Tài liệu ngắn gọn giới thiệu về LATEX

Chia sẻ: Lưu Trọng Nghĩa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:161

Thêm vào BST

Báo xấu

328
lượt xem 130
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

LATEX là một hệ thống soạn thảo rất phù hợp với việc tạo ra các tài liệu khoa học và toán học với chất lượng bản in rất cao. Tài liệu này được phát hành với hy vọng rằng nó sẽ trở nên hữu ích, nhưng nó không èm theo bất kỳ sự bảo đảm nào, ngay cả những đảm bào ngầm hiểu về việc thương mại hóa hay phải phù hợp với một mục đích cụ thể nào đó...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu ngắn gọn giới thiệu về LATEX

M t tài li u ng n g n gi i thi u v L TEX 2ε A hay LTEX 2ε trong 147 phút A Biên so n: Tobias Oetiker Hubert Partl, Irene Hyna và Elisabeth Schlegl D ch b i: Nguy n Tân Khoa Phiên b n 4.00, Ngày 07 tháng 06 năm 2005
ii B n quy n ©2000-2005 thu c v Oetiker và nh ng ngư i đóng góp cho tài li u LShort. “All rights reserved”. Đây là m t tài li u mi n phí. B n hoàn toàn có th phân ph i l i cho nh ng ngư i s d ng khác ho c có th ch nh s a cho phù h p. Tuy nhiên b n ph i tuân theo nh ng yêu c u trong gi y phép b n quy n GNU (General Public License c a Free Software Foundation; phiên b n 2 hay các phiên b n khác – theo ý ki n riêng c a b n). Tài li u này đư c phát hành v i hy v ng r ng nó s tr nên h u ích, nhưng nó KHÔNG KÈM THEO B T KỲ S B O Đ M NÀO, ngay c nh ng đ m b o ng m hi u v vi c thương m i hoá hay ph i phù h p v i m t đích c th nào đó (v n đ này b n có th tham kh o gi y phép GNU General Public License đ bi t thêm chi ti t). Thông thư ng, b n s nh n đư c m t b n sao c a gi y phép GNU General Public License kèm theo tài li u này; n u chưa có, b n có th g i thư đ n Free Software Foundation, Inc., 675 Mass Ave, Cambridge, MA 02139, USA. đ có m t b n sao.
Cám ơn! Ph n l n n i dung c a tài li u này đư c l y t b n gi i thi u v L TEX 2.09 A b ng ti ng Đ c c a: Hubert Partl Zentraler Informatikdienst der Universit¨t f¨r Bodenkultur Wien a u Irene Hyna Bundesministerium f¨r Wissenschaft und Forschung Wien u Elisabeth Schlegl in Graz N u b n quan tâm đ n tài li u b ng ti ng Đ c, b n có th t i v b n c p nh t c a J¨rg Knappen t i CTAN:/tex-archive/info/lshort/german. o
iv Cám ơn! Trong th i gian th c hi n tài li u này, tôi đã tham v n ý ki n c a m t s ngư i có chuyên môn v L TEX nhóm tin comp.text.tex và đã nh n đư c A nhi u s hư ng ng và đóng góp ý ki n c a m i ngư i. Chính nh vào s nhi t tình giúp đ trong vi c ch nh s a l i, đưa ra các ý ki n đ ngh cũng tài li u tham kh o c a m i ngư i tôi m i có th hoàn t t tài li u này. Tôi chân thành cám ơn m i ngư i. T t c các l i trong tài li u này là c a tôi !!! (tôi là ngư i so n th o mà). N u b n tìm th y m t t nào đó vi t sai l i chính t thì có l r ng m t trong nh ng ngư i b n sau đã b xót nó! Rosemary Bailey, Marc Bevand, Friedemann Brauer, Jan Busa, Markus Br¨hwiler, Pietro Braione, David Carlisle, José Carlos Santos, u Mike Chapman, Pierre Chardaire, Christopher Chin, Carl Cerecke, Chris McCormack, Wim van Dam, Jan Dittberner, Michael John Downes, Matthias Dreier, David Dureisseix, Elliot, Hans Ehrbar, Daniel Flipo, David Frey, Hans Fugal, Robin Fairbairns, J¨rg Fischer, Erik Frisk, o Mic Milic Frederickx, Frank, Kasper B. Graversen, Arlo Griffiths, Alexandre Guimond, Cyril Goutte, Greg Gamble, Neil Hammond, Rasmus Borup Hansen, Joseph Hilferty, Bj¨rn Hvittfeldt, Martien Hulsen, o Werner Icking, Jakob, Eric Jacoboni, Alan Jeffrey, Byron Jones, David Jones, Johannes-Maria Kaltenbach, Michael Koundouros, Andrzej Kawalec, Alain Kessi, Christian Kern, J¨rg Knappen, Kjetil Kjernsmo, Maik Lehradt, Rémi Letot, o Johan Lundberg, Alexander Mai, Martin Maechler, Aleksandar S Milosevic, Henrik Mitsch, Claus Malten, Kevin Van Maren, Lenimar Nunes de Andrade, Demerson Andre Polli, Maksym Polyakov Hubert Partl, John Refling, Mike Ressler, Brian Ripley, Young U. Ryu, Bernd Rosenlecher, Chris Rowley, Risto Saarelma, Hanspeter Schmid, Craig Schlenter, Baron Schwartz, Christopher Sawtell, Geoffrey Swindale, Boris Tobotras, Josef Tkadlec, Scott Veirs, Didier Verna, Fabian Wernli, Carl-Gustav Werner, David Woodhouse, Chris York, Fritz Zaucker, Rick Zaccone, and Mikhail Zotov.
