Sâu hại trong nông nghiệp

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

119
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các loại dịch hại là: - Sâu: tên gọi chung cho nhóm côn trùng, có nhiều loại sâu thay đổi hình dạng một lần hay nhiều lần trong vòng đời của chúng. Sâu gây hại hầu hết khi chúng còn non. - Nhện: các loại nhện rất nhỏ, màu đỏ hoặc xanh, có 8 chân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sâu hại trong nông nghiệp

Sâu hại TRONG NÔNG NGHIỆP
THÀNH PH N SÂU H I TRÊN RAU MÀU Sâu h i C i Sâu ăn t p Sâu tơ B nh y R ym m Sâu ăn ñ t c i Sâu ño Sâu h i B u Bí Dưa B dưa Sâu ăn lá B rùa Ru i ñ c lá B xít nâu Nh n ñ Bù l ch R ym m Ru i ñ c trái Sâu h i các lo i ñ u Dòi ñ c thân Sâu xanh Sâu xanh da láng Sâu ñ c trái ñ u xanh Sâu ñ c trái ñ u nành B xít R p ñ u (R y m m) Sâu h i Cà chua
R y ph n tr ng Ru i ñ c lá (Sâu v bùa) Sâu xanh ñ c qu R ym m B rùa Sâu H i C i Sâu ăn t p Spodoptera litura Fabricius H Bư m ðêm (Noctuidae); B Cánh V y (Lepidoptera) PHÂN B VÀ KÝ CH Sâu ăn t p là loài có ph ký ch r ng, phân b h u h t các nơi trên th gi i. Sâu ăn t p là m t trong nh ng loài sâu ăn lá quan tr ng, là loài sâu ña th c có th phá h i ñ n 290 lo i cây tr ng thu c 99 h th c v t bao g m các lo i rau ñ u, cây th c ph m, cây công nghi p, cây lương th c, cây phân xanh,... Ð C ÐI M HÌNH THÁI - SINH H C Bư m có chi u dài thân kho ng 20-25mm, s i cánh r ng t 35-45mm. Cách trư c màu nâu vàng, gi a cánh có vân tr ng, cánh sau màu tr ng óng ánh. Bư m có ñ i s ng trung bình t 1-2 tu n tuỳ ñi u ki n th c ăn. Trung bình m t bư m cái có th ñ 300 tr ng, nhưng n u ñi u ki n thích h p bư m có th ñ t 900-2000 tr ng. Th i gian ñ tr ng trung bình c a bư m kéo dài t 5-7 ngày ñôi khi ñ n 10 - 12 ngày. Thành trùng, tr ng và u trùng sâu ăn t p trong ñ t (Ngu n: Tr n Văn Hai, ðHCT) Tr ng có hình bán c u, ñư ng kính t 0,4 - 0,5mm. B m t tr ng có nh ng ñư ng khía d c t ñ nh tr ng xu ng ñ n ñáy và b c t ngang b i nh ng ñư ng khía ngang t o thành nh ng ô nh . Tr ng m i n có màu tr ng vàng, sau chuy n thành màu vàng tro, lúc s p n có màu tro ñ m. tr ng có ph l p lông t b ng bư m m . Th i gian tr ng t 4-7 ngày. Th i gian phát tri n c a u trùng kéo dài t 20-25 ngày, sâu có 5-6 tu i tuỳ thu c ñi u ki n môi trư ng. N u ñi u ki n thu n l i sâu có th dài t 35-53mm, hình ng tròn. Sâu tu i nh có màu xanh l c, càng l n sâu chuy n d n thành màu nâu ñ m. Trên cơ th có m t s c vàng sáng ch y hai bên hông t ñ t th nh t ñ n ñ t th tám c a b ng, m i ñ t có m t ch m ñen rõ nhưng hai ch m ñen ñ t th nh t to nh t. Sâu càng l n, hai ch m ñen ñ t th nh t càng to d n và g n như giao nhau t o thành
khoang ñen trên lưng nên sâu ăn t p còn ñư c g i là “sâu khoang”. Th i gian phát tri n nh ng kéo dài 7-10 ngày, kích thư c dài t 18-20mm. Nh ng sâu ăn t p có màu xanh ñ t chu i, r t m m ngay khi m i ñư c hình thành, sau ñó chuy n d n sang màu vàng xanh, cu i cùng có màu nâu, thân c ng d n và có màu nâu ñ . Khi s p vũ hoá, nh ng có màu nâu ñen, các ñ t cu i c a nh ng có th c ñ ng ñư c. Nhìn chung, vòng ñ i c a sâu ăn t p tương ñ i ng n trung bình 30,2 ngày, trong ñó giai ño n u trùng chi m trung bình 21,7 ngày, ñây là giai ño n gây h i quan tr ng c a sâu ăn t p. Kh năng sinh s n m nh cùng v i th i gian phá h i kéo dài vì th sâu ăn t p là ñ i tư ng gây h i quan tr ng cho rau màu. T P QUÁN SINH S NG VÀ CÁCH GÂY H I Bư m thư ng vũ hoá vào bu i chi u và bay ra ho t ñ ng vào lúc v a t i, ban ngày bư m ñ u m t sau lá ho c trong các b i c . Bư m ho t ñ ng t t i ñ n n a ñêm, có th bay xa ñ n vài ch c mét và cao ñ n 6-7 mét. Sau khi vũ hoá vài gi , bư m có th b t c p và m t ngày sau ñó có th ñ tr ng. Sâu ăn t p ăn phá nhi u lo i cây nên có m t quanh năm trên ñ ng ru ng. Sâu c n phá m nh vào lúc sáng s m nhưng khi có ánh n ng sâu chui xu ng dư i tán lá ñ n n p. Chi u mát sâu b t ñ u ho t ñ ng tr l i và phá h i su t ñêm. Sâu v a n ăn g m v tr ng và s ng t p trung, n u b ñ ng sâu bò phân tán ho c nh tơ buông mình xu ng ñ t. Sâu tu i 1-2 ch ăn g m ph n di p l c c a lá và ch a l i l p bi u bì tr ng, t tu i 3 tr ñi sâu ăn phá m nh c n th ng lá và gân lá. tu i l n khi thi u th c ăn, sâu còn t p quán ăn th t l n nhau và không nh ng ăn phá lá cây mà còn ăn tr i c