Suy sinh dục khởi phát muộn dưới góc nhìn của y học cổ truyền

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài tổng quan này đưa ra những bằng chứng khoa học từ lý luận, thực nghiệm đến lâm sàng để làm cầu nối giữa hai nền y học trong điều trị suy sinh dục nam khởi phát muộn. Qua đó, nhóm tác giả đề xuất những ý tưởng mới trong nghiên cứu kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại với mục tiêu tạo ra liệu pháp điều trị hiệu quả tối ưu và phương pháp đánh giá chuẩn hóa cho suy sinh dục nam khởi phát muộn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Suy sinh dục khởi phát muộn dưới góc nhìn của y học cổ truyền

SUY SINH DỤC KHỞI PHÁT MUỘN DƯỚI GÓC NHÌN CỦA Y HỌC CỔ TRUYỀN Đoàn Minh Thụy1, Nguyễn Trường Nam1, Hoàng Thúy Hồng1, Quách Thị Yến1 TÓM TẮT Y học cổ truyền với lịch sử hàng nghìn năm đã đóng pogonadism – LOH) là một tình trạng bao gồm các triệu góp rất lớn trong chẩn đoán, điều trị các bệnh lý trong chứng đặc trưng dai dẳng và sự thiếu hụt testosterone lĩnh vực sức khỏe giới tính trong đó có suy sinh dục nam máu, cũng như sự suy giảm tinh trùng, do suy giảm chức khởi phát muộn. Sự kết hợp của y học cổ truyền và y học năng một hoặc nhiều khâu của trục hạ đồi – tuyến yên – hiện đại trong phòng ngừa, chẩn đoán, điều trị suy sinh tinh hoàn [1] [2]. Bệnh xảy ra ở nam giới trưởng thành, dục nam khởi phát muộn đang ngày được kết hợp rộng đặc biệt sau 40 tuổi [3]. rãi và sâu sắc, nâng cao hiệu quả điều trị cho người bệnh. Cụm từ “Late-onset hypogonadism” được đưa ra Bài tổng quan này đưa ra những bằng chứng khoa học từ vào năm 2002 và được định nghĩa như một bệnh nam lý luận, thực nghiệm đến lâm sàng để làm cầu nối giữa khoa trong các khuyến cáo về đánh giá, điều trị và kiểm hai nền y học trong điều trị suy sinh dục nam khởi phát soát của ISA, ISSAM, EAU, EAA, UAU và ASA [3]. Sự muộn. Qua đó, nhóm tác giả đề xuất những ý tưởng mới suy giảm nồng độ testosterone toàn phần < 8 nmol/l hoặc trong nghiên cứu kết hợp y học cổ truyền và y học hiện testosterone toàn phần từ 8-12 nmol/l và testosterone tự đại với mục tiêu tạo ra liệu pháp điều trị hiệu quả tối ưu do < 220 pmol/l, dẫn đến những biểu hiện lâm sàng dai và phương pháp đánh giá chuẩn hóa cho suy sinh dục dẳng, khá phức tạp, ở nhiều mức độ khác nhau như: giảm nam khởi phát muộn. ham muốn, giảm tần số cương buổi sáng, suy giảm tinh Từ khóa: Y học cổ truyền kết hợp y học hiện đại, trùng, béo phì kiểu trung tâm, trầm cảm, loãng xương, Suy sinh dục nam khởi phát muộn, tạng thận. hay mệt mỏi, bốc hoả [4] [5]… gây tình trạng sức khỏe toàn thân giảm sút, suy giảm chất lượng cuộc sống [2]. SUMMARY Nhiều kinh văn của Y học cổ truyền (YHCT) như LATE ONSET HYPOGONADISM IN TRADI- Hoàng đế nội kinh, Hải thượng Y Tông Tâm lĩnh – Phụ TIONAL MEDICINE SCOPE đạo xán nhiên, Thiên Kim Diệu Phương, Thuỵ Trúc Traditional medicine with a thousand-year histoty Đường nghiệm phương [6]…đã ghi nhận sự suy giảm has provided a great contribution to diagnosis and treat- chức năng của tạng thận đặc biệt là thiên quý, sự mất ment for sexual conditions, including late-onset hypog- cân bằng trong tương sinh tương khắc của các tạng tâm onadism. The integration of traditional and modern med- và thận, tỳ và thận, can và thận, thận và phế… phối hợp icine for the management of late onset-hypogonadism hay đơn độc gây ra các rối loạn như thận hư, tâm thận bất has been widely and profoundly utilized, bringing about giao, tỳ thận dương hư, can thận hư, thận phế khí hư … effective treatment outcomes to patients. This literature với các biểu hiện lâm sàng vô cùng phức tạp và dai dẳng review extracts theoretical, [1] experrimental and clinical tương tự như biểu hiện bệnh được mô tả dưới góc nhìn evidences in