L im đ u L TEX [1] là m t h th ng so n th o r t phù h p v i vi c t o ra các tài li u A khoa h c và toán h c v i ch t lư ng b n in r t cao. Đ ng th i, nó cũng r t phù h p v i các công vi c so n th o các tài li u khác t thư t cho đ n nh ng cu n sách hoàn ch nh. L TEX s d ng TEX [2] làm b máy đ nh d ng. A Tài li u ng n g n này s gi i thi u v L TEX 2ε và nó s gi i thi u h u h t A các ng d ng c a L TEX. B n có th tham kh o thêm [1, 3] đ bi t thêm chi A ti t v h th ng L TEX. A Tài li u này đư c chia làm 7 chương (6 chương đư c d ch t tài li u g c và 1 chương hư ng d n s d ng L TEX đ so n th o tài li u ti ng Vi t): A Chương 1 gi i thi u c u trúc cơ b n c a các tài li u đư c so n th o b ng L TEX 2ε . Ngoài ra, chương này cũng gi i thi u sơ lư c v l ch s phát A tri n c a L TEX. K t thúc chương, b n s hi u đư c cơ ch làm vi c A c a L TE A X. Đây s là n n t ng quan tr ng mà t đó b n có th k t h p v i các ki n th c các chương sau đ có đư c m t cái nhìn sâu hơn v L TEX. A Chương 2 đi sâu vào vi c so n th o các tài li u. B n s đư c gi i thi u v nh ng l nh cơ b n, ph bi n cùng v i nh ng môi trư ng đ nh d ng trong L TEX. Sau khi k t thúc chương, b n s có th t so n th o m t A s ki u tài li u đơn gi n. Chương 3 hư ng d n cách so n th o các công th c b ng L TEX. Chúng tôi A s cung c p cho các b n r t nhi u ví d minh ho cách s d ng s c m nh này c a L TEX. Chương này s đư c k t thúc b ng m t b ng li t A kê t t c các kí hi u toán h c đư c h tr trong L TEX. A Chương 4 nói v vi c t o ch m c, danh m c tài li u tham kh o và thêm hình nh d ng EPS vào tài li u. Chương này cũng nói v vi c t o m t tài li u d ng PDF v i pdfL TEX, gi i thi u m t s gói m r ng h u A d ng như XY-pic, pdfscreen, . . . .
