SIÊU ĐIỆN, PHÍCH ĐUN NƯỚC ĐIỆN

Chia sẻ: Nguyenvan Do | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

473
lượt xem 78
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

1.4.1. Siêu đun nước điện Cấu tạo của siêu điện rất đơn giản, hình dạng tương tự như một siêu đun nước thông thường, trong siêu có một ống mayxo nối liền với dây điện dẫn điện (hình 1-14). Khi đun, bạn phải đổ nước đầy ấm hoặc cao hơn ống mayxo ít nhất 5 cm rồi mới cắm điện. Nếu để nước cạn có thể cháy ấm, dẫn đến chập điện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SIÊU ĐIỆN, PHÍCH ĐUN NƯỚC ĐIỆN

Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL 1-4. SIÊU ĐIỆN, PHÍCH ĐUN NƯỚC ĐIỆN 1.4.1. Siêu đun nước điện Cấu tạo của siêu điện rất đơn giản, hình dạng tương tự như một siêu đun nước thông thường, trong siêu có một ống mayxo nối liền với dây điện dẫn điện (hình 1-14). Khi đun, bạn phải đổ nước đầy ấm hoặc cao hơn ống mayxo ít nhất 5 cm rồi mới cắm điện. Nếu để nước cạn có thể cháy ấm, dẫn đến chập điện. Bạn nên thường kiểm tra ống mayxo, thấy bị nứt phải thay ngay để tránh chất độc trong ống gồm: cát thạch anh, oxit magie có thể đùn ra lẫn vào nước uống, gây độc hại. Nếu ấm có cặn nước, phải rửa sạch ngay để bảo đảm hiệu suất nhiệt của ấm và không hao điện. Tuyệt đối không dùng ấm điện nấu trên bếp lửa. Đề phòng điện giật, khi nước sôi bạn nên rút phích cắm trước khi rót nước ra bình, cốc và không để trẻ con lại gần ấm nước đang đun. Hình 1-14. Siêu điện 1.4.2. Ấm sắc thuốc bằng điện Với đồ gia dụng này, có thể yên tâm khi sắc thuốc không sợ bị cháy hay trào thuốc ra như các loại siêu đất truyền thống. Hiện nay trên thị trường có nhiều loại siâu sắc thuốc điện, nhưng thông dụng nhất là hai loại dưới đây: - Loại có một bình bằng sứ có tráng men, trông giống như những bình trà lớn (hình 1-15). Phía dưới đáy bình có mâm nhiệt nhỏ và cao từ 5 đến 8 phân. Mâm nhiệt được làm nóng bằng dây điện trở và được điều khiển bằng rơ le nhiệt. Khi nấu, đèn đỏ sẽ báo và sau khi nước sắc thuốc cạn dần, mâm nhiệt sẽ ngắt và chuyển qua chế độ hâm. Loại này có công suất khoảng 300W và hâm khoảng 80W. Mâm nhiệt có loại bằng nhôm phủ lớp chống dính, có loại bằng inox; nhưng đối với loại tráng lớp không dính thì cần chùi rửa cẩn thận, nếu không thì sau một vài Hình 1-15. Ấm sắc thuốc điện lần lớp không dính sẽ tróc ra. 20
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL Người ta thường nói loại siêu này sắc thuốc đến còn một chén là tự ngắt, nhưng trên thực tế không phải vậy. Tùy lượng nước ta bỏ vào, nó cứ nấu sôi liên tục cho đến khi nước cạn xuống và khi nước cạn đến mâm nhiệt thì nó sẽ ngắt điện. Việc này còn tùy thuộc vào mâm nhiệt và tùy vào rơ le nhiệt có chính xác hay không, cho nên cần thiết phải nấu thử để xác định đặc tính của siêu điện. Loại siêu này còn có thêm hai phụ kiện, đó là vòng cô đặc. Công dụng của vòng sắc này là khi cần phải sắc thuốc cạn hơn, cô đặc hơn thì ta bỏ vòng sắc này vào mâm nhiệt, khi đó thuốc sẽ đặc hơn thì mới chuyển qua hâm. Phụ kiện thứ hai là chén chưng cách thủy. - Loại siêu có bộ định giờ có cấu tạo cũng giống như ấm thường có phủ chất chống dính. Nó điều khiển nấu bằng bộ định giờ phía bên ngoài. Bộ định giờ này rất tiện lợi, có thể đặt giờ nấu trong bao lâu rồi ngắt. Siêu điện có thời gian nấu khá chính xác, nhưng ta phải biết công thức và thời gian nấu cho từng loại thuốc. Vì thế, tùy loại thuốc, tùy cách pha chế, lượng nước bỏ vào mà ta định thời gian, cho nên cần phải nấu thử nếu ta không biết được thời gian sắc thuốc. Thông thường, loại này 3 chén sắc trong một giờ thì còn lại 1 chén nhưng cũng còn tùy, ta có thể canh theo đó mà gia giảm thời gian. Một số lưu ý khi sử dụng siêu sắc thuốc Tùy loại siêu sắc thuốc mà có các chỉ dẫn khác nhau, tuy nhiên phải lưu ý các điểm sau: - Trước tiên phải cho vật liệu, thuốc hoặc thực phẩm, và nước vào rồi mới cắm điện. - Những loại thuốc hoặc thực phẩm, nước bỏ vào trong siêu không được quá 2/3 siêu. - Ấm làm bằng sành nên tránh va chạm mạnh và không được cắm điện khi không có thuốc và nước, vì nhiệt độ sẽ làm hư bình. - Luôn luôn cho nước ngập mâm nhiệt mới nấu. Thông thường bỏ thuốc và cho vào khoảng 3 chén nước sắc trong một giờ sẽ còn lại 1 chén. Nếu sắc thuốc lần thứ hai cũng làm như vậy, nhưng phải cách lần đầu ít nhất là 20 phút. Trong trường hợp sắc thuốc cho trẻ em, cũng không sắc ít nước được, mà phải sắc loãng hơn vì nước thuốc luôn ngập mâm nhiệt. - Sau khi nấu, sắc nên để cho siêu nguội tự nhiên, không đổ nước lạnh vào làm nguội dễ gây nứt bể. - Trường hợp có đóng cặn, chỉ việc ngâm bằng nước ấm hoặc xà phòng ấm và dùng giẻ mềm để lau chùi. Không chùi rửa bằng vật cứng, đá mài, giấy nhám làm xước lớp men. - Không ngâm siêu thuốc, nồi tiềm vào trong nước. 1.4.3. Phích điện dùng để đun nước Phích đun nước điện có nhiều loại, nhưng cấu tạo chung gồm các bộ phận sau: - Mâm nhiệt đặt ở dưới đáy phích. - Thân phích, bên trong là bình chứa nước làm bằng inox, ở giữa là lớp bảo ôn giữ nhiệt (keep warm), bên ngoài là lớp vỏ bằng nhựa chịu nhiệt hoặc tôn mạ kẽm. Thân phích có bộ phận chỉ báo mức nước. 21
