SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
XÂY DỰNG THÍ NGHIỆM SỬ DỤNG
TRONG GIẢNG DẠY CHƯƠNG CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG
CỦA VẬT RẮN – VẬT LÝ 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
MÔN: VẬT LÍ
Năm học
2021-2022
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG PT HERMAN GMEINER VINH
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
XÂY DỰNG THÍ NGHIỆM SỬ DỤNG
TRONG GIẢNG DẠY CHƯƠNG CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG
CỦA VẬT RẮN – VẬT LÝ 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
MÔN: VẬT LÍ
TÁC GIẢ: NGUYỄN THỊ NGỌC MAI
TỔ: LÝ – HÓA - SINH
Năm học
2021-2022
MỤC LỤC
PHẦN 1.MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
1.1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 1
1.2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 1
1.3. Phạm vi của đề tài .............................................................................................. 1
1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................... 1
1.5.Tính mới của đề tài .............................................................................................. 1
PHẦN 2.NỘI DUNG ............................................................................................... 2
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM
TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ .................................................................................. 2
1.1. Cơ sở lí luận. ...................................................................................................... 2
1.1.1. Khái niệm thí nghiệm và thí nghiệm tự tạo trong Vật lí. ................................ 2
1.1.2. Đặc điểm của thí nghiệm trong dạy học Vật lí. .............................................. 2
1.1.3. Vai trò của thí nghiệm trong dạy học Vật lí ở trƣờng Trung học phổ thông. ........ 2
1.1.4. Các loại thí nghiệm trong dạy học Vật lí ở trƣờng Trung học phổ thông. ................ 3
1.1.5. Các yêu cầu khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học Vật lí ở trƣờng Trung học
phổ thông. .................................................................................................................. 4
1. 2. Cơ sở thực tiễn .................................................................................................. 4
1.2.1. Ƣu điểm của thí nghiệm tự tạo. ....................................................................... 4
1.2.2. Vai trò của thí nghiệm tự tạo trong dạy học Vật lí ở trƣờng Trung học phổ
thông. ......................................................................................................................... 5
1.2.3. Yêu cầu khi xây dựng và sử dụng thí nghiệm đơn giản trong dạy học Vật lí ở
trƣờng Trung học phổ thông. .................................................................................... 6
CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG THÍ NGHIỆM SỬ DỤNG TRONG GIẢNG DẠY
CHƢƠNG CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG CỦA VẬT RẮN – VẬT LÝ 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................................................................................. 7
2.1. Xây dựng thí nghiệm trong dạy học chƣơng “Cân bằng và chuyển động của vật
rắn”, Vật lí 10 trung học phổ thông ............................................................................ 7
2.1.1. Thí nghiệm 1: Cân bằng của một vật chịu tác dụng của hai lực ..................... 7
2.1.2. Thí nghiệm 2: Xác định trọng tâm của một vật. ............................................. 7
2.1.3. Thí nghiệm 3: Cân bằng của một vật có trục quay cố định. Momen lực ........ 8
2.1.4. Thí nghiệm 4: Các dạng cân bằng. ................................................................ 10
2.1.5. Thí nghiệm 5: Cân bằng của một vật có mặt chân đế. .................................. 10
2.2. Sử dụng thí nghiệm trong dạy học chƣơng “Cân bằng và chuyển động của vật
rắn”, Vật lí 10 trung học phổ thông .......................................................................... 11
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM .............................................................................. 26
3.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm ...................................................... 26
3.2. Đối tƣợng và phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ........................................... 26
3.2.1. Đối tƣợng....................................................................................................... 26
3.2.2. Phƣơng pháp thực nghiệm. ........................................................................... 26
3.3. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm ....................................................................... 27
3.4. Diễn biến thực nghiệm sƣ phạm ...................................................................... 27
3.5. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm .......................................................................... 28
3.5.1. Xử lí kết quả thực nghiệm sƣ phạm. ............................................................. 28
3.5.2. Phân tích các tham số thống kê đặc trƣng. .................................................... 29
3.5.3. Nhận xét. ....................................................................................................... 30
PHẦN 3. KẾT LUẬN. ........................................................................................... 32
1.1. Đóng góp của đề tài .......................................................................................... 32
1.1.1. Về mặt lý luận. .............................................................................................. 32
1.1.2. Về mặt thực tiễn. ........................................................................................... 32
1.2. Một số kiến nghị, đề xuất ................................................................................. 32
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 33
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 34
1
PHẦN 1.MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Vật lí là môn học khoa học cơ bản, là cơ sở chung của khoa học và công
nghệ. Trong Vật lí, các hiện tƣợng của tự nhiên đƣợc nghiên cứu bằng phƣơng
pháp luận chính xác nhất dựa trên nền tảng của thực nghiệm và toán học. Để có tƣ
duy khoa học tốt môn Vật lí, cần nhiều yếu tố kết hợp giữa lí thuyết và thực hành.