vi L im đ u Chương 5 hư ng d n t o các t p tin hình nh v i L TEX. Bên c nh vi c s A d ng các công c v hình bên ngoài đ thi t k hình nh r i thêm vào tài li u, b n có th mô t hình nh và L TEX s tr c ti p v cho b n. A Chương 6 nói v nh ng “nguy hi m tìm n” c a vi c thay đ i đ nh d ng chu n c a L TEX. B n s bi t đư c nh ng thay đ i không nên làm vì A nó s khi n cho L TEX xu t ra tài li u k t qu không đ p. A Chương 7 hư ng d n cài đ t và s d ng gói VnTeX đ so n th o tài li u b ng ti ng Vi t v i L TEX. A B n nên đ c tài li u theo th t các chương b i vì tài li u này không quá dài. Hãy tìm hi u th t k các ví d b i l chúng ch a đ ng r t nhi u thông tin và s đư c s d ng xuyên su t trong toàn b tài li u. L TEX có th đư c s d ng g n như trên m i h th ng máy tính, m i h đi u A hành, t máy PC, Mac đ n các h th ng máy tính l n như UNIX và VMS. T i các m ng máy tính trong các trư ng đ i h c, b n có th th y r ng L TEX A đã đư c cài đ t s n. Thông tin hư ng d n cách th c truy c p và s d ng đư c cung c p trong ph n Local Guide [4]. N u b n g p khó khăn trong vi c s d ng thì hãy liên h v i ngư i đã đưa cho b n quy n sách này! Vi c hư ng d n cài đ t và c u hình L TEX không thu c vào ph m vi gi i thi u ng n g n A c a tài li u. đây, chúng tôi ch t p trung gi i thi u nh ng ki n th c cơ b n đ so n th o tài li u b ng L TEX. A N u b n có nhu c u liên quan đ n L TEX, hãy tham kh o thêm tài li u A trang web c a Comprehensive TEX Archive Network (CTAN). Trang ch đư c đ t t i http://www.ctan.org. B n có th t i v t t c các gói d li u thông qua các chương trình FTP đ a ch ftp://www.ctan.org hay r t nhi u đ a ch liên k t ph khác trên th gi i như ftp://ctan.tug.org (US), ftp://ftp.dante.de (Germany), ftp://ftp.tex.ac.uk (UK). N u b n không các nư c trên thì hãy l a ch n đ a ch nào g n b n nh t. B n s th y nh ng ph n c n tham kh o thêm CTAN trong su t tài li u này, đ c bi t là các tham chi u đ n ph n m m và tài li u b n có th t i v . Thay vì ph i vi t toàn b đ a ch URL, chúng tôi s ch vi t CTAN: sau đó là v trí trong cây thư m c CTAN. N u b n mu n s d ng L TEXtrên máy tính cá nhân, hãy xem qua nh ng A thông tin đ a ch CTAN:/tex-archive/systems.
vii N u b n th y r ng tài li u này c n đư c b sung, thay đ i thì hãy liên h v i chúng tôi. Tobias Oetiker Department of Information Technology and Electrical Engineering, Swiss Federal Institute of Technology Tài li u hi n th i đang có đ a ch : CTAN:/tex-archive/info/lshort
M cl c Cám ơn! iii L im đ u v 1 Nh ng ki n th c cơ b n v L TEX A 1 1.1 Tên g i c a trò chơi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.1.1 TEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.1.2 L TEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A . . . . . 2 1.2 Nh ng đi u cơ b n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1.2.1 Tác gi , ngư i trình bày sách và ngư i s p ch . . . . . 2 1.2.2 Trình bày b n in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.2.3 Nh ng đi m m nh và đi m y u c a L TEX . .A . . . . . 4 1.3 Các t p tin nh p li u c a L TE A X . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.3.1 Kho ng tr ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.3.2 M t s kí t đ c bi t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1.3.3 M t s l nh c a L TEX . . . . . . . . . . . . . A . . . . . 6 1.3.4 Các l i chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.4 C u trúc c a t p tin nh p li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.5 M t s l nh thông d ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.6 Cách trình bày m t tài li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.6.1 Các l p tài li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.6.2 Các gói . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.6.3 Các đ nh d ng trang c a trang văn b n . . . . . . . . . 12 1.7 M t s d ng t p tin thư ng g p . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.8 Các tài li u l n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 2 So n th o văn b n 18 2.1 C u trúc văn b n và v n đ v ngôn ng . . . . . . . . . . . . 18 2.2 Đ nh d ng vi c xu ng hàng và sang trang . . . . . . . . . . . 20 2.2.1 Canh l các đo n văn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 2.2.2 Ng t t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
