Tầm vóc và ý nghĩa vượt trước thời đại trong tư tưởng Hồ Chí Minh về bảo vệ môi trường sống

"TÇm vãc vµ ý nghÜa v­ît tr­íc thêi ®¹i trong<br /> t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng sèng"<br /> NguyỄn ThỊ Nga<br /> Khoa Lý luận chính trị - ĐHTL<br /> <br /> Tãm t¾t: Trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, tù nhiªn cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn<br /> cña con ng­êi vµ x· héi. Ng­êi cho r»ng con ng­êi ph¶i hiÓu biÕt tù nhiªn, ph¶i biÕt b¶o vÖ vµ g×n gi÷<br /> m«i tr­êng sèng; coi ®ã lµ chiÕn l­îc l©u dµi cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi trong hiÖn t¹i vµ<br /> t­¬ng lai. Ngµy nay khi con ng­êi ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng, h¬n lóc nµo hÕt<br /> chóng ta cµng thÊy râ nh÷ng t­ t­ëng v­ît tr­íc thêi ®¹i cña Hå ChÝ Minh vÒ m«i tr­êng sèng.<br /> 1. §Æt vÊn ®Ò<br /> C¸ch ®©y 47 n¨m, 1962, nhµ n÷ sinh vËt häc<br /> Ra - Sen Cax¬n ng­êi Mü, ®· xuÊt b¶n t¸c<br /> phÈm: "Mïa xu©n lÆng lÏ". Cuèn s¸ch ®· miªu<br /> t¶ tØ mØ sù ph¸ ho¹i sinh th¸i do l¹m dông thuèc<br /> b¶o vÖ thùc vËt g©y nªn. C¸c bÖnh m¾c ph¶i ®·<br /> lµm chÕt chim mu«ng, bß cõu, lµm trÎ em ®ang<br /> ch¬i còng ng· quỵ sau vµi giê th× chÕt. Ng­êi ta<br /> bçng kinh ng¹c nhËn ra r»ng: Sau mét thêi gian<br /> ng¾n, sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®· lµm cho m«i<br /> tr­êng bÞ ®éc h¹i vµ ë nh÷ng thËp kû 60 loµi<br /> ng­êi míi nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña<br /> m«i tr­êng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Thùc tÕ cho<br /> ®Õn n¨m 1972, ngµy 5/6/1972, mét Héi nghÞ<br /> quèc tÕ vÒ m«i tr­êng ®­îc tæ chøc t¹i Stèc<br /> Kh«m (Thuþ §iÓn) víi lêi kªu gäi "Hìi con<br /> ng­êi h·y cøu sèng tr¸i ®Êt - c¸i n«i cña chóng<br /> ta". Vµ 20 n¨m sau, "Héi NghÞ Liªn Hîp quèc<br /> vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn" ®­îc tæ chøc ë Rio<br /> (Braxin). Trong khi ®ã, tõ nh÷ng n¨m 50, 60 cña<br /> thÕ kû XX, Hå ChÝ Minh ®· cã dù b¸o nh÷ng<br /> nguy c¬ hËu qu¶ vÒ m«i tr­êng sèng do coi sù<br /> t¸c ®éng tiªu cùc cña con ng­êi g©y ra vµ kh¼ng<br /> ®Þnh vai trß cña c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng,<br /> còng nh­ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ thiªn<br /> nhiªn, coi b¶o vÖ m«i tr­êng lµ mét trong nh÷ng<br /> ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña con ng­êi<br /> vµ x· héi loµi ng­êi.