Sử dụng vạt C ‐ Y trong điều trị loét cùng cụt tại Bệnh viện Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> SỬ DỤNG VẠT C‐Y TRONG ĐIỀU TRỊ LOÉT CÙNG CỤT  <br /> TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ CHÍ MINH <br /> Nguyễn Anh Tuấn*, Vũ Hữu Thịnh*, Nguyễn Mạnh Đôn*, Trần Ngọc Lĩnh*, Trương Trọng Tín* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mở đầu: Vạt C‐Y hiện đang là một trong những lựa chọn hiệu quả trong điều trị loét cùng cụt tại BV <br /> Đại học Y Dược TP HCM. <br /> Mục  đích: Tổng kết và đánh giá kết quả điều trị loét mạn tính vùng cùng cụt, có sử dụng vạt da C‐<br /> Y,nhằm đề ra một chọn lựa vạt da che phủ hợp lý, nâng cao kết quả điều trị. <br /> Đối tượng – phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu các bệnh nhân bị loét vùng cùng cụt được có sử dụng <br /> vạt C‐Y được điều trị tại khoa Tạo hình ‐ Thẩm mỹ  và Trung tâm điều trị vết thương Bệnh viện Đại học Y <br /> Dược từ 06/2008 đến 09/2013.  <br /> Kết quả: Có tất cả 16 bệnh nhân bị loét mạn tính vùng cùng cụt được điều trị tại khoa Tạo hình ‐ Thẩm <br /> mỹ và Trung tâm điều trị vết thương Bệnh viện Đại học Y Dược từ 06/2008 đến 09/2013. Trong đó có 8 ca <br /> có sử dụng vạt da C‐Y để đóng vết loét, 8 ca còn lại được điều trị bằng các phương pháp khác, không đưa <br /> vào nghiên cứu này.  <br /> Kết luận: Vạt C‐Y là một lựa chọn tốt trong điều trị loét cùng cụt vì đây là một vạt da tại chỗ dễ thực hiện, <br /> có chất lượng vạt tương đối tốt, khả năng che phủ phù hợp với kích thước ổ loét vùng cùng cụt, thời gian phẫu <br /> thuật nhanh, ít gây thương tổn tổ chức mô mềm xung quanh do bóc tách lấy vạt ít. Chăm sóc hậu phẫu nhẹ <br /> nhàng. Điều trị cần có sự phối hợp điều trị với các chuyên khoa khác (bệnh nội khoa đi kèm: Nội tiết, Tim mạch, <br /> thần kinh…). Vật lý trị liệu, dinh dưỡng, chăm sóc tránh tì đè góp phần lớn vào kết quả điều trị. <br /> Từ khóa: loét, loét cùng cụt, vạt C‐Y <br /> ABSTRACT <br /> USING C‐Y FLAP FOR THE TREATMENT SACRAL ULCER  <br /> AT THE UNIVERSITY MEDICAL CENTER (UMC) OF HOCHIMINH CITY <br /> Nguyen Anh Tuan, Vu Huu Thinh, Nguyen Manh Don, Tran Ngoc Linh, Truong Trong Tin <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 329 ‐ 334 <br /> Introduction: C‐Y Flap is one of the best choice for te treatment sacral ulcer at the HCMC UMC. <br /> Objectives: Summerize and evaluate the treatment sacral chronic ulcer by C‐Y flaps.  <br /> Materials and methods: Retrospective study, From 06/2008 to 09/2013 at the Department of Plastic and <br /> Cosmetic Surgery and Wound Care Center ( UMC), all sacral chronic ulcer with C‐Y flap case were treated. <br /> Results:  A total of sacral chronic ulcer cases have been treated at the Department of Plastic and Cosmetic <br /> Surgery and Wound Care Center (UMC)from 06/2008 – 09/2013: 16 cases. However, there were 08 cases (C‐Y <br /> flap treatment) to research, 08 case (another treatment) were not included in this review. <br /> Conclusion:  C‐Y flap is a good choice in the treatment of sacral ulcer because it is a local flap easy to do, <br /> good quality. Ability to recover size ulcer is short, operation time fast, less traumatic soft tissue by dissection. <br /> Gently  postoperative  care.  Treatment  should  be  coordinated  with  the  other  specialists  (Endocrinology, <br /> * Khoa – Bộ môn Tạo Hình – Thẩm Mỹ Đại học Y Dược Tp.HCM <br /> Tác giả liên lạc: CKI Vũ Hữu Thịnh ĐT: 0983448743<br /> Email: drvuthinh@yahoo.com.vn <br /> <br /> Tạo Hình Thẩm Mỹ <br /> <br /> 329<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Cardiology, nervous...). Physical therapy, nutrition, avoid pressure on treatment  <br /> Key  words:  plastic  and  cosmetic  surgery,  chronic  ulcers,  sacral,  cut  filter,  VAC,  pressure  ulcer, <br /> recurrence of ulceration, Sliding subcutaneous pedicle flaps, C‐Y flap <br /> vùng cùng cụt (sau khi bệnh nhân đủ sức khỏe, <br /> MỞ ĐẦU <br /> ổn định về mặt nội khoa) <br /> Vết loét vùng cùng cụt thường xuất hiện trên <br /> ‐  Cắt  lọc.  Cấy  dich,  mủ  kháng  sinh  đồ.  Lấy <br /> bệnh  nhân  nằm  lâu,  không  xoay  trở  thường <br /> hết  mô  viêm,  mô  xơ.  Đục  bỏ  xương  viêm.  Rửa <br /> xuyên  do  nhiều  nguyên  nhân  khác  nhau.  Vết <br /> sạch nhiều nước. <br /> loét nằm ở vị trí khó phát hiện và khi phát hiện, <br /> ‐  Đặt  máy  VAC  ngay  sau  cắt  lọc  sạch  vết <br /> nếu  không  được  xử  trí  đúng  cách,  kịp  thời  thì <br /> loét: <br /> loét sẽ nặng hơn rất nhanh. <br /> Đặt  miếng  xốp  trám  hết  ổ  loét,  không  lấp <br /> Có  nhiều  phương  pháp  điều  trị  loét  cùng <br /> đầy rìa ổ loét. <br /> cụt khác nhau, tùy theo tổng trạng bệnh nhân, <br /> các bệnh nội khoa đi kèm, giai đoạn loét, trình <br /> độ bác sĩ (phẫu thuật viên, gây mê, hồi sức, vật <br /> lý trị liệu …).  <br /> Tại  Bệnh  viện  Đại  học  Y  Dược  Tp  Hồ  Chí <br /> Minh, Khoa Tạo hình – Thẩm mỹ và Trung tâm <br /> điều trị vết thương đã tiếp nhận điều trị cho các <br /> bệnh nhân có vết loét vùng cùng cụt. Chúng tôi <br /> tiến hành nghiên cứu này với mục đích đánh giá <br /> phương  pháp  điều  trị  sử  dụng  vạt  C‐Y,  góp <br /> phần lượng giá, nâng cao hiệu quả điều trị cho <br /> bệnh nhân. <br /> <br /> Mục đích nghiên cứu <br /> Tổng  kết  và  đánh  giá  điều  trị  vết  loét  mạn <br /> tính vùng cùng cụt của các bệnh nhân được điều <br /> trị  tại  khoa  THTM  và  trung  tâm  điều  trị  vết <br /> thương  Bệnh  viện  Đại  học  Y  Dược  Tp  Hồ  Chí <br /> Minh từ 06/2008 đến 09/2013. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Các  bệnh  nhân  bị  loét  vùng  cùng  cụt  được <br /> điều trị tại khoa THTM và trung tâm điều trị vết <br /> thương  bệnh  viện  đại  học  Y  Dược  Tp.  Hồ  Chí <br /> Minh từ 06/2008 đến 09/2013. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Nghiên  cứu  hồi  cứu  các  trường  hợp  bị  loét <br /> mạn  tính  vùng  cùng  cụt  được  điều  trị  tai  khoa <br /> THTM  và  trung  tâm  điều  trị  vết  thương  Bệnh <br /> viện Đại Học Y Dược TpHCM. <br /> Phác  đồ  điều  trị  phẫu  thuật  loét  mạn  tính <br /> <br /> 330<br /> <br /> Cài  đặt  chế  độ  hút  ban  đầu  50mmHg,  hút <br /> cách quãng. <br /> Sau đó tùy tính chất dịch có ra máu đỏ tươi <br /> không  mà  quyết  định  ngưng,  duy  trì  hay  tăng <br /> áp  lực  lên  75mmHg,  100mmHg,  125mmHg  (áp <br /> lực chuẩn đối với loét vùng cùng cụt) <br /> ‐  Sau  3‐5  ngày  đánh  giá  lượng  dịch  tiết  và <br /> tính chất dịch <br /> Số lượng, màu sắc, tính chất dịch → cắt lọc, <br /> đặt VAC tiếp tục hay đóng vết mổ <br /> Đóng  vết  mổ  (vết  mổ  khâu  da  không  được <br /> căng, không được khoảng trống). <br /> ‐ Sử dụng kháng sinh (theo kháng sinh đồ), <br /> nâng đỡ tổng trạng, dinh dưỡng theo chế độ. <br /> ‐ Tập VLTL, vận động nhẹ tránh nguy cơ ứ <br /> đọng, viêm phổi v.v… <br /> Sử dụng vạt da tại chỗ: C‐Y. <br /> Xoay  trở  cách  mỗi  2  giờ  tránh  tì  đè.  Nằm <br /> nệm nước hay nệm hơi, massage vùng tì đè. <br /> <br /> KẾT QUẢ <br /> Có tất cả 16 bệnh nhân bị loét mạn tính vùng <br /> cùng  cụt  được  điều  trị  tại  khoa  Tạo  hình  thẩm <br /> mỹ và trung tâm điều trị vết thương Bệnh viện <br /> Đại học Y Dược từ 06/2008 đến 09/2013. <br /> Tuy nhiên chúng tôi chỉ tổng kết 08 ca được <br /> điều  trị  phẫu  thuật,  có  sử  dụng  vạt  da  C‐Y  để <br /> che phủ vùng loét, với thời gian nằm viện ngắn <br /> nhất là 3 tuần, nằm viện dài nhất là 10 tuần, thời <br /> gian theo dõi trung bình 8 tuần. <br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> viêm tủy cắt ngang, trượt đốt sống, lao phổi cũ, <br /> bàng quang thần kinh. <br /> <br /> Đặc điểm chung <br /> Giới tính <br />  3 nam, 5 nữ.  <br /> <br /> Bảng 1: Nguyên nhân loét mạn tính <br /> <br /> Tuổi <br /> Thấp  nhất  25  tuổi  (1  bệnh  nhân),  cao  nhất <br /> 81  tuổi  (1  bệnh  nhân),  trên  52  tuổi  (6  bệnh <br /> nhân). <br /> Nguyên nhân <br /> Loét  mạn  tính  vùng  cùng  cụt  do  loét  tì  đè <br /> trên  bệnh  nhân  bị  liệt  hay  giảm  cảm  giác,  vận <br /> động có kèm các bệnh nội khoa đi kèm: tai biến <br /> mạch máu não (TBMMN), tăng huyết áp (THA), <br /> đái tháo đường (ĐTĐ), Thiếu máu cục bộ cơ tim <br /> (TMCBCT),  Parkinson,  cường  giáp,  