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL - Rơle nhiệt và bộ phận cảm biến nhiệt để tự động ngắt khi nước sôi, tự động đóng khi nước nguội đến nhiệt độ nhất định. Thông thường phích có thể lấy nước bằng hai cách: bơm cơ (khi mất điện) và bơm điện từ. Sử dụng: Phích được cắm vào ổ điện và đun tự động. khi nước sôi, phích tự động ngắt. hàng ngày phải kiểm tra mức nước không được để phích cạn. khi mở nắp phích xoay núm vào chữ OPEN màu xanh và bấm nút mở. Khi đổ nước tuyệt đối không để nước đổ vào giắc cắm giữa phích và dây điện, tránh điện giật Thỉnh thoảng phải làm vệ sinh phích, rút dây cắm điện đổ hết nước cặn, dùng nước sạch xúc phích. Đưa phích về vị trí cũ, đổ nước mới kiểm tra ổ cắm ở phích với dây điện có khô rồi mới cắm điện. Những hỏng hóc thông thường của phích đun điện Dưới đây là một số trục trặc thường gặp khi sử dụng phích đun điện và cách khắc phục: - Khi cắm điện đèn "boil" tắt, thay vào đó đèn "warm" lại sáng, không có hiện tượng điện vào phích đun nước. Nguyên nhân chính là do rơle bảo vệ quá nhiệt bị đứt hoặc hỏng, cần nối lại hoặc thay thế. - Bảng điều khiển làm việc bình thường, đèn hiệu vẫn sáng, nhưng phích đun nước không nóng. Nguyên nhân là do mất tiếp xúc dây dẫn điện hoặc hỏng bộ phận gia nhiệt có thể sửa chữa hoặc thay thế bộ gia nhiệt. Ngoài ra cũng có thể do rơle đóng, ngắt mạch cho bộ gia nhiệt bị hỏng cần phải thay thế. - Cắm ổ điện, bật nút hoạt động, đèn không sáng, không có biểu hiện điện vào thiết bị có thể là do mất điện nguồn cung cấp, mất tiếp xúc điện tại ổ cắm, hãy kiểm tra khắc phục hiện tượng bằng cách mang đến thợ để sửa chữa. - Nước sôi lâu, rơle không tự chuyển sang chế độ giữ nhiệt (warm) có thể do nguyên nhân đứt dây, mất tiếp xúc dây nối điện hoặc hỏng bộ phận đo nhiệt. Có trường hợp do hỏng bộ phận tạo trễ thời gian trong mạch điều khiển cũng có những biểu hiện như trên cần phải biết rõ hỏng bộ phần nào để sửa chữa hoặc điều chỉnh lại. - Phích ở chế độ giữ nhiệt lâu mà không tự động chuyển về chế độ tự sôi, bạn cần phải kiểm tra thông số của rơle bảo vệ quá nhiệt có thể bị sai, cần điều chỉnh lại. Hình 1-16. Phích đun nước điện 22
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL - Nước không chảy ra khi ấn nút bơm nước, nguyên nhân chính là do nắp và ruột phích không khớp có thể do lót cao su bị vênh. Các lỗ van của buồng bơm bị hở hoặc mở không hết do nứt, vỡ hoặc vòi dẫn nước bị bẹp cần phải thay thế. - Không đóng được nắp phích kín là do lò xo khoá bị đứt (đối với kim loại) và bị gẫy (đối với nhựa). - Phích có hiện tượng bị hở điện, nguyên nhân chính là do vật liệu cách điện của các bộ phận của phích thời gian sử dụng lâu, bị lão hoá hoặc bị ngâm nước gây rò điện, có thể mang ra cửa hàng sửa. 1-5. BẾP TỪ Bếp từ là thiết bị điện khá thông dụng trong các gia đình hiện nay. Cần phải biết sử dụng chúng như thế nào cho an toàn, tiết khiệm điện năng. Bếp từ hiện nay rất đa dạng về chủng loại, kiểu dáng và giá cả. Tuy nhiên, chúng thường có sáu chức năng như sau: nấu lẩu, xào rau, nấu cháo, chưng, nấu canh, chiên (rán). Trong khi sử dụng bếp từ có thể nghe tiếng ồn điện từ với tần số cao, nguyên nhân là do vật liệu sản xuất nồi chứ không phải do bếp bị hỏng. Sau khi sử dụng lần đầu tiên, có thể thấy những đốm trắng xuất hiện ở dưới đáy nồi (chảo), điều này hoàn toàn bình thường, chỉ cần đổ vào nồi một ít dấm và đun ở nhiệt độ khoảng 60 – 800C, dùng bàn chải mềm làm sạch các vết đốm đó. 1.5.1. Cấu tạo của bếp từ Bếp điện từ được cấu tạo từ các bộ phận cơ bản sau (hình 1-17): - Mặt bếp: làm bằng sứ thủy tinh cao cấp chịu được nhiệt độ cao và chịu được va chạm. - Cuộn dây tạo từ trường: là một cuộn dây phẳng dạng Dòng Foucault trong đáy nồi đĩa đặt bên dưới mặt bếp. Mặt bếp - Mạch điện tử công suất: Dòng từ thông gồm nhiều linh kiện điện tử phức tạp có khả năng tăng Bảng điều giảm biên độ của dòng điện khiển Mạch điện tử xoay chiều, có khả năng thay Cuộn dây tạo U~ đổi tần của dòng điện đi vào từ thông cuộn dây. - Bảng điều khiển: gồm Hình 1-17. Cấu tạo bếp từ 23