thân, cành, trái non. Khi làm nh ng, sâu chui xu ng ñ t làm thành m t khoang và n m yên trong ñó hoá nh ng. Thi t h i do sâu ăn t p trên lá ñ u nành, t, c i xà lách và dưa h u (Ngu n: Tr n Th Ba, ðHCT) BI N PHÁP PHÒNG TR - Bi n pháp canh tác: ð t trư c khi tr ng c n ph i ñư c cày, phơi và x lý thu c tr sâu ho c cho ru ng ng p nư c 2-3 ngày ñ di t nh ng, sâu non có trong ñ t. Ph i thư ng xuyên ñi thăm ru ng ñ k p th i phát hi n sâu, ng t b tr ng ho c tiêu di t sâu non m i n khi chưa phân tán ñi xa. Ngài sâu khoang có khuynh hư ng thích mùi chua ng t và ánh sáng ñèn, do ñó có th dùng b chua ng t ñ thu hút bư m khi chúng phát tri n r . B chua ng t g m 4 ph n gi m + 1 ph n m t + 1 ph n rư u + 1 ph n nư c. Sau ñó ñem b m i vào ch u r i ñ t ngoài ru ng vào bu i t i nơi thoáng gió có ñ cao 1m so v i m t ñ t. - Bi n pháp sinh h c: Sâu ăn t p thư ng b 4 nhóm ký sinh sau: côn trùng ký sinh (Ong thu c h Braconidae và ru i thu c h Tachinidae ), n m ký sinh (Beauveria sp.
và Nomurea sp. ), siêu vi khu n gây b nh VPV, vi khu n và Microsporidia. - Bi n pháp hoá h c: Atabron ñư c dùng làm n n ph i h p v i các lo i thu c còn l i ho c v i các lo i thu c Cúc t ng h p s cho hi u qu phòng tr r t t t. Sâu ăn t p cũng r t d kháng thu c, nên luân phiên nhi u lo i thu c ñ phun. - Bi n pháp Phòng Tr D ch H i T ng H p (IPM): + V sinh ñ ng ru ng, tiêu di t nh ng, phơi ñ t hay ngâm ru ng m t th i gian. + Dùng hoa hư ng dương hay các loài cây có th d n d sâu ăn t p tr ng xung quanh ru ng canh tác ñ d dàng tiêu di t. + Dùng b y pheromone ñ d báo trư c s ñ tr ng c a sâu ăn t p. + Hàng ngày theo dõi d báo s phát tri n c a sâu qua b y pheromone, thư ng xuyên ng t b tr ng và di t u trùng trên nh ng ru ng d n d . + Dùng s n ph m sinh h c có ngu n g c n m, vi khu n khi có nh ng d u hi u c n phá lá ñ u tiên. Thông thư ng 10 ngày sau ph i phun thu c l i. Sâu tơ Plutella xylostella Linnaeus H : Yponomeutidae; B Lepidoptera. ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Bư m dài t 6 - 10 mm, s i cánh r ng t 10 - 15 mm. Cánh trư c màu nâu, gi a lưng có m t dãi g n sóng, màu tr ng trên bư m ñ c và màu vàng trên bư m cái, ch y dài ñ n cu i cánh. Hai c nh c a cánh sau có rìa lông r t dài. Khi ñ u cánh x p xuôi theo thân và d ng ñ ng phía trên thân mình, ñuôi cánh hơi nhô lên cao. Râu ñ u dài t 3 - 3,5 mm và luôn ñưa t i trư c r t linh ho t. Bư m có th s ng ñ n 2 tu n và ñ ñ 200 tr ng. Thành trùng, u trùng sâu tơ (Ngu n: Tr n Văn Hai, ðHCT) Tr ng hình b u d c, d p, màu vàng nh t, ñư ng kính t 0,3 - 0,5mm. Tr ng ñ r i
r c m t dư i lá, g n gân chính và n trong vòng 3 - 4 ngày. u trùng màu xanh l c, mình n to chính gi a, 2 ñ u nh n, thân chia ñ t rõ ràng và có 3 c p chân gi t ñ t b ng th năm, l n ñ s c mình sâu dài t 8 ñ n 11mm. Sâu có 4 tu i v i th i gian phát tri n lâu ñ 7 - 10 ngày. Th i gian làm nh ng lâu 4 - 7 ngày. Khi m i hình thành nh ng có màu xanh nh t, kho ng 2 ngày sau thành màu vàng nh t, chi u dài nh ng t 5 - 7mm, chung quanh nh ng có kén b ng tơ bao ph . T P QUÁN SINH S NG VÀ CÁCH GÂY H I Sâu non m i n bò lên m t lá g m bi u bì t o thành nh ng ñư ng r nh nh ngo n ngoèo. T tu i 2, sâu ăn th t lá ñ l i l p bi u bì t o thành nh ng v t trong m . Sâu l n an toàn b bi u bì lá làm lá th ng l ch , gi m năng su t và ch t lư ng rau. Khi m t ñ sâu cao, ru ng rau b h i xơ xác, ch còn trơ l i gân lá. Khi b ñ ng ñ n sâu thư ng nh tơ buông mình xu ng ñ t nên còn ñư c g i là "sâu dù". Thi t h i do sâu tơ trên c i b xanh (Ngu n: Tr n Th Ba, ðHCT) BI N PHÁP PHÒNG TR Thư ng xuyên v sinh ñ ng ru ng, t a b các lá già, làm c . B trí mùa v thích h p, v ñông xuân ít sâu hơn v xuân hè, mưa già sâu tơ s gi m. Luân canh v i cây không cùng ký ch , dùng b y dính màu vàng theo dõi bư m sâu tơ, tr ng xen v i cây h cà s ñu i ñư c bư m c a sâu tơ. Do bư m sâu tơ thư ng không bay cao, nên có th dùng lư i cao 2 m bao xung quanh ñ h n ch bư m sâu tơ t bên ngoài bay vào ru ng c i ñ tr ng Bao lư i xung quanh ru ng c i (Ngu n: Tr n Văn Hai, ðHCT) R t khó tr b ng thu c hóa h c vì sâu kháng thu c r t m nh. Nên áp d ng quy trình IPM bao g m c vi c tr ng c i trong nhà lư i, k t h p thu c BT v i thu c hóa h c như MATCH 050EC, SUCCESS 25EC và t o ñi u ki n cho thiên ñ ch phát tri n.
