I. phÇn M ĐUỞ Ầ
1.1.Lí do ch n đ tài. ọ ề
Nhân lo i đang b c vào th k XXI, là th k có nhi u bi n đi to l nạ ướ ế ỉ ế ỉ ề ế ổ ớ
v khoa h c- công ngh , b c ti n nh y v t v kinh t . Tri th c có vai tròề ọ ệ ướ ế ả ọ ề ế ứ
ngày càng n i b t trong quá trình phát tri n l c l ng s n xu t. Phát huy tríổ ậ ể ự ượ ả ấ
tu , s c m nh c a ng i Vi t Nam: coi phát tri n GD-ĐT và khoa h c côngệ ứ ạ ủ ườ ệ ể ọ
ngh là qu c sách hàng đu, là n n t ng và đng l c c a s nghi p CNH-ệ ố ầ ề ả ộ ự ủ ự ệ
HĐH đt n c. Đáp ng yêu c u qu c sách c a Đng, ngành GD đã th c sấ ướ ứ ầ ố ủ ả ự ự
đi m i trên m i m t, đc bi t đi m i v ph ng pháp phát huy tính tíchổ ớ ọ ặ ặ ệ ổ ớ ề ươ
c c, t giác, ch đng, sáng t o c a h c sinh, phù h p v i đc đi m c aự ự ủ ộ ạ ủ ọ ợ ớ ặ ể ủ
t ng l p h c, môn h c, b i d ng ph ng pháp t h c, rèn luy n kĩ năngừ ớ ọ ọ ồ ưỡ ươ ự ọ ệ
v n d ng ki n th c vào th c ti n, tác đng đn tình c m, đem l i ni m vui,ậ ụ ế ứ ự ễ ộ ế ả ạ ề
h ng thú h c t p cho HS.ứ ọ ậ
Đt n c ta đang b c vào kĩ nguyên m i: “Kĩ nguyên h i nh p kinh tấ ướ ướ ớ ộ ậ ế
qu c t ” đu t vào ch t xám s là đu t có hi u qu nh t, đòi h i conố ế ầ ư ấ ẽ ầ ư ệ ả ấ ỏ
ng i ph i năng đng, sáng t o trong m i ho t đng. Nh ng năm g n đây,ườ ả ộ ạ ọ ạ ộ ữ ầ
B GD-ĐT đã và đang th c hi n phong trào: Nói không v i tiêu c c trong thiộ ự ệ ớ ự
c và b nh thành tích trong giáo d c. ử ệ ụ
Trong công cu c công nghi p hoá, hi n đi hoá n c nhà chúng ta r tộ ệ ệ ạ ướ ấ
c n nh ng con ng i lao đng t ch , năng đng sáng t o, có năng l c gi iầ ữ ườ ộ ự ủ ộ ạ ự ả
quy t v n đ do th c ti n đt ra. V y làm th nào đ có đc nh ng conế ấ ề ự ễ ặ ậ ế ể ượ ữ
ng i lao đng “hi n đi” này ? Ch c h n ch có giáo d c đào t o m i tr l iườ ộ ệ ạ ắ ẳ ỉ ụ ạ ớ ả ờ
đc đi u này. Vì v y, Đng, nhà n c và nhân dân ta đã xác đnh vai tròượ ề ậ ả ướ ị
giáo d c đào t o là “Qu c sách hàng đu, là đng l c phát tri n kinh t - xãụ ạ ố ầ ộ ự ể ế
h i”.ộTuy nhiên, đ đt đc đi u đó n n giáo d c Vi t Nam ph i có m t hể ạ ượ ề ề ụ ệ ả ộ ệ
th ng giáo d c qu c dân hoàn ch nh và m t c s v ng ch c là b c giáo d cố ụ ố ỉ ộ ơ ở ữ ắ ậ ụ
Ti u h c.ể ọ
B c ti u h c là b c h c đc bi t quan tr ng - b c h c đt n n móng choậ ể ọ ậ ọ ặ ệ ọ ậ ọ ặ ề
s hình thành nhân cách c a h c sinh. Trên c s cung c p nh ng tri th c banự ủ ọ ơ ở ấ ữ ứ
đu v t nhiên xã h i, phát tri n các năng l c nh n th c. Trong ch ng trìnhầ ề ự ộ ể ự ậ ứ ươ
môn h c ti u h c, môn toán là môn h c đóng vai trò quan tr ng.Toán h c làọ ở ể ọ ọ ọ ọ
