chuyển ngầm và người lao động lại phải tự trang bị các kiến thức cần thiết (Lê
Quốc Hội và Nguyễn Thị Hoài Thu, 2018; UNDP, 2018; Khuc và cộng sự, 2022).
Do đó, ở tầm vĩ mô, nền kinh tế phải đối mặt với vấn đề sử dụng kém hiệu quả
nguồn lực cơ bản - đó là vốn con người, đồng thời nền kinh tế phải đối mặt với
việc phải phân bổ lại nguồn lực. Ở tầm vi mô, người lao động làm công việc không
phù hợp thường có thu nhập thấp hơn và mức độ hài lòng với công việc thấp hơn
so với người cùng trang lứa có việc làm phù hợp (Mateos-Romero và Salinas-
Jiménez, 2018; Allen và Van der Velden, 2001; Kim và Choi, 2018).
Việc làm không phù hợp được phân thành hai loại: việc làm không phù
hợp theo chiều dọc và việc làm không phù hợp theo chiều ngang (Sloane, 2020).
Việc làm không phù hợp theo chiều dọc dựa trên đối chiếu trình độ, bằng cấp,
hoặc kỹ năng của người lao động với yêu cầu của công việc. Việc làm không
phù hợp theo chiều ngang dựa trên đối chiếu lĩnh vực chuyên môn/nghề đã
được đào tạo của người lao động với nghề nghiệp hiện tại. Theo lý thuyết vốn
con người, thêm số năm đi học người lao động sẽ được tăng kiến thức, kỹ năng và
khả năng giải quyết vấn đề, từ đó tăng năng suất và tăng thu nhập (Finnie và
Frenette, 2003). Nhưng người lao động làm việc không phù hợp với đào tạo sẽ
không thể sử dụng hết những kỹ năng đã được đào tạo của họ vào công việc và
người sử dụng lao động sẽ không trả tiền công cho những kỹ năng không được sử
dụng đến này. Do đó, người lao động làm việc không phù hợp với lĩnh vực đào
tạo nói chung sẽ bị trả lương thấp hơn so với người cùng trang lứa làm việc phù
hợp với đào tạo (Robst, 2007b; Wolbers, 2003). Như vậy, người lao động làm
việc không phù hợp với trình độ và chuyên môn đã được đào tạo là một sự lãng
phí cho cả cá nhân và xã hội. Hệ lụy của tình trạng này là không tốt đứng trên
góc độ hiệu quả của giáo dục cũng như đóng góp của người lao động cho nền
kinh tế. Do đó, việc nhận diện thực trạng này và tìm hiểu ảnh hưởng của việc
làm không phù hợp với giáo dục tới thu nhập của người lao động là rất cần
thiết. Cho đến nay đã có nhiều nghiên cứu về việc làm không phù hợp được
thực hiện ở các nước phát triển nhưng chưa có nhiều nghiên cứu về vấn đề này
tại các nước đang phát triển. Chua và Chun (2016) cho rằng kết quả nghiên cứu
từ các nước Tây Âu phát triển có thể có những điểm khác với các nước đang
phát triển, nhất là các nước có nền kinh tế đang chuyển đổi vì một số lý do như
(1) chuyển đổi từ cơ chế tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường sẽ phát sinh