B nh y Phyllotreta striolata Fabricius H Ánh Kim (Chrysomelidae); B Cánh C ng (Coleoptera) ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Thành trùng có chi u dài thân t 1,8 - 2,4 mm, hình b u d c, toàn thân màu ñen bóng. Trên cánh trư c có 8 hàng ch m ñen lõm d c cánh và hai vân s c cong có hình dáng tương t v ñ u ph ng màu vàng nh t. ð t ñùi chân sau n to nên có th nh y ñư c. ð i s ng c a thành trùng dài nhi u tháng, con cái ñ tr ng trong ñ t, có th ñ n c trăm tr ng. Sâu non, nh ng (H Văn Tín, ðHCT) và thành trùng b nh y (Tr n Văn Hai, ðHCT) Tr ng màu tr ng s a, hình b u d c, dài kho ng 3 mm. u trùng có 3 tu i và phát tri n lâu ñ 3-4 tu n. u trùng l n ñ s c dài kho ng 4 mm, hình ng tròn, mình màu vàng nh t, 3 ñôi chân ng c r t phát tri n và m i ñ t c a cơ th sâu ñ u có các u l i. Nh ng hình b u d c, màu vàng nh t, dài kho ng 2 mm, m m cánh và m m chân sau r t dài; ñ t cu i cùng có 2 gai l i. Th i gian làm nh ng t 7-10 ngày. T P QUÁN SINH S NG VÀ CÁCH GÂY H I Thành trùng thư ng n vào nơi m mát, m t dư i các lá g n m t ñ t khi tr i n ng, có kh năng nh y xa và bay r t nhanh, thư ng bò lên m t lá ăn phá vào lúc sáng s m và chi u t i, c n l ng lá c i thành nh ng l ñ u ñ n trên kh p m t lá r t d nh n di n, làm lá có th b vàng và r ng. u trùng ăn r cây làm cây b còi c c, ñôi khi héo ho c th i. C c i b sâu non g m v ho c ñ c vào trong th t c làm gi m giá tr thương ph m. Thi t h i do b nh y (Ngu n: Tr n Th Ba, ðHCT) BI N PHÁP PHÒNG TR V sinh ru ng tr ng c i sau khi thu ho ch, thu gom các cây c i ho c lá c i hư vào m t nơi ñ tiêu di t. Luân canh v i các lo i cây tr ng khác không ph i là ký ch c a sâu cũng h n ch ph n
nào thi t h i v sau Khi c n thi t có th dùng thu c nhóm g c cúc th c v t k t h p v i g c lân h u cơ theo khuy n cáo. R y m m (R p c i) H R y M m (Aphididae); B Cách ð u (Homoptera) ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C R y m m có 03 loài ñáng chú ý: 1. Myzus persicae Sulzer - Lo i hình không cánh có cơ th d ng hình tr ng, màu xanh l c ho c ñ ho c vàng nh t, dài t 1,3 - 1,9 mm. Vòi chích hút màu ñen, kéo dài t i ñ t ch u chân sau. Râu ñ u 6 ñ t, màu ñen. ng b ng màu ñen, trên lưng kho ng gi a 2 ng b ng có m t m nh màu ñen hơi n i to. - Lo i hình có cánh có chi u dài thân t 1,6 - 2 mm. ð u và ng c màu nâu ñen, b ng màu vàng ho c xanh l c, ñôi khi ñ ; gi a m t lưng c a b ng có m t ñ m to màu nâu ñen. Râu ñ u 6 ñ t màu ñen. Vòi chích hút kéo dài ñ n ñ t ch u chân gi a. ng b ng màu ñen. u trùng l n ñ s c dài t 10 - 20 mm, thân màu tr ng ho c màu nh t, ng c tương ñ i l n, ñ u màu nâu. M nh lưng ng c trư c và chân ng c màu ñen. u trùng, thành trùng (Ngu n: NSW Agriculture) 2. Rhopalosiphum pseudobrassicae Davis Thành trùng có cánh, chi u dài thân t 1,6 - 2,2 mm. ð u và ng c màu ñen, b ng màu vàng hay xanh l c. M t kép màu nâu ñ . Râu ñ u ng n hơn cơ th . M t lưng m i bên có 5 ch m ñen nh và ph n sau ng b ng có 2 v t ñen ngang; ñôi lúc trên thân ph m t l p tương t như ph n tr ng. Thành trùng cái không cánh cơ th dài kho ng 1,8 mm. Toàn thân màu xanh vàng, trên lưng có các vân ngang không li n nhau. 3. Brevicoryne brassicae Linnaeus
Thành trùng cái có cánh cơ th dài t 1,4 - 1,5 mm. Ng c và ñ u màu ñen, b ng màu xanh l c hay vàng l c ñ m hay xanh xám. Hai bên thân có 5 ñi m ñen. Toàn thân ph m t l p ph n tr ng. ng b ng r t ng n. Thành trùng cái không cánh có cơ th dài t 17 - 2,2mm, toàn thân màu xanh l c nâu. (Ngu n: http://www.seea.es/divulgac/galima/Plagas/Brevicoryne_brassicae/Brevicoryne _brassicae.htm) T P QUÁN SINH S NG VÀ CÁCH GÂY H I C thành trùng và u trùng các loài r y m m này ñ u sinh s ng b ng cách hút nh a lá cây, thích t p trung chích hút trên ph n non c a cây, làm cây b quăn queo ch m