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL các nút chức năng để đặt chức năng và điều khiển chế độ làm việc của bếp. 1.5.2. Nguyên lý làm việc Khi cho một dòng điện thay đổi tần số vào cuộn dây, cuộn dây sinh ra từ trường dao động, từ trường này xuyên qua mặt bếp đến đáy nồi bằng chất sắt từ. Do từ trường này biến đổi nên trong đáy nồi sinh ra một dòng điện xoáy (dòng Foucault) và phát sinh nhiệt tức thời. Một cách gần đúng có thể coi tất cả từ thông hướng thẳng góc với mặt bếp để xuyên lên đáy nồi như hình 1-18. Dòng Foucault là dòng điện sinh ra khi có một từ thông xoay chiều xuyên qua một vật là kim loại thẩm từ, nó tuân theo định luật “bàn tay trái”. Chiều của dòng Foucault được minh hoạ như ở hình 1-19. Dòng Foucault này sẽ làm cho vật (đáy nồi) sinh nhiệt tương đối lớn vì ta Hình 1-18. Từ thông trong bếp từ có thể xem đáy nồi là cuộn dây thứ cấp có điện trở rất nhỏ, các electron di chuyển với tốc độ cao sẽ va đập lẫn nhau nên sinh nhiệt. Nhiệt lượng sinh ra nhiều hay ít phụ thuộc vào cường độ từ trường, tần số từ trường và diện tích mạch từ (đáy nồi). Bằng thực nghiệm Neumann đã tìm ra được mối quan hệ giữa các đại lượng trên theo công thức sau: P = H . f 3 .S trong đó: P – là công suất nhiệt được sinh ra (W), H - cường độ từ trường (A/cm) S - diện tích mạch từ (cm2) F - tần số biến thiên của từ thông (Hz). Nhìn công thức trên ta thấy: nhiệt lượng toả ra (P) tỷ lệ thuận với tất cả các đại lượng còn lại, trong đó S (diện tích đáy nồi) không thay đổi nên để tăng P ta chỉ còn tăng H hoặc f. Muốn tăng cường độ từ trường H thì phải tăng sức điện động (dòng điện) chạy qua cuộn dây tạo ra từ trường trong bếp, điều này đồng nghĩa với việc cần phải có một mạch điện tử công suất lớn khá đắt tiến và phức tạp. Lựa chọn còn lại là tăng tần số f của sức điện động (tức là tăng tần số của từ thông được sinh ra), điều này không có gì là khó khăn ở thời điểm hiện nay. Mặt khác, nhìn vào công thức Neumann ta cũng thấy rằng, để tăng P thì tăng f có lợi hơn vì P tỷ lệ với f3/2. Hình 1-19. Dòng Foucault trong đáy nồi Việc điều chỉnh cường độ nấu, thời gian nấu và hệ thống bảo vệ được điều khiển bằng hệ thống mạch điện giúp cho ta lựa chọn chế độ nấu. 24
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL 1.5.3. Ưu, nhược điểm của bếp từ Ưu điểm: - Bếp điện từ hoạt động trên nguyên lý làm nóng bằng cảm ứng của sóng điện từ. Do vậy, bếp từ giúp bạn nấu nướng sạch sẽ, không tỏa khói, an toàn, hạn chế cháy nổ. - So với hiệu suất của các loại bếp khác như: Bếp cồn: 48%, bếp gas: 58% thì bếp từ đạt tới 90% nhờ sự mất năng lượng truyền nhiệt trung gian thấp. Vì thế tiết kiệm được thời gian nấu. - Mặt bếp thường được làm bằng men ceramic hoặc kính chịu nhiệt nên rất dễ lau chùi, kể cả khi đang nấu. Nhược điểm: - Bếp từ không phải bất kỳ loại nồi, soong chảo nào cũng có thể sử dụng trên bếp này được, chỉ có thể dùng các loại nồi, chảo có chất liệu dẫn từ như: inox đáy mạ thép, sắt tráng men, thuỷ tinh có sợi kim loại, có đáy bằng; đường kính đáy lớn hơn 12cm, đáy phẳng. Các vật dụng làm bằng các loại sau không sử dụng tốt trên bếp từ như: nồi đất, thủy tinh chịu nhiệt, nồi soong chảo bằng đồng hoặc nhôm, các loại nồi bằng sứ, các nồi soong có đáy nhọn, các loại nồi soong chảo có chân, các loại nồi soong có đáy làm bằng đồng nhôm v.v... Ðể có thể dùng nhiều loại vật dụng nấu, người ta dùng miếng lót kim loại để nấu , miếng lót này có bán rời. Tuy nhiên khi sử dụng miếng lót kim loại thì trở thành cách nấu thông thường, làm giảm đi ưu điểm của bếp điện từ rất nhiều. - Bếp từ hiện nay giá cả vẫn còn khá đắt. 1.5.4. An toàn khi sử dụng bếp từ 1/ Hiện tại các hiệu ứng cảm ứng điện từ chưa được kiểm chứng đối với sức khoẻ con người. 