viêm  phế <br /> quản phổi (VPQP), nhiễm trùng huyết, dị dạng <br /> mach  máu  tủy  cổ  (AVM  tủy  cổ),gãy  cột  sống, <br /> <br /> Nguyên nhân<br /> TBMMN<br /> THA<br /> ĐTĐ<br /> TMCBCT<br /> Parkinson<br /> Cường giáp<br /> VPQP<br /> nhiễm trùng huyết<br /> AVM tủy cổ<br /> Gãy cột sống<br /> viêm tủy cắt ngang<br /> trượt đốt sống<br /> lao phổi cũ<br /> bàng quang thần kinh<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Nam<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> Nữ<br /> 1<br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 7<br /> <br /> 12<br /> <br /> Tổng cộng<br /> 2<br /> 3<br /> 3<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 19<br /> <br /> Một số đặc điểm bệnh nhân liên quan đến vết loét <br /> Bảng 2: Một số đặc điểm bệnh nhân liên quan đến vết loét <br /> MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM<br /> Nhận thức chăm sóc bản thân của bệnh nhân<br /> Cảm giác vùng cùng cụt<br /> Tiêu, tiểu tự chủ<br /> Bệnh nội khoa đi kèm (tim mạch, tiểu đường, viêm phổi, nhiễm trùng tiểu…)<br /> Tự xoay trở<br /> <br /> Tình trạng và kích thước ổ loét <br /> Chúng  tôi  xếp  loại  vết  loét  theo  từng  giai <br /> đoạn dựa trên phân loại loét tì đè (1,3) như sau: <br /> Gồm 4 giai đoạn loét:  <br /> ‐ Đỏ da. <br /> ‐ Loét sâu dưới da và mỡ dưới da. <br /> <br /> thước ổ loét lớn nhất là 8cm x 8 cm, kích thước <br /> nhỏ nhất là 2cm x 3 cm.  <br /> 100% ca được phẫu thuật cắt lọc sạch, sau đó <br /> sử  dụng  VAC  hỗ  trợ  hút  dịch,  kéo  máu  nuôi, <br /> kích thích mô hạt phát triển.  <br /> <br /> 100% sử dụng vạt da C‐Y để đóng da, che <br /> ổ loét. <br /> <br /> ‐ Loét sâu, hoại tử hoặc loét cơ xương. <br /> Bảng 3: Đặc tính vết loét <br /> <br /> Kết quả đạt được sau phẫu thuật : <br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 3x5 4x4 4x5 4x8 8x8<br /> +<br /> <br /> +<br /> <br /> +<br /> <br /> +<br /> <br /> +<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> Phương pháp điều trị  <br /> 08 ca điều trị phẫu thuật, trong đó chỉ có 1ca <br /> loét ở giai đoạn 3, còn lại loét giai đoạn 4. Kích <br /> <br /> Tạo Hình Thẩm Mỹ <br /> <br /> Ít hoặc không<br /> 6<br /> 7<br /> 7<br /> 0<br /> 5<br /> <br /> Số lần VAC được đặt ít nhất là 1 lần (1 ca), <br /> nhiều nhất: 5 lần. <br /> <br /> ‐ Loét trợt nông, phỏng rộp. <br /> <br /> 1<br /> 1<br /> Số bệnh nhân<br /> Kích thước vùng 2x3 3x4<br /> loét /cm<br /> +<br /> +<br /> Tình trạng loét<br /> nhiễm trùng<br /> 4<br /> 3<br /> Giai đoạn loét<br /> <br /> Có<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 8<br /> 3<br /> <br /> ‐ 08 ca loét vùng cùng cụt lành hoàn toàn sau <br /> điều trị phẫu thuật (100%) (cắt chỉ hoàn toàn). <br /> ‐  Thời  gian  nằm  viện  