<br /> 2. Néi dung<br /> Theo ®iÒu 1 cña LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng ViÖt<br /> Nam: "M«i tr­êng bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn<br /> vµ yÕu tè vËt chÊt nh©n t¹o, cã quan hÖ mËt thiÕt<br /> víi nhau bao quanh con ng­êi, cã ¶nh h­ëng tíi<br /> <br /> ®êi sèng, s¶n xuÊt, sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña con<br /> ng­êi vµ thiªn nhiªn. Nh­ vËy, víi con ng­êi,<br /> m«i tr­êng sèng kh«ng chØ lµ n¬i ®Ó con ng­êi<br /> tån t¹i sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn mµ cßn lµ khung<br /> c¶nh, cña cuéc sèng, cña lao ®éng, cña sù vui<br /> ch¬i gi¶i trÝ.<br /> Theo quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh, ®Ó x©y<br /> dùng cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc cho nh©n d©n<br /> vµ ph¸t triÓn x· héi mét mÆt, con ng­êi ph¶i ®Êu<br /> tranh nh»m c¶i t¹o x· héi, mÆt kh¸c, ph¶i ®Êu<br /> tranh ®Ó c¶i biÕn tù nhiªn, t¹o ra thiªn nhiªn, thø<br /> hai, phôc vô lîi Ých cña con ng­êi. Song sù t¸c<br /> ®éng cña con ng­êi ®èi víi tù nhiªn, ph¶i trªn<br /> c¬ së hiÓu biÕt ®óng giíi tù nhiªn ®Ó buéc tù<br /> nhiªn phôc vô h¹nh phóc cña loµi ng­êi.<br /> "Tù nhiªn" trong quan niÖm cña Hå ChÝ<br /> Minh rÊt th©n thuéc, gÇn gòi. T¹i Héi nghÞ Thuû<br /> lîi toµn miÒn B¾c (th¸ng 9/1959) Ng­êi nãi: "…<br /> ViÖt Nam ta cã hai tiÕng tæ quèc, ta còng gäi tæ<br /> quèc lµ ®Êt n­íc, cã ®Êt vµ cã n­íc th× míi<br /> thµnh tæ quèc"(1). LÞch sö x· héi loµi ng­êi, ®·,<br /> ®ang vµ sÏ tiÕp tôc chøng minh r»ng: §èi víi<br /> con ng­êi vµ x· héi loµi ng­êi th× tù nhiªn cã<br /> vai trß ®Æc biÖt quan träng, kh«ng thÓ thay thÕ.<br /> T­¬ng lai loµi ng­êi sÏ ra sao khi nguån n­íc<br /> bÞ « nhiÔm nÆng, bÇu kh«ng khÝ bÞ vÈn ®ôc, ®Êt<br /> ®ai bÞ bµo mßn, kh« c¹n, ®a d¹ng sinh häc bÞ<br /> ph¸ vì… loµi ng­êi sÏ ra sao khi biÓn b¨ng B¾c<br /> Cùc tan ra, n­íc ®¹i d­¬ng lªn nhÊn ch×m c¸c<br /> lôc ®Þa, khi tµi nguyªn rõng - l¸ phæi xanh cña<br /> tr¸i ®Êt bÞ suy kiÖt, nguån n­íc ngät bÞ « nhiÔm<br /> mµ c¬ thÓ con ng­êi cã tíi 75% lµ n­íc.<br /> Nh­ vËy con ng­êi vµ x· héi loµi ng­êi<br /> 65<br /> <br /> kh«ng thÓ tån t¹i, ph¸t triÓn nÕu thiÕu tù nhiªn.<br /> Trong t­ t­ëng cña Hå ChÝ Minh, tù nhiªn biÓu<br /> hiÖn nh­ mét trong nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó<br /> tho¶ m·n yªu cÇu tån t¹i, ph¸t triÓn cña con<br /> ng­êi vµ x· héi. Tù nhiªn ®· ban tÆng cho con<br /> ng­êi ViÖt Nam nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi<br /> nh­ng còng ®Æt con ng­êi tr­íc hµng lo¹t nh÷ng<br /> th¸ch thøc. Tù nhiªn ®· ban tÆng ­u ®·i cho con<br /> ng­êi ViÖt Nam nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lo¹i nh­<br /> khÝ hËu, tµi nguyªn vµ thiªn nhiªn phong phó,<br /> cïng víi nh÷ng phÈm chÊt lao ®éng, cÇn cï,<br /> th«ng minh vµ s¸ng t¹o cña con ng­êi ViÖt<br /> Nam. Hä ®· t¹o nªn cuéc sèng cña m×nh vµ gãp<br /> phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn ®Êt n­íc.