Tác động của diễn biến giá dầu tới ngân sách

Những đặc điểm của nợ công ở Việt Nam<br /> <br /> Bài thảo luận chính sách<br /> CS-11<br /> <br /> Tác động của diễn biến giá dầu tới ngân sách<br /> <br /> Phòng Nghiên cứu VEPR<br /> <br /> 1 Bài thảo luận chính sách – CS 11<br /> <br /> Bài thảo luận chính sách<br /> CS-11<br /> <br /> Tác động của diễn biến giá dầu tới ngân sách<br /> <br /> Phòng Nghiên cứu VEPR<br /> <br /> Báo cáo này được thực hiện với sự hỗ trợ của<br /> <br /> Bộ Ngoại giao và Thương mại Ôx-trây-lia<br /> <br /> Tác động của diễn biến giá dầu tới ngân sách<br /> <br /> Biến động trên thị trường dầu thô thế giới<br /> Lần đầu tiên trong vòng 12 năm, giá dầu thô Brent đã chính thức giảm xuống dưới ngưỡng 30<br /> USD/thùng trong ngày 12/1/2016. Các định chế lớn như Goldman Sachs (2015) hay EIA (2016a)<br /> đều đưa ra những dự báo về triển vọng đi xuống trong ngắn hạn của giá dầu thô. Điểm dừng và<br /> xu hướng của giá dầu sẽ phụ thuộc phần lớn vào hai yếu tố: (i) cân bằng cung cầu; và (ii) mức dự<br /> trữ khả dụng của thế giới.<br /> <br /> Cân bằng cung cầu<br /> Tính đến Q4-2015, thị trường nhiên liệu lỏng thế giới đã chứng kiến 8 quý dư cung liên tiếp ở<br /> mức trung bình 1,41 triệu thùng/ngày.<br /> Sản lượng tăng nhanh trong bối cảnh cầu thế giới chậm lại đã gây ra sự mất cân bằng thị trường.<br /> Trong số những nguyên nhân, sản lượng khai thác của Hoa Kỳ tăng đột biến nhờ công nghệ khoan<br /> ngang. Trong sản lượng 5,26 triệu thùng nhiên liệu lỏng/ngày tăng lên giai đoạn 2012-2015, 4,22<br /> triệu thùng đến từ Hoa Kỳ (chiếm 80% sản lượng tăng thêm). So với tháng 10/2008, sản lượng<br /> dầu thô tháng 10/2015 của Hoa Kỳ đã tăng gần gấp đôi, lên mức trung bình 9,4 triệu thùng/ngày,<br /> xấp xỉ sản lượng hai nước sản xuất dầu lớn nhất thế giới là Nga và Arập-xê-út.<br /> Trong khi đó, từ cuối năm 2014, thế giới chứng kiến sự sụt giảm nhu cầu năng lượng từ Trung<br /> Quốc và các nước mới nổi. Tiêu thụ năng lượng giảm tuyệt đối trong 3 quý liên tiếp trước khi hồi<br /> phục nhẹ vào Q3/2015 và tiếp tục sụt giảm vào Q4/2015. Triển vọng tăng trưởng vẫn tiếp tục<br /> ảm đạm tại các quốc gia đang phát triển đang ngăn chặn những kỳ vọng vào sự hồi phục của giá<br /> dầu trong năm 2016.<br /> <br /> Hình 1. Cân bằng sản xuất- tiêu thụ nhiên liệu hóa lỏng, (triệu thùng/ngày)<br /> 100<br /> 98<br /> 96<br /> 94<br /> <br /> 6<br /> <br /> Dự báo<br /> <br /> Cân bằng sản lượng-tiêu thụ (phải)<br /> <br /> 5<br /> <br /> Sản lượng thế giới (trái)<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tiêu thụ thế giới (trái)<br /> <br /> 3<br /> <br /> 92<br /> <br /> 2<br /> <br /> 90<br /> <br /> 1<br /> <br /> 88<br /> <br /> 0<br /> <br /> 86<br /> <br /> -1<br /> <br /> 84<br /> <br /> -2<br /> <br /> 82<br /> 2011-Q1<br /> <br /> -3<br /> 2012-Q1<br /> <br /> 2013-Q1<br /> <br /> 2014-Q1<br /> <br /> 2015-Q1<br /> <br /> 2016-Q1<br /> <br /> 2017-Q1<br /> <br /> Nguồn: EIA (2016a)<br /> <br /> 1 Bài thảo luận chính sách – CS 11<br /> <br /> Tác động của diễn biến giá dầu tới ngân sách<br /> Hình 2. Tỷ trọng thay đổi sản lượng nhiên liệu lỏng theo vùng, 1/2012 – 12/2015 (%)<br /> <br /> 14%<br /> <br /> Hoa Kỳ<br /> <br /> 6%<br /> OPEC<br /> 80%<br /> Còn lại<br /> <br /> Nguồn: EIA (2016a)<br /> <br /> Bên cạnh với xu hướng tiêu cực về quan hệ cung-cầu trung hạn, những diễn biến ngắn hạn cũng<br /> gây áp lực lớn lên giá dầu. Tình trạng dư cung đã trầm trọng hơn khi một số lệnh trừng phạt Iran<br /> được dỡ bỏ vào ngày 16/1/2016, giúp nước này có thể tăng sản lượng dầu thô xuất khẩu lên trên<br /> mức 2,8 triệu thùng/ngày. Theo dự báo của EIA (2016b), Iran sẽ tăng sản lượng thêm 0,6 và 0,9<br /> triệu thùng dầu/ngày vào năm 2016 và 2017; quay lại mức sản lượng trước khi bị áp đặt các lệnh<br /> trừng phạt vào năm 2011. Mặc dù lượng tăng lên không quá lớn, nó đã tác động mạnh tới thị<br /> trường vốn thời gian dài ở trong trạng thái mất cân bằng.<br /> <br /> Hình 3. Tiêu thụ nhiên liệu lỏng và tăng trưởng GDP của các nước ngoài OECD, 2002Q1 2017Q4 (yoy)<br /> 12.00<br /> 10.00<br /> 8.00<br /> 6.00<br /> 4.00<br /> 2.00<br /> 0.00<br /> -2.00<br /> -4.00<br /> -6.00<br /> -8.00<br /> <br /> 1Q 2002<br /> 3Q 2002<br /> 1Q 2003<br /> 3Q 2003<br /> 1Q 2004<br /> 3Q 2004<br /> 1Q 2005<br /> 3Q 2005<br /> 1Q 2006<br /> 3Q 2006<br /> 1Q 2007<br /> 3Q 2007<br /> 1Q 2008<br /> 3Q 2008<br /> 1Q 2009<br /> 3Q 2009<br /> 1Q 2010<br /> 3Q 2010<br /> 1Q 2011<br /> 3Q 2011<br /> 1Q 2012<br /> 3Q 2012<br /> 1Q 2013<br /> 3Q 2013<br /> 1Q 2014<br /> 3Q 2014<br /> 1Q 2015<br /> 3Q 2015<br /> 1Q 2016<br /> 3Q 2016<br /> 1Q 2017<br /> 3Q 2017<br /> <br /> Dự báo<br /> <br /> Tăng trưởng tiêu thụ nhiên liệu lỏng ở các nước ngoài OECD<br /> Tăng trưởng GDP các nước ngoài OECD<br /> <br /> Nguồn: EIA (2016c)<br /> <br /> Bài thảo luận chính sách – CS 11 2<br /> <br /> Tác động của diễn biến giá dầu tới ngân sách<br /> Trước mức tăng mạnh của lượng cung dầu thô, trong phiên họp thường kỳ vào tháng 12/2015,<br /> Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ thế giới (OPEC), thay vì thực hiện cắt giảm sản lượng như<br /> trong những lần sụt giá trước đây, đã quyết định nâng mức trần sản lượng từ 30 triệu thùng/ngày<br /> lên mức 31,5 triệu thùng/ngày1.