1
C
ỘNG HO
À XÃ H
ỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Đ
ộc lập
-
T
ự do
-
H
ạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng Sáng kiến tỉnh Ninh Bình.
Chúng tôi:
TT Họ tên
Ngày
tháng
năm sinh
Nơi
công tác
Chức
danh
Trình
độ
chuyên
môn
Tỉ lệ %
đóng
góp vào
việc tạo
ra sáng
kiến
1 Bùi Thị Thuận 17/1/1990 Trường Tiểu học
Lý Tự Trọng
Giáo
viên Đại học 40
2 Nguyễn Thị Nhung 20/3/1964 Trường Tiểu học
Lý Tự Trọng
Hiệu
trưởng
Đại học
30
3 Đoàn Thị Thu 20/10/1971
Trường Tiểu học
Lý Tự Trọng
Giáo
viên
Cao
đẳng 30
Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến:
“Ứng dụng công nghệ thông tin theo hướng sử dụng “ lược đồ
động” và vận dụng các trò chơi học tập thiết kế trên powerpoint trong
dạy môn Địa lí lớp 5 trường tiểu học Lý Tự trọng”
LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN: Giáo dục.
THỜI GIAN ÁP DỤNG: 02 năm học: 2016-2017, 2017-2018.
MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN
1. Nội dung của giải pháp
Môn Địa lí là một môn học bắt buộc được dạy trong chương trình lớp
5, môn học được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển từ môn Tự nhiên
và Xã hội lớp 1,2,3 và cũng là cơ sở để học Địa lí cấp Trung học cơ sở, đồng
thời góp phần đặt nền móng ban đầu cho việc giáo dục về khoa học, xã hội ở
cấp trên.Theo đó, mục tiêu của môn Địa lí là hình thành cho học sinh một số
khái niệm, mối quan hệ địa lí đơn giản và bước đầuhình thành, rèn luyện một
số kĩ năng như quan sát các sự vật, hiện tượng, thu thập, tìm kiếm tư liệu, sử
2
dụng biểu đồ, lược đồ, quả địa cầu, vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn
cuộc sống. Qua đó, góp phần bồi dưỡng phát triển nhân cách học sinh như
ham học hỏi, ham hiểu biết về thế giới xung quanh; yêu thiên nhiên, quê
hương, con người, đất nước, cái đẹp, có ý thức và hành động bảo vệ thiên
nhiên và các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể; làm cho các em ham thích,
hứng thú với môn Địa lí. Để đạt được những mục tiêu trên, dạy học môn Địa
lí gắn liền với việc khai thác kiến thức từ các nguồn tư liệu, chú trọng dạy học
khám phá, quan sát, tăng cường sử dụng các phương pháp day học phát huy
tính tích cực , chủ động của học sinh thông qua thảo luận, trò chơi, dự án.. các
phương pháp tích cực đó cần gắn liền với sự trợ giúp của các thiêt bị dạy học
như bản đồ, lược đồ, sơ đồ, thống kê , đặc biệt là các nguồn sử dụng ngữ liệu
phong phú, cụ thể, sinh động, giàu hình ảnh và sức thuyết phục như các “lược
đồ động”, các trò chơi học tập thu hút học sinh có thể dễ dàng thiết kế trên
powerpoint .
Có thể nói, dạy học địa lí không chỉ đơn thuần là cung cấp cho học
sinh những hiểu biết ban đầu về tự nhiên, kinh tế, xã hội mà còn có nhiệm vụ
nhằm khơi dậy và nuôi dưỡng trí tò mò, sự ham hiểu biết và khám phá của
học sinh đối với thiên nhiên và đời sống xã hội, từ đó hình thành năng lực tự
học và khả năng vận dụng kiến thức địa lí vào thực tiễn.
Tuy nhiên, trên thực tế thực hiện, các nhà trường và giáo viên còn gặp
khá nhiều khó khăn, lúng túng; chất lượng giáo dục chưa cao.
1. 1. Giải pháp cũ
* Về nội dung dạy học môn Địa lí lớp 5.
Theo chuẩn kiến thức kĩ năng môn Địa lí được dạy 1 tiết/tuần với các nội
dung : Phần thứ nhất : Địa lí Việt Nam: tự nhiên, dân cư, kinh tế. Phần thứ hai: Địa
lí thế giới: vị trí và một số đặc điểm đặc trưng của từng châu lục, từng đại dương, vị
trí và một số đặc điểm nổi bật của khu vực Châu Á và một số quốc gia tiêu biểu
nhất ở mỗi châu lục. Phần địa lí địa phương được dạy 02 tiết về điều kiện tự nhiên
(vị trí, diện tích, khí hậu và sông ngòi); dân cư và hoạt động sản xuất ở Ninh Bình.
