Sự ngụy tạo tri thức - Đinh Tuấn Minh (dịch)

Tác phẩm dịch DC-04<br /> <br /> Sự ngụy tạo tri thức<br /> Friedrich August Von Hayek<br /> Đinh Tuấn Minh dịch và chú thích<br /> <br /> © 2010 Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách<br /> <br /> Tác phẩm dịch DC-04<br /> <br /> Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> Sự ngụy tạo tri thức1<br /> Friedrich August Von Hayek<br /> Đinh Tuấn Minh2 dịch và chú thích<br /> Version:14/06/2010<br /> <br /> Tóm tắt<br /> (của người dịch)<br /> Hiện tượng thất nghiệp trên diện rộng hiện nay có nguyên nhân sâu xa từ<br /> việc áp dụng phương pháp nghiên cứu duy khoa học trong các lý thuyết kinh tế<br /> học phổ biến gầy đây. Đó là phương pháp nghiên cứu bắt chước phương pháp<br /> nghiên cứu dựa trên khả năng đo lường chính xác, được xem là thành công trong<br /> lĩnh vực khoa học tự nhiên. Tuy nhiên, các hiện tượng kinh tế nói riêng và các<br /> hiện tượng xã hội nói chung là các hiện tượng phức, nơi khả năng đo lường các<br /> khía cạnh của hiện tượng bị hạn chế. Vì thế, việc bắt chước áp dụng các phương<br /> pháp nghiên cứu thành công trong lĩnh vực tự nhiên vào lĩnh vực xã hội tất sẽ dẫn<br /> đến những hậu quả tai hại cho nền văn minh của loài người.<br /> <br /> Quan điểm được trình bày trong bài nghiên cứu này là của (các) tác giả và không nhất thiết<br /> phản ánh quan điểm của người dịch và VEPR.<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> <br /> Thuyết trình tại Lễ trao giải Nobel, ngày 11-12-1974.<br /> Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR). Email: dinh.tuanminh@vepr.org.vn<br /> <br /> Có hai lý do khiến tôi khó có thể khước từ lựa chọn chủ đề này. Thứ nhất đây là cơ hội<br /> đặc biệt để trình bày. Tiếp đến, đây là thời điểm mà các nhà kinh tế học đang phải đối mặt<br /> với vấn đề thực tiễn cơ bản. Dưới con mắt của công chúng, việc trao giải Nobel cho chuyên<br /> ngành khoa học kinh tế gần đây chứng tỏ chuyên ngành này đã có những tiến bộ đáng kể,<br /> đáng được ghi nhận và kính trọng tương tự như các nghành khoa học tự nhiên. Và tại thời<br /> điểm này, công chúng đang trông đợi các nhà kinh tế đưa ra các giải pháp để giúp cho thế<br /> giới tự do tránh khỏi sự đe dọa nghiêm trọng của nạn lạm phát đang gia tăng; và chúng ta<br /> phải thừa nhận rằng nguyên nhân của vấn nạn này bắt nguồn từ các chính sách được đa số các<br /> nhà kinh tế khuyến nghị, thậm chí thúc giục, chính phủ theo đuổi. Thực sự thì hiện tại chúng<br /> ta chẳng có gì đáng để tự hào: chúng ta, những chuyên gia kinh tế, đã làm mọi thứ trở nên<br /> hỗn loạn.<br /> Theo tôi, việc các nhà kinh tế học thất bại trong việc đưa ra chính sách tốt có quan hệ<br /> chặt chẽ với khuynh hướng bắt chước gần như y nguyên các phương pháp nghiên cứu áp<br /> dụng trong các ngành khoa học tự nhiên. Mặc dù các phương pháp này đã thành công rực rỡ<br /> trong đúng lĩnh vực của nó nhưng việc cố gắng bắt chước chúng trong lĩnh vực của chúng ta<br /> có khả năng dẫn đến những sai lầm khôn lường. Đó chính là cái cách tiếp cận mà tôi gọi là<br /> “duy khoa học” và cách đây 30 năm tôi đã viết về nó như sau: “là hoàn toàn phi khoa học<br /> theo nghĩa đen của ngôn từ, bởi nó liên quan tới việc ứng dụng một cách máy móc và thiếu<br /> tính phê phán các thói quen tư duy hình thành trong lĩnh vực này vào các lĩnh vực khác”3.<br /> Trong bài thuyết trình ngày hôm nay, cho phép tôi bắt đầu bằng việc lý giải tại sao việc áp<br /> dụng cách tiếp cận ‘duy khoa học’ sai lầm này lại trực tiếp gây ra một số sai lầm chết người<br /> trong chính sách kinh tế gần đây.