môn th thao c a trí tu , giúp ta trong vi c rèn luy n ph ng pháp suy nghĩ,ể ủ ệ ệ ệ ươ
1
ph ng pháp suy lu n, ph ng pháp gi i quy t v n đ, rèn luy n tính thôngươ ậ ươ ả ế ấ ề ệ
minh, sáng t o.... đi u này th hi n rõ nét qua qua vi c gi i toán. ạ ề ể ệ ệ ả
Gi i toán là th c đo c a vi c n m lý thuy t , trình đ t duy, tính linhả ướ ủ ệ ắ ế ộ ư
ho t sáng t o c a h c sinh. Gi i toán có l i văn giúp h c sinh t duy m tạ ạ ủ ọ ả ờ ọ ư ộ
cách tích c c, linh ho t đ huy đng thích h p các ki n th c và kh năng vàoự ạ ể ộ ợ ế ứ ả
các tình hu ng khác nhau, cũng có tr ng h p yêu c u h c sinh ph i bi t phátố ườ ợ ầ ọ ả ế
hi n nh ng d ki n hay đi u ki n ch a đc nêu ra m t cách t ng minh vàệ ữ ự ệ ề ệ ư ượ ộ ườ
trong m t ch ng m c nào đó ph i bi t suy nghĩ sáng t o. Vì th có th coiộ ừ ự ả ế ạ ế ể
gi i toán là m t trong nh ng bi u hi n năng đng nh t c a ho t đng trí tuả ộ ữ ể ệ ộ ấ ủ ạ ộ ệ
h c sinh, ti p t c giúp các em phát tri n t duy, rèn tính c n th n chính xác,ọ ế ụ ể ư ẩ ậ
kiên trì v t khó ch đng sáng t o đ th c hi n t t 3 nhi m v : giáo d ng,ượ ủ ộ ạ ể ự ệ ố ệ ụ ưỡ
giáo d c và phát tri n.ụ ể
Kĩ năng gi i toán có l i văn đã đc các em làm quen ngay t khi m i vàoả ờ ượ ừ ớ
l p m t, t đó hình thành kh năng tính toán c b n cho các l p sau. Nh gi iớ ộ ừ ả ơ ả ớ ờ ả
toán, h c sinh có đi u ki n rèn luy n và phát tri n năng l c t duy. Rèn luy nọ ề ệ ệ ể ự ư ệ
ph ng pháp suy lu n, k năng tính toán và nh ng ph m ch t c a ng i laoươ ậ ỹ ữ ẩ ấ ủ ườ
đng m i. Vì khi gi i bài t p toán là m t ho t đng bao g m nh ng thao tácộ ớ ả ậ ộ ạ ộ ồ ữ
mà không th thi u đó là: xác l p m i quan h gi a các d ki n, gi a cái đãể ế ậ ố ệ ữ ữ ệ ữ
cho và cái c n tìm, th c hi n phân tích thích h p, rút ra nh ng k t lu n và trầ ự ệ ợ ữ ế ậ ả
l i đúng câu h i c a bài toán. Gi i quy t đc m t v n đ đt ra c a m t bàiờ ỏ ủ ả ế ượ ộ ấ ề ặ ủ ộ
toán đòi h i t duy ph i huy đng ỏ ư ả ộ tÝch c cự. B i hình thành k năng gi i toánở ỹ ả
khó h¬n nhi u so v i k năng tính, vì bài toán là k t h p nhi u khái ni m,ề ớ ỹ ế ợ ề ệ
nhi u quan h toán h c. Gi i toán không ch là nh m u gi i r i áp d ng màề ệ ọ ả ỉ ớ ẫ ả ồ ụ
đòi h i ph i n m ch c khái ni m quan h toán h c, n m ch c ý nghĩa cácỏ ả ắ ắ ệ ệ ọ ắ ắ
phép tính, đòi h i kh năng đc l p suy nghĩ c a h c sinh, đòi h i bi t tínhỏ ả ộ ậ ủ ọ ỏ ế
đúng, tính nhanh, khuy n khích nh ng h c sinh có cách gi i khoa h c, ng nế ữ ọ ả ọ ắ