tăng trư ng. Ngoài ra chúng còn là môi gi i truy n m t s b nh do virus. BI N PHÁP PHÒNG TR V sinh ñ ng ru ng, làm c thu gom các lá già và c t b nh ng lá có r y nhi u. Gieo tr ng v i m t ñ v a ph i. Chúng có r t nhi u thiên ñ ch như các lòai b rùa, ki n sư t (Chrysopidae, Neuroptera), các loài dòi thu c h Syrphidae (Diptera)... Nên s d ng thu c tr sâu th t c n th n ñ tránh b ng ñ c ho c lưu b ñ c trong th c ph m. Khi m t s cao, có th dùng thu c ACTARA 25WG ñ tiêu di t. Sâu ăn ñ t c i H Ngài Sáng (Pyralidae); B Cáng V y (Lepidoptera) ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Có 2 loài ñáng chú ý: 1. Hellula undalis Fabricius Bư m nh , màu nâu xám ñ m, trên cánh có nhi u s c ngang gãy khúc màu xám nh t. R i rác trên cánh có nh ng ñ m hình d ng không ñ ng nh t màu ñ m, cu i bìa cánh có m t hàng ñi m ñen. ð i s ng c a bư m ng n, ñ 1 tu n và ñ 100-200 tr ng r i rác trên các lá non c a ñ t c i. Tr ng hình b u d c, màu tr ng ngà, n trong vòng 4-5 ngày. u trùng màu h ng, ñ u ñen và có nh ng s c ñen ch y d c thân mình, th i gian phát tri n lâu ñ 10 ngày. Nh ng màu ñ nâu, phát tri n 6-8 ngày.
u trùng (Tr n Văn Hai, ðHCT)- thành trùng (NSW Agriculture) u trùng n ra tìm ăn ñ t non c a cây c i. Chúng nh tơ bao ph ñ t c i và ăn bên trong làm cho ñ t non b ch t nên gây thi t h i ñáng k cho c i b p, c i ng t, b xanh và c i bông. 2. Crocidolomia binotalis Zeller Bư m màu xám nâu, có ñ m nh màu nâu ñ m trên cánh và d c c nh sau c a cánh trư c. Bư m có chi u dài thân t 10 - 14 mm, s i cánh r ng t 18 - 20 mm. Tr ng d p, hơi tròn và có ñư ng kính t 1 - 2 mm, ñư c ñ thành t ng kh i k lá c a ñ t non. Khi m i ñ kh i tr ng màu xanh, sau kho ng 2 ngày có màu xanh vàng và trư c khi n màu ñen xám. Th i gian phát tri n c a tr ng lâu ñ 3-4 ngày. u trùng có 5 tu i và phát tri n trong vòng 12-15 ngày. Khi m i n màu xanh vàng, ñ u nâu, d n d n cơ th chuy n thành màu ñ m và ñ n tu i cu i có màu nâu ñ m v i 3 s c tr ng trên lưng và m i bên hông có 3 ñ m tròn nh m i ñ t. Toàn thân có nhi u lông dài trong su t. L n ñ s c u trùng dài t 14 - 17 mm. Sâu thư ng s ng t p trung ăn ñ t non. Nh ng màu nâu ñ , dài t 10 - 15 mm và làm nh ng trong ñ t, lâu 7-8 ngày. Sâu non gây h i lá c i b xanh (Ngu n: Tr n Văn Hai, ðHCT) BI N PHÁP PHÒNG TR Thư ng xuyên thăm ru ng c i ñ phát hi n s m khi sâu v a xu t hi n, còn ngoài lá chưa chui vào trong ñ t c i và phun thu c như Success, Cyperan. Sâu ño Chrysodeixis eriosoma (Doubleday) Walker H Bư m ðêm (Noctuidae); B Cáng V y (Lepidoptera) ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Bư m có chi u dài cơ th t 15 - 20 mm và s i cánh r ng t 35 - 45 mm. Cánh màu
nâu xám, không có c u trúc rõ r t nhưng ñ c ñi m d nh n di n là kho ng gi a cánh trư c có hai ñ m sáng óng ánh hình s 8. Bư m có th s ng ñ n 2 tu n và ñ d n kh ang 200 tr ng. Tr ng hình bán c u, ñư ng kính kho ng 0,50 mm, ñ r i r c trên phi n lá non, n trong vòng 2-3 ngày. u trùng màu xanh nh t v i 2 s c tr ng 2 bên hông và nhi u s c tr ng gi a lưng, l n ñ s c dài t 35 - 40 mm. Sâu ch có 2 ñôi chân gi b ng (thay vì 4 ñôi như các lo i sâu c a bư m khác) và m t ñôi cu i ñuôi nên sâu di chuy n b ng cách u n cong thân mình. u trùng có 5 tu i và th i gian phát tri u lâu ñ 2 tu n l . Sâu ñeo m t dư i lá và ăn lá l ng thành nh ng l l n (d phân bi t v i tri u ch ng c a sâu tơ). u trùng (Tr n Th Ba, ðHCT)- thành trùng (NSW Agriculture) Nh ng màu nâu nh t, dài t 14 - 17 mm, trong ñ t, lâu ñ 5-7 ngày. BI N PHÁP PHÒNG TR Sâu thư ng xu t hi n r i rác nên không gây h i t p trung, có nhi u thiên ñ ch nên, n u c n, k t h p phòng tr chung v i các l ai sâu khác như sâu tơ, sâu ăn t p, sâu ăn ñ t c i. Khi c n thi t có th dùng thu c MATCH 050EC ho c SUCCESS 25SC ñ phòng tr .