2/ Công suất bếp thường tương đối lớn nên phải kiểm tra kỹ trước khi dùng. Các phích cắm, ổ cắm cũng phải trên 10 ampe và dùng riêng không được cắm chồng lên dùng chung với các thiết bị điện khác. Các dây điện phải có tiết diện lớn đủ để đảm bảo an toàn. 3/ Nên đặt bếp trên mặt phẳng ngang, không nên để sát tường và các vật khác và cách tường ít nhất 10cm. Không nên sử dụng bếp gần bếp gas hoặc bếp dầu, nên để bếp cách xa hơi nóng, hơi nước, cũng như các loại bếp khác. Không sử dụng bếp điện từ ở những nơi dễ cháy và gần chất gây nổ. Không đặt bếp gần nguồn nước hoặc nơi ẩm ướt. 4/ Bếp điện từ không dùng được các loại nồi thuỷ tinh, nhôm, đồng, nồi đất vì đó là những vật liệu không nhiễm từ nên không thể tạo ra dòng điện Foucault. Đáy nồi phải bằng, không dùng các loại nồi, chảo đáy nhọn. 5/ Mặc dù khi nấu mặt bếp không nóng nhiều nhưng không để dao, dĩa, bát tráng men, nắp lọ, vung nồi bằng sắt lên mặt bếp. Những đồ vật này sẽ nóng lên rất nhanh. Không được đưa những vật liệu lạ như: dây kẽm vào lỗ vào khí và lỗ thoát khí để tránh những nguy hiểm xảy ra. Trên mặt sứ của bếp không được đặt các mảnh sắt cũng như không để bếp nấu trên các tấm, bàn kim loại. 6/ Chú ý (trong phạm vi 3 m) không để những vật dễ hư hỏng khi bị nhiễm từ gần mặt bếp như băng ghi âm, ghi hình, máy thu hình (ti vi) và các thiết bị gia dụng dễ bị 25
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL nhiễm từ gây hỏng khác. Đặc biệt chú ý khi gia đình có người đeo máy trợ tim, trợ thính thì không nên sử dụng loại bếp này nếu không được phép của bác sĩ. 7/ Trong trường hợp sử dụng nồi đất, nồi sứ, nên dùng loại có đáy phẳng và đặt vào trong nồi một miếng sắt không gỉ để làm cho bếp hoạt động. 8/ Không để bếp than gần bếp điện từ làm cho bếp điện từ bị mục, các vật liệu cách điện bị hỏng. 9/ Đối với những thực phẩm đóng hộp, hãy mở nắp trước khi hâm nóng để tránh rủi ro cháy nổ do nhiệt độ lên cao. Những người có những chứng bệnh liên quan đến tim mạch nên hỏi ý kiến tư vấn của bác sĩ xem có được phép dùng bếp từ hay không. Sau khi sử dụng, mặt sứ của bếp còn nóng, không được chạm tay vào bề mặt sứ để tránh bị bỏng. Chỉ những dụng cụ có dán nhãn sử dụng được cho bếp từ mới được dùng để nấu thức ăn. 10/ Không đổ nước lên mặt bếp, nếu bếp bẩn nên dùng khăn ẩm và mềm để lau mặt bếp, tuyệt đối không được dùng bàn chải cứng. Riêng với bụi bám xung quanh lỗ vào và thoát khí có thể vệ sinh sạch bằng bàn chải mềm hoặc khăn lau. 11/ Khi thức ăn bị trào ra ngoài hay bị cháy, không nên nhấc nồi ra trước mà phải tắt bếp trước, cho bếp nguội rồi mới nhấc nồi ra. Không dịch chuyển bếp điện từ khi đang nấu. Khi mất điện đột ngột hoặc không sử dụng bếp từ thì nên rút dây khỏi phích cắm. 1-6. LÒ NƯỚNG VIBA Lò nướng viba ngày càng trở nên quen thuộc trong các gia đình, nó rất linh hoạt, là loại bếp tiết kiệm thời gian nhờ cử dụng bức xạ viba đốt nóng thức ăn. Thức ăn được nấu chín trong lò viba giữ nguyên dinh dưỡng, giữ được nhiều vitamin, các chất vi lượng, bổ dưỡng hơn các phương pháp nấu thông thường. Tuy nhiên, lò nướng viba có thể gây nguy hiểm nếu dùng không đúng cách, các hệ thống an toàn bị hỏng. 1.6.1. Cấu tạo lò viba Lò nướng viba gồm các bộ phận chính sau (hình 1-20): 1. Máy phát sóng cao tần (magnetron) - nguồn phát sóng. 2. Mạch vi điều khiển (microcontroller) Ống dẫ n 3. sóng (waveguide) 4. Buồng nấu. 1.6.2. Nguyên lý làm việc Magnetron là máy phát sóng cao tần (sóng viba) có công suất lớn. Sóng viba được Hình 1-20. Cấu tạo lò nướng viba tạo ra từ một bộ dao động điện từ và được khuếch đại nhờ Magnetron hoạt động như một đèn điện tử 3 cực. 26
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL Magnetron gồm một hình trụ rỗng bằng kim loại, bên ngoài là cực dương (anốt), phía trong người ta đặt những khoang cộng hưởng (cavity resonance) như ở hình 1-21. Để làm tăng tần số từ 50 Hz đến 2450 Hz, người ta dùng một bộ dao động (oscilateur) mà bộ phận thiết yếu là mạch cộng hưởng song song. Mỗi khoang cộng hưởng (cavity resonance) tương đương như một mạch cộng hưởng song song. Ở giữa trụ rỗng là âm cực (catốt) trong đó có một dây để đốt nóng (filament). Cũng giống như ống điện tử, bên trong magnetron là chân không, giữa điện cực âm và dương người ta dùng hiệu điện thế khoảng 2300 volt để tạo từ trường. Từ trường này làm di chuyển các electron từ cực âm sang cực dương. Để tạo ra và giữ cho các dao động ở tần số cao, các điện từ phải di động theo đường xoắn ốc trước các cavity resonance. Đường đi này có được là nhờ một từ trường tạo bởi thanh nam châm mà đường sức của nó thẳng góc với điện trường E. Hình 1-21. Bộ phận phát sóng (Magnetron) Năng lượng (sóng viba) từ máy phát (magnetron) được truyền theo ống dẫn sóng đến quạt phát tán (phía trên nóc lò) để đưa sóng ra mọi phía (hình 1-20). Ở giữa lò các sóng phân tán đều đặn nhờ sự phản chiếu của sóng lên thành lò. Thức ăn được đốt nóng bởi các phân tử nước. Sự đốt nóng chia ra làm hai giai đoạn: - Nước chứa trong thức ăn được hâm nóng bằng các sóng cực ngắn. - Nước