Sử dụng ảnh vệ tinh phát hiện các dấu hiệu khai thác khoáng sản thuộc tỉnh Thái Nguyên

Nghiên c u<br /> <br /> S D NG NH V TINH PHÁT HI N CÁC D U HI U<br /> KHAI THÁC KHOÁNG S N THU C T NH THÁI NGUYÊN<br /> Lê Minh Hu 1, Th Ph ng Th o2, V Th Thanh Hiên1<br /> V Th Kim1, oàn Qu c V ng1<br /> 1<br /> i Vi n thám Trung ng - C c Vi n thám Qu c gia<br /> 2<br /> Tr ng i h c M - a ch t<br /> Tóm t t<br /> Hi n nay công tác ki m tra, giám sát ho t ng khai thác khoáng s n theo<br /> ph ng pháp truy n th ng là th ng xuyên, nh k n hi n tr ng xác nh<br /> tình tr ng nh ng công vi c này th c t r t t n th i gian, ti n b c và nguy hi m n<br /> tính m ng. Trong b i c nh hi n nay, vi n thám ã tr thành công c h u hi u trong<br /> công tác qu n lý giám sát tài nguyên môi tr ng nói chung và ho t ng khai thác<br /> tài nguyên khoáng s n nói riêng. Bài báo ã c p s d ng các k thu t vi n thám<br /> làm công c phát hi n các d u hi u v khai thác khoáng s n và a ra k t qu th<br /> nghi m v vi c giám sát khai thác khoáng s n trái phép cho khu v c Thái Nguyên.<br /> xu t này có ý ngh a khoa h c và th c ti n, góp ph n nâng cao hi u qu qu n lý<br /> Nhà n c v tài nguyên khoáng s n.<br /> T khóa: D u hi u khai thác; nh v tinh; Khai thác khoáng s n trái phép;<br /> Thái Nguyên<br /> Abstract<br /> Using optical satellite images to detect the signs of illegal mining in<br /> Thai Nguyen province<br /> The inspection and supervision in accordance with traditional methods is<br /> regularly and periodically visit the scene to determine the condition but the actual<br /> work is very time consuming, money and danger to life. Remote sensing has become<br /> an e ective tool in the environmental resources management in general and the<br /> exploitation of mineral resources in particular. This article uses remote sensing<br /> techniques as a tool for detecting signs of mineral exploitation and provides test<br /> results for illegal mining monitoring in Thai Nguyen. This proposal has scienti c<br /> and practical implications, contributing to improving the e ciency of State<br /> management of mineral resources.<br /> Keywords: Mining signs; Satellite images; Illegal mining; Thai Nguyen<br /> 1. tv n [1]. Xu t phát t c i m n y, nhi u m<br /> Vi t Nam l n c có ngu n t i ã không c c p phép tránh t n h i<br /> nguyên khoáng s n phong phú, a d ng, n môi tr ng c ng nh i s ng nhân<br /> l ngu n nguyên li u, ti m n ng quý c a dân, nh ng nhi u t ch c cá nhân ã vì<br /> qu c gia. Có kho ng 5.000 m v i m l i ích tr c m t v n ti n h nh khai thác<br /> khoáng s n c a h n 60 lo i khoáng s n trái phép gây t n h i l n n môi tr ng<br /> khác nhau t các khoáng s n n ng l ng, sinh thái c ng nh môi tr ng s ng<br /> kim lo i n khoáng ch t công nghi p v c a dân a ph ng [2]. ây l v n<br /> v t li u xây d ng ã c phát hi n [2]. nh c nh i t i nhi u t nh, th nh c n ph i<br /> Tuy nhiên, tr l ng các m nh , không gi i quy t. M t khác, v i s c phát tri n<br /> khai thác công nghi p v l i nhu n nhanh chóng c a n n kinh t , có nhi u<br /> khai thác không ho n nguyên khu m a v o khai thác trong nh ng n m<br /> khai khoáng sau khi k t thúc khai thác v a qua v ã tr th nh nhân t tích c c<br /> 29<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br /> Nghiên c u<br /> <br /> trong s nghi p công nghi p hoá, hi n t ng t bi n; (3) s t l b t th ng trên<br /> i hoá t n c. Các ho t ng khai a b n; (4) s t lún b t th ng trên a<br /> thác khoáng s n n y u d n n s suy b n; (5) bi n d ng c a ng b ao h ,<br /> thoái môi tr ng m s bi n i c a môi sông ngòi,…<br /> tr ng, l p ph b m t t chính l c s M c ích c a b i báo n y l s d ng<br /> phát hi n ho t ng khai thác khoáng các k thu t vi n thám l m công c phát<br /> s n b ng công ngh vi n thám. Do ó, hi n các ho t ng khai thác trái phép trên<br /> ki m soát các v n khai thác b t b m t Trái t v có th c tích h p<br /> h p pháp có hi u qu thì vi c ng d ng v o quá trình giám sát, cho phép các c<br /> công ngh vi n thám ho n to n có th quan qu n lý có trách nhi m theo dõi khai<br /> th c hi n c [6]. M c dù v y, ch m t thác v khai thác khoáng trái phép hi u<br /> s ít b i báo công b nh ng l i ích c a qu h n giúp tránh ho c gi m thi u các<br /> vi n thám trong b i c nh phát hi n thay tác ng b t l i c a khai thác trái phép.