Đề tài:
PHƯƠNG PHÁP “THẢO LUẬN NHÓM”
TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ LỚP 5
D akL ak, 2013
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài.
Tiếp tục thực hiện Chỉ thị 06-CT/w của Bộ chính trị về thực hiện
cuộc vận động
“ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”; Chỉ thị
33/2006/CT-TTG của thủ tướng Chính phủ về chống tiêu cực và khắc phục
bệnh thành tích trong giáo dục thông qua cuộc vận động “ Hai không” của
ngành, thực hiện cuộc vận động mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức
tự học và sáng tạo.
Thực hiện nội dung giáo dục “ Học tập và làm theo tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh” trong các môn học và giáo dục ở Tiểu học.
Tiếp tục triển khai các biện pháp chấm dứt hiện tượng học sinh không
đạt chuẩn tối thiểu kiến thức, kỷ năng cho lên lớp, giảm tỷ lệ học sinh yếu,
học sinh bỏ học, đánh giá đúng chất lượng giáo dục trong trường Tiểu học.
giáo dục Tiểu học đã có những chuyển biến tích cực về chất lượng và hiệu
quả giáo dục, từng bước ổn định vững chắc, đáp ứng mục tiêu cơ bản của cấp
học trong giai đoạn giáo dục công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục tiểu học đã trưởng thành
rõ rệt với trên 85% cán bộ quản lý và gần 70% giáo viên có trình độ đào tạo
trên chuẩn. Giáo viên tiểu học đã làm quyen với việc đổi mới nội dung,
phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập của học sinh, góp phần
quan trọng đảm bảo cơ hội tiếp cận giáo dục cho mọi trẻ em và nâng cao chất
lượng hiệu quả giáo dục tiểu học. Trẻ nhận được một nền giáo dục phù hợp
với hoàn cảnh sống, nhu cầu và khả năng học tập của trẻ. Những thành công
đó tạo nên diện mạo mới, sự phát triển giáo dục. Như vậy, giáo dục tiểu học là
nền tảng của giáo dục phổ thông; đặt cơ sở vững chắc cho sự phát triển toàn
diện con ngưòi. Thành quả của giáo dục tiểu học có giá trị cơ bản, lâu dài, có
tính quyết định, vì thế, làm tốt giáo dục tiểu học là đảm bảo sự phát triển bền
vững của đất nước.
Đổi mới phương pháp dạy học có thể hiểu là tìm con đường ngắn
nhất để đạt chất lượng và hiệu quả dạy học cao. Con đường này không có sẵn,
không bằng phẳng đầy hoa thơm trái ngọt mà có cả chông gai, khúc khuỷu
gập ghềnh, với sự đan xen giữa cái chung và cái riêng, cái nhìn thấy và chưa
thấy, cái cũ và cái mới. Vì vậy đổi mới phương pháp bao gồm cả hai mặt;
phải đưa vào phương pháp dạy học mới đồng thời tích cực phát huy những ưu
điểm của phương pháp dạy học truyền thống. Lí luận dạy học không có
phương pháp vạn năng; đặc biệt trong yếu tố giáo dục, yếu tố kinh nghiệm và
sự kế thừa thể hiện khá đậm nét( thuyết trình, vấn đáp là những phương pháp
rất xưa, cũ, nhưng hiện tại vẫn được sử dụng trong các tiết dạy với mức độ
đậm nhạt khác nhau). Đổi mới phương pháp là sự kết hợp nhuần nhuyễn sáng
tạo kinh nghiệm của giáo viên với những yếu tố mới của phương pháp hiện
đại, với cách nhìn phương pháp mới , giáo viên có thể thực hiện việc cải tiến
phương pháp dạy học. Đặc điểm từng loại bài nhằm phát huy tính tích cực, tư
duy độc lập, hoạt động sáng tạo trong nhận thức của học sinh. Điểm cơ bản là
chuyển từ học tập thụ động, ghi nhớ kiến thức là chính sang học tập tích cực,
chủ động, sáng tạo, chú trọng bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Nhằm giúp học sinh hình thành những
cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể
chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để tiếp tục học lên trung học cơ sở.
Phương pháp giáo dục tiểu học là phát huy được tính tự giác tích cực, chủ
động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc trưng môn học, hoạt động giáo
dục, đặc điểm đối tượng học sinh và điều kiện của từng lớp và đặc thù với địa
phương, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác rèn
luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem
lại niềm vui hứng thú học tập của học sinh. Làm thế nào để có một phương
pháp giáo dục vừa học đuợc các năng lực cơ bản như tư duy, phân tích, tổng
hợp, quyết định và hành động, mô hình hoá, cụ thể hoá bằng việc làm của
người học thì mới có được kiến thức chắc chắn.