nóng sẽ truyền nhiệt cho các phần khác của thức ăn. Vậy làm thế nào để nước được đốt nóng? Như đã biết, sóng điện từ có tần số 1 Hz sẽ tạo ra một điện từ trường (nơi mà nó đi qua) thay đổi chiều một lần trong một giây. Các sóng cực ngắn 2450 MHz sẽ đổi chiều 2,45 tỉ lần mỗi giây. Phân tử nước được cấu tạo bởi một nguyên tử oxy (O) và hai nguyên tử hydro (H), chúng không mang điện. Tuy nhiên những điện tử (electron) có khuynh hướng kéo về nguyên tử oxy (vì oxy có tầng ngoài cùng chứa 6 điện tử nên có khuynh hướng thu thêm 2 điện tử để bão hoà, bền hơn), do đó nguyên tử oxy mang điện tích âm, còn nguyên tử hydro bị mất bớt điện tử nên có khuynh hướng mang điện tích dương. Như vậy trong phân tử nước có hai đầu dương của hydro và một đầu âm của oxy, sự mất thăng bằng này tạo nên một điện trường nhỏ trong mỗi phân tử nước, điều này gây cho phân tử nước trở nên rất nhạy cảm đối với sóng điện từ, đặc biệt là sóng viba. 27
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL Trong một điện từ trường mạnh, phân tử nước hướng theo chiều các đường sức. Ở lò viba có những tấm bảng cũng mang điện tích sẽ hút hay đẩy các phân tử nước, đặc biệt những tấm bảng này luân phiên nhau thay đổi thay đổi thường xuyên điện tích (điện dương đổi thành điện âm và ngược lại). Các tấm bảng bày sẽ hút hay đẩy những phân tử nước, kết quả là các phân tử nước hoạt động rất nhanh nên va chạm vào nhau. Dưới tác dụng của điện từ trường, các nguyên tử hydro và oxy thay đổi cực 2,45 tỉ lần trong một giây. Sự cọ sát giữa các phân tử nước với nhau tạo ra nhiệt. Nước trong thức ăn được đốt nóng nhanh chóng và truyền năng lượng cho các thành phần khác của thức ăn, do đó toàn bộ thức ăn được đốt nóng. Không khí, chén đĩa bằng thuỷ tinh hay sành sứ được xem như trong suốt nên sóng viba đi qua, còn các mặt phẳng kim loại thì giống như những tấm gương nên sóng bị phản chiếu trở lại. 1.6.3. Những lưu ý khi sử dụng lò viba 1 Không dùng vật dụng bằng kim loại hoặc bát đĩa nhựa, sứ có trang trí hoa văn kim loại cho lò vi sóng để nấu, rã đông (trừ khi dùng chức năng nướng) để tránh nguy cơ cháy nổ do phóng tia lửa điện. Việc gói giấy bạc thực phẩm cũng chỉ được áp dụng khi dùng chức năng nướng của lò viba. Kim loại hay chất dẫn điện, điện tử hay các hạt mang điện nằm trong các vật này đặc biệt linh động và dễ dàng dao động nhanh theo biến đổi của điện từ trường, chúng có thể tạo ra ảnh điện của nguồn phát sóng, tạo nên điện trường mạnh giữa vật dẫn điện và nguồn điện, có thể gây ra tia lửa điện phóng giữa ảnh điện và nguồn, kèm theo nguy cơ cháy nổ. 2. Dùng các dụng cụ đựng thức ăn chuyên dùng cho lò vi sóng, không dùng các đĩa chất dẻo thông thường vì chúng chịu nhiệt không tốt nên dễ bị biến dạng, thậm chí tan cháy. 3. Khi nấu những thức ăn có vỏ hoặc màng mỏng (trứng, khoai lang, xúc xích, đồ đựng trong hộp) thì cần phải xăm lỗ, bóc vỏ, mở nắp để tránh hiện tượng phát nổ do thực phẩm bên trong tăng thể tích khi tăng nhiệt độ. 4. Phải đảm bảo cửa lò không bị hở để sóng không lọt ra ngoài, có thể làm hỏng mắt, bỏng. Hiện tượng rò rỉ bức xạ từ lò nướng cao tần hoàn toàn có thể xảy ra nếu cửa lò bị hỏng hoặc cửa đóng không chặt. Để đảm bảo an toàn bức xạ khi sử dụng lò nướng viba cần áp dụng một số gợi ý sau đây: - Định kì kiểm tra cửa lò nướng viba xem có bị han rỉ, cong vênh và nó phải luôn trong điều kiện đóng kín rất khít. - Không bao giờ làm xáo trộn các bộ phận khởi động và khoá trong, vì chúng được thiết kế lắp đặt để dừng hoạt động ngay lập tức bộ tạo sóng viba tại thời điểm chốt cửa bên trong bị nhả hoặc cửa bị mở. - Lau chùi định kì lò nướng phải kiểm tra xem thức ăn cháy còn bám vào bên trong lò và trên cửa không. Không vận hành lò nướng viba khi bên trong không có thức ăn gì, bởi vậy nên để sẵn trong lò một ly nước để hấp thụ những sóng viba đề phòng khi quên bật lò chạy không. Hiện nay tất cả các lò viba đều được thiết kế với bộ phận an toàn để bảo vệ con người không tiếp xúc với các sóng ngắn. Nút ngắt điện an toàn sẽ tự động ngừng sự phát sóng viba khi cửa mở. Cửa được bao bởi vỉ kim loại và được bọc bằng tấm gioăng. Sự thoát sóng viba nơi cửa lò phải dưới miliwatt/cm2 ở cách lò 5 cm. 28