<br /> i di n tích liên quan n các ho t ng Nh ng k thu t n y s h u ích cho vi c<br /> khai thác trái phép. H u h t các t i li u giám sát s phát tri n ho c s xáo tr n<br /> u h ng t i các m i quan h gi a khai do khai thác trái phép, xác nh v theo<br /> thác m v thay i môi tr ng xung dõi các khu v c c i t o, v ánh giá s<br /> thay i che ph t, c ng l công c<br /> quanh ho c giám sát t i nguyên thiên<br /> giúp các c quan có trách nhi m ra quy t<br /> nhiên [4]. Ti m n ng c a k thu t n y ã<br /> nh k p th i nh m tr l i tr ng thái t<br /> c Merugu v Jain (2013) khám phá<br /> nhiên c a môi tr ng. C ng trong nghiên<br /> trong nghiên c u t i hai a i m khai c u n y, nh ng d u hi u khai thác chung<br /> thác m n m trong vùng Milos Hy L p nh t s c l m rõ nh m xây d ng c s<br /> thông qua phân tích nh Landsat TM khoa h c phát hi n khai thác khoáng<br /> nhi u th i k khác nhau. Các khu v c b s n b ng công ngh vi n thám.<br /> nh h ng b i ho t ng khai thác m v<br /> các khu v c khai hoang c ng nh các xu 2. c i m khu v c nghiên c u<br /> h ng c i t o ã c xác nh rõ r ng. Thái Nguyên l m t t nh gi u t i<br /> Hai tác gi cho r ng công ngh vi n thám nguyên khoáng s n, phía B c ti p giáp<br /> c ng d d ng c áp d ng v k t qu r t v i t nh B c K n, phía Tây giáp v i t nh<br /> chính xác v i các a i m nghiên c u V nh Phúc v t nh Tuyên Quang, phía<br /> c a h [6]. Nh ng d u hi u rõ r ng nh t ông giáp v i các t nh L ng S n v<br /> có th phát hi n c b ng công ngh B c Giang, phía Nam ti p giáp v i Th<br /> vi n thám ó l [3, 5, 7]: (1) xu t hi n ô H N i (hình 1). V trí a lý t nh l<br /> các i t ng m i nh : các bãi t tr ng m t trong nh ng trung tâm chính tr , kinh<br /> t c a khu Vi t B c nói riêng, c a vùng<br /> ho c vùng khai thác, các bãi t p k t t<br /> trung du mi n núi ông b c nói chung, l<br /> á, h th ng ng xá, các công trình<br /> c a ngõ giao l u kinh t xã h i gi a vùng<br /> nh , x ng, nhi u h sâu v i các ao h trung du mi n núi v i vùng ng b ng<br /> t n c, các kênh r ch thoát n c, nhi u B c b . T nh Thái Nguyên có di n tích<br /> ph ng ti n c gi i v n chuy n; (2) bi n 3.562,82 km², cách sân bay qu c t N i<br /> i l p ph : t r ng v t nông nghi p B i 50 km, cách biên gi i Trung Qu c<br /> b suy gi m thay th b ng t tr ng t p 200 km, cách trung tâm H N i 75 km v<br /> trung t á, r ng th a, ho c cây c b i. c ng H i Phòng 200 km. Vi c giao l u<br /> Môi tr ng n c b nh h ng: b m t c th c hi n thông qua h th ng ng<br /> n c có s chênh l ch v nhi t , áp b , ng s t, ng sông hình r qu t<br /> su t v h m l ng các ch t trong n c m th nh ph Thái Nguyên l u nút.<br /> 30<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br />  Nghiên c u<br /> <br /> t nh [10]. Tuy nhiên, tình tr ng khai thác<br /> trái phép khoáng s n v n tái di n. M t s<br /> doanh nghi p v n lén lút buôn bán, khai<br /> thác, v n chuy n trái phép khoáng s n gây<br /> th t thoát t i nguyên, th t thu ngân sách.<br /> M ts n v không th c hi n úng quy<br /> trình khai thác, m t an to n lao ng gây<br /> ô nhi m môi tr ng. Kh o sát c a S T i<br /> nguyên v Môi tr ng t i các m khoáng<br /> s n, nhi u doanh nghi p s d ng thi t b<br /> khai thác l c h u, ch a ng b nên hi u<br /> qu khai thác, ch bi n th p; vi c u t<br /> th c hi n bi n pháp gi m thi u tác ng<br /> x u n môi tr ng còn h n ch . Ngu n<br /> gây ô nhi m v nh h ng n môi<br /> tr ng ch y u l n c th i (t vi c tháo<br /> Hình 1: V trí a lý khu v c nghiên c u khô moong khai thác (hình 2), n c cu n<br /> Thái Nguyên hi n nay có 79 t ch c, trôi b m t qua khu v c khai thác, khu v c<br /> cá nhân tham gia ho t ng khai thác bãi th i v n c th i t quá trình tuy n r a<br /> khoáng s n v i 170 gi y phép các lo i, qu ng); b i, khí th i (t các ho t ng v n<br /> trong ó có 22 gi y phép do b , ng nh chuy n, xúc b c, khoan n mìn); các s<br /> Trung ng c p, 148 gi y phép do t nh c do tr t l , trôi l p bãi th i; m t n c,<br /> c p. Ho t ng khai thác khoáng s n s t lún, n t t, nh c a v các công trình<br /> ã óng góp tích c c v o ngân sách c a xây d ng do h th p m c n c ng m,...