Để đạt được mục tiêu đề ra trong quá trình dạy học kinh nghiệm của bản
thân tôi đúc kết lại là: hoạt động dạy học của người giáo viên và hoạt động
học của học sinh, hai hoạt động này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Đó là
hoạt động mở rộng và cung cấp kiến thức của giáo viên và tiếp nhận kiến thức
của học sinh , trong một hệ thống hợp lí, có sự hợp tác và phân công chia sẻ
đánh giá và điều chỉnh để tránh sự phân tán. Cung cấp và tiếp nhận, người
giáo viên cung cấp kiến thức song không biết cung cấp cũng không mang lại
hiệu quả , bởi người tiếp nhận không nhiệt tình không hào hứng thì việc trao
đổi sẽ mất đi tính hiệu quả, vì thế người tiếp nhận cũng rất quan trọng, nhưng
phải đảm bảo vừa sức và gây được sự hứng thú thì mới tiếp nhận một cách
đầy đủ và trọn vẹn. Vì thế tôi muốn nói đến cách cung cấp kiến thức và cách
tiếp nhận kiến thức. Đó chính là phương pháp dạy học nêu vấn đề mà hiện
nay mọi người đang quan tâm. Đó chính là lí do tôi chọn phương pháp “ thảo
luận nhóm” nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:
Như chúng ta đã biết, mọi ý tưởng tân canh hay đổi mới phương pháp
dạy học, suy cho cùng đều tìm cách chuyển quá trình thuyết giảng một cách
áp đặt của người dạy thành quá trình tự học, tự tìm tòi, khám phá của người
học. Trong đó, sự trải nghiệm và tự kiến tạo kiến thức cho bản thân của người
học có vai trò hàng đầu. Những nổ lực cá nhân của học sinh là trung tâm của
quá trình dạy học. Người học phải tự tạo dựng sự hiểu biết của riêng mình là
chủ yếu chứ không chỉ đơn giản là tiếp thu một cách thụ động từ môi trường
bên ngoài. Vì thế người giáo viên phải biết khéo léo đặt vấn đề và tổ chức cho
học sinh tự tìm tòi khám phá, phát hiện, hợp tác, chia sẻ, sàng lọc ý kiến, để
giải quyết vấn đề.
Mỗi phương pháp dạy học dù hiện đại, tiên tiến đến đâu cũng không
thể phù hợp cho tất cả các bài học. Phương pháp đặc trưng bộ môn thường
được áp dụng là định hướng quan trọng trong tiết dạy, nhưng áp dụng nó cần
sự biến hoá vận dụng theo điều kiện hỗ trợ và năng lực của người thầy giáo.
Sự năng động, sáng tạo thể hiện ở việc kết hợp giữa giáo viên tự nghiên cứu
nắm chắc ý đồ sách giáo khoa và sự lựa chọn phương pháp dạy học, muốn
làm được điều đó người thầy phải đầu tư suy nghĩ tìm kiếm phương pháp dạy
học phù hợp. Phương pháp dạy học ở trường Tiểu học, giáo viên cần biết cách
dạy phân hoá, dạy học dựa trên nhu cầu và khả năng của từng đối tượng học
sinh. Học tập là hoạt động mang tính cá nhân cao, chỉ khi nào người học tự
giác , tích cực, tự lực, sáng tạo thì việc học mới có kết quả. Việc dạy học cần
thực hiện nguyên lý “ học đi đôi với hành”, dạy học lấy học sinh làm trung
tâm, học sinh là chủ thể của quá trình nhận thức. Cần tổ chức cho học sinh
hoạt động một cách tích cực dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên. Việc
tổ chức các hoạt động không nhất thiết chỉ tiến hành trong khuôn khổ của lớp
học truyền thống, mà có thể tổ chức dạy học ở nhiều địa điểm khác nhau tuỳ
theo nội dung dạy học, có thể ở ngoài trời, thư viện, học ở nhà bảo tàng tuỳ
theo điều kiện cơ sở vật chất của trường và phù hợp với tình hình địa phương.
Hình thức tổ dạy học này có ý nghĩa và tác dụng tích cực. Tất cả học sinh đều
được làm việc và thực hành luyện tập, biết giúp đỡ lẫn nhau, giải quyết được
những vấn đề khó và tìm ra cái mới trong bài học, tạo thái độ học tập tích cực,
đặc biệt bước đầu giúp các em làm quen với phong cách làm việc hợp tác.
Từng bước hình thành kĩ năng bày tỏ ý kiến , thái độ của bản thân đối với
những quan niệm hành vi việc làm có liên quan đến các mạch kiến thức có tác
dụng định hướng xác định nội dung bài học và vận dụng vào cuộc sống hàng
ngày. Nhiệm vụ cuối cùng của nghề dạy học là kiến thức của người giáo viên
truyền thụ và đưa đến cho học sinh một cách sinh động và có hiệu quả. Bằng
những kinh nghiệm chuyên môn, bên cạnh đó có lời nói truyền cảm và những
hình ảnh cụ thể thì hiệu quả của người tiếp nhận sẽ đạt kết quả cao hơn.
Không nên áp đặt những kiến thức có sẵn, cần khuyến khích phương thức làm
việc mới trên cở sở dữ liệu đã được lĩnh hội. Nếu không, dạy học sẽ mất đi
tính hiệu quả, như vậy ngoài những nội dung kiến thức người giáo viên cần
phải trang bị cho mình một phương pháp dạy học đồng thời làm phương pháp