Sâu h i B u Bí Dưa
B dưa Aulacophora similis (Oliver) H Ánh Kim (Chrysomelidae); B Cánh C ng (Coleoptera) KÝ CH ðây là loài côn trùng ña ký ch , gây h i r t nhi u lo i cây tr ng nhưng ch y u trên các cây thu c h Cucurbitacea, như dưa h u, dưa leo, b u, bí ñao, bí ñ . ðôi khi B Dưa cũng ăn trên b p, lúa mi n và c bông ph n lúa. ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Thành trùng có chi u dài thân t 6 - 8 mm, cánh màu vàng nâu, m t ñen, râu dài r t linh ñ ng. ð i s ng c a thành trùng r t dài, kho ng 100 - 200 ngày. M t thành trùng cái ñ kho ng 200 tr ng. Thành trùng (Ngu n: AVRDC), tri u ch ng (Ngu n: Tr n Th Ba, ðHCT) Tr ng r t nh , dài kho ng 0,8 mm và r ng 0,3 mm, màu vàng xanh khi m i ñ và màu vàng nâu khi s p n . Th i gian tr ng t 8 - 15 ngày. u trùng m i n màu tr ng s a, sau thành màu vàng nâu, ñ u màu nâu, ñi m ñ c bi t là có 1 ñôi chân gi . u trùng có 3 tu i v i th i gian phát tri n t 18 ñ n 35 ngày. Nh ng màu nâu nh t, th i gian nh ng t 5 - 14 ngày. Nh ng ñư c hình thành trong ñ t, bên ngoài bao ph b ng m t kén tơ r t dày. Nh ng phát tri n trong th i gian t 4 - 14 ngày. Vòng ñ i b dưa t 80 - 130 ngày. TRI U CH NG GÂY H I Thành trùng ho t ñ ng m nh vào ban ngày, nh t là khi có n ng lên. Thành trùng cái ñ tr ng thành t ng nhóm t 2 - 5 cái lúc sáng s m hay chi u t i và ñ trong ñ t, g n g c cây hay trong rơm r . Thành trùng c p l p bi u bì và ph n mô di p l c m t trên lá thành m t ñư ng vòng, sau ñó, ph n b c p ăn s ñ t lìa kh i lá. Thành trùng thư ng t n công cây con khi có hai lá ñơn d u tiên, n u m t s cao có th ăn r i h t lá l n ñ t non. Cây tr ng trong mùa n ng b thi t h i nhi u hơn trong mùa mưa. u trùng sau khi n ăn r cây và ñ c vào g c làm cây b vàng héo, ch m phát tri n ho c ch t ñ t ng t. Các v t ăn phá c a u trùng trên r , g c cây còn là nơi xâm nh p
c a vi khu n hay n m làm dây dưa b ch t. BI N PHÁP PHÒNG TR Sau khi thu ho ch, gom dây dưa l i ñ thu hút thành trùng t i xong dùng thu c tr sâu ñ tiêu di t. B o v cây con tích c c lúc ban ñ u. Khi th y có thành trùng bay trong ru ng dưa mà m t s còn ít, sáng s m hay chi u t i nên soi ñèn b t. S d ng thu c hóa h c ñ tr thành trùng. Sau ñó t 5 - 7 ngày áp d ng l i n u m t s còn cao, nh t là khi cây còn nh . Áp d ng thu c h t ñ rãi ñ u v , ho c thu c nhóm g c lân ho c cúc t ng h p phun giai ño n cây còn non theo khuy n cáo. Sâu ăn lá Diaphania indica (Saunders) H Ngài Sáng (Pyralidae); B Cánh V y (Lepidoptera) ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Bư m có chi u dài thân t 10 - 12 mm, s i cánh r ng t 20 - 25 mm. Bư m có cánh trư c màu tr ng b c v i m t ñư ng vi n màu nâu ñ m d c theo c nh trư c c a cánh trư c và c nh ngoài c a cánh trư c và cánh sau. Th i gian s ng c a bư m t 5 ñ n 7 ngày và m t bư m cái ñ t 150 - 200 tr ng. Tr ng màu tr ng ñ c, trư c khi n chuy n thành màu tr ng hơi ng vàng, ñư c ñ riêng l trên c hai m t lá, nh t là ñ t và trái non. Th i gian tr ng t 4 - 5 ngày. Sâu màu xanh lá cây nh t, có 2 s c tr ng ch y d c cơ th r t rõ. ð l n u trùng dài t 20 - 25 mm. u trùng có 5 tu i, phát tri n t 10 - 20 ngày. Nh ng màu nâu nh t khi m i hình thành, vài ngày sau chuy n thành màu nâu ñen. Th i gian nh ng t 6 - 7 ngày. u trùng (Ngu n: Tr n Th Ba, ðHCT), thành trùng (Ngu n: Chi c c BVTV An Giang) TRI U CH NG GÂY H I Sâu có t p quán là dùng tơ cu n các ñ t non l i và bên trong ăn phá. Khi sâu l n có th c n tr i c lá và ch i ng n c a ñ t non. Sâu còn ăn trái non làm cho trái b th i và r ng. Khi trái l n sâu thư ng n m t dư i, nơi ph n trái ch m m t ñ t và c p l p da