<br /> t nh, góp ph n thúc y phát tri n kinh M Núi Pháo i T i v o ho t ng<br /> t - xã h i. Ngo i ra, nhi u doanh nghi p c h n m t n m, song qua các t ki m<br /> ã th c hi n t t chính sách b o h quy n tra v môi tr ng cho th y vi c x th i c a<br /> l i c a nhân dân n i có khoáng s n c nh máy ra môi tr ng có h m l ng các<br /> khai thác, ch bi n thông qua vi c tuy n kim lo i nh th y ngân, cyanua, ng<br /> d ng lao ng t i a ph ng; tích c c v t quá m c cho phép nhi u l n d n t i<br /> tham gia các ho t ng xã h i, nhân o khi u ki n kéo d i c a m t s h dân sinh<br /> v t thi n, ng h các ho t ng l n c a s ng g n ó [10].<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: Moong khai thác là nguyên nhân gây m t n c s t lún<br /> <br /> 31<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br /> Nghiên c u<br /> <br /> M c dù t nh ã có m t h th ng v n s d ng ng th i ho c riêng l theo<br /> b n quy ph m pháp lu t t ng i y t ng giai o n khai thác m : i v i<br /> trong l nh v c khai thác khoáng s n, giai o n thoát n c, tháo khô m l<br /> nh ng v n t n t i m t kho ng cách nh t thiên hay vi c l m khô áy m s t o<br /> nh gi a các quy nh c a pháp lu t v i u ki n thu n l i cho các thi t b ho t<br /> th c ti n qu n lý. Vi c l p quy ho ch, ng; tháo khô m b ng h th ng thoát<br /> k ho ch, quy t nh u t d án ch a<br /> n c t ch y, thoát n c c ng b c v<br /> tính toán c th n các chi phí, l i ích<br /> v m t xã h i v môi tr ng. Vi c phân các l khoan s d n n h th p m c<br /> c p cho các a ph ng trong c p phép, n c ng m, thay i l p ph b m t<br /> qu n lý khai thác, ch bi n khoáng s n, t. nh h ng u tiên l các rãnh<br /> b o v môi tr ng ã c ti n h nh thoát n c có r ng kho ng 0,5 -<br /> nh ng ch a c thanh tra, ki m tra k p 0,7m s xu t hi n, các rãnh thoát n c<br /> th i. Do v y, các c quan, ban, ng nh n y có kích th c nh nên r t khó phát<br /> ch c n ng c n t ng c ng t ch c ki m hi n trên nh v tinh ngo i tr các lo i<br /> tra nh m ng n ch n, truy quét, gi i t a nh có phân gi i siêu cao. Sau khi<br /> các ho t ng khai thác trái phép trên các rãnh thoát n c c hình th nh,<br /> a b n thông qua các công c khoa h c nh ng ao h tích n c hay các kênh<br /> công ngh tiên ti n nh t.<br /> m ng l n c hình th nh ti p d n<br /> 3. Kh n ng phát hi n nh ng d u n c ra ngo i, ây l nh ng i t ng<br /> hi u khai thác khoáng s n b ng công có th phát hi n d d ng trong quá trình<br /> ngh vi n thám b t u ti n h nh khai thác m nh<br /> hình 3a th hi n ng d n n c khi<br /> 3.1. Kh n ng phát hi n nh ng<br /> m m i b t u hình th nh; hình 3b th<br /> d u hi u khai thác m l thiên b ng<br /> hi n ng d n n c ra kênh m ã<br /> công ngh vi n thám<br /> v ang khai thác.<br /> Trên c s c i m v quy trình<br /> công ngh khai thác m l thiên, nh ng Sau khi thoát khô v tháo n c, giai<br /> d u hi u khai thác có kh n ng nh n bi t o n ti p theo l ti n h nh d n d p gi i t a<br /> b ng công ngh vi n thám bao g m: m t b ng. Lúc n y, các d u hi u khai thác<br /> m r t rõ r ng d a trên bi n ng s d ng<br /> - Bãi khai thác: bi n ng l p ph t t. i v i các m c ph b ng r ng<br /> l p ph th c v t th nh bãi khai thác ho c t nông nghi p thì s chuy n sang<br /> - Bãi ch a ph th i, ch a t á: t b ng n u nh ch p v o th i i m gi i<br /> bi n ng l p ph th nh bãi ch a t a l p ph . Nh ng rõ r ng h n c l xu t<br /> - X ng s ng l c khoáng s n: bi n hi n c a h th ng ng xá, thông th ng<br /> ng l p ph th nh nh x ng ho c bãi l m t con ng c o khá rõ r ng d n<br /> s n xu t ngo i tr i. t m ra ngo i ho c k t n i v i bãi th i.<br /> - ng giao thông: Bi n ng l p Trong hình 4, t i m á Yên H p, Qu<br /> ph th nh t giao thông H p, Ngh An n m 2009 l ch a ti n h nh<br /> khai thác; n m 2010 ã l m ng n i v i<br /> - Bi n ng h th ng sông su i,<br /> trung tâm xã, d n d p bãi khai thác; n m<br /> kênh r ch v môi tr ng n c.