qua nghiên cứu hoạt động sống
của đối tượng VSV như một mốc tổ chức chuyển tiếp từ cấp độ tế bào lên cấp
độ cơ thể của sự sống. Những nội dung kiến thức thuộc phần Vi sinh vật trong
sách giáo khoa lớp 10 và mục tiêu dạy học phần này không quá đi sâu về cơ
chế hoạt động mà chủ yếu là ứng dụng các dạng hoạt động sống trong tự
4
nhiên, mang lại lợi ích cho con người và tìm hiểu nhóm VSV ảnh hưởng có
hại đến con người, từ đó giúp cho HS nhận thức hợp lí, hiểu được sự tồn tại
tự nhiên của thế giới sống và xác định được vai trò tự nhiên, vai trò xã hội
của con người. Nội dung học tập phần VSV lớp 10 chủ yếu đề cập đến sự tồn
tại của tế bào VSV ở cấp độ cơ thể, nó là cầu nối giữa tế bào với cơ thể đa
bào, là phần được ứng dụng rất nhiều trong thực tiễn cuộc sống như việc chế
biến thức ăn, nuôi cấy VSV có ích, nhận biết VSV có hại trên cơ thể người,
xác định nguồn gốc bệnh truyền nhiễm, các biện pháp phòng tránh. Đây là
những kiến thức không xa lạ với HS và HS có thể tiếp cận dễ dàng với các
nguồn tư liệu, hòa nhập được vào cuộc sống thực nên toàn bộ nội dung trong
phần 3 có thể xây dựng và tổ chức ạy học theo dự án.
1.2. Nội dung học tập có thể triển khai dạy học theo dự án
Tôi đề xuất một số nội dung có thể triển khai phương pháp DHTDA như sau:
Bảng 2.2. Nội dung học tập có thể triển khai dạy học theo dự án
Phần 3. Sinh
học vi sinh vật
Chương 1. Chuyển hóa
vật chất và năng lượng
của vi sinh vật
- Xác định hệ vi sinh vật khoang
miệng
- Nuôi cấy VSV để tạo thành
sản phẩm ứng dụng của kĩ thuật
lên men
- Sản xuất các sản phẩm lên men
Chương 2. Sinh trưởng và
sinh sản của
Chương 3. Virut và các
bệnh truyền nhiễm
2. Tổ chức dạy học theo dự án
2.1. Các giai đoạn dạy học theo dự án
Giai đoạn chuẩn bị của giáo viên: Chuẩn bị hồ sơ bài dạy
Bước 1: Xác định các chủ đề và mục tiêu của dự án: Phân tích mục
tiêu, cấu trúc nội dung chương trình môn học để tìm ra nội dung có các hoạt
động thí nghiệm và liên hệ thực tế → Xác định chủ đề của dự án.
- Mục tiêu của dự án: gắn liền với mục tiêu cần đạt được của môn học về
các chuẩn nội dung kiến thức, kỹ năng nhất là tư duy bậc cao cần đạt được, lựa
chọn các dự án hướng tới sự kết nối lý thuyết với thực hành, thí nghiệm, liên hệ
với thực tế đời sống.
Bước 2. Thiết lập bộ câu hỏi khung:
Bộ câu hỏi khung là bộ câu hỏi giúp định hướng xuyên suốt dự án, phát
triển tư duy ở các cấp độ. Bộ câu hỏi là những câu hỏi mở khuyến khích HS suy
nghĩ sâu để tìm câu trả lời, từ đó tạo hứng thú học tập cho các em. Bộ câu hỏi