bên ngoài làm trái b lép nơi ñó và da trái b loang l . Sâu làm nh ng trong các lá non cu n l i. u trùng gây h i v trái dưa h u, ñ c trái kh qua (Ngu n: Tr n Th Ba, ðHCT) BI N PHÁP PHÒNG TR Có th dùng tay b t sâu khi m t s còn ít ho c áp d ng các lo i thu c tr sâu thông d ng trư c khi sâu cu n lá l i. Khi c n thi t có th dùng các lo i thu c như PERAN 50EC, CYPERAN ñ phòng tr . B rùa Epilachna vigintioctopunctata (Fabricius) H B Rùa (Coccinellidae); B Cánh C ng (Coleoptera) KÝ CH Ngoài b u, bí, dưa, loài b rùa này còn t n công c cà chua, ñ u b p, t, các lo i ñ u. ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Thành trùng có cánh màu ñ cam, có 28 ch m ñen trên cánh. Cơ th có chi u dài t 5 - 7 mm và r ng t 4 - 6 mm. Thành trùng cái s ng kho ng 51 ngày và thành trùng ñ c s ng t 40 - 45 ngày. Tr ng hình thoi, màu vàng, thư ng ñư c ñ thành t ng khóm t 9 - 55 cái m t dư i lá và ñư c x p th ng ñ ng v i m t lá. Tr ng dài t 1,2 - 1,5 mm. M t thành trùng cái có th ñ t 250 - 1000 tr ng trong th i gian t 3 - 5 ngày. Th i gian m t thành trùng cái ñ 1 tr ng kéo dài 20 - 30 phút. Khi s p n tr ng có màu vàng s m. Tr ng c a loài này n r t ñ ng lo t và có t l n t 95 - 100%. u trùng có 4 tu i, phát tri n trong th i gian t 16 - 23 ngày. Khi s p n , u trùng c n ñ nh v tr ng r i dùng c ñ ng c a chân ñ chui ra ngoài. Th i gian chui ra c a m t u trùng m t trung bình 30 phút. Sau khi n , u trùng t p trung t i v tr ng t 12 - 15 gi và ăn h t v tr ng hay ăn các tr ng chưa n k p ho c không n ñ n khi không còn tr ng nào chúng m i phân tán tìm th c ăn. u trùng màu vàng khi m i n , l n ñ s c màu ñ m. Trên kh p mình có gai nh màu nâu ñ m m c th ng góc v i da. Chi ti t trong t ng tu i c a u trùng như sau:
Tu i 1: cơ th có chi u dài t 1 - 1,2 mm và chi u r ng t 0,5 - 0,6 mm; toàn thân màu vàng, trên thân có 6 hàng gai, phát tri n t 2 - 3 ngày, trung bình 2,9 ngày. Tu i 2: cơ th có kích thư c 2,1 x 0,9 mm; màu vàng, 6 hàng gai trên thân ñã hi n rõ, phát tri n t 2 - 4 ngày, trung bình 2,3 ngày. Tu i 3: cơ th có kích thư c 3,5 x 1,2 mm; màu vàng, các chi ti t khác gi ng như tu i 2 và phát tri n t 2 - 4 ngày, trung bình 2,7 ngày. Tu i 4 kéo dài t 4 - 5 ngày, trung bình 4,6 ngày. Cơ th có kích thư c kho ng 5 x 2 mm. Nh ng màu vàng nh t g n như tr ng v i nhi u ñ m màu nâu ñ m trên thân và chuy n sang vàng khi s p vũ hóa. Nh ng có chi u dài t 5 - 6 mm, r ng t 3 ñ n 4 mm. Nh ng phát tri n trong th i gian t 2 - 7 ngày và thư ng ñư c hình thành m t dư i lá. Trư c khi làm nh ng 1 ngày, u trùng n m b t ñ ng, không ăn phá và màu s c có thay ñ i chút ít, t vàng chuy n sang vàng nh t. u trùng g n ph n cu i b ng vào lá cây xong l t xác l n cu i ñ thành nh ng. Trên mình nh ng có vài ñi m ñen, trong ñó hai ñ m ñen ñ u nh ng r t rõ, ph n cu i nh ng có ph m t l p gai. TRI U CH NG GÂY H I Tri u ch ng và thành trùng b rùa (Ngu n: NSW Agriculture) C u trùng và thành trùng ñ u s ng m t dư i lá, c p bi u bì và nhu mô di p l c c a lá, ch còn l i bi u bì trên và gân. M t s cao b rùa có th c p ăn tr i lá trên cây và sau ñó có th t n công ti p ph n ng n, trái non và cu ng trái. u trùng có kh năng ăn m nh hơn thành trùng, nh t là u trùng tu i 4, ăn m nh g p 2 - 3 l n thành trùng. BI N PHÁP PHÒNG TR Thăm ru ng thư ng xuyên và có th b t u trùng, thành trùng và tr ng b ng tay ho c phun các lo i thu c tr sâu thông d ng ñ tr . Ru i ñ c lá Liriomyza trifolii (Burgess) H : Agromyzyiidae; B Hai Cánh (Diptera) KÝ CH ðây là loài côn trùng phá h i trên nhi u lo i cây như b u bí dưa leo dưa gan, cà chua, t, ñ u nành, ñ u tr ng…
ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Thành trùng r t nh , dài t t 1,3 - 1,5 mm, màu ñen bóng, nhưng m t ph n cơ th , g m c phi n mai trên ng c có màu vàng. M t kép màu ñen bóng. Cánh trư c có chi u dài kho ng 1,4 mm, r ng 0,60 mm. Cánh sau thoái hóa còn r t nh , màu vàng nh t. B ng và chân có nhi u lông, chân màu vàng, ñ t chày và ñ t bàn màu ñen, bàn chân 5 ñ t, ñ t cu i có 2 móng cong màu ñen. Tr ng r t nh , màu tr ng h ng, tròn, ñư ng kính kho ng 0,2 mm. u trùng có chi u dài kho ng 2 mm, màu vàng nh t khi m i n , sau chuy n thành màu vàng ñ m. Cơ th có 10 ñ t, mi ng d ng móc câu màu ñen. Th i gian phát tri n c a u trùng t 3 - 4 ngày. Nh ng có chi u dài kho ng 1,5 mm, r ng 0,7 mm. Th i gian phát tri n c a nh ng t 6 - 8 ngày. Thành trùng ru i ñ c lá (Ngu n: Chi c c BVTV An Giang) TRI U CH NG GÂY H I Thành trùng ho t ñ ng m nh t 7 - 9 gi sáng và t 4 - 5 gi chi u. Thành trùng cái dùng b ph n ñ tr ng r ch m t lá t o nhi u l . Trong s ñó có m t s l ch a tr ng, ch kho ng 1%, ph n l n các l còn l i dùng làm th c ăn cho thành trùng cái và ñ c do ch t l ng ti t ra t v t chích. Các l ñ c thư ng xu t hi n chóp lá hay d c theo 2 bìa lá. Tri u ch ng ru i ñ c lá trên lá c i b xanh và dưa h u (Ngu n: Tr n Th Ba, ðHCT) Ru i gây h i cho cây b ng cách ñ c thành nh ng ñư ng ngo n ngoèo m t trên lá, lúc ñ u ñư ng ñ c nh , càng lúc càng to d n cùng v i s phát tri n c a cơ th u trùng. ðư ng ñ c xu t hi n c hai m t lá nhưng th y rõ nh t là m t trên lá. Khi trư ng thành, dòi ñ c th ng bi u bì chui ra ngoài và làm nh ng trên m t lá hay trên các b ph n khác c a cây ho c buông mình xu ng ñ t làm nh ng. Các v t ñ c kh p m t lá làm cho lá b khô, trái nh , gi m ph m ch t c a trái, n u tr m tr ng làm năng su t gi m. BI N PHÁP PHÒNG TR
* Bi n pháp canh tác: + Làm s ch c chung quanh ru ng dưa trư c khi xu ng gi ng. + Cày sâu sau khi thu ho ch. + Áp d ng màn ph nông nghi p. + Xu ng gi ng ñ ng lo t. * Bi n pháp sinh h c: Ngoài thiên nhiên ru i có r t nhi u thiên ñ ch. N u áp d ng thu c tr sâu nhi u s làm cho m t s ru i tăng cao và t o thành d ch d dàng. * Bi n pháp hóa h c: N u m t s thiên ñ ch trên 50% không c n áp d ng thu c ñ tr ru i, nhưng n u m t s thiên ñ ch th p, không th kh ng ch m t s ru i thì nên áp d ng thu c khi cây con b t ñ u có lá m m và lá th t ñ u tiên. nh ng vùng ru i có ñi u ki n nhân m t s nhanh thì c n áp d ng thu c l i khi c n. Áp d ng thu c nhóm g c lân ho c g c cúc, k t h p v i s d ng d u khoáng. B xít nâu Cyclopelta obscura Le Peletier et Serville H B Xít Năm C nh (Pentatomidae); B Cánh N a C ng (Hemiptera) KÝ CH Loài này ñư c tìm th y trên h u h t các lo i ñ u, b u bí, dưa, mư p, cây ăn trái và m t s lo i c . ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Loài này ñư c tìm th y trên h u h t các lo i ñ u, b u bí, dưa, mư p, cây ăn trái và m t s lo i c . Thành trùng màu nâu ñ m, gi a ng c trư c có m t ñi m vàng nh . B ng có chi u ngang r ng hơn 2 cánh x p l i, ph n dư ra c a b ng có nh ng ñ m nh màu vàng cam. Cánh sau là cánh màng m ng màu nâu. Râu ñ u 5 ñ t, luôn hư ng v phía trư c. Th i gian s ng c a thành trùng t 2 - 4 tháng. Thành trùng ñ c và cái ñư c phân bi t như sau: Thành trùng ñ c có chi u dài cơ th t 13 - 14 mm, cu i b ng hơi nh n, m t dư i c a b ng không có nh ng ñư ng g ch ngang rõ r t; ph n b ng ñưa ra kh i cánh màu vàng cam không n i rõ.
