ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN THANH XUÂN
TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH XUÂN TRUNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
MÔN ĐỊA LÍ LỚP 5
Lĩnh vực : Địa lí
Cấp học : Tiểu học
Tên Tác giả : Nguyễn Thị Thanh Việt
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thanh Xuân Trung
Chức vụ : Giáo viên cơ bản
NĂM HỌC 2019 -2020
Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí lớp 5
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài:
1.1. Lí do khách quan
Hiện nay Đảng và Nhà nước ta đang tiến hành đổi mới toàn diện về giáo
dục ở các cấp học nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo. Công cuộc đổi
mới này liên quan đến rất nhiều lĩnh vực như đổi mới chương trình, đổi mới
sách giáo khoa, đổi mới thiết bị dạy học, đổi mới cơ chế quản lý, đổi mới quan
niệm và cách thức kiểm tra đánh giá…
Tuy nhiên những đổi mới này có đem lại hiệu quả hay không phụ thuộc
rất nhiều vào người giáo viên, những người trực tiếp thể hiện tinh thần đổi mới
nói trên trong từng tiết học. Vì vậy, việc đổi mới phương pháp và hình thức tổ
chức dạy - học trở thành vấn đề quan trọng và cấp bách. Chỉ có đổi mới phương
pháp và hình thức tổ chức dạy - học, chúng ta mới có thể tạo được sự đổi mới
thực sự trong giáo dục, mới có thể đào tạo được lớp người năng động, sáng tạo,
có tiềm năng cạnh tranh trí tuệ trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới đang
hướng tới nền kinh tế tri thức.
Định hướng đổi mới phương pháp dạy - học đã xác định: “Phương pháp
giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của
học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương
pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Mục tiêu của phần Địa lí (trong môn Lịch sử và Địa lí lớp 5) nhằm cung
cấp cho học sinh một số kiến thức và kĩ năng địa lí cơ bản, thiết thực về các sự
vật, hiện tượng. Nó không chỉ dừng lại ở việc mô tả các sự vật, hiện tượng địa lí
trên bề mặt Trái đất mà còn giải thích, phân tích, so sánh tổng hợp các yếu tố địa
lý cũng như giúp HS thấy được mối quan hệ giữa chúng với nhau. Đồng thời nó
còn giáo dục các em việc phát hiện, khai thác, sử dụng, bảo vệ và cải tạo tài
nguyên thiên nhiên, môi trường một cách hợp lí nhằm góp phần tích cực vào
việc xây dựng kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh của Tổ quốc.
1.2. Lí do chủ quan
Qua thực tế nhiều năm giảng dạy chương trình lớp 5, trong đó có phân
môn Địa lí. Tôi nhận thấy một số giáo viên và nhiều học sinh còn cho rằng phân
môn địa lí là môn phụ, môn học thuộc lòng, chỉ cần cho các em tìm hiểu kiến
thức thông qua các câu hỏi trong SGK và cho học sinh đọc nhiều lần để rút ra
kết luận của bài học. Với phương pháp dạy - học như vậy dẫn đến các em có
thói quen ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Chính vì thế, việc ghi nhớ các
1/16
Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí lớp 5
kiến thức của các em không lâu bền, các em dễ nhầm lẫn các kiến thức và quan
trọng hơn là các em sẽ thấy nhàm chán, dẫn đến không yêu thích môn học.
Chính vì vậy để giúp các em học sinh hứng thú với môn học, có niềm đam
mê tìm hiểu kiến thức địa lí, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Một số biện pháp
nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí 5”.
2. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu thực trạng và đưa ra một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy
học môn Địa lí lớp 5.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Học sinh lớp 5A6 năn học 2019 - 2020, trường Tiểu học Thanh Xuân
Trung
3.2. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp thử nghiệm, rút kinh nghiệm.
- Phương pháp trao đổi với đồng nghiệp.
- Phương pháp nghiên cứu.
2/16
Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí lớp 5
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lí luận:
Cùng với các môn học khác, môn Địa lí đã góp phần không nhỏ cho việc
giúp học sinh phát triển toàn diện. Ở lớp 1, 2, 3 các em đã được biết thế giới xung
quanh qua môn học Tự nhiên xã hội. Từ nền móng đó, lên lớp 4, các em đã được
biết thêm về thế giới tự nhiên xã hội xung quanh qua các môn học Khoa - Lịch
sử và Địa lý. Môn Địa ở Tiểu học là một trong những môn rất quan trọng. Nó
giúp học sinh hiểu biết hơn về thế giới xung quanh, các sự vật, hiện tượng và
mối quan hệ địa lý đơn giản ở những vùng miền chính trên đất nước ta. Bước
đầu rèn luyện và hình thành cho học sinh kỹ năng quan sát sự vật, hiện tượng,
thu thập, tìm hiểu thông tin. Từ đó góp phần bồi dưỡng và phát triển ở học sinh
những thái độ và thói quen ham học hỏi, tìm hiểu về môi trường xung quanh,
yêu thiên nhiên, con người, quê hương, đất nước. Với học sinh, đặc biệt là học
sinh Tiểu học được khám phá thế giới tự nhiên xung quanh "du lịch" tới những
vùng miền của đất nước qua câu chữ, hình ảnh là một điều vô cùng lý thú.
