So sánh giá trị điểm mMCR và CCQ trong đánh giá triệu chứng lâm sàng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> SO SÁNH GIÁ TRỊ ĐIỂM mMRC VÀ CCQ TRONG ĐÁNH GIÁ<br /> TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH<br /> Lê Khắc Bảo*<br /> <br /> TÓMTẮT<br /> Đặt vấn đề: GOLD2014khuyến cáo đánh giá triệu chứng lâm sàng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính<br /> (BPTNMT)bằng cách dùng 1 trong ba thang điểm mMRC, CAT hoặc CCQ với các điểm cắt tương ứng là 2, 10<br /> và 1 – 1,5. GOLD không nêu rõ điểm số ưu tiên.Chứng cứcho thấy sử dụng thang điểm CAT hoặc mMRC dẫn<br /> đến hai kết quả phân loại khác nhau.<br /> Mục tiêu: So sánh giá trị điểm mMRC và CCQ trongđánh giá triệu chứng lâm sàng BPTNMT.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang mô tả phân tích trên 151 bệnh nhân BPTNMT tại<br /> phòng khám hô hấp BVĐHYD từ 01/2009–01/2011. Chúng tôi xác định hệ số tương quan giữa mMRC và CCQ<br /> lần lượt với mức độ khó thở (BDI), khả năng gắng sức (6MWD), chất lượng cuộc sống (SGRQ).Hai phương<br /> trình hồi qui tuyến tính giữa mMRC và CCQ với SGRQ cho phép tính điểm cắt tương ứng của mMRC và<br /> CCQ.<br /> Kết quả: Hệ số tương quan giữa mMRC với BDI, 6MWD và SGRQ là – 0,74; – 0,50 và 0,64 (p < 0,01).<br /> Hệ số tương quan giữa CCQ với BDI, 6MWD và SGRQ là – 0,70; – 0,47 và 0,73 (p < 0,01). Điểm cắt phân biệt<br /> triệu chứng ít hay nhiềucủa CCQ và mMRC đều bằng 1.<br /> Kết luận: Để đánh giá triệu chứng lâm sàng BPTNMT, CCQ có giá trị đại diện tốt hơn mMRC. Điểm cắt<br /> phân biệt triệu triệu chứng ít hay nhiều của mMRCvà CCQ đều bằng 1.<br /> Từ khóa: Khó thở, khả năng gắng sức, chất lượng cuộc sống, BPTNMT.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> COMPARISON VALUE OF mMRC AND CCQ FORSYMPTOM ASSESSMENT IN CHRONIC<br /> OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE<br /> Le Khac Bao * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - Supplement of No 1 - 2015: 541 - 548<br /> Background: GOLD 2014 recommends the assessment of symptoms in chronic obstructive pulmonary<br /> disease (COPD) using either one of three scales: mMRC, CAT or CCQ. Their respective cut-off points are 2, 10<br /> and 1 – 1.5. GOLD has not mentioned the preferred scale. Evidence shows that the use of CAT or mMRC leads to<br /> two different classification results.<br /> Methodology: A descriptive cross sectional study was conducted on 151 patients with COPD at outpatient<br /> respiratory department of Medical University Center at HCMC from Jan 2009 to Jan 2011.We find the<br /> correlation ratios between mMRC and CCQ with dyspnea severity (BDI), exercise capacity (6MWD), quality of<br /> life (SGRQ). The two linear regression equations between mMRC and CCQ with SGRQ allow calculating the<br /> respective cut–off points for mMRC and CCQ.<br /> Results: The correlation ratios between mMRC with BDI, 6MWD and SGRQ are – 0.74; – 0.50 and<br /> 0.64 respectively (p < 0.01). The correlation ratios between CCQ with BDI, 6MWD and SGRQ are – 0.70; –<br /> 0.47 and 0.73 respectively (p < 0.01). The cut–off points to differentiate more and less symptoms of both<br /> mMRC and CCQ are 1.