VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
NGUYỄN HÀ PHƯƠNG
Tên đề tài luận án:
TÁC ĐỘNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO
ASEAN-ÚC- NEW ZEALAND ĐẾN QUAN HỆ THƯƠNG MẠI
CỦA VIỆT NAM VỚI ÚC VÀ NEW ZEALAND
Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế
Mã số: 9 31 01 06
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Chiến Thắng
2. PGS.TS. Đặng Thị Phương Hoa
Hà Nội, 2019
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ “Tác động của hiệp định thương mại tự do
ASEAN- Úc- New Zealand đến quan hệ thương mại của Việt Nam với Úc và New
Zealand” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các kết quả
nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nghiên cứu nào. Tất cả những tài liệu, số liệu tham khảo và kế thừa đều được trích
dẫn và tham chiếu đầy đủ.
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Hà Phương
ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận án tiến sĩ này, trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân
thành của mình đến PGS.TS. Nguyễn Chiến Thắng và PGS.TS Đặng Thị Phương
Hoa, hai người Thầy đã hướng dẫn, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình
nghiên cứu và thực hiện luận án. Những nhận xét và đánh giá và gợi ý về hướng giải
quyết vấn đề trong suốt quá trình nghiên cứu của Thầy và Cô thực sự là những bài
học vô cùng quý giá đối với tôi không chỉ trong quá trình viết luận án mà cả trong
hoạt động nghiên cứu chuyên môn hiện nay và trong thời gian tới.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban chủ nhiệm Khoa, các thầy cô và cán bộ trong
Khoa Quốc tế học- Học viện Khoa học xã hội Việt Nam đã nhiệt tình góp ý và giúp
đỡ tôi trong quá trình hoàn thiện luận án.
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn của mình tới Ban lãnh đạo và đồng nghiệp thuộc
Viện Nghiên cứu Đông Nam Á- Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam vì đã tạo
điều kiện hỗ trợ và hướng dẫn tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu để hoàn
thành luận án.
Cuối cùng, tôi xin cảm ơn tất cả những người thân của tôi đã quan tâm động
viên và giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này.
Với khả năng nghiên cứu của bản thân còn hạn chế nên không thể tránh khỏi
những thiếu sót. Tôi xin kính mong được sự chỉ dẫn và đóng góp của các chuyên gia,
các Thầy Cô và các bạn đồng nghiệp để luận án được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, Ngày 18 tháng 8 năm 2019
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Hà Phương
iii
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án ........................................................ 2
2.1. Mục đích nghiên cứu của luận án ......................................................................... 2
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án ........................................................................ 2
3. Đối tưng và phạm vi nghiên cứu của luận án ......................................................... 3
3.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 3
3.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 3
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án .................................. 4
4.1. Phương pháp luận và nguồn tư liệu ...................................................................... 4
4.2. Phương pháp nghiên cứu của luận án ................................................................... 4
4.2.1. Phương pháp định tính ...................................................................................... 4
4.2.2. Phương pháp định lượng ................................................................................... 6
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án .................................................................. 11
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án ................................................................ 12
6.1. Ý nghĩa lý luận của luận án ................................................................................ 12
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận án. ............................................................................ 12
7. Kết cấu của luận án. ................................................................................................ 13
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ....................................... 14
1.1. Tnh hnh nghiên cứu trong nước ..................................................................... 14
1.2. Tình hình nghiên cứu nước ngoi ..................................................................... 17
1.3. Đánh giá về tnh hnh nghiên cứu v nhng vấn đề đặt ra cho đề ti luận án
cn tập trung nghiên cứu ............................................................................................ 26
1.3.1. Kết quả và đóng góp ....................................................................................... 27
1.3.2. Những khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu .................................................. 27
Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................ 28
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TÁC ĐỘNG CỦA HIỆP
ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO ASEAN-ÚC-NEW ZEALAND ĐẾN THƯƠNG
MẠI HÀNG HÓA ........................................................................................................ 29
2.1. Nhng vấn đề chung về quan hệ thương mại hàng hóa và hiệp định thương
mại tự do ...................................................................................................................... 29
2.1.1. Quan hệ thương mại hàng hóa ......................................................................... 29
2.1.2. Hiệp định thương mại tự do ............................................................................ 30
2.2. Một số lý thuyết liên quan đến tác động của Hiệp định thương mại tự do
đến thương mại hàng hóa của các quốc gia ................................................................ 35
iv
2.2.1. Hiệu ứng động ................................................................................................ 35
2.2.2. Lý thuyết về lợi thế so sánh. ............................................................................ 36
2.2.3. Lý thuyết về chuỗi giá trị toàn cầu và tác động đến quy trình sản xuất. ........... 38
2.2.4. Tạo lập thương mại và chuyển hướng thương mại........................................... 38
2.2.5. Khung lý luận áp dụng trong luận án ............................................................... 41
2.3. Khái quát Hiệp định thương mại tự do ASEAN- Australia- New Zealand và
các cam kết thương mại hàng hóa của Việt Nam, Australia và New Zealand .......... 44
2.3.1. Khái quát Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Úc-New Zealand................... 44
2.3.2. Khái quát cam kết thương mại hàng hóa của Việt Nam, Australia và New
Zealand ..................................................................................................................... 51
Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................ 57
CHƯƠNG 3: TÁC ĐỘNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO ASEAN-
AUSTRALIA-NEW ZEALAND ĐẾN THƯƠNG MẠI CỦA VIỆT NAM VỚI
AUSTRALIA VÀ NEW ZEALAND........................................................................... 58
3.1. Quan hệ thương mại hàng hóa của Việt Nam với Australia và New Zealand
trước khi AANZFTA đưc thực thi............................................................................ 58
3.1.1. Hợp tác thương mại giữa Việt Nam với Australia và New Zealand trước khi
AANZFTA được thực thi ......................................................................................... 58
3.1.2. Kết quả trong quan hệ thương mại giữa Việt Nam với Australia và New
Zealand và những vấn đề đặt ra trước khi AANZFTA được thực thi ......................... 62
3.2. Tác động của AANZFTA đến quan hệ thương mại của Việt Nam với
Australia và New Zealand ........................................................................................... 67
3.2.1. Tác động của AANZFTA đến giá trị thương mại hàng hóa của Việt Nam với
Australia và New Zealand ......................................................................................... 67
3.2.2. Tác động của AANZFTA đến cơ cấu thương mại của Việt Nam với
Australia và New Zealand. ........................................................................................ 77
3.2.3. Tác động của AANZFTA đến tạo lập thương mại và chuyển hướng thương
mại. .......................................................................................................................... 89
3.3. Đánh giá chung về tác động của AANZFTA đến thương mại hàng hóa của
Việt Nam với Australia và New Zealand .................................................................... 94
3.3.1. Tác động tích cực và nguyên nhân .................................................................. 94
3.3.2. Tác động tiêu cực và nguyên nhân ................................................................ 104
Tiểu kết chương 3 ...................................................................................................... 113
CHƯƠNG 4: DỰ BÁO TRIỂN VỌNG QUAN HỆ THƯƠNG MẠI HÀNG HÓA
CỦA VIỆT NAM VỚI AUSTRALIA VÀ NEW ZEALAND ĐẾN NĂM 2025
VÀ MỘT SỐ HÀM Ý CHO VIỆT NAM ................................................................. 115
4.1. Bối cảnh thế giới và khu vực tác động đến quan hệ thương mại của Việt
Nam với Australia và New Zealand .......................................................................... 115