SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ SAI LẦM TRONG GIẢI TOÁN CÓ LỜI
VĂN LỚP 5 VÀ CÁCH KHẮC PHỤC Ở
TRƯỜNG TIỂU HỌC SỐ 1 AN THỦY
A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN SÁNG KIẾN:
1.1 Sáng kiến kinh nghiệm thực hiện nhằm giải quyết một số vướng
mắc trong dạy học môn toán lớp 5 ở trường tiểu học: Mục tiêu của Giáo dục
Tiểu học hiện nay là giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự
phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ
năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở và các cấp học trên.
Muốn thực hiện tốt mục tiêu giáo dục góp phần đào tạo những con người linh
hoạt, sáng tạo, năng động thì một trong những định hướng mới với phương
pháp giáo dục tiểu học đó là phương pháp dạy học tích cực đối với các môn
học ở tiểu học nói chung và môn Toán nói riêng. Một trong những yêu cầu
đặt ra của đổi mới phương pháp dạy học là tích cực hoá hoạt động học tập của
học sinh dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên. Học sinh tự giác, chủ
động tìm tòi, phát hiện và giải quyết nhiệm vụ và có ý thức vận dụng linh
hoạt, sáng tạo các kiến thức đã học vào học tập và thực tiễn. Trong trường
tiểu học, dạy toán là dạy hoạt động toán học. Đối với học sinh có thể xem việc
giải toán là hình thức chủ yếu của hoạt động toán học. Quá trình giải toán là
quá trình rèn luyện phương pháp tư duy, suy nghĩ, phương pháp tìm tòi và vận
dụng kiến thức vào thực tế. Giải toán thực chất là hình thức để củng cố, khắc
sâu kiến thức, rèn luyện được những kĩ năng cơ bản trong môn toán. Muốn
vậy GV cần chỉ cho HS cách học, biết cách suy luận, biết tự tìm lại những
điều đã quên, biết cách tìm tòi để phát hiện kiến thức mới. Học sinh cần được
rèn luyện các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát
hoá, tương tự, quy lạ về quen,…
Trong khi học Toán, học sinh có thể mắc nhiều kiểu sai lầm ở nhiều
mức độ khác nhau. Có khi là những sai lầm về mặt tính toán , nhưng cũng có
khi là những sai lầm về suy luận, sai lầm do hổng kiến thức, hay áp dụng
những công thức, quy tắc Toán học vô căn cứ…Nhiều giáo viên còn thiếu hụt
kinh nghiệm trong việc phát hiện các sai lầm, tìm nguyên nhân sai lầm và đưa
ra các biện pháp để sửa chữa các sai lầm cho HS đặc biêt là trong giải toán có
lời văn.Đó chính là lí do tôi chon đề tài : “Một số sai lầm trong giải toán có
lời văn lớp 5 và cách khắc phục ở trường Tiểu học Số 1 An Thủy”.
1.2. Mục đích nghiên cứu:Nghiên cứu các sai lầm phổ biến của học
sinh lớp 5 khi giải toán có lời văn, từ đó đề xuất các biện pháp để hạn chế và
sửa chữa các sai lầm này nhằm phát triển năng lực giải toán cho học sinh và
góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn toán ở trường Tiểu học Số 1 An
Thủy nói riêng và trong trường tiểu học nói chung.
1.3 Sáng kiến có tham khảo các đề tài nghiên của các tác giả sau:
Nguyễn Đình Đức, Chung Thị Quyên
1.4. Phạm vi và những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
- Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài là những sai lầm phổ biến
của học sinh lớp 5 trường Tiểu học Số 1 An Thủy khi giải toán có lời văn.
- Điểm mới của sáng kiến đã nêu ra một cách có hệ thống các sai lầm
phổ biến của HS lớp 5 trường Tiểu học Số 1 An Thủy khi giải toán có lời văn
thông qua một số bài toán thường gặp trong chương trình toán 5 cùng với việc
phân tích nguyên nhân của các sai lầm.
- Sáng kiến cũng đã đã đề xuất một số biện pháp sư phạm mới phù hợp
với thực tế giảng dạy ở địa phương nhằm hạn chế và sửa chữa các sai lầm của
HS khi giải toán có lời văn.
1.5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu:
+ Nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu các cơ sở lí luận về tâm lí học, giáo
dục học để phân tích các nguyên nhân và xây dựng các biện pháp dạy học
nhằm hạn chế, sửa chữa các sai lầm của học sinh tiểu học khi giải toán có lời
văn.
+ Thực nghiệm sư phạm: Tiến hành dạy thực nghiệm tại lớp 5C và dự
giờ đồng nghiệp trong khối 5.