<br /> * Bộ môn Nội, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Lê Khắc Bảo<br /> ĐT: 0908.888.702<br /> <br /> Hô Hấp<br /> <br /> Email: baolekhac@yahoo.com<br /> <br /> 541<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> Conclusion: To assess symptoms in COPD, CCQ has a higher representative value than mMRC. The cut–<br /> off points to differentiate more and less symptoms of both mMRC and CCQ are 1.<br /> Key words: dyspnea, exercise capacity, quality of life, COPD.<br /> <br /> ĐẶT VẤNĐỀ<br /> Năm 2011, GOLD thay đổi khuyến cáo đánh<br /> giá lâm sàng BPTNMT từ dựa trên một thành<br /> phần sang nhiều thành phần: triệu chứng lâm<br /> sàng, tiền căn đợt cấp, chức năng hô hấp8). Để<br /> đánh giá thành phần triệu chứng lâm sàng,<br /> GOLD 2014 khuyến cáo dùng 1 trong 3 thang<br /> điểm mMRC, CAT hoặc CCQ nhưng lại không<br /> xác định rõ nên ưu tiên dùng thang điểm nào9).<br /> Paul Jones thấy rằng khi lấy điểm SGRQ làm<br /> mốc, điểm cắt mMRC = 2 không tương đương<br /> với điểm cắt CAT = 10 trong phân loại bệnh<br /> nhân thành nhóm ít và nhiều triệu<br /> chứng(12).Sunmin Kim nhận thấy thay đổi tiêu<br /> chí phân loại từ mMRC sang CAT đã làm số<br /> bệnh nhân được phân vào nhóm nhiều triệu<br /> chứng (nhóm B, D) tăng đáng kể(16). Kết quả<br /> nghiên cứu của Summin Kim cũng lập lại trên<br /> nghiên cứu của Ciro Casanova(5)và củaDavid<br /> Price(27). David Price thấy thay đổi tiêu chí phân<br /> loại từ mMRC sang CAT làm thay đổi phân loại<br /> của 53,6% bệnh nhân, trong số đó 99,6% chuyển<br /> từ nhóm ít triệu chứng (nhóm A, C) sang nhóm<br /> nhiều triệu chứng (nhóm B, D)(27). GOLD 2014<br /> cũng thừa nhận điểm cắt CCQ = 1 – 1,5 là áp đặt<br /> vì thiếu chứng cứ(9).<br /> Nghiên cứu tương quan giữa các thang điểm<br /> đại diện với các biến số đánh giá triệu chứng lâm<br /> sàng BPTNMT cho phép xác định được thang<br /> điểm ưu tiên đồng thời xác định được điểm cắt<br /> chính xác cho từng thang điểm. Vì thế chúng tôi<br /> tiến hành đề tài nghiên cứu: “So sánh giá trị<br /> điểm mMRC và CCQ trong đánh giá triệu chứng<br /> lâm sàng BPTNMT”.<br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> Tổng quát<br /> So sánh giá trị điểm mMRC và CCQ trong<br /> đánh giá triệu chứng lâm sàng BPTNMT.<br /> <br /> 542<br /> <br /> Chuyên biệt<br /> Xác định hệ số tương quan giữa mMRC và<br /> CCQ lần lượt với BDI, 6MWD, SGRQ trong<br /> đánh giá triệu chứng lâm sàng BPTNMT.<br /> Xác định phương trình hồi qui tuyến tính<br /> giữa mMRC và CCQ với SGRQ và tính điểm cắt<br /> của mMRC và CCQ.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Cắt ngang mô tả phân tích.<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Bệnh nhân BPTNMT tại Tp.HCM và các tỉnh<br /> lân cận đến khám tại phòng khám hô hấp<br /> BV.ĐHYD Tp.HCM từ tháng 01/2009 – 01/2011.<br /> <br /> Tiêu chuẩn nhận bệnh<br /> Bệnh nhân thỏa mãn tất cả các tiêu chuẩn<br /> chọn bệnh:<br /> Nam hoặc nữ tuổi ≥ 40<br /> -Có ≥ 1 triệu chứng lâm sàng chỉ điểm<br /> BPTNMT:<br /> Khó thở khi gắng sức, dai dẳng, tiến triển<br /> nặng dần hàng tháng hay hàng năm.<br /> Ho, khạc đàm kéo dài ≥ 3 tuần.<br /> -Tiền căn tiếp xúc yếu tố nguy cơ:<br /> Đã từng hay đang hút thuốc lá ≥ 10 gói.năm<br /> và / hoặc<br /> Đã từng hay đang tiếp xúc chất đốt sinh khối<br /> (biomass) ≥ 10 giờ.năm.