<br /> 2011 xu t hi n thêm ng n i v i bãi<br /> - Bi n ng môi tr ng sinh thái th i v h n c do ch n dòng su i t i bãi<br /> r ng: r ng b m t ho c b suy gi m th i; n m 2012 không bi n ng thêm<br /> Nh ng d u hi u trên có th c khi khai thác n nh.<br /> 32<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br />  Nghiên c u<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (a) (b)<br /> Hình 3: (a) ng d n n c khi m m i b t u hình thành,(b) Ao ch a n c hình<br /> thành khi m ang khai thác<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> N m 2009 N m 2010 N m 2011 N m 2012<br /> Hình 4: Di n ti n khu v c khai thác m theo nh v tinh Landsat<br /> Các d u hi u bi n i rõ r ng h n khác nhau, chi ti t v chính xác<br /> n a c a quá trình khai thác m l thiên khác nhau.<br /> l các nh x ng, thi t b máy móc, v n 3.2. Kh n ng phát hi n nh ng<br /> t iv c bi t l m v a khoáng s n khai d u hi u khai thác m h m lò b ng<br /> thác d n t ng t ng. Ti p theo l các giai công ngh vi n thám<br /> o n khai thác bình th ng, quá trình<br /> n y b v a t m c c c i, các bãi th i T nh ng c i m c a khai thác<br /> t ng lên v kh i l ng. Giai o n k t m h m lò, nh ng d u hi u c tr ng có<br /> thúc m s có nhi u d u hi u rõ r ng nh th nh n bi t c g m:<br /> vi c tháo d c s h t ng nh x ng, - Các công trình m t t g m:<br /> máy móc, các h n c xu t hi n, l p + M t b ng t p k t v t li u<br /> th c ph c ph tr l i. Nh ng d u + Nh x ng, công trình liên quan<br /> hi u v l p ph , sông ngòi, th y h v<br /> + Các thi t b máy móc<br /> h th ng nh x ng l nh ng d u hi u<br /> rõ r ng nh t c a khai thác m l thiên + Ph ng ti n v n chuy n<br /> [8], tuy nhiên, tùy lo i nh vi n thám m + Bãi th i<br /> có th nh n bi t nh ng d u hi u c p + H th ng ng xá.<br /> 33<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br /> Nghiên c u<br /> <br /> phát hi n b ng radar giao thoa, … trên<br /> th c t , d u hi u khai thác h m lò không<br /> nhi u m ch y u d a trên vi c phát<br /> hi n bãi m t b ng t i c a h m.<br /> 3.3. Phát hi n các d u hi u khai<br /> thác g n c a h m lò làm suy gi m k t<br /> c u a ch t<br /> Nh ng d u hi u rõ r ng nh t có<br /> th phát hi n c b ng công ngh vi n<br /> thám ó l :<br /> - Xu t hi n các i t ng m i:<br /> + Xu t hi n các bãi t tr ng ho c<br /> ru ng khai thác<br /> Hình 5: Khai thác h m lò trên nh v tinh + Xu t hi n các bãi t p k t t á<br /> - Các d ch chuy n b m t t do + Xu t hi n h th ng ng xá<br /> nh h ng c a khai thác h m m t i a + Xu t hi n các công trình nh ,<br /> ch t công trình: V c b n, khai thác m x ng<br /> h m lò luôn c n di n tích m t b ng + Xu t hi n nhi u h sâu v i các<br /> l n t p k t t á, khoáng s n do quá ao h t n c, các kênh r ch thoát n c.<br /> trình o b i h m lò. Chính vì th , bi n<br /> + Xu t hi n nhi u ph ng ti n c<br /> ng s d ng t t lo i t r ng, t<br /> gi i v n chuy n.<br /> nông nghi p sang các bãi t p k t t á<br /> l d u hi u rõ r ng u tiên cho công - Bi n i l p ph :<br /> tác khai khoáng. Ti p n l nh x ng + t r ng v t nông nghi p b<br /> v i các máy phát i n cung c p ánh suy gi m thay th b ng t tr ng t p<br /> sáng v i n cho các thi t b khai thác trung t á, r ng th a, ho c cây c b i<br /> d i lò, các ph ng ti n v n chuy n + Môi tr ng n c b nh h ng:<br /> t á c ng l d u hi u có th nh n bi t n c có h m l ng SST t ng t bi n.<br /> khai khoáng, h th ng ng xá cho - S t l b t th ng trên a b n.<br /> các ph ng ti n v n chuy n có th i l i<br /> c ng l m t d u hi u khác. Tuy nhiên, - S t lún b t th ng trên a b n.<br /> trên các nh phân gi i th p d u hi u - Bi n d ng c a ng b ao h ,<br /> n y không rõ r ng. sông ngòi.<br /> Thông th ng, n u khai thác<br /> khoáng s n h m lò, vi c ch ng gi h m<br /> h t s c quan tr ng, ch ng gi h m b ng<br /> g n u th c hi n khu v c vùng sâu thì<br /> g r ng l r nh t v d khai thác nh t,<br /> chính vì th , s suy gi m r ng l d u<br /> hi u áng k ti p theo.