- Nhiệm vụ nghiên cứu nhằm:
+ Tìm ra và phân tích nguyên nhân các sai lầm của học sinh lớp 5 khi
giải toán có lời văn.
+ Đề xuất các biện pháp sư phạm để hạn chế, sửa chữa các sai lầm của
học sinh lớp 5 khi giải toán có lời văn.
+ Điều tra các sai lầm phổ biến của học sinh lớp 5 trường Tiểu học Số 1
An Thủy khi giải toán có lời văn.
2. PHẠM VI ÁP DỤNG CỦA SÁNG KIẾN:
Sáng kiến được áp dụng trong công tác giảng dạy môn Toán cho học
sinh lớp 5 ở trường tiểu học Số 1 An Thủy và bồi dưỡng đội tuyển học sinh
tham gia giao lưu toán tuổi thơ, thi Ôlimpic toán bậc tiểu học cấp huyện, cấp
tỉnh.
B. PHẦN NỘI DUNG
I.THỰC TRẠNG CỦA NỘI DUNG CẦN NGHIÊN CỨU:
1. Cơ sở lý luận:
1.1 Một số khái niệm :
- Bài toán có lời văn được hiểu là “tình huống có vấn đề” trong đó chứa
đựng các dữ kiện, ẩn số nhất định, ẩn số được mô tả bằng các tình huống
ngôn ngữ. Các bài toán có lời văn thường có các đặc điểm sau:
+ Các mối quan hệ giữa các dữ kiện, các yếu tố trong bài toán được biểu
thị bằng lời.
+ Có nội dung sát thực, gần gũi với thực tế cuộc sống.
- Giải toán có lời văn là học cách giải quyết vấn đề trong môn toán. Từ
ngôn ngữ thông thường trong các đề toán đưa về các phép tính và kèm theo
câu lời giải và cuối cùng đưa ra đáp số của bài toán . Các bước chung để giải
một bài toán có lời văn gồm 5 bước:
+ Đọc thật kĩ đề toán.
+ Tóm tắt đề toán.
+ Phân tích bài toán để tìm cách giải.
+ Giải bài toán và thử lại các kết quả.
+ Khai thác bài toán (dành cho HS khá giỏi)
1.2. Mục tiêu dạy toán có lời văn ở lớp 5.
Giải toán có lời văn lớp 5 nhằm giúp học sinh biết giải và trình bày bài giải
các bài toán có đến 4 bước tính, trong đó có:
- Các bài toán liên quan đến tỉ số (ôn tập đầu năm).
- Các bài toán liên quan đến quan hệ tỉ lệ (bổ sung ở phần ôn tập đầu
năm).
- Các bài toán về tỉ số phần trăm.
- Các bài toán về chuyển động đều.
- Các bài toán có nội dung hình học.
1.3. Vị trí, vai trò của việc dạy dọc giải toán có lời văn lớp 5 trong
chương trình môn toán ở tiểu học.
Môn Toán là một môn học thuộc nhóm khoa học tự nhiên. Đây là
môn học có vai trò rất quan trọng trong đời sống và trong sự phát triển tư duy
của con người. Mặt khác nó cũng là môn học thể hiện rõ mối quan hệ với rất
nhiều các môn học khác. Học tốt môn Toán sẽ tác động tích cực tới các môn
học khác và ngược lại, các môn học khác cũng góp phần học tốt môn Toán
Điều đó đặt ra yêu cầu tăng cường tính thực hành, giảm lí thuyết, gắn học với
hành, gắn kiến thức với thực tiễn hết sức phong phú, sinh động của cuộc sống
. Môn Toán ở trường tiểu học bên cạnh mục tiêu trang bị kiến thức toán học
còn có nhiệm vụ hình thành cho học sinh các năng lực toán học. Trong
đó, hoạt động giải toán được xem là hình thức chủ yếu để hình thành phẩm
chất và năng lực toán học cho học sinh vì thông qua hoạt động giải toán, học
sinh nắm vững tri thức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo và phát triển tư duy sáng
tạo.
Bản thân dạy học giải toán mang trong mình các chức năng: chức
năng giáo dưỡng, chức năng giáo dục, chức năng phát triển và kiểm tra. Hoạt
động giải toán có lời văn góp phần quan trọng trong việc thực hiện các mục
tiêu của dạy học toán. Thông qua giải toán có lời văn, HS biết cách vận dụng
những kiến thức toán học và rèn luyện kĩ năng thực hành với những yêu cầu
được thể hiện một cách đa dạng, phong phú. Nhờ việc dạy học giải toán mà