Vậy người giáo viên tiểu học chúng ta làm thế nào để giúp các em hiểu
biết, khám phá thế giới ấy sâu sắc, tường tận, kĩ càng, chỉ có thể là dùng các
phương pháp dạy học theo hướng đổi mới sao cho học sinh được tham gia vào
các hoạt động tìm tòi, phát hiện ra kiến thức mới một cách chủ động.
2. Thực trạng vấn đề:
Trường Tiểu học tôi đang giảng dạy là một trường mới thành lập, nằm
trên địa bàn phường Thanh Xuân Trung nhưng lại giáp với nhiều khu chung cư,
dân cư, con phố lớn nên có nhiều ảnh hưởng tích cực đến các em học sinh trong
trường. Nhà trường cũng hiểu giáo dục học sinh phát triển toàn diện là xu thế tất
yếu của xã hội và vấn đề chung của toàn cầu. Tuy vậy việc giáo dục toàn diện
cho học sinh tiểu học đặc biệt là học sinh cuối cấp (Lớp 4, 5) còn là vấn đề cần
bàn. Học sinh lớp 5 kém hứng thú môn Địa lí. Các em thường lơ đễnh, ít tập
trung học. Đồng thời, các em tỏ ra xa lạ với điều giáo viên nêu ra, hầu hết các
em nhìn vào sách giáo khoa, nêu lại những gì đọc được trong sách để tả lời các
câu hỏi của giáo viên. Các tiết học thường khô cứng, gượng ép và không khí lớp
trầm lắng. Qua điều tra vào đầu năm học 2019 - 2020, tôi đã có kết quả như sau:
- Tổng số học sinh được điều tra: 50 em (toàn bộ HS lớp 5A6 )
3/16
Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí lớp 5
PHIẾU ĐIỀU TRA
Họ và tên……………………….
Lớp…………………………. trường Tiểu học Thanh Xuân Trung
Tổng số học sinh trong lớp 50 em 100%
Số học sinh thích môn Địa lí 18 36%
Số học sinh không thích môn Địa lí 32 64%
Qua điều tra, thực tế kết quả thu được: số học sinh yêu thích môn Địa lí
là quá thấp.
3. Các biện pháp cụ thể:
3.1. Nghiên cứu tìm hiểu SGK, SGV để nắm bắt chương trình nội dung
phần địa lý 5.
Sách giáo khoa, sách giáo viên môn Địa lý đã định hướng cho giáo viên rất
nhiều về kiến thức, kỹ năng cần đạt được mỗi bài trong phần mục tiêu. Nhưng
nếu người giáo viên không xây dựng cho mình một kế hoạch giảng dạy cụ thể
thì chắc chắn tiết học sẽ nhàm chán, đơn điệu, rời rạc, trùng lặp kiến thức (giảng
cả những điều học sinh đã biết) không gây hứng thú cho học sinh, mục tiêu giờ
học không đạt được. Học sinh chỉ học "vẹt" mà không hiểu sâu kiến thức bài
học đó vào cuộc sống. Chính vì vậy, trước khi bước vào năm học tôi đã nghiên
cứu nắm vững chương trình môn địa lý lớp 5 về quan điểm xây dựng chương
trình, hệ thống kiến thức, mức độ yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, tính hệ thống
và mối liên hệ giữa các bài, giữa kiến thức lớp 5 với kiến thức học sinh tiếp thu
được ở các lớp trước. Nghiên cứu sự thể hiện cụ thể của chương trình ở các bài
học trong sách giáo khoa, sách giáo viên, sau đó lên kế hoạch, bố trí thời gian
cho các hoạt động dạy học đã xác định. Trước mỗi bài học, tôi cố gắng đọc, tìm
hiểu kỹ càng để xây dựng các hoạt động phù hợp với mục tiêu của bài, phù hợp
với đặc thù học sinh của trường tôi.
Nhờ đọc kỹ mục tiêu, tôi rút ra được nội dung địa lý lớp 5 gồm các bài về 2
phần; Địa lí Việt Nam và Địa lí Thế giới
Trong phần lại chia thành các nhóm đó là:
- Phần 1: Địa lí Việt Nam
+ Nhóm 1: Các bài về các đặc điểm thiên nhiên và tài nguyên; địa hình;
khí hậu; sông ngòi; đất và rừng, vùng biển (chỉ chọn và trình bày một số đặc
điểm tiêu biểu nhất).
Bài 1: Việt Nam – đất nước chúng ta
Bài 2: Địa hình và khoáng sản
Bài 3: Khí hậu
Bài 4: Sông ngòi
4/16