M CL C ix 2.3 Các chu i kí t s n có trong L TEX . . . . A . . . . . . . . . . . 22 2.4 Các kí t đ c bi t và các kí hi u . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 2.4.1 D u trích d n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 2.4.2 D u g ch và d u ng t quãng . . . . . . . . . . . . . . . 23 2.4.3 D u ngã (∼) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.4.4 Kí hi u v đ (◦) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.4.5 Kí hi u đ ng ti n Euro (€) . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.4.6 D u ba ch m (. . . ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2.4.7 Ch ghép, g ch n i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2.4.8 D u tr ng âm và các kí t đ c bi t . . . . . . . . . . . 26 2.5 S h tr đ i v i các ngôn ng qu c t . . . . . . . . . . . . . 26 2.5.1 S h tr đ i v i ti ng B Đào Nha . . . . . . . . . . . 29 2.5.2 S h tr đ i v i ti ng Pháp . . . . . . . . . . . . . . . 30 2.5.3 S h tr đ i v i ti ng Đ c . . . . . . . . . . . . . . . 31 2.5.4 H tr đ i v i ti ng Hàn Qu c . . . . . . . . . . . . . . 32 2.6 Kho ng cách gi a các t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 2.7 T a đ , các chương và các m c . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 2.8 Tham chi u chéo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 2.9 Chú thích cu i trang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 2.10 Các t đư c nh n m nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 2.11 Môi trư ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 2.11.1 Các môi trư ng li t kê . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 2.11.2 Canh trái, canh ph i, và canh gi a . . . . . . . . . . . 41 2.11.3 Trích d n và các đo n thơ . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.11.4 L i t a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.11.5 In n đúng nguyên văn . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 2.11.6 Môi trư ng b ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 2.12 Tính linh đ ng trong cách trình bày . . . . . . . . . . . . . . . 47 2.13 B o v các l nh “d v ” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 3 So n th o các công th c toán h c 51 3.1 T ng quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 3.2 G p nhóm các công th c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 3.3 Xây d ng kh i các công th c toán h c . . . . . . . . . . . . . 54 3.4 Các kho ng tr ng trong công th c toán . . . . . . . . . . . . . 59 3.5 Gióng theo c t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 3.6 Các kho ng tr ng thay cho ph n văn b n . . . . . . . . . . . . 62 3.7 Kích thư c c a các font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 3.8 Đ nh lý, đ nh lu t, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3.9 Các ký hi u in đ m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 3.10 Danh sách các kí hi u toán h c . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
x M CL C 4 Nh ng tính năng đ c trưng c a L TEX A 75 4.1 Đưa nh EPS vào tài li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 4.2 Tài li u tham kh o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 4.3 T o ch m c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 4.4 Trang trí đ u đ c a các trang . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 4.5 Môi trư ng h tr trích đúng nguyên văn . . . . . . . . . . . . 83 4.6 T i v và cài đ t các gói c a L TEX . . . A . . . . . . . . . . . . 83 4.7 Làm vi c v i pdfL TE A X . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 4.7.1 Các tài li u PDF dành cho Web . . . . . . . . . . . . . 85 4.7.2 Các font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 4.7.3 S d ng hình nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 4.7.4 Các siêu liên k t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 4.7.5 V n đ v i các liên k t . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 4.7.6 Các v n đ v i Bookmark . . . . . . . . . . . . . . . . 92 4.8 T o tài li u trình di n v i gói beamer . . . . . . . . . . . . . . 94 5 Biên so n hình nh toán h c 97 5.1 T ng quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 5.2 Môi trư ng picture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 5.2.1 Các l nh cơ b n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 5.2.2 Các đo n th ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 5.2.3 Mũi tên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 5.2.4 Đư ng tròn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 5.2.5 Văn b n và công th c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5.2.6 L nh \multiput và \linethickness . . . . . . . . . . 