Thành trùng cái cơ th to hơn, dài t 14 - 18 mm, cu i b ng tròn, màu s c m t dư i b ng và ph n nhô ra kh i cánh có màu s c rõ ràng. M t thành trùng cái ñ t 100 - 200 tr ng. Tr ng màu nâu, dài t 35 - 40 mm. Tr ng ñư c ñ thành hàng m t trên thân, ñôi khi c trên lá và trái. S tr ng trên m i r t thay ñ i, t 7 - 100 cái. ðôi khi tr ng ñư c ñ r i rác t 3 - 5 cái. Th i gian tr ng t 12 - 15 ngày. Tr ng b xít n r t ñ ng lo t, t 1 - 2 ngày, v i t l kho ng 80-100%; khi s p n tr ng chuy n sang màu nâu ñ m. Lúc n u trùng ñ i n p v tr ng và dùng c ñ ng c a thân mình tr i ra ngoài, kho ng 40 phút sau u trùng khô l i và c ñ ng bình thư ng. Sau khi n u trùng t p trung quanh tr ng 3 - 4 ngày sau m i phân tán ñi nơi khác. u trùng có 5 tu i, phát tri n t 60 - 80 ngày. Chi ti t trong t ng tu i c a u trùng như sau: - Tu i 1: khi m i n dài kho ng 1,2 mm, màu ñen, mình tròn, trên mình có nh ng vân màu vàng nh t n i lên, râu ñ u 4 ñ t. M t kép màu ñ . Kho ng ngày th hai sau khi n u trùng b t ñ u ho t ñ ng r t nhanh nh n và 3 ngày sau ph n b ng c a u trùng tròn lên và có màu ñ tươi, t 1 - 2 ngày sau thì thay da, u trùng tu i này thay da r t ñ ng lo t. - Tu i 2: kích thư c cơ th dài t 2 - 3 mm, chung quanh b ng có rìa vàng. tu i này b xít b t ñ u chích hút lá cây. ngoài ñ ng, ban ngày b xít thư ng tr n dư i nách lá ho c nh ng k h c a cành và thân chính c a cây. Tu i 2 phát tri n t 5 ñ n 7 ngày, trung bình 6 ngày. - Tu i 3: cơ th dài t 3 - 5 mm. Nh ng ñư ng vân trên b ng ñã n i rõ. B xít b t ñ u t n công ñư c trái. Giai ño n này kéo dài t 8 - 10 ngày, trung bình 7,5 ngày. - Tu i 4: cơ th dài t 5 - 7 mm, phát tri n t 9 - 23 ngày, trung bình 21,8 ngày. M m cánh ñã b t ñ u xu t hi n. - Tu i 5: cơ th dài t 7 - 9 mm, nh ng ñư ng vân trên b ng r t rõ và phát tri n t 27 - 31 ngày, trung bình 29 ngày. Thành trùng và u trùng (Ngu n: Tr n Văn Hai, ðHCT) TRI U CH NG GÂY H I Thành trùng sau khi b t c p t 1 - 3 ngày thì b t ñ u ñ tr ng. S lư ng tr ng ñ cao nh t ngày ñ u và gi m khá nhi u ngày th ba. Sau khi n u trùng không ăn mà ch c n ñ m ñ ñ s ng. T tu i 2 tr ñi, u trùng b t ñ u phân tán ñi chích hút các b ph n c a cây. Ph n th t chung quanh v t chích b sư ng và c ng. ð i v i cây ñ u nành, b xít chích hút làm cho cây ñ u b khô khi cây
chưa t i giai ño n chín h n; trái b chích có qu ng ñen ngoài v , n u trái còn non thì h t b lép ho c n u phát tri n ñư c thì trái r t nh , trái v n tươi xanh mà không vàng khô như bình thư ng, lông tơ trên v trái b khô. Loài này có t p quán s ng t p trung, 1 cây s th y c u trùng và thành trùng cùng t p trung d c theo thân và trên nh ng trái có lá ñ u che mát. Lúc tr i n ng g t b xít thư ng n dư i lá ho c d c thân cây, ph n có lá che mát. Thành trùng và u trùng tu i 4 - 5 ăn phá r t m nh. M t s k t qu nghiên c u cho th y v i m t s 10 con trên m t cây ñ u b xít có th làm thi t h i năng su t t 50 - 60% và v i m t s kho ng 20 con/cây h u như không thu ho ch ñư c gì. BI N PHÁP PHÒNG TR Di t c quanh nơi tr ng, tránh tr ng nh ng cây có cùng ký ch . Có th b t u trùng và thành trùng b ng tay ho c áp d ng thu c hóa h c ñ tr n u m t s b xít ñ t kho ng 10 con/cây. Nh n ñ Tetranychus sp. H : Tetranychidae; B Acarina. KÝ CH Nh n ñ có di n phân b r t r ng và gây h i trên nhi u lo i cây khác nhau như b u bí dưa, ch y u là dưa h u, cà chua, cà tím, các lo i ñ u, ñu ñ ... ð C ðI M HÌNH THÁI - SINH H C Thành trùng hình b u d c, thân r t nh kho ng 0,4 mm, thành trùng ñ c có kích thư c nh , kho ng 0,3 mm. Toàn thân ph lông lưa thưa và thư ng có màu xanh, tr ng hay ñ v i ñ m ñen 2 bên thân mình. Nh n có 8 chân, thành trùng cái màu vàng nh t hay hơi ng sang màu xanh lá cây. Nhìn xuyên qua cơ th có th th y ñư c hai ñ m màu ñ m bên trong, ñó là nơi ch a th c ăn. Sau khi b t c p, thành trùng cái b t ñ u ñ tr ng t 2 - 6 ngày, m i nh n cái ñ kho ng 70 tr ng. Nh n ñ ñang ñ tr ng Tr ng r t nh , hình c u, bóng láng và ñư c g n ch t vào m t dư i c a lá, thư ng là nh ng nơi có tơ do nh n t o ra trong khi di chuy n. Kho ng 4 - 5 ngày sau tr ng n . u trùng nh n ñ r t gi ng thành trùng nhưng ch có 3 ñôi chân. Nh ng u trùng s