order to bridge the gap between the two của y học hiện đại về LOH. medical system in treating late on-set hypogonadism. Với mục tiêu tối ưu hoá hiệu quả trong việc chẩn Thereby, authors propose new research ideas on đoán, điều trị và kiểm soát bệnh, sự kết hợp giữa YHCT integrating traditional and modern medicine with the aim và y học hiện đại (YHHĐ) đang là xu thế chung trong of establishing valuable and optimal treatment method quản lý các bệnh tật nói chung và LOH nói riêng. Các together with standardize assessment for late-onset hy- phương pháp nghiên cứu hiện đại hóa YHCT sẽ làm sáng pogonadism. tỏ cơ chế tác dụng của các liệu pháp YHCT, đồng thời Keyword: traditional and modern medicine giúp phối hợp những điểm mạnh của hai nền y học, mang integration, late-onset hypogonadism, Kidney lại lợi ích lớn nhất cho bệnh nhân LOH. II. NGUYÊN NHÂN, CƠ CHẾ BỆNH SINH I. ĐẶT VẤN ĐỀ SUY SINH DỤC NAM KHỞI PHÁT MUỘN Suy sinh dục nam khởi phát muộn (Late-onset hy- 1. Y học hiện đại 1. Học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam – Vietnam University of Traditional Medicine Chịu trách nhiệm chính: Đoàn Minh Thụy 0912933156 doanminhthuyvn@yahoo.com Số chuyên đề 2021 Website: tapchiyhcd.vn 13
JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE 2021 Nguyên nhân gây suy sinh dục nam rất phức tạp, có thận hư, thận phế khí hư… [6] [11] [12] [13] và gây ra thể sự gia tăng về tuổi tác, do hóa chất, xạ trị, các bệnh các triệu chứng lâm sàng phức tạp của LOH như đã được lý mạn tính hoặc di truyền làm tổn thương trục hạ đồi mô tả trong y học hiện đại. -tuyến yên-tinh hoàn – bộ phận nhận cảm androgen. 2.1. Lý thuyết về tạng thận trong cơ chế bệnh sinh - Tuổi cao: đây là nguyên nhân chủ yếu . Khi của suy sinh dục tuổi càng cao thì sự sản xuất Testosteron có xu hướng Với quan niệm thận tàng tinh, chủ về sinh dục, phát giảm, đặc biệt sau 40 tuổi, lượng testosteron toàn phần dục, sinh sản và lão hóa. Vì vậy, sự rối loạn chức năng giảm 0,4% và testosterone tự do giảm 1,3% mỗi năm của thận, liên quan giữa thận và các tạng phủ khác sẽ [7]. Khoảng 5,6% nam giới từ 30 đến 79 tuổi xuất hiện đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của LOH những triệu chứng gây ra do suy giảm testosterone và [6]. tăng dần theo tuổi [8]. Sự lão hoá theo tuổi ở nam giới Thận chủ tàng tinh, bao gồm cả tinh tiên thiên và hay các bệnh lý tại vùng dưới đồi dẫn tới giảm bài tiết hậu thiên, tinh tiên thiên bản chất là đề cập đến yếu tố GnRH và rối loạn nhịp tự nhiên sản xuất hormon LH và di truyền, những gì thuộc về bẩm tố của cơ thể được bố FSH, gây ra giảm sản xuất testosterone ở tinh hoàn. Bên mẹ truyền cho, trong khi tinh hậu thiên được hình thành cạnh đó, những rối loạn trong chính hoạt động của tinh trong quá trình chăm sóc nuôi dưỡng (do tỳ tạo ra). Tạng hoàn như suy giảm số lượng và hoạt động của những tế thận có vai trò quyết định đến quá trình sinh trưởng, sinh bào Leydig, Sertoli cũng là nguyên nhân gây ra bệnh … dục, phát dục và lão hóa của cơ thể (40 tuổi trở lên thận Ngoài ra, ở nam giới càng lớn tuổi, sự hoạt hóa men aro- khí bắt đầu suy, tóc bắt đầu bạc, răng bắt đầu khô, vẻ mặt matase nhanh hơn cũng làm đẩy nhanh quá trình chuển khô khan, tóc bạc hoa râm, đi lại chậm chạp, ý chí giảm hóa testosterone thành estrogen làm suy giảm nồng độ sút, 64 tuổi trở lên thiên quý kiệt, thận tạng bị suy, lục tesosterone trong máu [2]. phủ ngũ tạng suy yếu, hình thể đều bị suy cùng cực, - Bệnh lý chuyển hóa: cũng được coi như một trong do đó mà tóc và răng bị rụng, đau nhức xương khớp. những nguyên nhân chính. Các bệnh lý như béo phì, tăng Đây chính là quy luật sinh trưởng, phát dục, lão hóa của huyết áp, đái tháo đường hay thậm chí là ung thư gây ảnh cơ thể [14]. Tuy