Bên cạnh đó, xu hƣớng tập trung nghiên cứu thí nghiệm đơn giản, thí nghiệm
tự tạo cũng đƣợc quan tâm từ lâu. Hiện nay, rất nhiều Sở Giáo dục Đào tạo ở các
tỉnh quan tâm đến việc tự chế tạo thí nghiệm sử dụng trong quá trình dạy học môn
Vật lí thông qua việc tổ chức các hội thi thƣờng niên về thiết kế đồ dùng học tập.
Việc làm này đã khuyến khích các giáo viên tích cực nỗ lực nâng cao hiệu quả dạy
học. Vật lí là môn khoa học thực nghiệm, do đó hầu hết các kiến thức vật lí đều
đƣợc rút ra từ những quan sát và thực nghiệm.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học vật lí ở
trƣờng phổ thông gặp khá nhiều khó khăn, do nhiều nguyên nhân gây nên. Để có
thể khắc phục một phần những khó khăn đang gặp phải, rất nhiều giáo viên đã tâm
huyết nâng cao chất lƣợng dạy học bằng cách sử dụng các thí nghiệm tự tạo vào
dạy học vật lí.
Do đó tôi chọn đề tài “ Xây dựng thí nghiệm sử dụng trong giảng dạy
chƣơng Cân bằng và chuyển động của vật rắn - Vật lí 10 Trung học phổ thông”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Thiết kế, chế tạo các thí nghiệm đơn giản và đề xuất tiến trình sử dụng chúng
theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực nhận thức cho học sinh, nhằm góp phần nâng cao
chất lƣợng dạy học chƣơng “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” Vật lí 10 Trung
học phổ thông.
1.3. Phạm vi của đề tài
Xây dựng và sử dụng thí nghiệm trong dạy học Vật lí chƣơng III “Cân bằng và
chuyển động của vật rắn”, Vật lí lớp 10 ở trƣờng Trung học phổ thông.
1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lí luận và thực tiễn, khảo sát thực tế nhằm đánh giá sơ bộ tình
hình dạy và học thí nghiệm chƣơng “Cân bằng và chuyển động của vật rắn”, Vật lí
10 ở trƣờng Trung học phổ thông
- Phân tích, thống kê, tổng hợp dựa trên cơ sở kết quả nghiên cứu. Tiến hành
thực nghiệm sƣ phạm theo kế hoạch. Phân tích kết quả thực nghiệm sƣ phạm và đối
chiếu với mục đích đã đề ra.
1.5.Tính mới của đề tài
Đề tài đƣa ra đƣợc một số tiến trình dạy học theo quy trình thiết kế, chế tạo và sử
dụng thí nghiệm trong dạy học chƣơng “Cân bằng và chuyển động của vật rắn”, Vật lí
10 ở trƣờng Trung học phổ thông nhằm nâng cao hiệu của và chất lƣợng dạy học.
