Lộ trình dạy học kĩ năng nói và nghe trong CT GDPT 2018 có sự rành rọt, nhất
quán, liên tục cả ba cấp học. Dạy học nói và nghe không chỉ phát triển năng lực hợp tác,
giao tiếp mà còn giáo dục phẩm chất, nhân cách cho HS. Vì vậy, để đạt được hiệu quả
đầu ra thành công, CT GDPT 2018 cũng yêu cầu người dạy cần có phương pháp dạy
nói và nghe chính xác, tiến bộ, tích cực. Tuy nhiên, thời gian thực hiện SGK trong
chương trình GDPT 2018 chỉ mới đi qua được gần 1 năm. Đây là khoảng thời gian GV
phải bồi dưỡng và suy tư rất nhiều để có thể tìm ra được con đường phù hợp, lựa chọn
được những phương pháp dạy học tích cực, hiệu quả trong dạy học.
Từ lâu, phương pháp thảo luận nhóm được coi là một phương pháp hữu hiệu
trong việc dạy và học. Các công trình nghiên cứu về thảo luận nhóm cũng đã được công
bố vào cuối thập niên 1990 và đem ra áp dụng tại các trường sư phạm từ những năm
2000. Tại các trường THPT, phương pháp này được giới thiệu và bồi dưỡng kể từ năm
2006 - 2007. Phương pháp thảo luận nhóm được nhiều GV lựa chọn sử dụng trong dạy
học Ngữ văn. Tuy nhiên, để có thể sử dụng linh hoạt phương pháp thảo luận nhóm vào
trong các tiết dạy học nói và nghe vẫn còn đang là một lời ngỏ. Đặc biệt, để đáp ứng
được những yêu cầu trong chương trình GDPT mới lại càng nan giải hơn.
2.1.2. Ưu điểm, nhược điểm và những tồn tại cần khắc phục
2.1.2.1. Ưu điểm
Trong các tiết dạy học nói và nghe, GV sử dụng lồng ghép nhiều PPDH tích cực
trong đó phải kể đến PP thảo luận nhóm. Thay vì cho HS chỉ đứng lên trả lời câu hỏi
theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn trong SGK thì HS có cơ hội trao đổi, chia sẻ, trình bày
ý kiến của mình với các bạn cùng nhóm, đề xuất các ý tưởng và sửa lỗi cho nhau. Nhờ
vào phương pháp này, người học tiếp cận với lượng thông tin lớn, đa dạng, phong phú
từ nhiều nguồn, nhiều góc độ khác nhau. Bên cạnh đó, HS còn biết sử dụng linh hoạt
các giác quan, tăng khả năng tư duy nhanh nhạy. Đặc biệt còn kích thích sự hứng thú,
tăng sự tập trung trong giờ học, nâng cao khả năng giao tiếp và phối hợp với các bạn
trong nhóm.
2.1.2.2. Nhược điểm cần khắc phục
Phương pháp thảo luận nhóm được coi là một phương pháp hữu hiệu trong dạy
học nói và nghe. Tuy nhiên, trong quá trình dạy và học GV không biết cách xây dựng
các hoạt động phù hợp với nội dung bài học sẽ rất dễ dẫn đến tình trạng không đáp ứng
được mục tiêu bài học. Thực trạng dạy học nói và nghe theo định hướng phát triển năng
lực, phẩm chất, rèn luyện 4 kĩ năng đọc, viết, nói và nghe của CT GDPT 2018 bước đầu
biểu hiện một số điểm bất cập, sự lúng túng, bỡ ngỡ của cả GV lẫn HS khi thay đổi toàn
diện quan niệm, tư duy giáo dục và phương pháp, hình thức hiện thực hóa nó. Thói quen
tương tác một chiều giữa thầy cô và HS đã tồn tại hàng chục năm nên không dễ dàng
thay đổi linh hoạt và có hiệu quả ngay tức thì. Ngay lập tức chuyển HS thành đối tượng
trung tâm của lớp học khiến các em bị choáng ngợp và chưa thực sự thực hiện các nhiệm
vụ tốt nhằm đạt được các yêu cầu cần đạt của tiết nói và nghe.
Hay GV dạy học chưa đo lường được mức độ nhận thức, năng lực ban đầu của
HS nên đưa ra các yêu cầu cần đạt quá cao. Sự thiếu tương tác giữa HS với nhau trong
dạy học trước đây cũng đặt HS vào thế khó khi đột nhiên phải làm quen với việc rèn
luyện các kĩ năng diễn thuyết, đối thoại, tranh luận, thuyết phục, dành sự tập trung cao
độ trong nói và nghe, thậm chí phải kết hợp linh hoạt, nhuần nhuyễn cả 4 kĩ năng đọc,
viết, nói và nghe để thực hiện các nhiệm vụ học tập hiệu quả.
Thực trạng dễ dàng nhận thấy nhất khi GV triển khai cho HS thực hành kĩ năng
nói và nghe là hầu hết HS đều thiếu sự năng động, chủ động, tự tin trong giao tiếp, nhiều
biểu hiện của tính cách rụt rè, nhút nhát, ít tự học thêm kiến thức và vận dụng kiến thức