nhiên, kinh nghiệm lâm sàng cho thấy hưởng nghiêm trọng tới quá sình sản sinh Testosterone nhiều nam giới sau tuổi 30 hay sớm hơn đã xuất hiện trong cơ thể người nam giới dù ở bất kỳ độ tuổi nào [9]. những biểu hiện trên. [10]. Thận gồm có thận âm thận dương cân bằng với - Một số bệnh liên quan, stress kéo dài, các bệnh nhau, thận dương thúc đẩy sự phát triển, thận âm làm mãn tính (Viêm gan B, HIV, lao...) đồng mắc của các cơ ẩm và nuôi dưỡng các cơ quan và mô. Khi mất cân bằng quan khác, tác động đến trục hạ đồi-tuyến yên-tinh hoàn âm dương dẫn đến sự tiến triển của các bệnh mạn tính dẫn đến suy sinh dục nguyên phát hoặc thứ phát hoặc hoặc đẩy nhanh quá trình lão hóa như âm hư ảnh hưởng hỗn hợp ở tuổi trưởng thành, do đó ảnh hưởng đáng kể đến dương, dương hư ảnh hưởng âm, vì vậy bệnh lý mạn đến sự suy giảm testosterone [3]. tính luôn xuất hiện triệu chứng của âm dương lưỡng hư. - Do di truyền: hội chứng Klinefelter, nam (46,XX), Trong điều trị thường chữa cả âm và dương, theo nguyên khiếm khuyết quá trình sinh tổng hợp testosterone (đột tắc theo âm dẫn dương, theo dương dẫn âm. biến DAX1, …), …gây giảm số lượng tế bào Leydig, Thận chủ thủy, khi thận dương thận khí bất túc giảm tổng hợp testosterone… [7] không khí hóa thủy dịch sinh đàm (thận là gốc của - Kháng hoặc giảm hoạt động của androgen: giảm đàm). Nam giới sau 40 tuổi hay thậm chí sớm hơn, số lượng các thụ thể androgen do bẩm sinh hoặc mắc thận khí bắt đầy suy kết hợp với tỳ mất kiện vận dễ phải [4] [5]. bị các chứng bệnh do đàm ẩm như béo phì, đái tháo Chính sự phức tạp trong nguyên nhân, cơ chế bệnh đường, vữa xơ mạch máu (chiếm khoảng 40% bệnh sinh dẫn tới biểu hiện dưới dạng đa bệnh tật này dẫn tới nhân LOH) [9].[10] . sự khó khăn trong chẩn đoán và điều trị LOH. Thận chủ cốt tủy (xương), khai khiếu ra tai, 2. Y học cổ truyền vinh nhuận ra tóc. Thận tàng tinh, tinh sinh tủy, não Lão hóa, đàm ẩm, huyết ứ, sang chấn, ăn uống, chế là bể tủy... Chính vì vậy, khi chức năng tạng thận độ sinh hoạt bất cập, lục tà, thất tình, tiên thiên bất túc … suy giảm gây ra các triệu chứng như đau mỏi xương làm suy giảm chức năng của các tạng phủ, âm dương mất khớp, hay quên, đau đầu chóng mặt, ù tai, rụng tóc... cân bằng, đặc biệt là sự suy giảm chức năng của thận và trong LOH. thiên quý, sự rối loạn sinh khắc của các tạng tâm và thận, Thận chủ nạp khí, phế chủ khí, thận bất túc tỳ và thận, can và thận, thận và phế. Chính sự rối loạn không nạp được khí từ phế nên hơi thở nông, đoản trong hoạt động của các tạng phủ đã gây ra các rối loạn hơi, mệt đuối sức. như thận hư, tâm thận bất giao, tỳ thận dương hư, can Từ cơ sở sinh bệnh lý tạng thận nói trên có thể thấy 14 Số chuyên đề 2021 Website: tapchiyhcd.vn
khi chức năng tạng thận suy giảm sẽ gây ra các chứng thần nên là đại chủ của năm tạng sáu phủ), thông với khí trạng phức tạp ở nhiều hệ cơ quan bộ phận khác nhau, mùa hạ, tâm dương có tác dụng ôn chiếu, thúc đẩy. tương đồng với các biểu hiện lâm sàng của LOH được Tâm chủ thần chí (tàng thần, nghĩa rộng: chỉ hoạt mô tả trong y học hiện đại. động biểu hiện ra bên ngoài của con người như sắc mặt, Các hội chứng bệnh của thận có thể gặp trong LOH: sắc thần, biểu hiện tình chí, lời nói, động tác…(thần khí); thận âm dương lưỡng hư, thận khí hư, thận dương hư, theo nghĩa hẹp chỉ tinh thần, ý thức, tư duy hoạt động. thận tinh suy tổn, thận âm hư…. Nguyên tắc điều trị tùy Khi bị bệnh, chức năng tàng thần rối loạn sẽ sinh mất thể bệnh nhưng phải lấy bổ thận điền tinh làm gốc. ngủ, hay mê, thần chí không linh hoạt, chậm chạp, hay 2.2. Các tạng phủ và mối liên quan với thận trong quên, giảm hứng thú trong hầu hết các hoạt động. cơ chế bệnh sinh của LOH Trong mối liên hệ sinh khắc của tâm và thận, thủy 