Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Tài chính - Ngân hàng: Tác động của chính sách tăng tuổi nghỉ hưu đến cân đối quỹ hưu trí và tử tuất ở Việt Nam

Luận án này tập trung nghiên cứu tác động của chính sách tăng tuổi nghỉ hưu đến cân đối Quỹ Hưu trí và Tử tuất (HT&TT) tại Việt Nam. Trong bối cảnh già hóa dân số toàn cầu và tại Việt Nam, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu trở thành một giải pháp quan trọng để ứng phó với gánh nặng tài chính lên quỹ hưu trí và ngân sách nhà nước. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá cụ thể tác động của chính sách này và đưa ra các khuyến nghị phù hợp cho Việt Nam.

Tài liệu này hướng đến các nhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu, chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế, tài chính, bảo hiểm xã hội và lao động tại Việt Nam, cũng như sinh viên và học giả quan tâm đến vấn đề an sinh xã hội và phát triển bền vững.

Luận án tiến sĩ này nghiên cứu sâu rộng về tác động của chính sách tăng tuổi nghỉ hưu đến cân đối Quỹ Hưu trí và Tử tuất (HT&TT) tại Việt Nam, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách. Nghiên cứu đặt ra mục tiêu chung là đo lường tác động này và đề xuất các khuyến nghị chính sách, đồng thời phân tích cụ thể tác động đến thu, chi và cân đối quỹ, cũng như đánh giá việc thực hiện chính sách tăng tuổi nghỉ hưu ở Việt Nam. Đề tài có những đóng góp mới quan trọng, bao gồm việc làm rõ mối quan hệ giữa tăng tuổi nghỉ hưu với thu, chi và cân đối Quỹ HT&TT, chỉ ra tác động trong cả ngắn hạn và dài hạn, đo lường tác động của chính sách theo Bộ luật Lao động năm 2019, và đưa ra các khuyến nghị chính sách cụ thể. Về phương pháp nghiên cứu, luận án kết hợp cả nghiên cứu định tính (thông qua phỏng vấn sâu người lao động và người sử dụng lao động) và định lượng (sử dụng hệ thống dữ liệu, số liệu tổng hợp, phần mềm Stata để xây dựng mô hình mô phỏng). Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn quốc, giai đoạn 1995-2021 và dự báo đến năm 2069. Các dự báo tác động được thực hiện dựa trên các yếu tố về dân số, số người đóng/hưởng bảo hiểm, và thu/chi của quỹ. Kết quả dự báo cho thấy, nếu không có chính sách tăng tuổi nghỉ hưu, Quỹ HT&TT tại Việt Nam sẽ mất cân đối vào năm 2035. Tuy nhiên, việc thực hiện lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu theo quy định hiện hành có thể kéo dài thời điểm cân bằng quỹ thêm 6 năm, đến năm 2041. Luận án khẳng định việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu là cần thiết trong bối cảnh già hóa dân số nhanh chóng, tỷ lệ người làm việc sau tuổi nghỉ hưu cao, và nhằm đảm bảo tính bền vững tài chính của quỹ. Việc tăng tuổi nghỉ hưu cũng được nhận định là giải pháp được chấp nhận hơn so với việc giảm mức hưởng lương hưu hoặc tăng mức đóng góp. Trên cơ sở các phân tích và kết quả dự báo, luận án đưa ra nhiều khuyến nghị chính sách quan trọng. Các khuyến nghị bao gồm việc đảm bảo thực hiện tăng tuổi nghỉ hưu theo luật định và thực tế, áp dụng chế độ tuổi nghỉ hưu linh hoạt cho từng nhóm đối tượng, và thực hiện đồng bộ các giải pháp cải cách chính sách Bảo hiểm xã hội (BHXH). Cụ thể, cần bổ sung đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, thúc đẩy quá trình tham gia BHXH trong khu vực phi chính thức, khuyến khích người lao động đóng góp dài hơn, sửa đổi cách tính lương hưu, đa dạng hóa danh mục đầu tư của quỹ, và điều chỉnh lương hưu độc lập với tiền lương đang làm việc. Luận án cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc nghiên cứu phát triển mô hình BHXH đa tầng, đa trụ cột tại Việt Nam, duy trì thường xuyên hoạt động đánh giá dự báo tài chính quỹ, nâng cao nhận thức của người dân về chính sách BHXH, và tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về BHXH.