104 5.2.7 Hình oval. L nh \thinlines và \thicklines . . . . . 105 5.2.8 Các cách s d ng các khung hình đư c đ nh nghĩa trư c106 5.2.9 Các đư ng cong Bézier . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 5.2.10 Catenary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 5.2.11 T c đ trong thuy t tương đ i đ c bi t . . . . . . . . . 110 5.3 X -pic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Y . . . 110 6 Tuỳ bi n các thành ph n c a L TEXA 114 6.1 T o l nh, gói l nh và môi trư ng m i . . . . . . . . . . . . . . 114 6.1.1 T o l nh m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 6.1.2 T o môi trư ng m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 6.1.3 T o m t gói l nh m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 6.2 Font ch và kích thư c font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 6.2.1 Các l nh thay đ i font ch . . . . . . . . . . . . . . . . 118 6.2.2 Lưu ý khi s d ng các l nh thay đ i đ nh d ng . . . . 121 6.2.3 Vài l i khuyên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
M CL C xi 6.3 Các kho ng tr ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 6.3.1 Kho ng cách gi a cách hàng . . . . . . . . . . . . . . . 122 6.3.2 Đ nh d ng đo n văn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 6.3.3 Kho ng tr ng ngang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 6.3.4 Kho ng tr ng d c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 6.4 Trình bày trang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 6.5 Các v n đ khác v i vi c đ nh d ng chi u dài . . . . . . . . . . 127 6.6 Các h p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 6.7 Đư ng k và thanh ngang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 7 So n th o tài li u ti ng Vi t 132 Tài li u tham kh o 133 Ch m c 135
Danh sách hình v 1.1 T p tin nh p li u cơ b n c a L TEX . . . . . . . . . . . . . . . A 9 1.2 Ví d v m t c u trúc c a m t tài li u đư c so n th o b ng L TEX. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A 9 4.1 Ví d v cách s d ng gói fancyhdr. . . . . . . . . . . . . . . . 82 4.2 Ví d minh ho cách s d ng gói beamer . . . . . . . . . . . . 95 6.1 Ví d v m t gói l nh t t o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 6.2 Các tham s trong vi c trình bày trang. . . . . . . . . . . . . 126
Danh sách b ng 1.1 Các l p tài li u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.2 Các tuỳ ch n cho l p tài li u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1.3 M t s gói đư c phân ph i chúng v i L TEX. . . A . . . . . . . . 14 1.4 Các ki u đ nh d ng s n c a trang văn b n trong L TEX. A . . . . 15 2.1 D u tr ng âm và các kí t đ c bi t. . . . . . . . . . . . . . . . 26 2.2 Ph n t a đ h tr ti ng B Đào Nha. . . . . . . . . . . . . . 30 2.3 Các l nh đ c bi t dành cho ti ng Pháp. . . . . . . . . . . . . . 30 2.4 M t s kí hi u đ c bi t trong ti ng Đ c. . . . . . . . . . . . . 31 2.5 Các v trí đư c phép. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 3.1 Các d u tr ng âm trong ch đ so n th o toán h c. . . . . . . 66 3.2 Các ch cái Hy L p vi t thư ng. . . . . . . . . . . . . . . . . 66 3.3 Các ch cái Hy L p vi t hoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 3.4 Quan h hai ngôi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 3.5 Các toán t hai ngôi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 3.6 Các toán t l n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 3.7 Các d u mũi tên. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 3.8 Các d u ngo c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 3.9 Các d u ngo c l n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 3.10 Các kí hi u khác. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 3.11 Các kí hi u thông thư ng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 3.12 Các d u ngo c theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 3.13 Ch cái Hy L p và Do Thái theo AMS. . . . . . . . . . . . . . 71 3.14 Quan h hai ngôi theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 3.15 Các d u mũi tên theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 3.16 Quan h ph đ nh hai ngôi và các d u mũi tên theo AMS. . . 73 3.17 Các toán t nh ph n theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3.18 Các kí hi u khác theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3.19 Các ki u ch cái trong toán. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