<br /> Khai thác h m lò c ng l m suy<br /> gi m k t c u a ch t trong khu v c<br /> gây nên d ch chuy n b m t, d u hi u<br /> n y có th bi u hi n qua vi c s t l b t<br /> th ng trên a b n ho c s t lún trên<br /> b m t, s t l có th phát hi n b ng nh Hình 6: Khai thác l thiên trên nh v<br /> vi n thám quang h c còn s t lún có th tinh<br /> <br /> 34<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br />  B ng 1. ánh giá tình hình khai thác khoáng s n trái phép t nh Thái Nguyên b ng nh v tinh<br /> V trí So sánh So sánh<br /> nv nh Sentinel-2 nh Sentinel-2 nh Sentinel-2 nh Sentinel-2 So sánh TK<br /> hành Th i Di n TK 2014 TK 2015-<br /> S Gi y Lo i c n m 2014 N m 2015 N m 2016 N m 2017 2016 - 2017<br /> chính khu N mc p h n tích c p - 2015 2016<br /> TT phép khoáng phép<br /> v c th m phép c p phép Di n tích Di n Di n tích Di n tích Di n tích Di n Di n tích Di n tích Di n Di n tích<br /> Ngày c p s n th m dò/ Di n tích<br /> dò/khai phép (m2) trên nh tích trái trên nh bi n ng trên nh tích trái bi n ng trên nh tích trái bi n ng<br /> khai thác trái phép<br /> thác (m2) phép (m2) (m2) (m2) phép (m2) (m2) phép (m2)<br /> xã Ph n<br /> Công ty<br /> 380/TTg M , Không<br /> CP Gang<br /> 1 ngày Than huy n 24/7/1993 có th i 540000 217632,27 57282,7 234785,3 57282,7 17153,1 219497,6 76041,1 -15287,7 247359,3 76041,1 27861,7<br /> thép Thái<br /> 24/7/1993 Phú h n<br /> Nguyên<br /> L ng<br /> xã Linh Công ty<br /> 676/GP- S n, CP Gang<br /> 2 s t 31/3/2008 30,0 650400 53944,8 33358,4 166116,3 49936,0 112171,5 195886,9 72985,2 29770,62 358975,5 100376 163088,6<br /> BTNMT huy n thép Thái<br /> ng H Nguyên<br /> xã Minh Công ty<br /> 2332/Q - L p, CP gang<br /> 3 s t 12,5 170000 68481,1 25592,4 68481,1 25592,4 0,0 67653,9 16892,4 -827,2 67653,9 16892,4 0,0<br /> UBND huy n 02/10/2008 thép Gia<br /> ng H Sàng<br /> xã Hoá Công ty<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr<br /> 663/GP- Trung, CP T p<br /> 4 s t 02/4/2009 14,0 123400 101810,7 52377,1 110561,4 59282,7 8750,7 103241,2 52399,2 -7320,2 110561,4 59282,7 7320,20721<br /> UBND huy n oàn<br /> ng H ông á<br /> xã Ph n HTX Công<br /> M , nghi p<br /> 2040/Q -<br /> 5 s t huy n 28/9/2007 và V n 12,5 287400 103716,0 16006,3 126032,0 16006,3 22315,9 145298,7 27167,6 19266,8 145298,7 27167,6 0,0<br /> UBND<br /> Phú t i Chi n<br /> L ng Công<br /> xã ng HTX Công<br /> t, nghi p<br /> 475/Q -<br /> 6 s t huy n 12/3/2008 và V n 6,5 196000 201857,3 85483,6 201857,3 85483,6 0,0 201857,3 85483,6 ,0 258519,6 121948 56662,4<br /> UBND<br /> Phú t i Chi n<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ng - S 20 - n m 2018<br /> L ng Công<br /> xã Khe Công ty<br /> Mo, xã TNHH<br /> 1219/GP-<br /> 7 s t Linh S n, 17/5/2011 ông 15,0 228600 53299,8 11680,2 78239,0 36619,4 24939,2 82502,8 39545,8 4263,8 107684,7 107685 25181,9<br /> UBND<br /> huy n Vi t Thái<br /> ng H Nguyên<br /> Nghiên c u<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 35<br />  36<br /> xã ng Công<br /> t, ty CP<br /> 1179/GP-<br /> 8 titan huy n 20/6/2011 khoáng 9,5 75700 383746,0 329026 383746,0 329026,0 0,0 375387,9 320804 -8358,1 377445,8 322325 2057,9<br /> BTNMT<br /> Phú s n An<br /> L ng Khánh<br /> Nghiên c u<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> xã ng<br /> t, Công ty<br /> 325/GP-<br /> 9 titan huy n 25/3/2005 C ph n 23,5 67000 82763,9 34510,6 82763,9 34510,6 0,0 82139,9 37733,3 -624,0 82763,9 34945,1 624,1<br /> BTNMT<br /> Phú Ban Tích<br /> L ng<br /> Công<br /> xã Hoà<br /> ty CP<br /> 3326/GP- Bình,<br /> 10 á Th ng 30,0 41000 38766,2 24320,7 38766,2 24320,7 0,0 25621,85 16540 -13144,3 38766,1 25504,8 13144,3<br /> UBND huy n 30/11/2015<br /> m i Tân<br /> ng H<br /> An Phú<br /> xã Tân Công ty<br /> 1041/GP- Long, TNHH<br /> 11 á 4/6/2013 30,0 60000 61319,3 35495,3 73441,3 35495,3 12122,0 82138,5 39078,3 8697,2 85293,1 39295,3 3154,6<br /> UBND huy n Ph ng<br /> ng H Nhung<br /> xã Hóa<br /> Trung và<br /> th tr n Công ty<br /> 03/GP-<br /> 12 t sét Sông 04/1/2011 CP Thái 21,4 52500 67753,5 36360,5 73743,8 37140,7 5990,3 55703,1 16067,3 -18040,7 78583,0 35051,8 22879,9<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr<br /> UBND<br /> C u, S n<br /> huy n<br /> ng H<br /> th tr n<br /> Công ty<br /> Chùa<br /> 348/Q - C ph n<br /> 13 á Hang, 01/3/2006 15,0 186700 200568,0724 72828,3<br /> UBND C i n<br /> huy n<br /> luy n kim<br /> ng H<br /> xã Ph<br /> Lý và xã<br /> M khai<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ng - S 20 - n m 2018<br /> Ch a có ng<br /> 14 thác trái<br /> gi y phép t (x,y=<br /> phép<br /> 571754,<br /> 2404674)<br />  Nghiên c u<br /> <br /> 3.4. K t qu và u, nh c i m di n tích bi n ng ch ng t khu v c<br /> c a ph ng pháp khai thác ã c lan r ng thêm.