2.2.1. Thận và tỳ hỏa tương hỗ lẫn nhau, thận âm tất phải tư dưỡng tâm Mối quan hệ giữa thủy và thổ ở trên, như vậy tâm hỏa mới không quá găng; nếu thận Tỳ chủ tinh hậu thiên và thận chủ tinh tiên thiên. âm bất túc, thủy không giúp hỏa, tâm hỏa quá găng một Tỳ vị thuộc thổ, là cơ quan sinh hóa của hậu thiên, phía (hơi nước bốc lên vào không khí, độ ẩm vừa phải bể của thủy cốc, gốc của khí huyết, năm tạng sáu phủ thì không quá nóng hoặc gây ngột ngạt). Hoặc tâm hỏa đều nhờ sự chuyển vận tưới nhuận của nó, phàm những phải xuống giao với thận thủy để khí hóa thận thủy thì tác dụng sinh tinh, huyết, dội vào trăm mạch, nhuần ra thủy dịch mới không ứ đọng lại (như ánh nắng mặt trời các kinh, điều vinh dưỡng vệ đều trông nhờ vào bộ phận chiếu xuống mặt đất để hơi nước bốc lên, mặt đất không trung châu đó. bị tối tăm ẩm thấp), khi thủy hỏa không giao sẽ xuất hiện Tuy nhiên, tỳ vị vận hóa được phải nhờ hai khí thủy chứng tâm thận bất giao và gây ra các chứng trạng như hỏa, thủy hỏa có thăng bằng thì tinh huyết mới được sinh tâm phiền mất ngủ, hay mơ, di tinh, hồi hộp, hay quên, ra, nếu hỏa thịnh thì tỳ vị bị ráo, nếu thủy thịnh thì tỳ vị giảm khả năng suy nghĩ và độ tập trung, chóng mặt ù tai, bị ẩm thấp sẽ đều không thể sinh muôn vật mà chỉ gây miệng khô họng ráo, lưng gối ê mỏi, bốc hỏa, lưỡi đỏ nên bệnh tật. Trong chu trình của sự sống, sự sung túc không có rêu, mạch tế sác v.v... của thận tinh phụ thuộc vào sự cung cấp tiếp tục tinh hậu Khi nguồn sinh hóa của tỳ bất túc dẫn đến chứng thiên từ tỳ diễn ra trong suốt quá trình sinh trưởng, phát tâm huyết và thận âm bất túc (tâm thận âm hư) như triều triển, lão hóa của cơ thể. nhiệt, mồ hôi trộm, ngũ tâm phiền nhiệt, khô miệng khát Thận âm hư, hư hỏa sẽ làm tổn thương âm huyết. thích uống nước mát, đau mỏi thắt lưng, đầu choáng mắt Đồng thời tỳ thổ cũng khắc chế thận thủy: hoa, tai ù, tiểu vàng, lưỡi đỏ, mạch tế sác. Theo Đường Dung Xuyên: “Tỳ thổ có thể chế được Các hội chứng bệnh lý của tâm và thận có thể gặp thủy, nhằm phong tàng thận khí (đầy, tươi tốt, sung túc trong LOH: tâm thận bất giao, tâm thận khí hư, tâm thận thận khí), nếu tỳ hư không thống nhiếp thận thì sinh bệnh âm hư …điều trị cần giao thông tâm thận, ích khí bổ thận di tinh, nếu tỳ không chế được thủy, thận thủy sẽ tràn dưỡng tâm, … thành chứng đàm ẩm. 2.2.3. Can và thận Khi thận tổn thương sẽ ảnh hưởng tỳ. Tỳ hư kéo dài Can chủ sơ tiết (sơ tiết: sơ-thông suốt, tiết: phát tiết có thể làm hư tổn thận. Cả hai có thể dẫn tới các bệnh hư ra, lộ ra ngoài), thận chủ tàng, can thận đồng nguyên, của tỳ và thận. thận thủy sinh can mộc. Thận tinh suy giảm can mộc Tỳ thận hư nhược sinh đàm thấp (tỳ là nguồn sinh không được nuôi dưỡng đầy đủ. Thận tàng chí, can đàm, thận là gốc của đàm), liên hệ với biểu hiện lâm sàng tàng hồn. Can thận suy giảm ý chí giảm sút…. của LOH nhiều nghiên cứu đã cho thấy có mối liên quan Can huyết đầy đủ thì huyết hóa tinh, thận tinh đầy giữa LOH và các bệnh lý do rối loạn chuyển hóa, bệnh đủ thì tinh sinh huyết. Can thận âm hư sẽ làm tổn thương tim mạch đặc biệt sau 40 tuổi. Các biểu hiện lâm sàng: thận tinh và chức năng tàng tinh nên gây tảo tiết, đồng đầy bụng, ậm ạch, chậm tiêu, đại tiện nát và buổi sáng, thời can thận âm hư, tinh huyết khuy tổn không chế ước đau thắt lưng, mệt mỏi hoặc mất năng lượng… được tướng hỏa (long lôi hỏa), làm can dương thăng phát Các hội chứng bệnh lý của tỳ và thận có thể gặp thái quá gây ra can hỏa thượng cang (đầu căng đau, mặt trong LOH: tỳ thận dương hư, tỳ thận hư đàm thấp, … đỏ, nóng nảy dễ cáu giận) hoặc âm hư sinh nội nhiệt, can Điều trị cần ôn bổ tỳ thận, ôn hóa hàn đàm, tư âm thanh âm không giúp được tâm âm, thận âm không chế được nhiệt, … tâm hỏa, hư hỏa quấy rối tinh thất gây tảo tiết, hoạt tinh, 2.2.2. Thận và tâm quấy rối tâm thần gây tâm phiền mất ngủ, hay mê chóng Mối quan hệ giữa thủy và hỏa quên, sợ sệt không yên... Tâm là thái dương trong dương ví như mặt trời Căng thẳng, uất ức kéo dài ảnh hưởng đến chức trong thân thể, là quân chủ (tâm chủ huyết mạch và tàng năng sơ tiết của can, can mất sơ tiết hoặc sơ tiết thái quá Số chuyên đề 2021 Website: tapchiyhcd.vn 15
JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE 2021 sẽ làm tổn thương thận tinh. chiến lược này để làm chậm quá trình lão hóa. Phương Liên hệ với nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh của pháp này đã liên tục được chứng minh hiệu quả trong LOH: căng thẳng kéo dài cũng là một trong các nguyên thực hành lâm sàng. nhân gây suy sinh dục ở tuổi trưởng thành, bên cạnh căng Nhiều nghiên cứu trên lâm sàng chỉ ra rằng các bài thẳng kéo dài cũng gây tăng HA, béo phì, đái tháo đường thuốc tư bổ thận dương, tư dưỡng thận âm kết hợp với typ II, … liệu pháp testosterone thay thế có thể nâng cao nồng độ Các hội chứng bệnh lý của can và thận có thể gặp testosterone trong máu, nâng cao ham muốn tình dục, cải trong LOH: can thận âm hư, âm hư nội nhiệt, can thận thiện chức năng cương dương và nâng cao chất lượng dương hư, âm hư đàm nhiệt, âm hư hỏa vượng, …Điều cuộc sống ưu thế hơn so với sử dụng testosterone đơn trị cần bổ can thận (tư bổ hoặc ôn bổ), tư âm thanh nhiệt thuần thông qua phục hồi chức năng của tinh hoàn bị tổn hóa đàm…. thương [15] [16] [17]. Thông qua thực nghiệm trên động 2.2.4. Phế và thận vật và quan sát lâm sàng, nhiều bài thuốc YHCT một mặt Phế kim sinh thận thủy. Thận chủ thủy, phế hành thủy vừa có thể nâng cao nồng độ testosterone của chuột cống Phế chủ khí, thận là gốc của khí (nạp khí), thận hư bị lão hoá tự nhiên, vừa có thể biểu đạt một các rõ ràng không nạp được phế khí gây chứng hen suyễn, thở ngắn, điều chỉnh StAR và mRNA, một mặt lại có thể điều hòa khó thở. hiệu ứng sản sinh điều chỉnh đối với testosterone hợp Bệnh ở phế lâu ngày có thể tổn hại đến thận. Liên thành enzym P450scc, 3B-HSD I mRNA. Đây có thể là hệ với YHHĐ: hen suyễn, lao phổi, K phổi…cũng có thể những cơ chế tác dụng của thuốc YHCT trong việc điều gây LOH. Ngược lại bệnh ở thận cũng ảnh hưởng đến chỉnh nồng độ testosterone. phế (triệu chứng lâm sàng của LOH có các biểu hiện ở Về cơ chế tác dụng của thuốc YHCT trong điều trị LOH, phế như: ngủ ngáy, cơn khó thở khi ngủ, lông rụng thưa, có thể nêu ra những bằng chứng tiêu biểu như sau: da nhăn nheo …). 1. Điều hoà hệ thống nội tiết sinh sản Các hội chứng bệnh phế và thận có thể gặp trong Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra bổ thận của YHCT có LOH: thể khôi phục lại cấu trúc và chức năng của trục hạ đồi Phế khí âm lưỡng hư: khí âm đều hư, chính khí bất – tuyến yên – tinh hoàn, qua đó cân bằng nồng độ các túc thường dễ bị cảm nhiễm ngoại tà (đau họng, nghẹt hormon FSH và LH, tăng nồng độ testosterone, tăng sản mũi, khó thở, ..). Trong quá trình diễn biến bệnh cơ xuất tinh trùng. Các vị thuốc như Ba kích, Kỷ tử, Dâm thường kèm tỳ khí hư (chướng bụng, tiêu chảy do con dương hoắc, Thiên niên kiện phối với Bách bệnh…hay hư ăn trộm khí của mẹ…). Điều trị cần xem xét cả bổ tỳ viêm Kim sư, bài thuốc Ngũ tử diễn tông hoàn, Hồi xuân vị. Tỳ vị đầy đủ sẽ phân tán tinh vi dồn lên phế thì chứng hoàn, Khang bảo tử... đã được chứng minh có tác dụng phế khí hư sẽ được hồi phục. điều hoà nồng độ FSH, LH và testosterone theo hướng có Phế tỳ thận khí hư (bệnh lâu ngày suyễn ho, lao lợi cho chức năng tinh hoàn [18]. thương thận khí, tổn hại đến phế thận. Lâm sàng phế tỳ 2. Nâng cao chức năng của tế bào Sertoli và Ley- thận khí hư có thể gặp trong bệnh phổi mạn tính như lao dig phổi, bệnh phổi mạn