* Phương pháp dạy học chủ yếu là các phương pháp dạy học truyền
thống như: quan sát, thuyết trình, đàm thoại, phân tích số liệu.
- Sách giáo khoa: Nội dung trình bày các bài học trong sách giáo khoa
cũng hết sức sơ lược, vắn tắt, theo từng phần. Sử dụng lược đồ đơn giản, các
số liệu trong các bảng thống kê phần lớn đã rất cũ. Ví dụ : Bài 14: Giao thông
vận tải, biểu đồ khối lượng hàng hóa vận chuyển phân loại là số liệu của năm
3
2003. Những hình ảnh giới thiệu về một số cảnh thiên nhiên có kích thước
nhỏ, những lược đồ dùng để chỉ sự phân bố , so sánh chỉ ở dạng lược đồ tĩnh
đơn giản, màu sắc không nổi bật nên học sinh rất khó quan sát chính vì vậy
không tạo được ấn tượng cho học sinh tiểu học.
Ví dụ : Bài 24, 25: Châu Phi – phần dân cư, kinh tế nếu không kết hợp
cho học sinh quan sát thêm lược đồ tự nhiên Châu Phi thì học sinh chỉ biết
dân cư Châu Phi nghèo đói, lạc hậu, chưa thấy được điều kiện khách quan ảnh
hưởng tới Châu Phi.
Bài 14: Giao thông vận tải: Nếu chỉ cho học sinh đọc tên biểu đồ, nhìn
vào biểu đồ nêu tên loại hình giao thông vận tải đường ô tô có vai trò quan trọng
nhất trong việc vận chuyển hàng hóa thì các em sẽ không ghi nhớ sâu và không
thấy được hệ thống đường bộ chúng ta dài, rộng và phân bố khắp đất nước.
Vẫn còn một số tồn tại trong các bài dạy nhưng chúng tôi chỉ đưa ra
một số tồn tại điển hình như trên.
- Về giáo viên: Giáo viên tiểu học phải dạy nhiều môn học khác như
Toán, Tiếng Việt, Tự nhiên – Xã hội,... nên ít có thời gian đầu tư, nghiên cứu,
thiết kế một bài giảng điện tử sinh động với nhiều hình thức thu hút học sinh.
Vì phần nhiều các thầy cô giáo nghĩ rằng thiết kế một bài dạy có lược đồ động
hoặc một trò chơi sử dụng nhiều hiệu ứng mất rất nhiều thời gian. Có khi giáo
viên dạy một số tiết không có bản đồ, hoặc sử dụng chưa hết tác dụng của bản
đồ. Nhiều giáo viên quan niệm dạy phần địa lí, dân cư, kinh tế tách biệt với
bản đồ địa lí.
Vì vậy, khi giảng dạy, giáo viên thường chọn những phương pháp
truyền thống,”trung thành” với sách giáo khoa. Giáo viên muốn cập nhật
những thông tin mang tính thời sự cho học sinh vào bài học thì thường là qua
phương pháp thuyết trình hoặc có trình chiếu thì cũng chỉ là trên hình ảnh
đơn thuần .
* Hình thức tổ chức, Phương pháp dạy học theo giải pháp cũ còn bộc
lộ nhiều nhược điểm, đó là:
+ Giáo viên phải nói nhiều, chưa đảm bảo yêu cầu đổi mới phương
pháp dạy học:
Thuyết trình là đòi hỏi giáo viên phải nói nhiều và phải có khả năng
thuyết trình hấp dẫn. Đây là một cách làm theo lối mòn, chưa đáp ứng yêu
cầu đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa hoạt động
của học sinh.
4
+ Hình thức tổ chức dạy học còn nặng nề, truyền thụ kiến thức một chiều:
Hình thức dạy học trên tạo ra những giờ học nặng nề, áp lực, nhàm
chán, chưa thu hút được học sinh.
+ Chưa phát huy được tư duy sáng tạo; giáo viên lệ thuộc sách giáo
khoa, học sinh học tập thụ động.
Hình thức dạy học trên tạo ra những giờ học chủ yếu là giáo viên nói
theo nội dung của sách giáo khoa; học sinh nghe và ghi chép những nội dung
cơ bản, sau đó học thuộc; không có tư duy đánh giá, nhận xét, càng không
kích thích sự sáng tạo, khám phá của học sinh.