xiv DANH SÁCH B NG 4.1 Tên c a các khoá theo gói graphicx. . . . . . . . . . . . . . . . 77 4.2 Cú pháp c a vi c t o ch m c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 6.1 Font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 6.2 Kích thư c c a font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 6.3 Kích thư c tính theo đi m (pt) c a các tài li u chu n. . . . . . 119 6.4 Các font ch đ so n th o trong ch đ toán h c. . . . . . . . 120 6.5 Các đơn v trong TEX. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Chương 1 Nh ng ki n th c cơ b n v L TEX A Ph n đ u tiên c a chương s gi i thi u m t cách ng n g n s ra đ i và quá trình phát tri n c a LTEX 2ε . Ph n hai s t p trung vào các c u trúc cơ b n c a m t A tài li u so n th o b ng LTEX. Sau khi k t thúc chương này, các b n s có đư c A nh ng ki n th c căn b n v cách th c làm vi c c a LTEX và đi u này s là m t A n n t ng quan tr ng đ b n có th hi u kĩ nh ng chương sau. 1.1 Tên g i c a trò chơi 1.1.1 TEX TEX là m t chương trình đư c thi t k b i Donald E. Knuth [2]. TEX đư c thi t k nh m ph c v cho vi c so n th o các văn b n thông thư ng và các công th c toán h c. Knuth b t đ u thi t k công c s p ch TEX vào năm 1977 đ khám phá tìm l c c a các thi t b in n đi n t khi mà nó b t đ u xâm nh p vào công ngh in n lúc b y gi . Ông hy v ng r ng s tránh đư c xu hư ng làm gi m ch t lư ng b n in, đi u mà các tài li u c a ông đã b nh hư ng. TEX như chúng ta th y ngày nay đư c phát hành vào năm 1982 cùng v i m t s nâng c p đư c b sung vào năm 1989 đ h tr t t hơn cho các kí t 8-bit và đa ngôn ng . TEX đã đư c c i ti n và tr nên c c kỳ n đ nh, có th ch y trên các h th ng máy tính khác nhau và g n như là không có l i. Các phiên b n c a TEX đang d n ti n đ n s π và phiên b n hi n nay là 3.141592. TEX đư c phát âm là “Tech”, v i “ch” như trong t “Ach” 1 trong ti ng 1 Trong ti ng Đ c có hai cách phát âm đ i v i ch “ch”. M t trong hai cách này là âm
2 Nh ng ki n th c cơ b n v L TEX A Đ c hay t “Loch” trong ti gn Scotland. “ch” b t ngu n t b ng ch cái c a ti ng Hy L p, trong đó X là ch “ch” hay “chi”. Ngoài ra TEX còn là âm đ u tiên c a t texnologia (technology) trong ti ng Hy L p. Trong môi trư ng văn b n thông thư ng, TEX đư c vi t là TeX. 1.1.2 L TEX A L TEX là m t gói các t p l nh cho phép tác gi có th so n th o và in n A tài li u c a mình v i ch t lư ng b n in cao nh t thông qua vi c s d ng các ki u trình bày chuyên nghi p đã đư c đ nh nghĩa trư c. Ban đ u, L TEX A đư c thi t k b i Leslie Lamport [1]. L TEX s d ng b máy đ nh d ng TEX A đ làm h t nhân cơ b n ph c v cho vi c đ nh d ng tài li u. Ngày nay, L TEX A đư c duy trì và phát tri n b i m t nhóm nh ng ngư i yêu thích và nghiên c u v TEX, đ ng đ u là Frank Mittlebach. L TEX đư c phát âm là “Lay-tech” hay là “Lah-tech”. L TEX trong môi A A trư ng văn b n thông thư ng đư c vi t là LaTeX. L TEX 2ε đư c phát âm là A “Lay-tech two e” và vi t là LaTeX2e. 1.2 Nh ng đi u cơ b n 1.2.1 Tác gi , ngư i trình bày sách và ngư i s p ch Trư c khi m t tác ph m đư c in n, tác gi s g i b n vi t tay c a mình đ n nhà xu t b n. Sau đó, ngư i trình bày sách s quy t đ nh vi c trình bày tài li u (đ r ng c a c t, font ch , kho ng cách gi a các tiêu đ , . . . ). Ngư i trình bày sách s ghi l i nh ng ch d n đ nh d ng c a mình lên b n vi t tay và đưa cho ngư i th s p ch , và ngư i th này s s p ch cho quy n sách theo nh ng đ nh d ng đư c ch d n trên b n vi t tay. Ngư i trình bày sách ph i c g ng đ tìm hi u xem tác gi đã nghĩ gì khi vi t b n vi t th o đ có th quy t đ nh đư c nh ng hình th c đ nh d ng phù h p cho: tiêu đ , trích d n, ví d , công th c, . . . . Đây là công vi c ph i d a nhi u vào kinh nghi m và n i dung c a b n th o. Trong môi trư ng L TEX, L TEX đóng vai trò là ngư i trình bày sách và A A s d ng TEX như là m t ngư i th s p ch . Tuy nhiên, L TEX “ch ” là m t A “ch” trong ch “Pech” và cách đ c này có v phù h p. Khi đư c h i vè đi u này, Knuth đã tr l i trong Wikipedia ti ng Đ c như sau: Tôi không b c mình khi m i ngư i phát âm TEX theo cách riêng c a h . . . và Đ c nhi u ngư i phát âm ch X b i âm ch nh vì nó theo sao nguyên âm e ch không ph i ch m nh khi nó theo sau nguyên âm a. Nga, ‘tex’ là m t t r t thông d ng và đư c phát âm là ‘tyekh’. Tuy nhiên cách phát âm chính xác nh t là Hy L p vì h dùng âm ch m nh trong t ach hay Loch.