g n, chính xác. D y h c gi i toán giúp h c sinh t phát hi n và gi i quy tọ ạ ọ ả ọ ự ệ ả ế
v n đ, t nh n xét, so sánh, phân tích, t ng h p r i rút ra quy t c d ngấ ề ự ậ ổ ợ ồ ắ ở ạ
khái quát nh t đnh.ấ ị
l p 3, ngoài ki n th c ti p n i các d ng toán đã h c l p 1, l p 2.Ở ớ ế ứ ế ố ạ ọ ở ớ ớ
Các em b t đu làm quen v i các d ng toán h p có t hai phép tính tr lên.ắ ầ ớ ạ ợ ừ ở
M i b c tính th hi n m t tình hu ng nêu lên m i quan h gi a cái đã choỗ ướ ể ệ ộ ố ố ệ ữ
và cái ph i tìm. K t qu phép tính b c th nh t s là m t thành ph n c aả ế ả ở ướ ứ ấ ẽ ộ ầ ủ
2
phép tính b c gi i th hai. H c sinh ph i bi t l a ch n phép tính thích h pở ướ ả ứ ọ ả ế ự ọ ợ
v i l i gi i đc bi t các phép tính có l i gi i còn n.ớ ờ ả ặ ệ ờ ả ẩ
Qua th c t khi d y gi i toán có l i văn l p tôi m t s em v n cònự ế ạ ả ờ ở ớ ộ ố ẫ
h n ch . Là m t giáo viên tr c ti p gi ng d yạ ế ộ ự ế ả ạ , tôi r t băn khoăn, trăn trấ ở
mu n tìm ra m t s bi n pháp nh m giúp h c sinh phát huy tính tích c c, chố ộ ố ệ ằ ọ ự ủ
đng trong ph n gi i toán có l i văn nh m nâng cao trình đ nh n th c, gópộ ầ ả ờ ằ ộ ậ ứ
ph n nâng cao ch t l ng toàn di n, đáp ng yêu c u phát tri n Giáo d cầ ấ ượ ệ ứ ầ ể ụ
trong giai đo n hi n nay c a ngành và c a nhà tr ng. ạ ệ ủ ủ ườ
T nh ng lí do th c t trên, tôi m nh d n ch n đi sâu nghiên c u đ tàiừ ữ ự ế ạ ạ ọ ứ ề
kinh nghi m: ệ“M t s bi n pháp nâng cao ch t l ngộ ố ệ ấ ượ d y h c gi i toán cóạ ọ ả
l i văn l p 3”.ờ ớ
1.2 Đi m m i c a đ tài. ể ớ ủ ề
Đ tài ề“M t s bi n pháp ộ ố ệ nâng cao ch t l ng d y h c gi i toán cóấ ượ ạ ọ ả
l i văn l p 3”ờ ớ là m t đ tài đã đc r t nhi u tài li u nói đn nh ng riêng ộ ề ượ ấ ề ệ ế ư ở
Tr ng TH tôi đang công tác thì đn nay ch a có giáo viên nào nghiên c u đườ ế ư ứ ể
vi t thành đ tài kinh nghi m. B i v y, tôi đã m nh d n ch n trình bày đ tàiế ề ệ ở ậ ạ ạ ọ ề
nghiên c u này.ứ
Đi m m i trong đ tài là tôi đã th c hi n v n d ng đi m m iể ớ ề ự ệ ậ ụ ể ớ c a môủ
hình l p h c VNEN v đi m i ph ng pháp d y h c thông qua vi c thayớ ọ ề ổ ớ ươ ạ ọ ệ
đi không gian l p h c, xây d ng nhóm h c t p thân thi n, t o ổ ớ ọ ự ọ ậ ệ ạ c h i ơ ộ cho
h c sinh có s trao đi, t tìm tòi và lĩnh h i ki n th c m t cách ch đng,ọ ự ổ ự ộ ế ứ ộ ủ ộ
sáng t o trên c s giáo viên ch là ng i t ch c, h ng d n, đi u hành.ạ ơ ở ỉ ườ ổ ứ ướ ẫ ề
1.3. Ph m vi nghiên c u c a đ tài.ạ ứ ủ ề
Vì đi u ki n th i gian và s phân công công tác nên ph m vi c a đ tàiề ệ ờ ự ạ ủ ề