<br /> FEV1/FVC sau trắc nghiệm giãn phế quản <<br /> 0,7.<br /> Tiêu chuẩn loại bệnh<br /> Bệnh nhân vi phạm ít nhất một tiêu chuẩn<br /> loại bệnh:<br /> -Tiền căn bệnh lý:<br /> Hen suyễn, dãn phế quản, ung thư phế<br /> quản, lao phổi, bệnh phổi mô kẽ, cắt thùy phổi,<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> thuyên tắc phổi, tràn dịch màng phổi, tràn khí<br /> màng phổi, gù vẹo cột sống.<br /> Suy tim trái, đau thắt ngực không ổn định<br /> hoặc nhồi máu cơ tim một tháng trước đó, tai<br /> biến mạch máu não.<br /> Di chứng sốt bại liệt, chấn thương gãy xương<br /> chi dưới, đoạn chi dưới, biến dạng khớp do viêm<br /> khớp, suy tĩnh mạch chi dưới.<br /> -Tình trạng lúc khám:<br /> Không hiểu tiếng Việt để trả lời các bộ câu<br /> hỏi: mMRC, BDI, CCQ, SGRQ.<br /> Nhịp tim> 120 lần/phút, huyết áp > 180/100<br /> mmHg. Không thể hợp tác đo 6MWT.<br /> Có chống chỉ định đo phế thân ký<br /> không thể hợp tác đo phế thân ký.<br /> <br /> (7,21)<br /> <br /> hoặc<br /> <br /> -Các xét nghiệm hỗ trợ:<br /> X quang ± CT scan: lao phổi, dãn phế quản,<br /> u phổi, bệnh phổi mô kẽ, tràn khí / dịch màng<br /> phổi.<br /> Soi đàm: trực trùng kháng cồn acid.<br /> Điện tâm đồ ± siêu âm tim: rối loạn nhịp,<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Chức năng hô hấp<br /> Đánh giá với máy phế thân kế của hãng<br /> CareFusion (Hoa Kỳ):<br /> Tắc nghẽn luồng khí đánh giá với % FEV1 so<br /> với dự đoán, tỷ lệ FEV1/ FVC.<br /> Tăng kháng lực đường thở đánh giá với %<br /> sGaw so với dự đoán.<br /> Ứ khí phế nang đánh giá với % FRC so với<br /> dự đoán, tỷ lệ RV/TLC.<br /> Cách đánh giá các biến số nghiên cứu<br /> Bệnh nhân tự đọc và trả lời câu hỏi mMRC,<br /> SGRQ, CCQ. Nếu bệnh nhân không tự đọc<br /> được, bác sỹ sẽ đọc to cho bệnh nhân nghe,<br /> không giải thích thêm. Bệnh nhân không mang<br /> bộ câu hỏi về nhà trả lời, người thân đi kèm<br /> không được giải thích khibệnh nhân trả lời câu<br /> hỏi.Đối với bộ câu hỏi BDI: bác sỹ hỏi và cho<br /> điểm. Một bác sỹ hỏi, cho điểm BDI trong suốt<br /> nghiên cứu để tránh biến thiên giữa hai người<br /> đánh giá.Trình tự trả lời mMRC, CCQ, SGRQ và<br /> cho điểm BDI, được thay đổi ngẫu nhiên để<br /> <br /> thiếu máu cơ tim, suy tim.<br /> <br /> tránh kết quả trả lời bị tác động qua lại khi trả lời<br /> <br /> Các biến số nghiên cứu<br /> <br /> liên tiếp các bộ câu hỏi.<br /> <br /> Đặc điểm dân số học<br /> <br /> Trắc nghiệm đi bộ sáu phút (6MWT)được<br /> <br /> Tuổi – Giới – Chiều cao – Cân nặng.<br /> <br /> thực hiện trên một hành lang dài 40 m, lót gạch<br /> <br /> Tình trạng hút thuốc lá hiện tại.<br /> <br /> 20x20 cm. Hai bên hành lang, mỗi 5 m có một<br /> <br /> Tiền căn hút thuốc lá ± tiếp xúc chất đốt sinh<br /> <br /> vạch đánh dấu giúp tính khoảng cách đi. Hai<br /> <br /> khối.<br /> <br /> ghế nhựa được đặt ở hai đầu hành lang để đánh<br /> <br /> Tiền căn đợt cấp BPTNMT: số đợt cấp trong<br /> 12 tháng trước đó.<br /> <br /> dấu vị trí quanh lại. Qui trình thực hiện và ghi<br /> <br /> Triệu chứng lâm sàng<br /> <br /> ATS 2002(2).<br /> <br /> Mức độ khó thở đánh giá với bộ câu hỏi<br /> mMRC (20) và BDI (19).