tính). Tế bào Sertoli đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất tinh trùng. Sự suy giảm về số lượng tế III. Y HỌC CỔ TRUYỀN KẾT HỢP Y HỌC bào Sertoli dẫn tới sự suy giảm ở mức tỷ lệ thuận trong HIỆN ĐẠI ĐIỀU TRỊ SUY SINH DỤC NAM số lượng tế bào sinh tinh và tế bào Leydig. Điều này KHỞI PHÁT MUỘN dẫn đến nhiều trở ngại cho quá trình sinh sản. Dưới sự Cho tới thời điểm hiện tại, liệu pháp hormon thay điều hòa của FSH, tế bào Sertoli tiết ra protein gắn với thế là phương pháp điều trị duy nhất được khuyến cáo nội tiết tố sinh dục, đồng thời tế bào Leydig tổng hợp sử dụng điều trị LOH theo YHHĐ. Liệu pháp bổ sung testosterone dưới sự kích thích của LH. Hai quá trình testosterone có thể nâng cao nồng độ testosteron máu, này phối hợp với nhau để duy trì quá trình sinh tinh bình nhưng không thể cải thiện nguyên nhân gây ra sự suy thường. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra các thuốc Y học cổ giảm của testosterone và nồng độ các thụ thể androgen truyền làm gia tăng số lượng và chức năng của Sertoli và cũng như các biến chứng. Vì vậy, cần kết hợp pháp hor- Leydig, tăng cường sản xuất testosterone và cuối cùng là mon với các liệu pháp khác để nâng cao hiệu quả điều trị. thúc đẩy quá trình sinh tinh từ tinh nguyên bào thành tinh Từ lý thuyết về tạng thận và mối liên quan giữa tạng trùng [19], [20]. thận với các tạng phủ khác trong cơ chế bệnh sinh của 3. Kích thích sự tăng trưởng và giảm sự chết của LOH, các thế hệ bác sĩ đông y đã sử dụng các thuốc bổ các tế bào dòng tinh thận, kiện tỳ, bổ phế, dưỡng tâm, sơ can, … để điều trị Các tế bào Sertoli có vai trò như một bộ máy điều các chứng rối loạn do LOH gây ra cũng như đã sử dụng hòa nội tiết của quá trình sinh tinh, đồng thời tiết ra yếu 16 Số chuyên đề 2021 Website: tapchiyhcd.vn
tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ dòng tế bào kể nồng độ và khả năng di động của tinh trùng so với các thần kinh đệm (GDNF - Glial cell line-derived neuro- phương pháp khác [25]. trophic factor), là yếu tố tăng trưởng quan trọng điều 6. Cung cấp hoạt chất androgen tự nhiên chỉnh sự biệt hóa và tự đổi mới của tế bào mầm sinh tinh. Nhiều bài thuốc và dược liệu tự nhiên qua nghiên Nhiều thuốc YHCT như nấm ngọc cẩu hay viên hoàn cứu cũng chứng minh tác dụng hướng sinh dục nam thông Dưỡng tinh có tác dụng kích thích sự bài tiết GNDF cũng qua hiệu quả làm tăng nồng độ Testosterone trong máu. như điều hòa quá trình phân bào trong chu trình sinh tinh Ở chuột giảm sinh dục, sự tổng hợp Testosterone chủ yếu [21]. diễn ra theo con đường thượng thận. Androstenediol và Ngoài ra, quá trình chết tế bào quá ngưỡng cũng có Androtenedione là hai tiền chất quan trọng tạo thành tes- thể được coi như một nguyên nhân chính dẫn đến suy tosterone ở tuyến thượng thận. Nghiên cứu chứng minh giảm chức năng tinh hoàn. Nhiều nghiên cứu cũng đã chỉ Hồi xuân hoàn và Ba kích có tác dụng hướng sinh dục ra quá trình chết tế bào quá ngưỡng cũng có thể được cải nam là hai ví dụ cho hiệu quả này [17], [26]. thiện nếu sử dụng thuốc YHCT [22]. 4. Giảm nồng độ chất oxy hóa IV. HẠN CHẾ VÀ TỒN TẠI Trong những thập kỷ gần đây, sự gia tăng của các Tính thời điểm hiện tại, mặc dù cơ chế tác dụng vấn đề liên quan đến lây nhiễm, ô nhiễm môi trường và của các thuốc Y học cổ truyền đã được dần làm sáng tỏ lối sống không lành mạnh gây ra tổn hại tế bào do sự gia dưới góc nhìn của Y học và dược lý học hiện đại, nhưng tăng nồng độ các chất oxy hóa trong cơ thể trở thành một những kết quả này còn cần được bổ sung bởi các nghiên vấn đề được quan tâm. Chính sự gia tăng quá ngưỡng của cứu có cỡ mẫu lớn hơn, thời gian dài hơn, khảo sát nhiều các chất oxy hóa này đã tấn công màng và DNA của tinh yếu tố hơn, kết hợp chặt chẽ hơn