ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN THANH TRÌ
TRƯỜNG TIỂU HỌC VĨNH QUỲNH
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP TRONG CHỈ ĐẠO
DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 2
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018
Lĩnh vực : Quản lý
Cấp học : Tiểu học
Tên tác giả: Phạm Thị Thanh Xuân
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Vĩnh Quỳnh
Chức vụ: Phó Hiệu trưởng
NĂM HỌC 2021 - 2022
2
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài:
Đất nước ta đang trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa cùng sự phát
triển không ngừng của thời đại công nghệ 4.0. Cùng với sự phát triển đó, nhiệm
vụ của giáo dục là phải đào tạo những con người có đủ đức, đủ tài, có khả năng
thích ứng cao, biết đưa tri thức vào phục vụ cuộc sống. Muốn vậy cần phải có sự
đổi mới trong giáo dục. Việc đổi mới trong giáo dục được tiến hành đồng bộ cả
về chương trình, sách giáo khoa, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy
học, cách đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng như công tác quản lí, chỉ
đạo ở các cấp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Quá trình đổi mới
này đang được tiến hành từng bước để mang lại những hiệu quả thiết thực qua
việc triển khai thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Trong chương trình Tiểu học, mỗi môn học có một vị trí và vai trò khác
nhau. Môn Tự nhiên và Xã hội (TN&XH) cùng với các môn học khác góp phần
hình thành và phát triển toàn diện nhân cách cho học sinh. Môn TN&XH cấp
Tiểu học có vai trò quan trọng trong quá trình phát triển năng lực tư duy và nhận
thức của học sinh; nó góp phần hình thành và phát triển các phẩm chất chung
của học sinh như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm. Để
phát triển toàn diện hệ thống phẩm chất, năng lực này cho học sinh Tiểu học đòi
hỏi người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học tới cách kiểm tra, đánh
giá học sinh theo hướng tiếp cận năng lực. Đổi mới cách đánh giá theo hướng
đánh giá quá trình học tập với hình thức quan sát, qua bảng hỏi, qua các tình
huống thực tế… để hướng tới dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
Đặc biệt trong 2 năm qua đại dịch covid 19 vẫn đang diễn biến phức tạp,
ngành giáo dục cùng toàn xã hội đã phải chịu ảnh hưởng lớn. Để đáp ứng yêu
cầu công tác dạy học đã có rất nhiều hình thức dạy học được triển khai thực hiện
và áp dụng. Trong đó dạy học trực tuyến là một giải pháp phù hợp. Nhà trường,
giáo viên, học sinh và phụ huynh cần từng bước khắc phục khó khăn, thích ứng
với hình thức học tập này. Vậy làm thế nào để có chất lượng dạy học hiệu quả
đối với môn TNXH lớp 2? Điều đó thôi thúc tôi trăn trở tìm hiểu, nghiên cứu
thực hiện và viết sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp trong chỉ đạo dạy
học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2- theo chương trình giáo dục phổ thông
2018 ”.
3
2. Mục đích nghiên cứu đề tài:
- Góp phần đổi mới chỉ đạo phương pháp, hình thức dạy học trực tiếp và
trực tuyến môn TN&XH lớp 2 theo CTGDPT 2018.
- Nhằm phát triển năng lực nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và sáng
tạo của học sinh trong hoạt động học.
- Hình thành và rèn luyện khả năng quan sát, tìm tòi, tư duy logic; biết
phát hiện kiến thức từ thực tiễn đời sống và ngược lại.
- Giúp học sinh có hứng thú và học tốt môn TN&XH cho HS để các em
có thể học tập tốt các môn học khác.
3. Đối tượng nghiên cứu và khảo sát thực nghiệm:
- Một số biện pháp trong chỉ đạo dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2-
theo chương trình giáo dục phổ thông 2018;
- Giáo viên và học sinh khối 2 của trường Tiểu học Vĩnh Quỳnh.
4. Phương pháp nghiên cứu:
Ngoài việc học hỏi đồng nghiệp, tôi sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu lí luận.
- Phương pháp nghiên cứu sách và tài liệu tham khảo
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp thực nghiệm
- Phương pháp thống kê, đối chiếu, so sánh.
5. Tài liệu nghiên cứu:
- Sách giáo khoa - sách giáo viên TN&XH lớp 2- Bộ Kết nối tri thức với
cuộc sống- NXB Giáo dục Việt Nam;
- Sách Phương pháp dạy học môn TNXH - NXB Đại học sư phạm Hà Nội;
- Tài liệu Hướng dẫn giáo viên môn TN&XH lớp 1, 2, 3 - NXB Giáo dục Việt Nam;
- Tài liệu Dạy học phát triển năng lực học sinh môn Tự nhiên và Xã hội -
NXB Đại học sư phạm;
- Công văn 2345/BGD&ĐT- GDTH ngày 07/6/2021 của Bộ giáo dục và đào tạo.
6. Phạm vi nghiên cứu – Thời gian nghiên cứu:
- Phạm vi nghiên cứu: Quá trình chỉ đạo và dạy học môn Tự nhiên và Xã
hội lớp 2 trường Tiểu học Vĩnh Quỳnh ở
- Kế hoạch nghiên cứu: Tháng 9/2021 đến tháng 3/2022.
4
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lí luận
1.1. Mục tiêu, nhiệm vụ của môn Tự nhiên và Xã hội ở Tiểu học:
Mục tiêu chương trình môn Tự nhiên và Xã hội góp phần hình thành, phát
triển ở học sinh tình yêu con người, thiên nhiên; đức tính chăm chỉ, ý thức bảo
vệ sức khỏe của bản thân, gia đình, cộng đồng; ý thức tiết kiệm, giữ gìn, bảo vệ
tài sản; tinh thần trách nhiệm với môi trường sống; các năng lực chung và năng
lực khoa học.
Môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 có nhiệm vụ giúp học sinh có một số kiến
thức cơ bản, ban đầu về: con người và sức khỏe ( cơ thể người, cách giữ vệ sinh
cơ thể và cách phòng tránh bệnh tật, tai nạn); một số sự vật, hiện tượng đơn giản
trong tự nhiên và xã hội; bước đầu hình thành và phát triển những kĩ năng: tự
chăm sóc bản thân, ứng xử hợp lý trong đời sống để phòng chống một số bệnh
tật và tai nạn; quan sát, nhận xét, nêu thắc mắc, đặt câu hỏi, biết cách diễn đạt
những hiểu biết của mình về các sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên và
xã hội. Từ đó vận dụng các tri thức đã học vào thực tiễn cuộc sống để có những
hành động, việc làm bảo vệ môi trường và xã hội của loài người. Môn TN &XH
còn khơi dậy và bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước; hình thành thái độ
đúng đắn đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và môi trường sống, khuyến
khích tính ham hiểu biết tự nhiên và xã hội của học sinh.
Như vậy môn TN&XH có một vai trò quan trọng trong quá trình phát triển
năng lực tư duy và nhận thức của học sinh Tiểu học.
1.2. Đáp ứng yêu cầu về đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học
Theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học, việc học tập của học sinh
phải dựa trên các hoạt động học tập tích cực, chủ động và sáng tạo, hướng tới sự
phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Thay cho việc dạy học "áp đặt"
những kiến thức sẵn có bằng cách dạy cho học sinh tự học, tự khám phá để
chiếm lĩnh kiến thức, kết hợp với việc sử dụng linh hoạt các hình thức tổ chức
dạy học.
- Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ
động và sáng tạo của học sinh, nhằm tăng cường hoạt động cá nhân phối hợp với
hoạt động giao lưu để hình thành, rèn luyện và vận dụng kiến thức trong thực
tiễn đời sống. Việc đổi mới phương pháp, nội dung dạy học nhằm gây hứng thú
trong học tập để các em có thể học tập tốt được tất cả các môn học.
5
- Học sinh là chủ thể nhận thức nên khi giảng dạy giáo viên cần tích cực đổi
mới phương pháp, hình thức dạy học cho phù hợp với đặc điểm nhận thức của
lứa tuổi Tiểu học; tạo hứng thú cho học sinh phát triển ghi nhớ các kiến thức từ
tất cả các giác quan. Vì thế, người giáo viên cần thay đổi hình thức tổ chức các
hoạt động làm phong phú quá trình học tập, tăng cường khả năng quan sát, tri
giác của học sinh để giúp các em chủ động tiếp thu kiến thức, hứng thú học tập.
1.3. Đặc điểm và yêu cầu dạy học phát triển năng lực môn Tự nhiên và Xã hội
Cùng với các môn học khác và hoạt động giáo dục ở cấp Tiểu học, môn
TN&XH góp phần hình thành và phát triển các phẩm chất chủ yếu đã được quy
định trong chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể.
* Dạy học phát triển năng lực thông qua dạy học môn TN&XH có đặc
điểm hình thành cho học sinh những phẩm chất chung là: yêu nước, nhân ái,
chăm chỉ, trung thực,trách nhiệm; đồng thời phát triển các năng lực chung như:
năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác,
năng lực giao tiếp…
* Những yêu cầu cụ thể trong dạy học phát triển năng lực môn Tự nhiên
và Xã hội đó là:
- Năng lực tự học: Trong dạy học giáo viên cần đưa ra các nhiệm vụ học
tập với hệ thống các yêu cầu, câu hỏi hợp lý, giúp học sinh tích cực tự chiếm
lĩnh kiến thức, giúp phát triển khả năng tự học của các em( Ví dụ: Yêu cầu học
sinh đọc tài liệu với những câu hỏi định hướng, ghi lại thông tin, yêu cầu tự
nhận xét, đánh giá về việc học, hướng dẫn khai thác các nguồn tư liệu bổ trợ…)
- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Năng lực giải quyết vấn đề và
sáng tạo được phát triển qua các hoạt động xây dựng kiến thức mới , luyện tập,
vận dụng vào các tình huống thực tiễn. Để phát triển năng lực này cần chú ý đưa
các câu hỏi, bài tập, tình huống có nội dung thực tiễn, tạo điều kiện cho học sinh
vận dụng phối hợp kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tế cuộc sống, đặt ra các
câu hỏi mở, bài tập có nhiều cách giải, nhiệm vụ đòi hỏi sự sáng tạo; đồng thời
có câu hỏi phân hóa cho các nhóm đối tượng.
- Năng lực giao tiếp: Năng lực giao tiếp được phát triển qua các hoạt động
học tập trong đó học sinh cần đọc, nghe, thu thập thông tin, bước đầu ghi lại
hoặc đánh dấu vào phiếu quan sát, trình bày thông tin.
- Năng lực hợp tác: Để phát triển năng lực hợp tác trong dạy học, giáo viên
cần đưa ra các hoạt động, trong đó có các nhiệm vụ đòi hỏi sự hợp tác giữa các
học sinh để từ đó yêu cầu học sinh trao đổi, nhận xét, góp ý cho ý kiến của bạn.
2. Cơ sở thực tiễn: Thực trạng của việc dạy và học môn Tự nhiên và
Xã hội ở nhà trường.