1.2 Nh ng đi u cơ b n 3 chương trình máy tính do đó nó ph i đư c hư ng d n b i ngư i so n th o. Ngư i so n th o s cung c p thêm thông tin đ mô t c u trúc logic c a tác ph m và thông tin này s đư c vi t vào văn b n dư i hình th c là các “l nh c a L TEX.” A Đây chính là m t trong nh ng đi m khác bi t l n đ i v i các chương trình so n th o WYSIWYG2 như là: MS Word, hay Corel WordPerfect. V i các chương trình trên thì ngư i so n văn b n s tương tác tr c ti p v i chương trình và h s th y ngay k t qu c a vi c đinh d ng. Khi này, văn b n trên màn hình s ph n ánh đúng v i b n in. Khi s d ng L TEX, b n không nhìn th y b n in ngay khi so n th o. Tuy A nhiên, sau khi biên d ch b n có th xem và s a đ i n i dung trư c khi th c hi n thao tác in n. 1.2.2 Trình bày b n in Vi c thi t k b n in là m t công vi c th công. Nh ng ngư i so n văn b n không có khi u trình bày thư ng m c ph i m t s l i đ nh d ng nghiêm tr ng vì quan đi m: “N u m t tài li u trông s c s o thì nó đã đư c thi t k t t.” Tuy nhiên các tài li u đư c in n là đ đ c ch không ph i đ trưng bày trong m t phòng tri n lãm ngh thu t. Do đó, tính rõ ràng, d đ c, d hi u ph i đư c đ t lên hàng đ u. Ví d : • Kích thư c c a font ch và vi c đánh s tiêu đ ph i đư c ch n m t cách h p lý nh m làm cho c u trúc c a các chương, m c tr nên rõ ràng đ i v i ngư i đ c. • Chi u dài c a dòng văn b n ph i đ ng n đ không làm m i m t ngư i đ c; đ ng th i, nó ph i đ dài đ có th n m v a v n trong trang gi y. Đi u này m i nghe qua ta th y có v mâu thu n nhưng đây chính là m t y u t r t quan tr ng quy t đ nh đ n tính rõ ràng và đ p m t c a tài li u. V i các h so n th o WYSIWYG, tác gi thư ng t o ra các tài li u s c s o, trông đ p m t nhưng l i không đ m b o đư c tính th ng nh t trong đ nh d ng các thành ph n c a tài li u. L TEX ngăn ch n nh ng l i như th A b ng cách yêu c u ngư i so n th o ph i đ nh nghĩa c u trúc logic c a tài li u. Sau đó, chính L TEX s l a ch n cách trình bày t t nh t. A 2 What you see is what you get.
4 Nh ng ki n th c cơ b n v L TEX A 1.2.3 Nh ng đi m m nh và đi m y u c a L TEX A Khi nh ng ngư i s d ng các ph m m m WYSIWYG và nh ng ngư i s d ng LaTeX g p nhau, h thư ng tranh lu n v “nh ng đi m m nh / đi m y u c a L TEX đ i v i các chương trình so n th o thông thư ng” và ngư c A l i. Cách t t nh t mà b n nên làm là đ ng gi a và l ng nghe. Tuy nhiên, đôi lúc b n s không th nào đ ng ngoài đư c! Dư i đây là m t s đi m m nh c a L TEX: A • Các mô hình trình bày b n in chuyên nghi p đã có s n và đi u này s giúp cho tài li u do b n so n th o trông th t chuyên nghi p. • Vi c so n th o các công th c toán h c, k thu t đư c h tr đ n t i đa. • Ngư i s d ng ch c n h c m t s l nh d nh đ xác đ nh c u trúc logic c a tài li u. Ngư i dùng g n như không bao gi c n ph i suy nghĩ nhi u đ n vi c trình bày b n in vì công c s p ch TEX đã làm vi c này m t cách t đ ng. • Ngay c nh ng c u trúc ph c t p như chú thích, tham chi u, bi u b ng, m c l c, . . . cũng đư c t o m t cách d dàng. • B n có th s d ng r t nhi u gói thêm vào (add-on package) mi n phí nh m b sung nh ng tính năng mà L TEX không h tr m t cách A tr c ti p. Ví d : các gói thêm vào có th h tr vi c đưa hình nh PostScript hay h tr vi c l p nên các danh m c sách tham kh o theo đúng chu n. B n có th tham kh o thêm thông tin v các gói c ng thêm trong tài li u The LTEX Companion [3]. A • L TEX khuy n khích ngư i so n th o vi t nh ng tài li u có c u trúc rõ A ràng b i vì đây là cơ ch làm vi c c a L TEX. A • TEX, công c đ nh d ng c a L TEX 2ε , có tính kh chuy n r t cao và A hoàn toàn mi n phí. Do đó, chương trình này s ch y đư c trên h u h t các h th ng ph n c ng, h đi u hành khác nhau. L TEX cũng có nhi u đi m chưa thu n l i cho ngư i s d ng. B n có th li t A kê ra nh ng đi m b t l i này khi b t đ u s d ng L TEX. đây, tôi xin li t A kê ra m t vài đi m như sau: • L TEX không ph c v t t cho nh ng k đánh m t lương tri. A