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL 5. Một số chất độc (có thể gây bệnh nguy hiểm như ung thư) từ bao gói chất dẻo và mực in nhãn bao bì có thể loang ra thức ăn đun nấu bằng lò vi sóng. 6. Không dùng lò viba để nấu thịt lợn ướp hoặc thăn lợn hun khói, những thực phẩm này chứa nhiều nitric, nếu được đun bằng lò viba, nitric sẽ trở thành nitrosamin - những phân tử có thể gây ung thư rất mạnh. 7. Một số trục trặc thường gặp đối với lò viba là: - Lò vi sóng có tiếng ồn trong lúc vận hành, đó là do bật chế độ mâm xoay nhưng bánh xe dưới giá đỡ mâm xoay không chuyển động. Hãy vệ sinh giá đỡ mâm xoay và những khu vực nước bị trào hoặc bắn ra ở dưới mâm xoay. Có trường hợp mâm đĩa trong lò xoay không đều dẫn đến thức ăn chín không đều. Trường hợp đĩa vẫn xoay nhưng thức ăn vẫn không chín mà chỉ “âm ấm” là do bộ điều khiển cường độ bị trục trặc, hoặc do bộ phận tạo sóng có vấn đề. - Có hiện tượng đánh tia lửa điện giữa thiết bị và dụng cụ chứa thực phẩm trong khoang lò vi sóng: Kiểm tra dụng cụ đựng thức ăn vì chỉ nên dùng những loại dành riêng cho lò vi sóng. - Bị khói trên vỉ nướng khi bắt đầu đốt nóng thanh nhiệt: Vệ sinh những phần thức ăn dư thừa bám trên bề mặt vỉ nướng. - Thực phẩm dạng khô không thể nấu chín trong lò viba, muốn nấu chín phải làm cho thức ăn có độ ẩm đều hoặc có nước. Bộ phận quan trọng nhất của lò viba là máy phát sóng (Magnetron), nó chiếm khoảng 60 - 70% giá trị của lò, vì vậy khi sử dụng phải hết sức cẩn thận vì khi bị hư hỏng sẽ không thể sửa chữa mà phải thay mới. 1.6.4. Ưu điểm của lò viba 1. Nấu chín thức ăn rất nhanh so với các phương pháp nấu cổ truyền thông thường. 2. Các lò nướng viba đốt nóng thức ăn bằng phương pháp như trên tiết kiệm chi phí về năng lượng. 3. Các chất bổ dưỡng vẫn tồn tại trong thức ăn. 4. Các thức ăn chứa đam không bị rám sém khi nấu trong lò nướng viba. 5. Thức ăn được đốt nóng nhanh trong lò nướng viba giữ được nhiều chất dinh dưỡng hơn so với thức ăn bị đốt nóng lâu hơn trong nồi như ninh, om, hầm... Hiệu suất năng lượng của lò viba đạt tới 64%. 29
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL 1-7. BÌNH NƯỚC NÓNG Trên thị thường hiện nay có nhiều chủng loại bình nóng lạnh, có thể phân biệt theo các tiêu chí sau: dung tích, công suất, chất liệu, cách sử dụng. Ngoài bình nước nóng sử dụng điện, trên thị trường còn có nhiều loại bình sử dụng gas hoặc sử dụng năng lượng mặt trời. Tuỳ thuộc vào điều kiện và sở thích, ta có thể chọn loại phù hợp với gia đình sao cho tiện lợi, vừa tiết kiệm tiền, tiết kiệm điện. Bình nước nóng dùng điện là loại tiêu thụ điện năng nhiều trong gia đình. Khi chọn mua bình nước nóng, nên chú ý loại có khả năng tiết kiệm điện. Nếu gia đình có 4 người, nên dùng bình loại có dung tích 30 lít, công suất từ 1500 - 2500 W. Nếu chọn bình có công suất nhỏ quá sẽ không đủ nước dùng, nếu bình quá to thì thời gian đun nước lại lâu. Gia đình đông người hoặc có sử dụng bồn tắm thì nên chọn loại 50-150 lít, công suất lớn 3000 - 4000W. Nếu phòng tắm không được rộng rãi, có thể chọn loại bình đun trực tiếp. Ưu điể m của loại bình này là kích thước nhỏ gọn, chỉ đun nóng lượng nước vừa phải, giúp tiết kiệm điện và có thể lắp ngay tại nơi sử dụng không tốn chi phí cho đường ống. Tuy nhiên, công suất tiêu thụ của bình trực tiếp rất lờn, đòi hỏi nguồn điện sử dụng phải ổn định, đường điện phải an toàn. Nếu phòng tắm rộng rãi nhưng điện áp khu vực nhà bạn không ổn định thì nên dùng loại bình chứa. Ưu điểm của loại bình này là công suất nhỏ, tuổi thọ cao và chi phí sửa chữa thấp nhưng nhước điểm của nó là cần có không gian thích hợp để lắp đặt và bảo trì. Khi muốn sử dụng bạn phải đun nước trước 30-60 phút, phải sử dụng vòi trộn, ống dẫn nước vì nhiệt độ nước nóng khá cao, khoảng 80 độ C. Khi chọn mua bình nước nóng, nên chú ý chọn loại có hệ thống cách nhiệt tốt để giữ nước nóng được lâu, tiết kiệm điện. 1.7.1. Cấu tạo của bình nước nóng Cấu tạo của bình nước nóng được chỉ ra như ở hình 1-22. Đèn hiển thị ON -OFF Hình 1-22. Cấu tạo bình nước nóng 30
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL Về nguyên lý, bình nóng lạnh có cấu tạo giống như ấm đun nước bằng điện, chỉ khác là có dung tích lớn với công suất thanh đun lớn hơn. Tuy nhiên, bình có trang bị thêm nhiều thiết bị để có thể vận hành và bảo vệ tự động theo chế độ cài đặt của người sử dụng. Bình nóng lạnh có bộ phận chứa nước thường được làm bằng nhôm dày, chịu được áp suất và áp lực cột nước lạnh cũng như hơi nước đã được đun nóng gây ra. Có loại bình chứa nước bên trong làm bằng thép, được tráng men tĩnh điện titan (phủ kín tuyệt đối) đảm bảo cho bình chứa không bị rỉ sét, ăn mòn trong mọi nguồn nước. Vỏ ngoài của bình làm bằng nhựa ABS hoặc bằng thép có phủ sơn tĩnh điện chống rỉ tuyệt đối. Giữa