ch nghiên c u trong l p h c tôi đang ch nhi m (l p 3D).ỉ ứ ớ ọ ủ ệ ớ
2. PH N N I DUNGẦ Ộ
2.1. Th c tr ng c a ch t l ng gi i toán có l i văn l p 3D.ự ạ ủ ấ ượ ả ờ ớ
Qua kh o sát vào đu năm h c, l p 3 v i giai đo n này các em đang ti pả ầ ọ ở ớ ớ ạ ế
n i ki n th c đã h c t l p 1, l p 2. Các bài t p th c hành là các bài toán đnố ế ứ ọ ừ ớ ớ ậ ự ơ
ch có m t l i gi i, m t phép tính và đáp s .V i các d ng toán gi i: Bài toánỉ ộ ờ ả ộ ố ớ ạ ả
3
v nhi u h n; bài toán v ít h n. Tuy v y, cũng đ toán dùng t “nhi u h n”ề ề ơ ề ơ ậ ề ừ ề ơ
nh ng ph i th c hi n phép tính tr ; v i đ toán dùng t “ít h n” l i th cư ả ự ệ ừ ớ ề ừ ơ ạ ự
hi n b ng phép tính c ng. Đi v i các d ng toán nh v y các em n m ch aệ ằ ộ ố ớ ạ ư ậ ắ ư
thành th o, tìm phép tính ch a phù h p v i l i gi i, thi u chính xác. Sangạ ư ợ ớ ờ ả ế
cu i đt m t, các em b t đu làm quen v i các d ng toán h p. Đây là d ngố ợ ộ ắ ầ ớ ạ ợ ạ
toán có hai phép tính tr lên, câu h i c a bài toán th ng là ph n g i ý c a l iở ỏ ủ ườ ầ ợ ủ ờ
gi i th hai còn l i gi i th nh t đòi h i các em ph i t duy đ tìm. Vì v yả ứ ờ ả ứ ấ ỏ ả ư ể ậ
n u l i gi i th nh t sai d n đn c bài gi i đu sai. Tôi ti p t c kh o sátế ờ ả ứ ấ ẫ ế ả ả ề ế ụ ả
ch t l ng môn toán v i 23 h c sinh c a l p 3D, qua m t s đ toán v i ki nấ ượ ớ ọ ủ ớ ộ ố ề ớ ế
th c t ng h p. K t qu đi m c a bài ki m tra đu đt theo yêu c u songứ ổ ợ ế ả ể ủ ể ề ạ ầ
đi u làm tôi băn khoăn, lo l ng là ph n bài t p gi i toán có l i văn t l cácề ắ ầ ậ ả ờ ỉ ệ
h c sinh làm đc bài r t th p. Trong các ti t h c Toán trên l p đn ph n “ọ ượ ấ ấ ế ọ ớ ế ầ
gi i toán có l i văn” đa s các em đu ho t đng cá nhân nên kĩ năng phânả ờ ố ề ạ ộ
tích đ còn h n ch , nhi u em còn lúng túng trong vi c tìm v n đ bài toánề ạ ế ề ệ ấ ề
cho bi t gì và yêu c u c n gi i quy t gì đ tìm các b c gi iế ầ ầ ả ế ể ướ ả .Vì v y màậ
khi n các em luôn né tránh m i khi đn ph n h c và làm bài t p gi i toán.ế ỗ ế ầ ọ ậ ả
Giáo viên gi ng d y cũng đã đi m i ph ng pháp nh ng hi u qu đem l iả ạ ổ ớ ươ ư ệ ả ạ
ch a cao. Bên c nh đó, nh n th c m t s ph huynh còn h n ch , ch a quanư ạ ậ ứ ộ ố ụ ạ ế ư
tâm đn vi c h c t p c a con cái, giao phó t t c cho giáo viên. Trình đ h cế ệ ọ ậ ủ ấ ả ộ ọ
v n c a đa s ph huynh v ph n gi i toán ch a cao nên g p khó khăn trongấ ủ ố ụ ề ầ ả ư ặ
vi c d y con h c nhà, nh t là môn toán nói chung và kĩ năng gi i toán có l iệ ạ ọ ở ấ ả ờ
văn nói riêng.
