1
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt
Nội dung chữ viết tắt
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
TN
Thực nghiệm
ĐC
Đối chứng
NXB
Nhà xuất bản
SGK
Sách giáo khoa
PPDH
Phương pháp dạy học
GDNN - GDTX
Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên
2
BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. LỜI GIỚI THIỆU
Xuất phát từ sự phát triển nhanh chóng của khoa học, kĩ thuật và công nghệ,
tri thức của loài người đang gia tăng như vũ bão. Cùng với sự phát triển không
ngừng của các phương tiện thông tin, trình độ ứng dụng công nghệ thông tin và
lượng thông tin ngày càng nhiều và đa dạng là cơ hội để cho các cá nhân dễ dàng
tiếp cận các nguồn thông tin một cách nhanh nhất và cập nhật nhất. Trước hiện
trạng này yêu cầu người giáo viên phải xem lại chức năng truyền thống của mình
là truyền đạt kiến thức, đặc biệt là những kiến thức của từng môn khoa học riêng
rẽ. Giáo viên phải có các phương pháp dạy học tích hợp các chuyên ngành khoa
học, dạy cho học sinh cách thu thập, chọn lọc, xử lí các thông tin, đặc biệt là khả
năng vận dụng các kiến thức tìm hiểu được trên lớp để giải quyết các tình huống
trong đời sống thực tế.
Theo hướng dạy học tích hợp, nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á, đã
đưa vào trường phổ thông các môn học/lĩnh vực như khoa học tự nhiên, khoa học
xã hội và nhân văn. Các công trình nghiên cứu ở trong nước cho thấy, hoạt động
dạy học tích hợp ở môn khoa học cũng đóng góp hình thành năng lực tìm hiểu
khoa học từ đó giúp học sinh vận dụng để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn;
dạy học tích hợp chính là phương thức phát triển năng lực của học sinh. Thực tiễn
hoạt động dạy học trong và ngoài nước cho thấy việc dạy học tích hợp sẽ giúp cho
học sinh hình thành các năng lực trong đó có năng lực vận dụng kiến thức để xử
lý các vấn đề nhất là vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Các vấn đề trong thực tiễn
không chỉ liên quan tới một phạm trù kiến thức cơ bản mà thường liên quan tới
rất nhiều các lĩnh vực khác nhau đòi hỏi người học phải viết vận dụng, tổng hợp
các tri thức đã học được.
Như vậy có thể hiểu là giáo dục phổ thông phải giúp học sinh có cái nhìn
về thế giới trong tính chỉnh thể vốn có của nó, không bị tách rời thành từng môn,
từng lĩnh vực. Do đó, nếu giáo dục tổ chức tốt dạy học tích hợp (như việc xây
dựng chương trình, biên soạn sách giáo khoa theo định hướng tích hợp cho đến
3
việc tổ chức dạy học tích hợp) thì sẽ hình thành và phát triển năng lực cao nhất
của người học: năng lực vận dụng kiến thức đặc biệt là vận dụng kiến thức trong
nhà trường vào thực tiễn cuộc sống.
Khoa học Sinh học là một môn học giúp học sinh có những hiểu biết khoa
học về thế giới sống, kể cả con người trong mối quan hệ với môi trường, có tác
dụng tích cực trong việc giáo dục thế giới quan, nhân sinh quan nhằm nâng cao
hiểu biết từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống, vì vậy môn Sinh học trong trường
phổ thông có khả năng tích hợp rất nhiều nội dung trong dạy học, trong đó việc
tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường là một vấn đề quan trọng trong hoạt động
dạy học.
Ngày nay hiện tượng mất cân bằng sinh thái, cạn kiệt các nguồn tài nguyên
và ô nhiễm môi trường đang diễn ra rất đáng báo động và gây ảnh hưởng nghiêm
trọng tới chất lượng cuộc sống. Có rất nhiều nguyên nhân làm ô nhiễm môi trường
nhưng hiện nay đã được xác định được nguyên nhân chủ yếu là do các tác động
của con người như: các phong tục tập quán của người dân như đốt nương làm rẫy,
canh tác, chặt phá rừng, sản xuất công, nông nghiệp, giao thông vận tải, sinh hoạt,
dân số tăng nhanh, săn bắt động vật hoang dã, tình trạng khai thác tài nguyên
khoáng sản bừa bãi… đã ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống trên Trái Đất
gây mất cân bằng sinh thái, tài nguyên thiên nhiên ngày một cạn kiệt, ô nhiễm
môi trường ngày càng trở nên trầm trọng đe doạ chất lượng cuộc sống, sức khoẻ
của con người; khí hậu toàn cầu đang thay đổi, hạn hán, lũ lụt, lỗ thủng tầng ôzôn,
mất cân bằng sinh thái, làm tan băng, ... ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của
xã hội.
Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường là một vấn đề cấp bách có tính toàn
cầu và là vấn đề có tính khoa học, tính xã hội sâu sắc. Đặc biệt vấn đề này rất cần
thiết cho các em học sinh - những chủ nhân tương lai của đất nước. Làm thế nào
để hình thành cho các em ý thức bảo vệ môi trường và thói quen sống vì một môi
trường xanh - sạch - đẹp.
Là giáo viên, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho các em học sinh
- những chủ nhân tương lai của đất nước qua các tiết dạy là một yêu cầu không
4
thể thiếu trong quá trình dạy học. Vậy phải giáo dục như thế nào mới có hệ thống
và hiệu quả. Từ đó, tôi đã lựa chọn sáng kiến kinh nghiệm: “Thiết kế mô hình
tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy môn Sinh học lớp 10”.
2. TÊN SÁNG KIẾN
Thiết kế mô hình tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy môn
Sinh học lớp 10.
3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
- Họ và tên: Nguyễn Thị Dung.
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc
- Số điện thoại: 0374 690 356.
Email: nguyenthidung.gvtamdao2@vinhphuc.edu.vn
4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN
- Tác giả: Nguyễn Thị Dung
- Sự hỗ trợ của Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc về cơ sở vật chất - kỹ
thuật trong quá trình viết và thực nghiệm sáng kiến kinh nghiệm.
5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
Môn: Sinh học lớp 10
6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ
Học kì I năm học 2021-2022
7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN
7.1. Về nội dung của sáng kiến
7.1.1. Xác định cơ sở lí luận và thực trạng của vấn đề nghiên cứu
a. Xác định cơ sở lí luận về dạy học tích hợp
* Khái niệm dạy học tích hợp
Dạy học tích hợp có thể hiểu đó là một quan điểm dạy học nhằm hình thành
và phát triển ở học sinh những năng lực cần thiết trong đó có năng lực vận dụng
kiến thức để giải quyết có hiệu quả các tình huống thực tiễn. Điều đó cũng có
nghĩa là để đảm bảo cho mỗi học sinh biết vận dụng kiến thức được học trong nhà
trường vào các hoàn cảnh bất ngờ, khó khăn và mới lạ; từ đó trở thành một người
con người Việt Nam có trách nhiệm, một người lao động có năng lực.
5
Dạy học tích hợp đòi hỏi hoạt động học tập ở các nhà trường phải được gắn
với các tình huống của thực tế cuộc sống sau này mà học sinh có thể phải đối mặt
và chính điều đó sẽ giúp ích cho học sinh trong cuộc sống tương lai. Tóm lại, nhờ
dạy học tích hợp sẽ góp phần phát huy tối đa sự trưởng thành và phát triển cá nhân
mỗi học sinh, giúp các em học sinh thực hiện tốt vai trò người công dân, người
lao động tương lai.
* Đặc trưng của dạy học tích hợp
- Những kiến thức, kỹ năng khác nhau phải được thiết lập các mối quan hệ
theo một logic nhất định để thực hiện một hoạt động phức hợp.
- Cần chú ý cho học sinh thực hiện được các hoạt động thiết thực trong các
tình huống học tập, đời sống hàng ngày khi lựa chọn các kiến thức, thông tin.
- Giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức, thông tin riêng biệt mà cần rèn
luyện ở học sinh năng lực tìm kiếm, quản lý, tổ chức sử dụng kiến thức để giải
quyết vấn đề trong tình huống thực tiễn.
- Khắc phục được thói quen truyền đạt và tiếp thu kiến thức, kỹ năng đơn
lẻ. Do đó, dạy học tích hợp là phương pháp giảm tải kiến thức không thực sự có
ý nghĩa sử dụng, để có điều kiện tăng cường các kiến thức có ích. Để lựa chọn nội
dung kiến thức đưa vào chương trình các môn học đầu tiên phải xác định được
kiến thức nào là cần thiết và có thể làm cho học sinh biết huy động vào các tình
huống thực tiễn. Năng lực được biểu hiện là biết sử dụng các nội dung và các kỹ
năng trong một tình huống có ý nghĩa, chứ không ở tiếp thu lượng tri thức đơn lẻ.
* Tổ chức dạy học tích hợp
- Bài dạy học tích hợp:
Bài dạy tích hợp có khả năng hình thành nơi người học cả kiến thức, kỹ năng,
thái độ cần thiết để giải quyết một công việc hoặc một phần công việc cụ thể, từ
đó hình thành năng lực thực hiện hoạt động nghề nghiệp.
Khi xây dựng bài dạy theo quan điểm tích hợp, người giáo viên không chỉ
chú trọng nội dung kiến thức tích hợp mà còn phải thiết kế một chuỗi các hoạt
động, thao tác tương ứng nhằm dẫn dắt, tổ chức người học tiến hành thực hiện để
hình thành các năng lực. Bài dạy học tích hợp phải là một giờ học trong đó có các
