Sáng kiến kinh nghiệm: “Phương pháp sử dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp
6, lớp 7 nhằm phát triển tư duy học sinh bậc THCS”
Giáo viên: Hoàng Thị Hiền Năm học 2010-
2011
1
Phương pháp sử dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp 6, lớp 7 nhằm phát triển
tư duy học sinh bậc THCS
Sáng kiến kinh nghiệm: “Phương pháp sử dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp
6, lớp 7 nhằm phát triển tư duy học sinh bậc THCS”
Giáo viên: Hoàng Thị Hiền Năm học 2010-
2011
2
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Đặt vấn đề
Chương trình Lịch sử mới THCS được thể hiện ở sách giáo khoa, là tài liệu cơ bản
phục vụ cho việc dạy và học của giáo viên và học sinh. Việc biên soạn sách giáo khoa
Lịch sử trung học cơ sở có nhiều đổi mới về nội dung và phương pháp. Sách giáo khoa
Lịch sử hiện nay được biên soạn không chỉ là tài liệu giảng dạy của giáo viên mà cũng
là tài liệu học tập ở lớp và ở nhà của học sinh theo định hướng mới. Đó là, học sinh
không phải học thuộc lòng sách giáo khoa mà cần phải tìm tòi, nghiên cứu những sự
kiện có trong sách giáo khoa dưới sự tổ chức, hướng dẫn, giúp đỡ của giáo viên. Từ đó,
các em tự hình thành cho mình những hiểu biết mới về Lịch sử. Do đó, những thông tin
trong sách giáo khoa một mặt được trình bày dưới dạng nêu vấn đề để học sinh suy
nghĩ. Mặt khác, kèm theo những thông tin là những câu hỏi, bài tập yêu cầu học sinh
thực hiện các hoạt động học tập khác nhau, trong đó đặc biệt là sự giảm tải 25% số
lượng kênh chữ, tăng đáng kể số lượng kênh hình. Kênh hình trong sách giáo khoa
không chỉ minh họa, làm cơ sở cho việc tạo biểu tượng Lịch sử mà còn là một nguồn
cung cấp kiến thức cho học sinh. Bên cạnh đó, một số bài viết trong sách giáo khoa
cũng có nhiều nội dung để ngỏ, chưa viết hết, yêu cầu học sinh thông qua làm việc với
tranh ảnh, sơ đồ, bản đồ, lược đồ, sẽ tìm tòi, khám phá những kiến thức cần thiết liên
quan đến nội dung bài học mà tác giả sách giáo khoa muốn truyền tải đến học sinh. Vì
Sáng kiến kinh nghiệm: “Phương pháp sử dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp
6, lớp 7 nhằm phát triển tư duy học sinh bậc THCS”
Giáo viên: Hoàng Thị Hiền Năm học 2010-
2011
3
vậy, người giáo viên phải nắm vững chức năng, nhiệm vụ và nội dung sách giáo khoa
để sử dụng có hiệu quả trong dạy học Lịch sử. Với việc đổi mới nội dung, chương trỡnh
và phương pháp biên soạn sách giáo khoa Lịch sử như hiện nay, đũi hỏi giỏo viờn và
học sinh phải đổi mới phương pháp dạy học. Trong đó, giáo viên với tư cách là người tổ
chức, hướng dẫn, phát huy tính tích cực, độc lập của học sinh trong quá trỡnh học tập,
giúp các em hứng thú hơn, nhớ lâu hơn. Làm được điều đó, tức là đã thực hiện theo
định hướng đổi mới phương pháp dạy học được xác định trong Nghị quyết TƯ 4 khóa
VII và được cụ thể hóa ở Luật giáo dục: “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát
huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của
từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến
thức vào thực tiễn, tác động đến tư tưởng, tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập
cho học sinh”. Sử dụng sách giáo khoa như thế nào để đạt hiệu quả cao trong giảng dạy
lich sử lại là một vấn đề càng khó khăn hơn. Đó cũng chính là vấn đề mà mỗi một giáo
viên Lịch sử đó và đang quan tâm hiện nay. Với hy vọng nghiên cứu kĩ “Phương pháp
sử dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp 6, lớp 7 nhằm phát triển tư duy học sinh bậc THCS”
sẽ giúp cho việc dạy học theo phương pháp mới và thực hiện chương trỡnh giỏo dục
mới sẽ đạt hiệu quả cao hơn mong muốn. Qua bốn năm trực tiếp giảng dạy môn Lịch sử
cấp THCS theo tinh thần đổi mới, bằng những kinh nghiệm ít ỏi tích lũy được, tôi mạnh
dạn đưa ra sáng kiến:“Phương pháp sử dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp 6, lớp 7
nhằm phát triển tư duy học sinh bậc THCS”
Sáng kiến kinh nghiệm: “Phương pháp sử dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp
6, lớp 7 nhằm phát triển tư duy học sinh bậc THCS”
Giáo viên: Hoàng Thị Hiền Năm học 2010-
2011
4
Với việc nghiên cứu đề tài này, tụi hy vọng sẽ gúp phần giỳp cho giỏo viờn giảng dạy
môn Lịch sử ở trường THCS nâng cao chất lượng bộ môn, đáp ứng được yêu cầu đổi mới
phương pháp dạy học.
II. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Trong đề tài này tôi tập trung nghiờn cứu mụn Lịch sử lớp 6, lớp 7 và cú thể ỏp dụng
cho tất cả cỏc khối 8, khối 9 học Lịch sử. Để thực hiện tốt đề tài nghiờn cứu bản thõn phải
thực hiện cỏc nhiệm vụ:
- Nghiên cứu các tài liệu về “ Phương pháp dạy học lịch sử”.
- Thao giảng, dự giờ đồng nghiệp, trao đổi rút kinh nghiệm qua từng tiết dạy.
- Nghiờn cứu tài liệu gõy hứng thỳ về dạy học lịch sử.
- Nghiờn cứu kĩ sỏch giỏo khoa, sỏch giỏo viờn Lịch sử lớp 6, lớp 7.
- Kiểm tra đánh giá bài làm và kết quả của học sinh để từ đó có điều chỉnh và bổ sung
hợp lý.
- Tài liệu chuẩn kiến thức - kĩ năng mụn Lịch sử.
III. PHẠM VI, ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
- Đề tài tập trung vào việc nghiờn cứu giảng dạy và học tập với :“Phương pháp sử
dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp 6, lớp 7 nhằm phát triển tư duy học sinh bậc
THCS”
Sáng kiến kinh nghiệm: “Phương pháp sử dụng sách giáo khoa Lịch sử lớp
6, lớp 7 nhằm phát triển tư duy học sinh bậc THCS”
Giáo viên: Hoàng Thị Hiền Năm học 2010-
2011
5
- Đối tượng nghiên cứu mà tôi áp dụng cho đề tài này là lớp 6A, 6C,7D của trường
Trung học cơ sở Hồng Thủy.
B. PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ KHOA HỌC
Như chúng ta biết, do Lịch sử là hiện thực quá khứ nên học sinh không được trực tiếp
tiếp xúc với các sự kiện, hiện tượng, nhân vật, quá trỡnh lịch sử. Mặt khỏc, do lịch sử là
quỏ khứ gần hoặc xa và nội dung của những thời đại xa xưa ấy lại có nhiều điều khác với
thời đại hiện nay, nên học sinh không dễ gỡ hỡnh dung và cắt nghĩa được những gỡ đó
từng xảy ra trước kia. Học sinh không hiểu những cơ sở nào xác định quá khứ đó xảy ra là
cú thực và có thể nhận thức được. Đặc biệt, trong hướng dạy học mới hiện nay, “hướng
tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh”, yêu cầu người giáo viên phải biết tạo điều
kiện cho học sinh tự tỡm tũi, khai thỏc kiến thức, biết điều khiển hoạt động nhận thức của
mỡnh bằng các phương tiện và đồ dùng dạy học. Chính vỡ thế mà đồ dùng dạy học trong
đó có sách giáo khoa, đó trở thành một nhõn tố quan trọng trong hoạt động dạy học vỡ nú
vừa là phương tiện giúp học sinh khai thác kiến thức, vừa là nguồn tri thức đa dạng, phong
phỳ. Tuy nhiên sử dụng như thế nào để dựng lại lịch sử đúng như nó tồn tại thỡ lại là một
vấn đề khó khăn. Các nhà giáo dục đó nhận xột rằng, nếu giỏo viờn chỉ đọc, nói lại sách
giáo khoa (đôi khi không đầy đủ, sai sót) sẽ làm cho học sinh mất hứng thú học tập, không
phát huy tính tích cực, trí thông minh, sáng tạo của các em. Đây là một nguyên nhân làm
giảm chất lượng dạy học bộ môn; bởi vỡ sỏch giỏo khoa là tài liệu học tập cơ bản của học