bình chứa bên trong và lớp vỏ bên ngoài là lớp xốp Frolyurethane cách nhiệt để giữ nước nóng hoàn hảo, tránh mất nhiệt, tiết kiệm điện năng tối đa. Bộ phận thanh điện trở có công suất 1,2 - 4 kw tuỳ theo dung tích và kiểu bình. Thanh điện trở (thanh đốt) vỏ được làm bằng Inox, dây điện trở đặt bên trong và được cách điện với vỏ bằng cát thạch anh. Một số dạng thanh điện trở như ở hình 1-23. a) b) Hình 1-23. Thanh điện trở. a) Sợi đốt bình 15, 30 lít Ariston, công suất 1500 - 2500 W b) Sợi đốt bình Picenza 15& 30 lít công suất 1500 - 2500 W Bộ phận ống dẫn nước lạnh vào và ống dẫn nước lạnh ra cao khoảng 0,8 thân bình, nhằm đảm bảo bình luôn đầy nước và thanh đun luôn ngập dưới nước. Thanh cation còn gọi là thanh lọc nước (thanh Magiê) để tránh cặn nước bám và tích tụ bên trong bình, tăng tuổi thọ của bình. Thanh Magiê dùng làm tác nhân hoá học để trung hoà nước, tiêu huỷ các hợp chất hoá học có trong nước hoặc sinh ra trong quá trình đun nóng, do đó tránh được hiện tượng ăn mòn bình chứa. Bộ phận van một chiều và van an toàn thường được chế tạo thành một khối, để tránh nước trong bình tăng do nhiệt độ nước trong bình tăng. Van an toàn dùng để xả hơi và nước trong bình trường hợp rơle nhiệt độ bị hỏng, thanh đun nước gây áp lực quá lớn trong bình, tránh cho bình khỏi bị nổ. Bộ phận rơle điều chỉnh nhiệt độ nước dùng để điều chỉnh nhiệt độ nước theo yêu cầu sử dụng, thường từ nhiệt độ môi trường đến khoảng 85 độ C. Cũng giống như rơle 31
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL nhiệt độ ở bàn là, nồi cơm điện hay tủ lạnh, rơle nhiệt độ ở bình nóng lạnh cũng có tác dụng tự ngắt khi nhiệt độ đủ cao và ngược lại sẽ đóng điện cấp cho thanh đun nếu nhiệt độ quá thấp. 1.7.2. Sử dụng bình nước nóng an toàn, hiệu quả Bình nước nóng là một trong những thiết bị tiêu thụ điện năng nhiều nhất đối với hộ gia đình, vì vậy phải điều chỉnh nhiệt độ bình nước nóng ở nhiệt độ trung bình, khi đó bình sẽ sử dụng bền hơn. Vì bình nóng lạnh là loại dùng điện đun nước trực tiếp bằng thanh điện trở, nên rất dễ xảy ra sự cố điện giật chết người bởi người tiêu dùng thường tiếp xúc trực tiếp với nước khi tắm, rửa chân tay, bát đĩa. Cũng giống như bất kỳ các loại thiết bị sử dụng lâu ngày bị hỏng hóc, thanh điện trở dùng lâu ngày cũng có thể xảy ra hiện tượng bị bám lớp cặn dày, nhiệt độ thanh tăng cao làm cát thạch anh bên trong giãn nở gây nứt vỡ vỏ thanh điện trở và rò điện ra nước. Một nguyên nhân nữa có thể xảy ra là khi sử dụng lâu ngày, vỏ thanh điện trở bị ăn mòn gây thủng ống và rò điện ra nước khiến người tiêu dùng có thể bị giật khi sử dụng. Bên cạnh đó, một nguyên nhân nữa khiến bình nóng lạnh rò điện là khả năng rò điện ra vỏ của rơle nhiệt độ. Để đảm bảo an toàn cho người sử dụng, nhất thiết bình phải được nối tiếp đất. Có thể làm tiếp đất bổ dung cho bình bằng cách đóng một cột sắt, nối cọc này tới vít bắt tiếp đất của bình bằng dây điện 2 mm2. Trong thiết kế, vỏ bình nóng lạnh đã có một đầu dây để chờ tiếp đất (dây mát). Dây này có nhiệm vụ triệt tiêu dòng điện nếu chẳng may có hiện tượng rò. Tuy nhiên khi lắp, nhiều người thường ẩu bỏ qua công đoạn này hoặc để cho thợ lắp mà không kiểm tra lại. Khi sử dụng, nếu bình bị rò điện, trong lúc tắm nước bắn vào bình thì người tắm sẽ bị điện giật, rất nguy hiểm. Vì thế khi lắp bình, bạn cần đọc kỹ catalog hướng dẫn và nhờ người có chuyên môn kiểm tra lại dây tiếp đất. Ngoài việc lắp đặt theo đúng chỉ dẫn của nhà sản xuất, dây điện nguồn cung cấp cho bình phải đạt từ 2,5 đến 6 mm2 đáp ứng đúng công suất yêu cầu của thanh đun, aptomat đi kèm đủ công suất yêu cầu. Trước khi sử dụng, nên bật bình nước đun nóng và ngắt aptomat trước khi tắm hoặc sử dụng nước nóng. Để tránh hiện tượng tắc, gây gỉ sét vỏ bình và rò điện, khi mới lắp bình, nếu nước nhà bạn thường xuyên có cặn, vẩn đục hay nhiễm sắt, phèn, thì sau 1 tháng đầu tiên nên mở bình ra kiểm tra, thau hút cặn, súc rửa bình và bộ lọc, kiểm tra độ khít của các van. Nếu nước bình thường thì nên kiểm tra sau 2-3 tháng. Sau đó mật độ kiểm tra có thể giảm xuống, tuỳ theo chất lượng nước. Bên trong bình đun thường có thanh đốt và than khử dương cực bằng magiê. Khi mua, bạn nên đề nghị tháo cả bộ phận thanh đốt ra để kiểm tra thanh magiê trong ruột bình. Thanh magiê sẽ bị tiêu hao trong quá trình sử dụng, vì vậy phải định kì thay mới thanh magiê, thông thường là 2 năm. Trong điều kiện Việt Nam, do điều kiện nước cứng nhiều nên thanh magiê nhanh tiêu hao hơn, do đó nên thay thế sớm hơn. Khi thay thanh magiê nên kết hợp với việc súc rửa bình và vệ sinh thanh đốt. 32