<br /> - Các vùng khai thác khoáng s n - Th i k 2016 - 2017 không th y<br /> c i u v thông qua d u hi u khai có s bi n ng v di n tích cho th y<br /> thác khoáng s n trên nh v tinh có giai o n n y không có s gia t ng v<br /> chính xác v chi ti t ph thu c v o di n tích m t p trung v o khai thác<br /> chính xác t l b n c n th nh l p. trong ph n di n tích c v di n tích ã<br /> - Khu v c th c nghi m t nh Thái m r ng thêm giai o n tr c<br /> Nguyên c s d ng 3 lo i nh v tinh u, nh c i m c a ph ng pháp:<br /> v i phân gi i khác nhau th nh l p + S d ng nh v tinh cho phép<br /> các lo i b n khác nhau. nh Landsat giám sát các ho t ng khai thác khoáng<br /> v nh Sentinel phân gi i th p (10 - s n trái phép t xa, giám sát nh k<br /> 15m) c s d ng cho th nh l p b n ho c b t th ng, có tin c y v<br /> t l 1/100.000, nh Planet ( phân chính xác cao, thông tin khách quan, chi<br /> gi i 2,5 - 5m) c s d ng th nh l p phí h p lý.<br /> b n t l 1/10.000. Vi c s d ng nh + Có th giám sát nh k các ho t ng<br /> v tinh phân gi i trung bình cho phép khai thác khoáng s n theo tháng, quý, n m<br /> giám sát khai thác khoáng s n trên di n + Tuy nhiên còn m t s h n ch :<br /> r ng, t n su t thu nh n nh liên t c, chi nh v tinh quang h c ch u tác ng<br /> phí th p. Ngo i ra, s d ng nh v tinh c a th i ti t nh mây, m a nên không<br /> phân gi i cao, chi phí l n ph c v ph i lúc n o c ng thu c nh<br /> giám sát các khu v c khai thác khoáng p, i u ki n giám sát khai thác<br /> s nv i chính xác cao h n kh ng khoáng s n.<br /> nh di n bi n khai thác khoáng s n t i<br /> nh ng khu v c nghi ng có d u hi u 4. Giám sát khai thác khoáng s n<br /> khai thác khoáng s n trái phép. trái phép t i t nh Thái Nguyên<br /> K t qu giám sát c th ng kê 4.1. Các ngu n t li u s d ng<br /> trong b ng th ng kê trên, trong b i báo a) T i li u v c p phép khai thác<br /> n y ch t p trung v o phân tích m t khoáng s n: G m h s c p phép ho t<br /> m c bi t l các m s t trong a b n ng khai thác kho ng s n c p t nh v<br /> t nh Thái Nguyên. Ví d : m s t s 3 h s c p phép ho t ng khai thác<br /> xã Minh L p, huy n ng H (hình khoáng s n c p B<br /> 11) di n tích trên nh nh h n di n tích<br /> b) Các nh vi n thám s cl a<br /> c p phép tuy nhiên v n có di n tích<br /> ch n phù h p theo 2 cách: giám sát nh<br /> trái phép vì khu v c khai thác trên nh<br /> k v giám sát nhanh. Trong m t s<br /> có m t ph n khai thác n m ngo i ranh<br /> tr ng h p khi có các thông tin v khai<br /> gi i c p phép.<br /> thác khoáng s n trái phép thì thu nh n<br /> - Th i k 2014 - 2015 không có nh v tinh k p th i ph c v i u tra,<br /> di n tích bi n ng trên nh, cho th y ki m tra hi n tr ng khai thác ngay l p<br /> khu v c khai thác không khai thác r ng t c. nh v tinh Landsat, nh v tinh<br /> h n m t p trung khai thác trong ph n Sentinel v nh v tinh Planet s d ng<br /> di n tích ã khai thác c. cho khu v c Thái Nguyên theo s<br /> - Th i k 2015 - 2016 có m t ph n c nh nh b ng 1 v hình 5.<br /> 37<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br /> Nghiên c u<br /> <br /> B ng 2. Các thông tin v nh v tinh dùng cho giám sát khai thác khoáng s n Thái Nguyên<br /> nh v phân<br /> TT S hi u c nh nh Ngày ch p<br /> tinh gi i<br /> 1 LANDSAT LC81270452014019LGN00_19012014 19/01/2014 15 m<br /> 2 LANDSAT LC81270452015150LGN00_30052015 30/05/2015 15 m<br /> 3 LANDSAT LC81270452016153LGN00_01062016 01/06/2016 15 m<br /> 4 LANDSAT LC81270452016281LGN00_07102016 07/10/2016 15 m<br /> 5 LANDSAT LC81270452017091LGN00_01042017 01/04/2017 15 m<br /> 6 SENTINEL L1C_T48QWK_A010168_20170603T034152_03062017 03/06/2017 10 m<br /> S2A_OPER_MSI_L1C_TL_<br /> 7 SENTINEL EPA__20151022T034524_20161213T182510_ 22/10/2015 10 m<br /> A001731_T48QXK_N02_04_01<br /> S2A_OPER_MSI_L1C_TL_SGS__20161006T034331_2<br /> 8 SENTINEL 06/10/2016 10 m<br /> 0161006T084714_A006736_T48QWK_N02_04_01<br /> 9 PLANET 20170605_040110_4849018_RapidEye-4.tif 05/06/2017 5m<br /> 10 PLANET 20170605_040110_4849017_RapidEye-4.tif 05/06/2017 5m<br /> 11 PLANET 20170605_040107_4849117_RapidEye-4.tif 05/06/2017 5m<br /> 12 PLANET 20170605_040106_4849118_RapidEye-4.tif 05/06/2017 5m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 7: S nh v tinh t nh Thái Nguyên<br /> 1.2. Phát hi n khai thác khoáng pháp giám sát ã c th c nghi m: (1)<br /> s n trái phép t i t nh Thái Nguyên Giám sát t ng thông qua các ph n<br /> Trong nghiên c u n y nhóm tác m m chuyên d ng: d a v o các m u ã<br /> gi ã l a ch n các i m có khai thác c l a ch n ti n h nh phân lo i s<br /> khoáng s n di n ra trên khu v c Thái b khu v c khai thác khoáng s n trên<br /> Nguyên, nh vi n thám c x lý nh Landsat có phân gi i trung bình.<br /> (hi u ch nh, g p kênh v c t theo khu Ph ng pháp n y cho phép xác nh<br /> v c) phù h p v i vi c quan sát, giám nhanh, trên di n r ng nh ng nh ng còn<br /> sát v phát hi n vùng khai thác khoáng b l n m t s ít các l p i t ng không<br /> s n c ng nh phát hi n khai thác trái khai thác. (2) Giám sát thông qua các<br /> phép t i t nh Thái Nguyên. Các ph ng tác nghi p viên chuyên nghi p: trên c<br /> 38<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br />  Nghiên c u<br /> <br /> s nh giám sát nh t l trung bình ã (2). K t qu ã c ki m ch ng thông<br /> phân lo i b c trên, các tác nghi p qua s li u kh o sát i u tra th c a cho<br /> viên s d ng nh v tinh phân gi i th y các khu v c khai thác khoáng s n<br /> cao k t h p v i d li u th c a v i ph m vi nh l di n ra h u h t trên<br /> khoanh vùng chính xác các khu v c có to n khu v c. Các tr ng h p ph bi n<br /> khai thác m . (3) Giám sát k t h p v i khi phát hi n vùng khai thác khoáng s n<br /> các t i li u c p phép khai thác khoáng trái phép l : (i) vùng khai thác trên nh<br /> s n: các khoanh vùng c p phép khai v tinh không trùng kh p vùng c p phép<br /> thác khoáng s n c tích h p cùng các khai thác khoáng s n v (ii) vùng khai<br /> khoanh vi xác nh các khu v c có khai thác trên nh v tinh v t quá vùng c p<br /> thác khoáng s n phát hi n b c (1) v phép (hình 6).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 8: Hi n tr ng khai thác khoáng s n t i t nh Thái Nguyên qua nh v tinh n m 2017<br /> N m 2014 N m 2015 N m 2016 N m 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 9: Di n bi n khai thác than t i x Ph n M , huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên<br /> (màu : ranh gi i c p phép, màu xanh, vàng, tím,…th hi n ranh gi i khai thác các n m)<br /> <br /> 39<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br /> Nghiên c u<br /> <br /> <br /> <br /> N m 2014 N m 2015 N m 2016 N m 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 10: Di n bi n khai thác s t t i x L nh S n, huy n ng H , t nh Thái Nguyên<br /> (màu : ranh gi i c p phép, màu xanh, vàng, tím,…th hi n ranh gi i khai thác các n m)<br /> <br /> N m 2014 N m 2015 N m 2016 N m 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 11: Di n bi n khai thác s t t i x Minh L p, huy n ng H , t nh Thái Nguyên<br /> (màu : ranh gi i c p phép, màu xanh, vàng, tím… th hi n ranh gi i khai thác các n m)<br /> <br /> <br /> N m 2014 N m 2015 N m 2016 N m 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 12: Di n bi n khai thác s t t i x Hóa Trung, huy n ng H , t nh Thái Nguyên<br /> (màu : ranh gi i c p phép, màu xanh, vàng, tím,…th hi n ranh gi i khai thác các n m)<br /> <br /> <br /> 40<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br />  Nghiên c u<br /> <br /> N m 2014 N m 2015 N m 2016 N m 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 13: Di n bi n khai thác s t t i x Ph n M , huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên<br /> (màu : ranh gi i c p phép, màu xanh, vàng, tím,… th hi n ranh gi i khai thác các n m)<br /> <br /> <br /> <br /> N m 2014 N m 2015 N m 2016 N m 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 