<br /> <br /> Phân tích thống kê<br /> <br /> Khả năng gắng sức đánh giá với khoảng<br /> <br /> trữ và xử lý dữ liệu.<br /> <br /> cách đi bộ sáu phút 6MWD (2).<br /> Chất lượng cuộc sống đánh giá với bộ câu<br /> hỏi CCQ và SGRQ (9).<br /> <br /> Hô Hấp<br /> <br /> nhận kết quả của 6MWT tuân thủ hướng dẫn<br /> <br /> Phần mềm SPSS 15.0 được sử dụng để lưu<br /> Phân tích tương quan đơn biến giữa mMRC<br /> và CCQ lần lượt với BDI, 6MWD, SGRQ.<br /> <br /> 543<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Vẽ biểu đồ tương quan đơn biến giữa<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> mMRC và CCQ với SGRQ, qua đó xác định<br /> <br /> Đặc điểm dân số nghiên cứu<br /> <br /> phương trình hồi qui tuyến tính và điểm cắt<br /> <br /> 174 bệnh nhân đồng ý tham gia.23 bệnh<br /> nhân có tiêu chuẩn loại gồm:9 lao phổi, 4 gù<br /> vẹo, 3 dãn phế quản, 2 suy tim, 5 không thể đo<br /> phế thân ký. Cuối cùng,151 bệnh nhân được<br /> thu dung.<br /> <br /> của mMRC và CCQ.<br /> <br /> Bảng 1: Đặc điểm dân số nghiên cứu<br /> Đặc điểm dân số học (n = 151)<br /> <br /> Triệu chứng &chức năng phổi (n = 151)<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> 66 ± 11<br /> <br /> Mức độ khó thở<br /> <br /> Giới nam, n (%)<br /> <br /> 140 (93)<br /> <br /> mMRC<br /> <br /> 1,8 ± 1,1<br /> <br /> 21 ± 5<br /> <br /> BDI<br /> <br /> 6,5 ± 2,7<br /> <br /> 2<br /> <br /> BMI, kg/m<br /> <br /> Tình trạng hút thuốc lá<br /> <br /> Khả năng gắng sức<br /> <br /> Đang hút, n (%)<br /> <br /> 65 (43)<br /> <br /> 6MWD (m)<br /> <br /> Đã cai, n (%)<br /> <br /> 76 (50)<br /> <br /> Chất lượng cuộc sống<br /> <br /> Không hút thuốc lá, n (%)<br /> <br /> 10 (7)<br /> <br /> SGRQ<br /> <br /> 51 ± 18<br /> <br /> CCQ<br /> <br /> 1,8 ± 1,0<br /> <br /> Tiền căn hút thuốc lá<br /> <br /> 476 ± 114<br /> <br /> Tuổi bắt đầu hút thuốc lá<br /> <br /> 19 ± 5<br /> <br /> Tắc nghẽn luồng khí<br /> <br /> Số gói.năm<br /> <br /> 43 ± 22<br /> <br /> Post FEV1 (% dự đoán)<br /> <br /> 56 ± 20<br /> <br /> Tiếp xúc chất đốt sinh khối, n (%)<br /> <br /> 129 (85)<br /> <br /> Post FEV1/FVC (%)<br /> <br /> 47 ± 12<br /> <br /> Số đợt cấp 12 tháng trước<br /> <br /> Tăng kháng lực đường thở<br /> <br /> 0, n (%)<br /> <br /> 112 (74)<br /> <br /> Post sGaw (% dự đoán)<br /> <br /> 1, n (%)<br /> <br /> 16 (11)<br /> <br /> Ứ khí phế nang<br /> <br /> ≥ 2, n (%)<br /> <br /> 23 (15)<br /> <br /> Post FRC (% dự đoán)<br /> <br /> 27 ± 14<br /> <br /> 154 ± 80<br /> <br /> mMRC: Điểm khó thở theo bộ mMRC. BDI: Điểm khó thở tính theo chỉ số BDI. SGRQ: Điểm chất lượng cuộc sống SGRQ.<br /> CCQ: Điểm chất lượng cuộc sống CCQ. 6MWD: Khoảng cách đi bộ 6 phút. Post: Sau trắc nghiệm giãn phế quản<br /> <br /> Hệ số tương quan giữa giữa mMRC và CCQ lần lượt với BDI, 6MWD, SGRQ<br /> Bảng 2: Hệ số tương quan giữa mMRC, CCQ với BDI, 6MWD, SGRQ<br /> n = 151<br /> <br /> BDI<br /> <br /> 6MWD<br /> <br /> SGRQ<br /> <br /> mMRC<br /> <br /> – 0,74 (p < 0,001)<br /> <br /> – 0,50(p < 0,001)<br /> <br /> 0,64(p < 0,001)<br /> <br /> CCQ<br /> <br /> – 0,70 (p < 0,001)<br /> <br /> – 0,47(p < 0,001)<br /> <br /> 0,73(p < 0,001)<br /> <br /> mMRC: Điểm khó thở theo bộ mMRC. BDI: Điểm khó thở