Sau đó, tôi đã ti n hành kh o sát ch t l ng gi i toán có l i văn c a l pế ả ấ ượ ả ờ ủ ớ
c th là:ụ ể
Qua th c t kh o sát, k t qu đi u tra: ự ế ả ế ả ề
Lớ
p
Ch tấ
l ngượ
Tóm t t bài toánắPhân tích bài toán Gi i bài toánả
Số
l ngượ
% S l ngố ượ % Số
l ngượ
%
3D
Gi iỏ2 8.7 2 8,7 2 8,7
Khá8 34,8 6 26,1 6 26,1
T.bình 7 30,4 10 43,5 10 43,5
Ch aư
đtạ
6 26,1 5 21,7 5 21,7
4
Nhìn vào b ng th ng kê k t qu kh o sát cho th yả ố ế ả ả ấ : T l h c sinh n mỉ ệ ọ ắ
và gi i đc bài toán còn th p, t l h c sinh phân tích bài toán và ch a gi iả ượ ấ ỉ ệ ọ ư ả
đúng còn nhi u. Trong quá trình d y h c trên l p tôi nh n th y nh ng h nề ạ ọ ớ ậ ấ ữ ạ
ch c a h c sinh trong qua trình h c và làm bài là: Ngôn ng toán h c cònế ủ ọ ọ ữ ọ
h n ch . Kh năng nh n d ng các d ng toán c a h c sinh còn lúng túng, ch aạ ế ả ậ ạ ạ ủ ọ ư
tìm đúng l i gi i th nh t, d n t i làm sai bài. ờ ả ứ ấ ẫ ớ Ch a ch u khó h c t p, ch aư ị ọ ậ ư
m nh d n nêu ra nh ng th c m c v i th y cô giáo. Luôn có thái đ che d uạ ạ ữ ắ ắ ớ ầ ộ ấ
nh ng đi u ch a bi t c a mình. Ý th c h c t p ch a cao, tinh th n trao điữ ề ư ế ủ ứ ọ ậ ư ầ ổ
v i b n bè, th y cô còn h n ch .ớ ạ ầ ạ ế
Xu t phát t th c tr ng đó, là m t giáo viên đng l p tôi đã m nh ấ ừ ự ạ ộ ứ ớ ạ d nạ
nghiên c u và tìm m t s bi n pháp nh m ứ ộ ố ệ ằ “Phát huy tính tích c c, chự ủ
đng c a h c sinh khi d y gi i toán có l i văn l p 3”.ộ ủ ọ ạ ả ờ ớ
2.2. Các bi n pháp.ệ
2.2.1. Bi n pháp 1ệ: Xây d ng nhóm h c t p thân thi n. ự ọ ậ ệ
Hình th c t ch c d y h c này có ý nghĩa và tác d ng tích c c. T t cứ ổ ứ ạ ọ ụ ự ấ ả
h c sinh đu đc làm vi c và th c hành luy n t p, bi t giúp đ l n nhau,ọ ề ượ ệ ự ệ ậ ế ỡ ẫ
gi i quy t đc nh ng v n đ khó và tìm ra cái m i trong bài h c. T o tháiả ế ượ ữ ấ ề ớ ọ ạ
đ h c t p tích c c, đc bi t b c đu giúp các em làm quen v i phong cáchộ ọ ậ ự ặ ệ ướ ầ ớ
làm vi c h p tác, đ xu t v i giáo viên nh ng v n đ v ng m c c n gi iệ ợ ề ấ ớ ữ ấ ề ướ ắ ầ ả
đáp.
Giáo viên l p các nhóm h c t p d a vào năng l c h c c a t ng h cậ ọ ậ ự ự ọ ủ ừ ọ
sinh, sao cho m i nhóm đu có h c sinh gi i, khá, trung bình, y u tham gia sỗ ề ọ ỏ ế ố
l ng t 4 - 6 em. Hình th c ho t đng: L n đu giáo viên t ch c, h ngượ ừ ứ ạ ộ ầ ầ ổ ứ ướ
d n các em cách th c sinh ho t, cách th c phân tích bài toán, cách th c ki mẫ ứ ạ ứ ứ ể
tra các thành viên trong nhóm đ nhóm t ki m tra, th o lu n, giúp nhau trongể ự ể ả ậ
vi c gi i toán nh : phân tích bài toán; tìm Các b c gi i; l a ch n phép tínhệ ả ư ướ ả ự ọ
phù h p; s a ch a sai sót cho nhau trong quá trình gi i toán. Giáo viên“T pợ ử ữ ả ậ
hu n” cho tr ng nhóm v cách đi u khi n các ho t đng c a nhóm (nhấ ưở ề ề ể ạ ộ ủ ư
m t giáo viên). Nhóm tr ng bi t cách phân công nhi m v c th cho t ngộ ưở ế ệ ụ ụ ể ừ
thành viên trong nhóm sao cho các b n đu đc tham gia, đu ph i th hi n.ạ ề ượ ề ả ể ệ
Bi t thay đi linh ho t vai trò c a các thành viên trong nhóm: là th kí; là điế ổ ạ ủ ư ạ
5