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL Để tránh hiện tượng tắc, gây gỉ sét vỏ bình và rò điện, khi mới lắp bình, nếu nước thường xuyên có cặn, vẩn đục hay nhiễm sắt, phèn thì sau một tháng đầu tiên nên mở bình ra kiểm tra, thau rửa cặn, súc rửa bình và bộ lọc, kiểm tra độ khít của các van. Nếu nước bình thường thì nên kiểm tra sau 2-3 tháng. Sau mật độ kiểm tra có thể giảm xuống tuỳ theo chất lượng nước. Để tiết kiệm điện, không nên bật bình 24/24 giờ, chỉ nên bật bình trước khi tắm khoảng 15-20 phút. Nếu dung tích bình lớn thì có thể tắt bình trước khi người cuối cùng và tắm. Độ cao treo bình khoảng 2 m. Nên lắp bình càng gần nơi sử dụng càng tốt để tránh thất thoát nhiệt trên đường ống. Đối với bình có dung tích lớn, nếu tường nhà không chắc chắn thì nên đặt máy trên sàn. Trường hợp cần thiết có thể lắp thêm lớp cách nhiệt cho đường ống này. Với loại bình chứa, điều quan trọng nhất là phải luôn luôn đầy nước, tránh tình trạng khi bật, bình không có nước gây hư hỏng bộ đốt. Với loại bình trực tiếp, cần bảo trì định kỳ hàng tháng đầu vòi sen và rửa sạch lưới lọc nước. 1-8. MÁY SẤY TÓC Máy sấy tóc, ngoài làm khô và tạo kiểu cho tóc, còn có thể làm tăng nhiệt và sấy khô vật dụng. 1.8.1. Cấu tạo và hoạt động của máy sấy tóc Máy sấy tóc có các bộ phận chính sau (hình 1-24): 1. Dây điện trở làm bằng hợp kim crôm-niken, được quấn quanh trục bằng sứ hoặc vật liệu chịu nhiệt. Khi có dòng điện chạy qua, dây bị đốt nóng. Dây đặt trong buồng gió nóng, thay đổi công suất phát nhiệt bằng cách thây đổi cách nối dây điện trở (nối tiếp hoặc song song). 33
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL 2. Động cơ quạt gió là động cơ điện một pha. Ở máy sấy tóc thường dùng động cơ vạn năng hai cấp tốc độ. Hiện nay nhiều máy sấy tóc dùng động cơ vòng chập hai, ba cấp tốc độ. 3. Công tắc làm thay đổi độ nóng và thay đổi tốc độ quạt gió nóng. 4. Rơle nhiệt để tự động ngắt mạch điện khi nhiệt độ trên mức cho phép. 5. Cửa đón gió không khí ngoài trời vào và cửa thổi gió nóng ra. Hình 1-24. Cấu tạo của máy sấy tóc 1.8.2. Một số hư hỏng thường xảy ra khi sử dụng máy sấy tóc 1. Động cơ điện không quay, dây điện trở không nóng. Gặp trường hợp này trước hết kiểm tra xem nguồn điện, ổ cắm có bị mất điện không, sau đó kiểm tra dây nối có bị đứt hay không, hoặc thiết bị bảo vệ quá tải ngắt điện cần khôi phục lại. 2. Điện trở nóng nhưng thổi gió yếu. Kiểm tra cửa gió vào, cửa gió ra, kiểm tra động cơ có bị kẹt hay không (tóc quấn vào) hoặc động cơ hư hỏng cần sửa chữa. 3. Gió thổi tốt nhưng nhiệt độ thấp. Hiện tượng này thường do hỏng công tắc hoặc một nhánh nào đó của dây điện trở bị đứt, cần kiểm tra để thay thế. 4. Gió thổi yếu, nhiệt độ thấp. Hiện tượng này là do động cơ quạt cũng như dây điện trở làm việc quá tải nhiều lần, cần sửa chữa. 1.8.3. Những lưu ý khi sử dụng máy sấy tóc - Không sử dụng máy sấy tóc khi đang tắm. - Không để máy sấy tóc rơi xuống nước hoặc dung dịch khác, đặc biệt khi đang cắm điện. - Không dùng máy sấy tóc để làm những việc quá nặng nề, ví dụ làm tan đá ở tủ lạnh. - Không chọc que qua cửa thổi gió khi máy đang làm việc vì bộ phận đốt nóng đang có điện. 34
Nguyễn Văn Đô - ĐHĐL - Không dùng máy sấy tóc khi có hơi hoá chất, ví dụ máy sấy tóc hoạt động đồng thời với phun nước hoa lên tóc. - Không tháo màn chắm cửa gió vào, ra. - Khi sử dụng máy sấy tóc, bạn nên lưu ý giữ cho miệng gió vào và ra phải thông suốt, nếu không máy sẽ cháy vì nóng. - Khi sấy tóc ẩm, nên đề miệng gió cách xa tóc khoảng 5cm. Khoảng cách này vừa che cách ngăn tóc và miệng gió, cháy tóc và hơi nước sẽ làm cho máy bị rò điện. - Không nên thổi luồng hơi nóng lên vải hoặc giấy vì dễ gây ra hỏa hoạn. Sau khi dùng xong để cho máy nguội rồi mới cất đi. - Trước khi tắt máy, bạn chuyển máy từ chế độ nóng sang chế độ giảm dần, giúp chất cách điện trong máy chậm lão hóa. - Trong sinh hoạt gia đình nên dùng máy loại bé để tiết kiệm điện năng và hạn chế rủi do khi bị cháy. - Ngoài chức năng và làm khô kiểu tóc, máy sấy có thể làm khô các vật dụng. Cách làm như sau: - Mồ hôi chân thường làm ẩm giày, dùng máy sấy thổi vào giày vài phút, giày sẽ khô ráo. - Bạn có thể dùng máy sấy thổi bánh bích quy bị mềm do ẩm. Sau khi nguội bánh sẽ giòn - Vào ngày mưa dầm, bạn có thể dùng máy sấy chống ẩm chi tivi, đĩa nhạc. - Đặt máy ở khu thoáng mát, khô ráo để tránh ẩm và rỉ. 35