ngắn  nhất  3  tuần,  dài <br /> nhất 10 tuần. <br /> ‐ Thời gian lành vết loét (tính từ lúc bắt đầu <br /> điều  trị  phẫu  thuật  đến  khi  cắt  chỉ  vết  loét) <br /> nhanh nhất 3 tuần, chậm nhất 6 tuần. <br /> ‐ Chưa có ca nào tái loét. <br /> <br /> 331<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> ‐ Có 1 trường hợp nhiễm trùng, tụ dịch vết <br /> mổ sau xoay vạt da che ổ loét. Bệnh nhân được <br /> phẫu  thuật  cắt  lọc  lại,  khâu  vết  mổ,  sử  dụng <br /> kháng sinh. Vết loét lành sau 2 tuần. <br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Do  số  lượng  nghiên  cứu  chưa  lớn  (chỉ  có  8 <br /> ca),  tuy  nhiên  chúng  tôi  xin  mạnh  dạn  đưa  ra <br /> một số nhận xét sau. <br /> Vết loét vùng cùng cụt đa phần là vết loét do <br /> tì đè. Ờ người già, loét cùng cụt thường có kèm <br /> tổng trạng, dinh dưỡng kém, khả năng cảm giác, <br /> vận động không có hay có nhưng rất yếu, thiếu <br /> sự chăm sóc nuôi dưỡng, vệ sinh của người thân <br /> và có một hay nhiều bệnh lý nội khoa đi kèm. Ở <br /> người  trẻ  có  nguyên  nhân  loét  cùng  cụt  từ  các <br /> bệnh  lý  khác,  gây  liệt  hay  mất  cảm  giác  toàn <br /> thân hay hạ chi(1,5,6,7,10,8,2,9,3). <br /> <br /> Về giới tính <br /> Giới tính <br /> Có 3 bệnh nhân nam và 5 nữ, số lượng chưa <br /> nhiều  để  có  thể  thấy  loét  mạn  tính  vùng  cùng <br /> cụt có liên quan đến giới tính hay không. <br /> <br /> điện giải, truyền máu nếu cần. <br /> ‐  Vật  lý  trị  liệu,  càng  sớm  càng  tốt,  tránh  tì <br /> đè,  xoay  trở  thường  xuyên  (không  quá  120 <br /> phút), nằm nệm hơi hay nệm nước. Bệnh nhân <br /> phải  được  xoay  trở  nhẹ  nhàng,  tránh  động  tác <br /> thô bạo gây căng vết mổ. Bệnh nhân phải được <br /> vỗ  lưng,  tập  ngồi,  tránh  ứ  đọng  dịch,  dễ  gây <br /> viêm  phổi.  Các  vùng  tì  đè,  và  các  vùng  khác <br /> phải khô sạch, tránh ẩm ướt ngăn ngừa loét hay <br /> làm vết loét nặng hơn. <br /> ‐ Đối với bệnh nhân  tiêu  tiểu  không  tự  chủ <br /> cần  phải  hướng  dẫn  cho  người  nhà  các  chăm <br /> sóc, tránh để phân, nước tiểu thâm nhập vết mổ <br /> gây nhiễm trùng. <br /> <br /> Điều trị kháng sinh theo kháng sinh đồ <br /> Kiểm soát tốt các bệnh nội khoa đi kèm như: <br /> đường  huyết  trên  bệnh  nhân  đái  tháo  đường, <br /> đảm bảo tình trạng tim mạch ổn, không gây quá <br /> tải dịch truyền, kiềm tra chức gan, thận, ion đồ <br /> phòng  trường  hợp  gây  suy  thận,  suy  gan  do <br /> điều  trị  kháng  sinh,  kháng  viêm.  Kiểm  soát <br /> nhiễm  trùng  tiểu  đối  với  bệnh  nhân  phải  đặt <br /> thông tiểu. <br /> <br /> Tuổi <br /> Hai  nhóm  đối  tượng  bị  loét  vùng  cùng  cụt <br /> do tì đè là già (6 bệnh nhân > 54 tuổi) và trẻ (2 <br /> bệnh  nhân