với YHHĐ và tiến hành trùng, dẫn đến sự chết tinh trùng hoặc chính các tế bào nghiên cứu đa trung tâm để đánh giá toàn diện hơn về sinh tinh, dẫn đến suy giảm chức năng tinh hoàn và cuối bệnh lý này. Bên cạnh đó, việc chưa có sự thống nhất cùng là suy sinh dục nam khởi phát muộn và vô sinh. Các trong phân thể bệnh LOH theo YHCT gây khó khăn thuốc YHCT đã được chứng minh có tác dụng điều chỉnh trong nghiên cứu, điều trị và đào tạo có tính hệ thống. theo hướng có lợi nồng độ các chất oxy hóa trong cơ thể, qua đó bảo vệ hệ thống sinh sản của nam giới trong đó V. GIẢI PHÁP VÀ TẦM NHÌN có chức năng tinh hoàn và quá tình sinh tinh trùng. Như Với những đóng góp và triển vọng của YHCT trong vậy có thể nói thuốc YHCT như bài Kỳ Lân, Ngũ tử diễn điều trị suy sinh dục nam khởi phát muộn, nhất là trong tông hoàn, Kỷ tử, Nhân, tầm gửi Châu Âu... có tác dụng phối hợp với YHHĐ để đảm bảo kết quả tốt nhất cho chống oxy hóa rất hiệu quả [23]. bệnh nhân, việc đẩy mạnh nghiên cứu, đào tạo là vô cùng 5. Cải thiện vi tuần hoàn trong tinh hoàn quan trọng. Cụ thể là, cần tiến hành nghiên cứu ở quy mô Suy giảm chức năng của tinh hoàn có liên quan toàn quốc để đánh giá được các thể bệnh YHCT của suy nhiều đến sự thiểu dưỡng và thiếu oxy tại chỗ do sự co sinh dục nam khởi phát muộn trên người Việt Nam, tìm thắt và xơ cứng theo tuổi của các mạch máu nuôi tinh mối liên quan giữa các thể này với nồng độ testosterone hoàn. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, các vị thuốc hoạt huyết máu để góp phần tối ưu hóa chẩn đoán bệnh, nhất là đối có tác dụng cải thiện vi tuần hoàn và chuyển hóa, giảm với những địa phương chưa có điều kiện để định lượng quá trình viêm và tắc mạch, đồng đời thúc đẩy quá trình được testosterone máu. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu cung cấp dinh dưỡng cho tinh hoàn. Nghiên cứu thực cận lâm sàng và lâm sàng để đánh giá tác dụng của các nghiệm đã chứng minh pháp bổ thận hoạt huyết có thể dược liệu bản địa tại Việt Nam cũng như các bài thuốc điều chỉnh sự biểu hiện protein của thụ thể yếu tố tăng gia truyền, các bài thuốc kinh nghiệm trong dân gian trường nội mô mạch máu (VEGF) 2 (VEGFR2) và các cũng là một hướng đi quan trọng cho các nhà nam học. tế bào u thông qua kênh VEGF/VEGFR2 làm cải thiện Cuối cùng, cần thúc đẩy việc tuyên truyền, giáo dục giúp tuần hoàn vi mạch ở chuột gây mô hình tắc mạch tinh người dân tăng nhận thức về suy sinh dục nam khởi phát hoàn bằng cyclophosphamide [24]. Một nghiên cứu lâm muộn đặc biệt ở giai đoạn sớm để người dân có thể dự sàng thực hiện trên 128 bệnh nhân nam suy giảm sinh phòng, và chủ động thăm khám tránh những biến chứng dục cũng chỉ ra pháp bổ thận hoạt huyết cải thiện đáng gây hại tới chất lượng cuộc sống và tuổi thọ. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Khera M., Broderick G.A., Carson C.C. và cộng sự. (2016). Adult-Onset Hypogonadism. Mayo Clinic Pro- ceedings, 91(7), 908–926. 2. E N. (2020). Late-onset hypogonadism: a concept comes of age. Andrology, 8(6). 3. Fode M., Salonia A., Minhas S. và cộng sự. (2019). Late-onset Hypogonadism and Testosterone Therapy - A Số chuyên đề 2021 Website: tapchiyhcd.vn 17
JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE 2021 Summary of Guidelines from the American Urological Association and the European Association of Urology. Eur Urol Focus, 5(4), 539–544. 4. Evaluation and Management of Testosterone Deficiency: AUA Guideline - PubMed. , accessed: 14/12/2021. 5. S M., C B., L B. và cộng sự. (2021). European Association of Urology Guidelines on Male Sexual and Repro- ductive Health: 2021 Update on Male Infertility. European urology, 80(5). 6. Le Huu Trac (2019). Phu Dao Xa nhien. Hai thuong Y tong tam linh. Medical Publishing House: 838–879. 