tính theo chỉ số BDI. SGRQ: Điểm chất lượng cuộc sống SGRQ<br /> <br /> 544<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Phương trình hồi qui tuyến tính giữa mMRC và CCQ với SGRQ; Điểm cắt mMRC và CCQ<br /> Linear Regression through the Origin<br /> <br /> <br /> Điểm mMRC Điểm CCQ<br /> <br /> 4<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MRC visit 1<br /> <br /> <br /> <br /> 3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br />           <br /> <br /> MRC visit 1 = 0.04 * SGRQ_total_1<br /> <br />          <br /> <br /> 2<br /> <br /> <br /> <br /> 1<br /> <br /> <br /> <br />    <br /> <br />   <br /> <br />      <br /> <br />  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Điểm SGRQ<br /> <br /> <br /> 0<br /> 0.0<br /> <br /> <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 25.0<br /> <br />   <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 50.0<br /> <br /> 75.0<br /> <br /> total SGRQ visit 1<br /> <br /> Điểm SGRQ<br /> Biểu đồ 1: Tương quan mMRC và SGRQ. SGRQ:<br /> <br /> Biểu đồ 2: Tương quan CCQ và SGRQ SGRQ: điểm<br /> <br /> Điểm chất lượng cuộc sống tính theo bộ câu hỏi SGRQ.<br /> <br /> chất lượng cuộc sống tính theo bộ câu hỏi SGRQ. CCQ:<br /> <br /> mMRC: Điểm khó thở tính theo bộ câu hỏi khó thở mMRC.<br /> <br /> điểm chất lượng cuộc sống tính theo bộ câu hỏi CCQ.<br /> <br /> Phương trình hồi qui tuyến tính: mMRC = 0,04 x SGRQ<br /> <br /> Phương trình hồi qui tuyến tính: CCQ = 0,04 x SGRQ<br /> <br /> Biểu đồ phân tán tương quan giữa mMRC<br /> với SGRQ (Biểu đồ 1) giúp thành lập phương<br /> trình hồi qui tuyến tính giữa mMRC và SGRQ.<br /> Biểu đồ phân tán tương quan giữa CCQ với<br /> SGRQ (Biểu đồ 2) giúp thành lập phương trình<br /> hồi qui tuyến tính giữa CCQ và SGRQ.<br /> Hai phương trình hồi qui tuyến tính giữa<br /> mMRC, CCQ và SGRQ ở trên cho phép tính được<br /> SGRQ = 25 tương đương CCQ = 1 và mMRC = 1.<br /> SGRQ = 25 được dùng làm điểm mốc phân loại<br /> BPTNMT thành nhóm ít hay nhiều triệu<br /> chứng(23). Do vậy, CCQ = 1 hay mMRC = 1 cũng<br /> có thể làm điểm cắt phân loại BPTNMT thành<br /> nhóm ít hay nhiều triệu chứng.<br /> <br /> Hô Hấp<br /> <br /> BÀNLUẬN<br /> Tương quan giữa mMRC với mức độ khó thở,<br /> khả năng gắng sức, chất lượng cuộc sống<br /> Bảng 3: Tương quan giữa mMRC với mức độ khó<br /> thở, khả năng gắng sức, chất lượng cuộc sống<br /> Nghiên cứu<br /> (6)<br /> <br /> Chhabra, S. K.<br /> (4)<br /> Camargo Lilia Azzi<br /> (3)<br /> Lonneke M Boer<br /> (14)<br /> Paul W Jones<br /> Nguyễn Ngọc Phương<br /> (25)<br /> Thư<br /> Chúng tôi<br /> <br /> Khả<br /> Mức<br /> Cỡ<br /> năng<br /> độ khó<br /> mẫu<br /> gắng<br /> thở<br /> sức<br /> 88 – 0,67<br /> 50 – 0,60 – 0,51<br /> 128<br /> – 0,41<br /> 2294<br /> 169<br /> 151 – 0,74<br /> <br /> Chất<br /> lượng<br /> cuộc<br /> sống<br /> <br /> 0,62<br /> 0,51<br /> <br /> – 0,50<br /> <br /> 0,64<br /> <br /> Tất cả các hệ số tương quan đều có ý nghĩa thống kê với p <<br /> 0,01<br /> <br /> Tương tự nghiên cứu của Camargo Lilia<br /> Azzi(4) và Lonneke M Boer(3), chúng tôi xác<br /> định tương quan cóý nghĩa thống kê mức độ<br /> vừa giữa mMRC với khả năng gắng sức. Do<br /> <br /> 545<br /> <br />