<br /> Hiện đang có sự bất đồng lớn trong OPEC giữa nhóm các nước đồng minh của Arập-xê-út, với<br /> Iran cùng các nước khác. Theo DallasFED (2015), những bất đồng này đến từ ba lý do chính: (i)<br /> bất đồng trong việc phân bổ lượng dầu xuất khẩu cho các nước thành viên khi Iran được dỡ bỏ<br /> các lệnh trừng phạt, khi các nước vẫn muốn duy trì thị phần trước đây của mình; (ii) căng thẳng<br /> trong cuộc xung đột ở Syria cũng làm tăng thêm tính cạnh tranh khu vực; và (iii) giá dầu thấp<br /> ảnh hưởng tới tình hình tài khóa của các nước thành viên khác nhau nên phản ứng của các nước<br /> trước giá dầu thấp là khác nhau.<br /> Lưu ý là các nước lớn như Arập-xê-út hay Iran đều có bộ đệm tài sản tốt để chống chịu mức giá<br /> dầu thấp trong thời gian dài khi tăng sản lượng để giữ thị phần. Một lợi thế lớn khác của các nước<br /> lớn trong OPEC được sử dụng trong cuộc chiến loại bỏ đối thủ cạnh tranh xuất phát từ chi phí<br /> khai thác dầu thấp. Chi phí cận biên trong khai thác dầu của Arập-xê-út chỉ ở mức 5 USD/thùng,<br /> so với mức 30 USD của Nga hay 33 USD của Mỹ (từ đá phiến). Những yếu tố trên ngăn cản hình<br /> thành một ý chí thống nhất của OPEC trong việc cắt giảm sản lượng, khôi phục cân bằng cungcầu của thị trường.<br /> Bảng 1. Giá dâu thô cân bằng tài khóa, bộ đệm tài sản, tỷ lệ nợ trên GDP của các nước<br /> OPEC<br /> Quốc gia<br /> <br /> Mức giá cân bằng tài khóa<br /> (USD/thùng)<br /> <br /> Bộ đệm tài sản (năm)*<br /> <br /> Tỷ lệ nợ công/<br /> GDP<br /> <br /> Arập-xê-út<br /> <br /> 89<br /> <br /> 4,94<br /> <br /> 7<br /> <br /> Irắc<br /> <br /> 78<br /> <br /> 0,02<br /> <br /> 76<br /> <br /> Iran<br /> <br /> 61<br /> <br /> 5,41<br /> <br /> 16<br /> <br /> UAE<br /> <br /> 70<br /> <br /> 55,66<br /> <br /> 19<br /> <br /> Nigeria<br /> <br /> 74<br /> <br /> 0,07<br /> <br /> 12<br /> <br /> Venezuela<br /> <br /> 87<br /> <br /> 0,02<br /> <br /> 53<br /> <br /> Kuwait<br /> <br /> 50<br /> <br /> Không thâm hụt năm 2015<br /> <br /> 10<br /> <br /> Qatar<br /> <br /> 36<br /> <br /> Không thâm hụt năm 2015<br /> <br /> 30<br /> <br /> Libya<br /> <br /> 207<br /> <br /> 2,81<br /> <br /> 51<br /> <br /> Algeria<br /> <br /> 100<br /> <br /> 2,09<br /> <br /> 10<br /> <br /> Angola<br /> <br /> 57<br /> <br /> 1,40<br /> <br /> 57<br /> <br /> Ecuador<br /> <br /> 86<br /> <br /> Không có quỹ tài sản quốc gia<br /> <br /> 37<br /> <br /> Nguồn: Stuermer & Dhaliwal (2015); * tính bằng tỷ lệ giữa quỹ tài sản của Chính phủ với quy mô thâm hụt ngân sách.<br /> <br /> Theo EIA (2016a), lượng dầu thô sản xuất ra của OPEC trong năm 2015 trên thực tế đã vượt mức trần mới, trung<br /> bình khoảng 31,64 triệu thùng/ngày.<br /> 1<br /> <br /> 3 Bài thảo luận chính sách – CS 11<br /> <br />