<br /> Lý thuyết dẫn dắt chính sách tài chính và tiền tệ trong 30 năm qua có thể gói gọn lại<br /> trong một mệnh đề như sau: tồn tại mối tương quan thuận chiều giản đơn (simple positive<br /> correlation) giữa tổng lực lượng lao động và tổng cầu về hàng hóa và dịch vụ. Đây là lý<br /> thuyết mà tôi cho rằng là sản phẩm của cách tiếp cận “duy khoa học” sai lầm nói trên. Lý<br /> thuyết này khiến chúng ta tin rằng chúng ta hoàn toàn có thể đảm bảo được tình trạng toàn<br /> dụng lao động bằng cách duy trì tổng chi tiêu danh nghĩa (total money expenditure) ở một<br /> mức độ thích hợp. Có rất nhiều lý thuyết khác nhau được đưa ra để lý giải tình trạng thất<br /> nghiệp lan tràn, nhưng đây có lẽ là lý thuyết duy nhất được hỗ trợ mạnh mẽ bằng các các<br /> <br /> 3<br /> <br /> “Scientism and the Study of Society”, Economia, tập IX, số 35, tháng 8/1942, được tái bản trong The CounterRevolution of Science, Glencoe, III., 1952. Đoạn trích nằm trong trang 15 của the Counter- Revolution of<br /> Science.<br /> <br /> bằng chứng định lượng. Tuy nhiên, tôi coi đây là một sai lầm cơ bản và việc áp dụng lý<br /> thuyết này, như giờ đây chúng ta nhận thấy, dẫn đến những hậu quả rất tai hại.<br /> Vậy vấn đề cốt yếu ở đây là gì? Không giống như trong khoa học tự nhiên, trong kinh<br /> tế học cũng như trong những ngành học thuật phải giải quyết những hiện tượng có bản chất<br /> phức, số lượng các khía cạnh của sự kiện đang xem xét có thể thu thập được dữ liệu định<br /> lượng thường rất hạn chế, và có thể đấy lại là các khía cạnh không quan trọng. Trong khi<br /> trong các ngành khoa học tự nhiên, chúng ta thường giả định, với lý do xác đáng, rằng bất kỳ<br /> yếu tố quan trọng, đóng vai trò quyết định đối với sự kiện đang xem xét đều có thể quan sát<br /> và đo lường trực tiếp được, thì chúng ta lại hầu như không thể làm được như vậy trong<br /> nghiên cứu các hiện tượng phức, chẳng hạn thị trường, bởi thị trường là hiện tượng phụ thuộc<br /> vào hành động của nhiều cá nhân, là kết quả của một quá trình được quyết định bởi vô vàn<br /> các yếu tố mà chúng ta rất khó biết được tường tận và đo lường đầy đủ. Và trong khi nhà<br /> nghiên cứu trong các ngành khoa học tự nhiên có thể, trên nền tảng một lý thuyết tạm được<br /> chấp nhận là đúng (prima facie theory), đo lường được những yếu tố mà anh ta cho là quan<br /> trọng thì trong các ngành khoa học xã hội thường chỉ những gì có thể đo lường được mới<br /> được anh ta coi là quan trọng. Và điều này đôi lúc đẩy người ta tới chỗ phải xây dựng các lý<br /> thuyết về xã hội theo hướng chỉ bao gồm các yếu tố đo lường được.<br /> Đòi hỏi kiểu như vậy, không nghi ngờ gì, đã loại bỏ một cách khá tùy tiện những dữ<br /> kiện (facts) được thừa nhận có thể là nguyên nhân của sự kiện diễn ra trong thực tế. Quan<br /> điểm này, một quan điểm thường được dễ dãi chấp nhận như là điều kiện bắt buộc của một<br /> quy trình khoa học đúng đắn, đã dẫn đến một số hậu quả khá nghịch lý. Dĩ nhiên, chúng ta<br /> biết rằng đa phần các dữ kiện liên quan đến thị trường và những cấu trúc xã hội tương tự là<br /> không thể đo lường được; thực ra, chúng ta chỉ biết một số ít thông tin khái quát và thiếu<br /> chính xác về chúng. Và bởi ảnh hưởng của các dữ kiện này trong bất kỳ trường hợp cụ thể<br /> nào đều không thể xác nhận được bằng bằng chứng định lượng, chúng đơn giản sẽ bị những<br /> người tuân thủ qui tắc khoa học chỉ chấp nhận những cái được chứng thực bằng bằng chứng<br /> định lượng bỏ qua: những người này tiếp tục hài lòng với câu chuyện rằng chỉ những yếu tố<br /> có thể đo lường được mới là những thứ có liên quan.