+ Chưa thu hút được học sinh yêu thích môn Địa lí: Việc dạy học theo
hướng trên sẽ làm cho học sinh cảm thấy Địa lí chỉ là “môn học quan sát”
nghĩa là nhìn biểu đồ và chép cho đủ bài tập, hoặc học thuộc ”vẹt” những
kiến thức ghi nhớ, không biết xác định phương hướng trên bản đồ, ” nhớ
nhầm” các kiến thức. Chưa tổng hợp được kiến thức theo hướng logic Vì
học sinh chưa hiểu nên khó áp dụng những kiến thức mình đã học vào cuộc
sống .Đây cũng là một trong những lí do khiến học sinh không quan tâm
nhiều đến môn Địa lí.
Có thể khẳng định: Những hạn chế, bất cập của chương trình, sách
giáo khoa và nhược điểm của giải pháp cũ đã hạn chế hiệu quả dạy học môn
Địa lí. Điều đó cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết phải việc đổi mới phương pháp
dạy học môn học này. Hiện nay, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông
tin đã đưa việc ứng dụng công nghệ trực tiếp vào công tác giảng dạy - Đó
chính là phần mềm Powerpoint. Phần mềm này rất hữu ích và đạt hiệu quả
cao trong việc giảng dạy các môn học nói chung và môn Địa lí lớp 5 nói
riêng. Khi ứng dụng phần mềm này , tác dụng của bản đồ, lược đồ , biểu đồ,
bảng số liệu được chuyển sang một ”tầm mới” bằng các hiệu ứng đúng ý đồ
của bài dạy và rất hứng thú với học sinh.
Từ những lí do trên, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả việc dạy học môn
Địa lí lớp 5, chúng tôi đã áp dụng giải pháp “ Ứng dụng công nghệ thông tin
theo hướng sử dụng “lược đồ động” và vận dụng các trò chơi học tập
thiết kế trên powerpoint trong dạy môn Địa lí lớp 5 trường tiểu học Lý
Tự trọng” và đã thu được thành công nhất định. Cụ thể như sau:
1. 2. Giải pháp mới
Để khắc phục những hạn chế, bất cập trên, chúng tôi đã áp dụng 2 giải
pháp mới sau. Cụ thể:
5
* Mô hình hóa:
* Mô tả giải pháp:
Giải pháp 1: Sử dụng lược đồ động thay thế lược đồ tĩnh để dạy các
nội dung bài học địa lí tự nhiên, dân cư, kinh tế.
Thay cho việc giáo viên treo lược đồ trong sách giáo khoa lên bảng và
mô tả các đặc điểm về tự nhiên, vị trí của từng châu lục, tưng đại dương,
chúng tôi đã ứng dụng công nghệ thông tin để tạo ra các “lược đồ động” để
GIẢI PHÁP MỚI
Đưa
hiệu
ứng trên
phần
mềm
powpei
nt vào
lược đồ
tĩnh để
tạo ta
“lược
đồ
động”
Thiết kế
format
chung cho
11 trò chơi
học tập
dựa trên
các trò
chơi
game,
gameshow
quen
thuộc trên
truyền
hình .
Thiết kế
11 trò
chơi cụ
thể theo
format
trò chơi
dựng
sẵn để
sử dụng
khi dạy
bài ôn
tập,
phần
giới
thiệu
bài,
củng cố
.
ki
ến
Gi
ải pháp 1
:
Sử dụng “Lược đồ
động” thay thế “lược đồ tĩnh” để
dạy địa lý tự nhiên, dân cư, kinh tế.
Gi
ải pháp 2:
Thiết kế Format
chung cho các trò chơi học tập trên
phần mềm Powerpoint.
Với cách làm này:
- Hoạt động HỌC TẬP của học sinh chuyển thành hoạt động VUI CHƠI có mục đích.
- Hoạt động DẠY HỌC của giáo viên chuyển thành hoạt động TỰ HỌC chủ
động, sáng tạo của học sinh.
Qua đó học sinh được:
- Chủ động, tích cực hơn trong quá trình học.
- Sáng tạo trong quá trình tiếp thu kiến thức.
- Hiểu bài nhanh.
-Ghi nhớ kiến thức dễ dàng.
- Tương tác nhiều hơn với giáo viên và các bạn.
- Không gây áp lực, nặng nề kiến thức, học mà chơi.
Chủ
động
dựng
clip
bằng
các
lược đồ
, tranh
ảnh,
chèn
chữ chú
thích
phù hợp
với nội
dung
bài dạy.
Kết hợp
“lược
đồ
động”
với
tranh
ảnh ,
clip.