14: Di n bi n khai thác s t t i x ông t, huy n ng H , t nh Thái Nguyên<br /> (màu : ranh gi i c p phép, màu xanh, vàng, tím,… th hi n ranh gi i khai thác các n m)<br /> <br /> <br /> <br /> N m 2014 N m 2015 N m 2016 N m 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 15: Di n bi n khai thác á vôi x Tân Long, huy n ng H , t nh Thái Nguyên<br /> (màu : ranh gi i c p phép, màu xanh, vàng, tím,… th hi n ranh gi i khai thác các n m)<br /> <br /> 41<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br /> Nghiên c u<br /> <br /> TÀI LI U THAM KH O<br /> [1]. Báo cáo t ng k t khoa h c v k<br /> thu t t i. Nghiên c u xu t các gi i pháp<br /> s d ng h p lý tài nguyên khoáng s n n ng<br /> l ng Vi t Nam và b o v môi tr ng.<br /> [2]. V ình Th o (2010). Nghiên c u<br /> công ngh vi n thám trong vi c giám sát môi<br /> tr ng sinh thái t i các khu v c khai thác m<br /> l thiên. Báo cáo t i KHCN, B TNMT.<br /> [3]. Philip A. Townsend, David P.<br /> Helmers, Clayton C. Kingdon, Brenden<br /> E. McNeil, Kirsten M. de Beurs, Keith N.<br /> Eshleman (2009). Changes in the extent<br /> of surface mining and reclamation in the<br /> Central Appalachians detected using a 1976 -<br /> 2006 Landsat time series. Remote Sensing of<br /> Environment 113 (2009) 62-72.<br /> [4]. Fritjof Luethje, Olaf Kranz and<br /> Elisabeth Schoepfer (2014). Geographic<br /> Hình 16: Vùng khai thác khoáng s n Object-Based Image Analysis Using Optical<br /> trái phép t i x Ph Lý và x ng t Satellite Imagery and GIS Data for the<br /> (x,y=571754,2404674) Detection of Mining Sites in the Democratic<br /> Republic of the Congo. Remote Sens 6, 6636-<br /> 5. K t lu n 6661; doi:10.3390/rs6076636.<br /> [5]. George P. Petropoulos, Panagiotis<br /> nh v tinh l ngu n d li u khách Partsinevelos and Zinovia Mitraka (2012).<br /> quan, phong phú v hi u qu trong công Change detection of surface mining activity<br /> tác giám sát khai thác khoáng s n. T i and reclamation based on a machine learning<br /> b t k vùng sâu, vùng xa vi c quan sát approach of multi-temporal Landsat TM<br /> t nh v tinh luôn l công c nhanh imagery. Geocarto International 2012, 1-20.<br /> chóng, chính xác v k p th i. K t h p [6]. Merugu Suresh, Kamal Jain (2013).<br /> Change Detection and Estimation of Illegal<br /> v i m t s d li u khác, nh v tinh r t Mining using Satellite Images. Proceedings of<br /> h u hi u trong giám sát vi c khai thác 2nd International Conference on Innovations<br /> khoáng s n trái phép. in Electronics and Communication<br /> Engineering (ICIECE-2013).<br /> Phát huy kh n ng giám sát nh k<br /> [7]. Woldai T (2001). Application of<br /> v vi c k t n i c s d li u các khu Remotely Sensed Data and GIS in Assessing the<br /> v c ã quy ho ch khoáng s n, khu v c Impact of Mining Activities on the Environment.<br /> ã c p phép khai thác khoáng s n v các 17th International Mining Congress and<br /> khu v c c p phép m i v i các nh vi n Exhibition of Turkey- IMCET2001, ©2001,<br /> thám s góp ph n phát hi n k p th i vi c ISBN 975-39S-417-4.<br /> [8]. Chen. Jianping v c ng s (2014).<br /> c p phép khai thác khoáng s n không S d ng vi n thám a th i gian theo dõi,<br /> úng quy ho ch x lý h t s c có ý qu n lý khu v c khai thác m , khu v c nghiên<br /> ngh a th c t . c u thu c t nh Vân Nam - Trung Qu c. H i<br /> Vi c nghiên c u xây d ng công th o EGU t i Vienna, Áo.<br /> c h tr ho c qui trình phát hi n, theo [9]. E. Charou v c ng s (2010). S<br /> d ng vi n thám ánh giá s tác ng c a<br /> dõi ho t ng khai thác khoáng s n trái ho t ng khai thác tài nguyên t ai và tài<br /> phép b ng công ngh vi n thám l h t nguyên n c. H i th o T i nguyên n c v<br /> s c c n thi t, c p bách, có ý ngh a khoa môi tr ng t i n .<br /> h c v th c ti n, góp ph n nâng cao [10]. Báo Pháp Lu t.VN ng y<br /> hi u qu qu n lý Nh n c v khoáng 05/07/2017 08:11 GMT+7<br /> s n nói chung v c a B T i nguyên v BBT nh n b i: 18/4/2018, Ph n<br /> Môi tr ng nói riêng. bi n xong: 24/5/2018<br /> 42<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 20 - n m 2018<br />