7. Snyder P.J. (2008). Decreasing Testosterone with Increasing Age: More Factors, More Questions. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 93(7), 2477–2478. 8. Araujo A.B., Esche G.R., Kupelian V. và cộng sự. (2007). Prevalence of Symptomatic Androgen Deficiency in Men. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 92(11), 4241–4247. 9. Fui M.N.T., Dupuis P., và Grossmann M. (2014). Lowered testosterone in male obesity: mechanisms, morbid- ity and management. Asian J Androl, 16(2), 223–231. 10. Zitzmann M. (2009). Testosterone deficiency, insulin resistance and the metabolic syndrome. Nat Rev Endo- crinol, 5(12), 673–681. 11. Wang qi (2007), Wang Qi Androloy, Henan Henan Science and Technology Press. 12. Hu Haixiang, Dong Jing and Ma Xinying (2007). Clinical study of Bushen Shugan Prescription in the treatment of male delayed hypogonadism [J]. Journal of Air Force General Hospital, 23(4), 195–197. 13. Yu chao, Chen Lei, VA He Xiaofeng (2010). Clinical study of Zhenziyin Mixture in treatment of partial andro- gen deficiency syndrome in middle-aged and elderly men. Jiangsu Journal of Traditional Chinese Medicine, 42(3), 25–27. 14. Suwen Thuong co thien chan luan. Huangdi Neijing. 15. Mao JB, Chen XG, Gui DW and et. al. (2017). Oral Testosterone Undecanoate Capsules combined with Qilin Pills for late-onset hypogonadism in males. Zhonghua Nan Ke Xue, 23(5), 455–458. 16. Tian YY, Li BN, Zhou HL và cộng sự. (2020). Improving effect of Jiarong Tablets on the morphological struc- ture and function of the testis in rats with late-onset hypogonadism. Zhonghua Nan Ke Xue, 26(3), 237–241. 17. Doan Minh Thuy (2017). Effect of Hoi Xuan hoan tablet on heat-induce testis dysfunction white rate. Vietnam Traditional Medicine Journal, 54, 37–45. 18. Fenglei Q., Fanhui Z., và Weiquan F. (2005). Effects of Chinese herbal preparation for invigorating kidney on function of hypothalamic-pituitary-gonad axis in rats. Chinese Journal of Sports Medicine, 24(5), 571. 19. Shengjing Capsule Improves Spermatogenesis through Upregulating Integrin α6/β1 in the NOA Rats. 20. Gu Y., Zhang X., Sun D. and et. al. (2015). The Stimulative Effect of Yangjing Capsule on Testosterone Syn- thesis through Nur77 Pathway in Leydig Cells. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2015, e408686. 21. Yang W.M., Kim H.Y., Park S.Y. và cộng sự. (2010). Cynomorium songaricum induces spermatogenesis with glial cell-derived neurotrophic factor (GDNF) enhancement in rat testes. Journal of ethnopharmacology, 128(3), 693–696. 22. Tempest H.G., Homa S.T., Routledge E.J. and et. al. (2008). Plants used in Chinese medicine for the treatment of male infertility possess antioxidant and anti-oestrogenic activity. Systems biology in reproductive medicine, 54(4–5), 185–195. 23. Shi G.-J., Zheng J., Wu J. and et. al. (2017). Beneficial effects of Lycium barbarum polysaccharide on sper- matogenesis by improving antioxidant activity and inhibiting apoptosis in streptozotocin-induced diabetic male mice. Food & function, 8(3), 1215–1226. 24. Dong W, Jin B, Sun D and et al. (2018). Bushenhuoxue prescription facilitates testicular microcirculation in dyszoospermia mice via activating VEGF/VEGFR2 pathway. Chin J Androl, 32, 30–35. 25. Guo J, Wang F, Zhang Q và cộng sự. (2013). Treatment of oligospermia/asthenozoospermia patients by three different Chinese medical principles: a randomized control clinical study. Chin J Integr Tradit West Med, 33, 1170– 1173. 26. Tien T.M., Tam N.M.T., Luan T.C. and et. al. (2012). Study on androgenic effect of Morinda officinalis How.. Hochiminh city Medical Journal, 16, 192–198. 18 Số chuyên đề 2021 Website: tapchiyhcd.vn