MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ LÀM VÀ SỬ DỤNG
ĐỒ DÙNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ LỚP 5
Phần thứ I
ĐẶT VẤN ĐỀ
Khi nói đến các môn học ở Tiểu học thì Lịch sử là một môn học không thể thiếu được.
Học Lịch sử để các em biết được cuội nguồn của tổ tiên, cha ông, cuội nguồn của dân tộc
mình. Biết được tổ tiên, cha ông đã sống, chiến đấu, lao động như thế nào trong quá khứ
để tạo nên đất nước hôm nay. Từ đó các em biết yêu quý những gì mình đang có, biết ơn
những người đã đem lại cuộc sống ấm no hạnh phúc cho chúng ta và tự hào về truyền
thống dân tộc, cũng như biết mình phải có trách nhiệm là cần phải làm gì cho Tổ quốc
thân yêu. Bác Hồ đã dạy chúng ta rằng:
“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”.
Dạy môn Lịch sử cần có tranh ảnh, bản đồ, lược đồ ... mới giúp học sinh hình dung,
mường tượng lại những gì đã xảy ra trong quá khứ. Nhưng thực tế trong giảng dạy còn
gặp nhiều khăn khó chẳng hạn như:
* Về phía giáo viên: Thiếu tư liệu, tranh ảnh, lược đồ để phục vụ tiết dạy, một số giáo
viên còn lúng túng khi sử dụng đồ dùng dạy học, làm đồ dùng dạy học lại tốn rất nhiều
thời gian, chi phí,...
* Về phía học sinh: Các em rất khó nhớ khi phải nghe những số liệu, phải đọc vô số
những địa danh.
Chính vì những lí do trên, tôi đã suy nghĩ, tự sáng chế ra lược đồ “động” dựa theo lược
đồ trong sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 5 bài 14, 15. Để giúp học sinh có những tiết học
vui, thoải mái, nhớ lâu kiến thức, tự hào về những trận đánh oanh liệt của ông cha ta
trước đây.
Phần thứ II
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Phạm vi áp dụng: Lược đồ này có thể áp dụng dạy được 4 bài: Hai bài Lịch sử lớp 5 và
hai bài Tiếng Việt lớp 3.
2. Cơ sở lí luận:
Bộ môn Lịch sử là một phân môn, một bộ phận của môn học “ Tìm hiểu tự nhiên và xã
hội” trong chương trình đào tạo của sách giáo khoa Giáo dục tiểu học. Bộ môn Lịch sử sẽ
là môn học duy nhất cho ta biết về các mô hình xã hội đã qua.
Phương pháp dạy học môn Lịch sử gắn liền với phương tiện dạy học, bởi lẽ phương tiện
được coi là công cụ để thực hiện phương pháp nói riêng hay quá trình dạy học nói chung.
Vì vậy, khi vận dụng phương pháp “ trình bày trực quan” thì cần có tranh ảnh, lược đồ,
phim ảnh, ...
Phương tiện trực quan trong dạy Lịch sử sẽ làm bài học sinh động, giúp học sinh nhận
thông tin một cách thoải mái, dễ dàng, đầy đủ và chính xác hơn, rèn kĩ năng diễn đạt,
hành vi đúng đắn, phát triển hứng thú nhận thức. Vì vậy khi dạy Lịch sử nhất thiết phải
sử dụng các phương tiện dạy học mà không thể “dạy chay”.
3. Cơ sở thực tiễn:
Thực hiện chủ trương đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học ở trường tiểu
học, nên kênh hình trong sách giáo khoa môn Lịch sử và Địa lí lớp 4-5 đã được tăng lên
đáng kể. Ngoài ra, còn có cả sách hướng dẫn sử dụng tranh ảnh, lược đồ trong sách giáo
khoa Lịch sử và Địa lí lớp 4 – 5.
Tuy nhiên ở phân môn Lịch sử lớp 5 vẫn còn một số bài thiếu lược đồ phóng to. Nên
trong quá trình giảng dạy, giáo viên kể diễn biến trận đánh, học sinh ít tập trung chú ý.
Trong sách giáo khoa phần phân môn Lịch sử, chỉ có bài 17 được cấp lược đồ phóng to,
còn bài 14, 15 thì không, nên khi dạy hai bài này giáo viên gặp nhiều khó khăn. Cụ thể,
khi dạy môn Lịch sử bài 14: Thu đông năm 1947, Việt Bắc mồ chôn giặc Pháp ở năm học
2011-2012 của lớp 5A, được thống kê như sau:
Năm h
ọc
Học sinh lớp 5A
Tổng số học sinh Số học sinh nắm kiến thức Tỷ lệ %
2011-2012 33 15 45,45
Đó là những số liệu không chút khả quan, là điều mà tôi luôn trăn trở.
Chúng ta đã biết nhiệm vụ đầu tiên, tất yếu của bộ môn Lịch sử ở trường là tái tạo lịch sử,
tức là cho học sinh tiếp nhận những thông tin từ sử liệu, tiếp xúc với những chứng cứ vật
chất, những dấu vết của quá khứ, tạo ra ở họ những hình ảnh cụ thể, sinh động, chính xác
về các sự kiện, hiện tượng lịch sử; tạo ra ở học sinh những biểu tượng về con người và
hoạt động của họ trong bối cảnh thời gian, không gian xác định, trong những điều kiện
lịch sử cụ thể.
Cho nên làm đồ dùng dạy học đối với giáo viên đứng lớp cũng được xem là một nhiệm
vụ rất cần khi giảng dạy về môn Lịch sử ở tiểu học.
4. Cách làm đồ dùng dạy học môn Lịch sử:
4.1. Vì sao chọn làm đồ dùng lược đồ “ Việt Bắc thu đông”:
Hai năm liền chủ nhiệm lớp 5, tôi biết môn Lịch sử : Lược đồ chiến dịch của hai 14, 15
có điểm giống nhau nên tôi quyết định tạo một mô hình về lược đồ có thể dạy được cả hai
bài, vừa đỡ tốn thời gian làm hai lược đồ, vừa tiết kiệm được chi phí khi làm lược đồ.
Ngoài ra, trên lược đồ tôi còn ghi thêm địa điểm tỉnh Hà Giang để chúng ta có dạy hai tiết
Tiếng Việt lớp 3 ( Tập đọc và Tập viết).
4.2. Miêu tả đồ dùng:
Lược đồ được làm từ một miếng ván pê ca, trên bề mặt lược đồ được vẽ bằng nước sơn.
Các mũi tên được làm bằng giấy rô ki có vẽ sơn và ép nhựa. Tại các địa điểm xảy ra trận
đánh (trên lược đồ) được gắn các bóng đèn. Các bóng đèn nối với hệ thống công tắc được
đặt theo thứ tự bên dưới lược đồ. Phần trên cùng của lược đồ ghi tên lược đồ. Phía dưới
lược đồ ghi phần chú giải. Sau lưng lược đồ được gắn hai chuông có công tắc.
4.3. Dụng cụ cần thiết:
1 miếng ván pê ca hình chữ nhật ( 90 x 65), 1 khung nhôm, nước sơn, giấy rô ki, bóng
đèn hai cỡ to và nhỏ, công tắc, Dây điện, 1 pin 9 vôn (pin 9 vôn cho bóng đèn), 2 cặp pin
tiểu ( pin tiểu gắn chuông), 1 chuông âm thanh (tiếng súng nổ, bom rơi), 1 chuông âm
thanh (tiếng còi hú báo hiệu rút lui, tháo chạy của quân địch).