1.3 Các t p tin nh p li u c a L TEX A 5 • M c dù, đ i v i m t ki u trình bày văn b n đ nh s n, các tham s đình d ng đ u có th thay đ i nhưng vi c thi t k m t ki u trình bày m i hoàn toàn là r t khó khăn và t n nhi u th i gian.3 • Biên so n nh ng tài li u không có c u trúc, ho c l n x n ... là r t khó khăn • Trong nh ng bư c làm vi c đ u tiên b n có th dùng chu t nhưng khi s d ng quen thì con chu t s không ph c v gì nhi u cho khái nhi m đánh d u logic (Logical Markup). 1.3 Các t p tin nh p li u c a LTEX A D li u đưa vào cho L TEX là văn b n thông thư ng đư c lưu dư i d ng kí t A ASCII. B n có th so n th o t p tin này b ng m t chương trình so n th o văn b n thông thư ng như Notepad, vim, gvim, . . . T p tin này s ch a ph n văn b n cũng như các l nh đ nh d ng c a L TEX. A 1.3.1 Kho ng tr ng Các kí t : kho ng tr ng hay tab đư c xem như nhau và đư c g i là kí t “kho ng tr ng”. Nhi u kí t kho ng tr ng liên ti p cũng ch đư c xem là m t kho ng tr ng. Các kho ng tr ng v trí b t đ u m t hàng thì đư c b qua. Ngoài ra kí t xu ng hàng đơn đư c xem là m t kho ng tr ng. M t hàng tr ng gi a hai hàng văn b n s xác đ nh vi c k t thúc m t đo n văn. Nhi u hàng tr ng đư c xem là m t hàng tr ng. T đây tr đi, các ví d s đư c trình bày như sau: bên trái s là ph n d li u đư c nh p vào và bên ph i s là k t qu đư c xu t ra tương ng (ph n k t qu đư c xu t ra đư c đóng khung). Đây là m t ví d cho th y r ng nhi u kho ng tr ng cũng Đây là m t ví d cho th y r ng nhi u kho ng ch đư c xem là tr ng cũng ch đư c xem là m t kho ng m t kho ng tr ng. tr ng. Đ ng th i m t hàng tr ng s b t đ u m t đo n m i. Đ ng th i m t hàng tr ng s b t đ u m t đo n m i. 3 M t s tin đ n cho r ng đây s là m t trong nh ng đi m y u đư c kh c ph c tronog phiên b n L TEX3 A
6 Nh ng ki n th c cơ b n v L TEX A 1.3.2 M t s kí t đ c bi t Nh ng kí t sau là các kí t đư c dành riêng hay có m t ý nghĩa đ c bi t trong L TEX ho c là nó không có m t trong b t kỳ b font ch nào. Khi b n A nh p chúng vào m t cách tr c ti p thì thông thư ng chúng s không đư c in ra và đôi khi nó cũng khi n cho L TEX làm m t s vi c mà b n đã không d A đoán trư c ho c chúng cũng có th khi n cho L TEX báo l i. A # $ % ^ & _ { } ~ | B n s th y r ng các kí t này s đư c s d ng r t nhi u trong tài li u. Đ s d ng các kí hi u trên trong tài li u, b n c n ph i thêm vào m t ti n t phía trư c là d u g ch chéo (\). \# \$ \% \^{} \& \_ \{ \} \~{} #$%ˆ&_{}˜ Các kí hi u khác có th đư c in ra trong các công th c toán hay các d u tr ng âm v i các ch th l nh. D u g ch chéo (\) không th đư c nh p vào b ng cách thêm vào trư c nó m t d u g ch chéo (\\) như các trư ng h p trên. Khi b n nh p vào \\ thì L TEX s hi u r ng b n mu n xu ng hàng4 . A 1.3.3 M t s l nh c a L TEX A Các l nh c a L TEX c n ph i đư c nh p vào theo đúng ch hoa và ch thư ng. A Nó có th có hai d ng th c như sau: • Chúng có th b t đ u b ng d u \ và ti p theo là tên l nh (ch g m các kí t ). Các tên l nh thư ng đư c k t thúc b ng m t kho ng tr ng, m t s hay m t ’kí hi u’. • Chúng g m có m t d u v ch chéo ngư c (\) và ch đúng m t ‘kí hi u’. L TEX b qua kho ng tr ng sau các l nh. N u b n mu n có kho ng tr ng A sau các l nh thì b n nên nh p thêm vào {} và m t kho ng tr ng hay m t l nh kho ng tr ng đ c bi t sau tên l nh. Vi c nh p vào {} s ngăn c n L TEX A xoá m t các kí t kho ng tr ng sau tên l nh. Knuth phân lo i ngư i s d ng \TeX{} thành Knuth phân lo i ngư i s d ng TEX thành \TeX{}nicians TEXnicians và TEXeperts. và \TeX eperts. 4 B n nên nh p vào $\backslash$. Ch th l nh này s in ra d u ’\’.