<br /> Chẳng hạn, mối tương quan giữa tổng cầu và tổng lực lượng lao động có thể chỉ mang<br /> tính tương đối, nhưng vì đó là mối quan hệ duy nhất chúng ta có dữ liệu định lượng nên nó<br /> được chấp nhận như là mối quan hệ nhân quả duy nhất có ý nghĩa. Nếu dựa trên chuẩn mực<br /> [định lượng] này, chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy bằng chứng “khoa học” có lợi cho một lý<br /> thuyết sai lầm thay vì cho một lý thuyết đúng đắn; lý thuyết sai lầm được chấp nhận vì nó có<br /> vẻ “khoa học” hơn, còn lý thuyết đúng đắn bị bác bỏ vì thiếu bằng chứng định lượng ủng hộ.<br /> <br /> Để minh họa điều này, tôi xin trình bày ngắn ngọn nguyên nhân chính gây ra nạn thất<br /> nghiệp trên diện rộng; việc chỉ ra nguyên nhân này cũng là lời giải đáp cho câu hỏi tại sao<br /> không thể giải quyết được vĩnh viễn vấn đề thất nghiệp bằng chính sách lạm phát theo<br /> khuyến nghị của lý thuyết đang thịnh hành. Theo tôi, nạn thất nghiệp tồn tại là vì có những<br /> bất tương thích giữa: (i) phân bố cầu (distribution of demand) giữa các loại hàng hóa và dịch<br /> vụ khác nhau và (ii) phân bổ lao động và các nguồn lực khác cho việc sản xuất ra các sản<br /> phẩm đầu ra đó. Chúng ta có hiểu biết “định tính” khá tốt về các lực lượng làm cho cung và<br /> cầu trong các khu vực khác nhau của hệ thống kinh tế tương thích nhau, về các điều kiện để<br /> sự tương thích đó diễn ra, và về các yếu tố có thể cản trở quá trình dẫn đến sự tương thích đó.<br /> Các bước lý giải quá trình này phụ thuộc vào các dữ kiện được trải nghiệm thường ngày, và<br /> nếu có cảm thấy thấy khó tiếp thu cách lập luận thì hiếm ai lại tỏ ra nghi ngờ về tính hợp lệ<br /> của những giả định thực tiễn (factual assumptions) hoặc tính đúng đắn về mặt logic của các<br /> kết luận được rút ra từ đó. Thực chất, chúng ta có cơ sở vững vàng để tin rằng nạn thất nghiệp<br /> là một chỉ dấu cho thấy cấu trúc các mức giá và tiền lương tương đối đã bị méo mó (thường<br /> do độc quyền hoặc chính sách ấn định giá của chính phủ) và việc lập lại cân bằng cung cầu về<br /> lao động trong tất cả các ngành nghề kinh tế đòi hỏi phải có những thay đổi các mức giá<br /> tương đối và sự chuyển dịch lao động [giữa các ngành nghề - ND].<br /> Nhưng khi bị yêu cầu cung cấp bằng chứng định lượng về cấu trúc cụ thể của các mức<br /> giá và tiền lương cần thiết nhằm đảm bảo cho việc cung cấp các các phẩm và dịch vụ được<br /> diễn ra suôn sẻ thì chúng ta buộc phải thừa nhận là chúng ta không hề có thông tin kiểu như<br /> vậy. Nói cách khác, chúng ta biết các điều kiện chung để cái gọi là (diễn đạt hơi thiếu chuẩn<br /> xác một chút) điểm cân bằng tự hình thành, nhưng chúng ta lại không bao giờ biết được các<br /> mức giá và tiền lương cụ thể là bao nhiêu nếu giả dụ thị trường đạt tới điểm cân bằng. Chúng<br /> ta chỉ có thể phát biểu về các điều kiện tại đó chúng ta có thể mong đợi thị trường hình thành<br /> các mức giá và tiền lương tại đó cung và cầu cân bằng. Nhưng chúng ta có thể không bao giờ<br /> đưa ra được số liệu thống kê thể hiện mức độ chênh lệch của các mức giá và tiền lương hiện<br /> hành so với các mức giá và tiền lương cần thiết để bảo đảm việc cung cấp các sản phẩm và<br /> dịch vụ diễn ra liên tục tương ứng với mức cung lao động hiện hành. Mặc dù cách lý giải này<br /> về các nguyên nhân gây ra nạn thất nghiệp là một lý thuyết thực nghiệm, theo nghĩa nó có thể<br /> bị phủ chứng, chẳng hạn, nếu chúng ta thấy, với một lượng cung tiền không đổi, việc tăng<br /> tổng thể các mức tiền lương không dẫn tới nạn thất nghiệp, nhưng dĩ nhiên nó không phải là<br /> thứ lý thuyết mà chúng ta có thể vận dụng để đưa ra những tiên đoán với những con số cụ thể<br /> về các mức tiền lương, hoặc sự phân phối lao động, trong tương lai.<br /> <br />