<br /> Ng­êi nãi: "Rõng vµng v× rõng cã nhiÒu gç<br /> l©m s¶n cã thÓ ®æi lÊy nhiÒu m¸y mãc hµng<br /> ho¸… Nói b¹c v× nói non cã nhiÒu quÆng cã thÓ<br /> x©y dùng c«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ(2)".<br /> Song, tù nhiªn còng ®Æt con ng­êi tr­íc hµng<br /> lo¹t nh÷ng thö th¸ch kh¾c nghiÖt nh­ h¹n h¸n,<br /> lò lôt. Theo Hå ChÝ Minh: "N­íc còng cã thÓ<br /> lµm lîi, nh­ng còng cã thÓ lµm h¹i, nhiÒu n­íc<br /> qu¸ th× óng lôt, Ýt n­íc qu¸ th× h¹n h¸n. TÊt c¶<br /> ®Òu ®e do¹ ®Õn ho¹t ®éng d©n sinh cña con<br /> ng­êi lµ nguyªn nh©n cña ®ãi nghÌo, bÖnh tËt.<br /> Ng­êi coi lò lôt, h¹n h¸n còng lµ mét thø giÆc<br /> nguy hiÓm kh«ng kÐm giÆc ngo¹i x©m mµ con<br /> ng­êi ph¶i ra søc ®Êu tranh ng¨n chÆn.<br /> N­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, cßn lÖ<br /> thuéc kh¸ nhiÒu vµo tù nhiªn, Hå ChÝ Minh ®·<br /> tæng kÕt: "nÕu trêi tèt th× thu ho¹ch ®­îc nhiÒu,<br /> ng­îi l¹i, nÕu trêi xÊu th× thu ho¹ch sót kÐm. Do<br /> vËy, ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu tiªn cña c«ng cuéc<br /> kiÕn thiÕt, x©y dùng miÒn B¾c, Ng­êi ®· kh¼ng<br /> ®Þnh r»ng: "§¶ng ta ph¶i lµm nhiÒu chuyÖn: X©y<br /> dùng nhµ m¸y, x©y dùng hîp t¸c x·, lµm sao<br /> cho ng­êi n«ng d©n, ng­êi c«ng nh©n ¨n no mÆc<br /> Êm, lµm sao cho n­íc ngµy cµng m¹nh, d©n<br /> ngµy cµng giÇu. Ngµy cµng lµm c¶ viÖc chèng<br /> trêi m­a"(3).<br /> "Cô thÓ h¬n nhiÖm vô cña chóng ta lµ lµm<br /> sao ®Êt vµ n­íc ®iÒu hoµ víi nhau ®Ó n©ng cao<br /> ®êi sèng nh©n d©n, x©y dùng chñ nghÜa x· héi(4).<br /> Hå ChÝ Minh sím nhËn ra t¸c h¹i kh«ng<br /> l­êng tr­íc cña ho¹t ®éng khai th¸c tù nhiªn<br /> 66<br /> <br /> mang tÝnh t­íc ®o¹t cña con ng­êi, ®Æc biÖt lµ<br /> vÊn ®Ò b¶o vÖ tµi nguyªn rõng. Ng­êi ®· chØ ra<br /> r»ng: NÕu tµi nguyªn rõng bÞ c¹n kiÖt sÏ kh«ng<br /> cßn gç, mÊt nguån n­íc, ®Êt ®ai trë nªn b¹c<br /> mµu do bÞ xãi mßn, röa tr«i. Ng­êi cßn dù b¸o<br /> "NÕu cø ®Ó t×nh tr¹ng ®ång bµo ph¸ mét Ýt, m«i<br /> tr­êng ph¸ mét Ýt, c«ng tr­êng ph¸ mét Ýt, thËm<br /> chÝ ®oµn th¨m dß ®Þa chÊt còng ph¸ mét Ýt th× rÊt<br /> tai h¹i. Ph¸ rõng th× dÔ nh­ng g©y l¹i rõng th×<br /> mÊt hµng chôc n¨m, ph¸ rõng nhiÒu sÏ ¶nh<br /> h­ëng ®Õn khÝ hËu, ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt ®êi<br /> sèng rÊt nhiÒu(5)<br /> Ngµy nay trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng,<br /> ®· g©y ra t×nh tr¹ng ph¸ rõng bõa b·i, nhiÒu c¸c<br /> doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ®¶m<br /> b¶o tèt vÊn ®Ò xö lý n­íc th¶i vµ r¸c th¶i, v×<br /> ch¹y theo lîi nhuËn, v× nh÷ng tÝnh to¸n vô lîi<br /> Ých kû mµ con ng­êi ®ang ph¶i ®èi mÆt víi t×nh<br /> tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng, c¹n kiÖt tµi nguyªn,<br /> ngé ®éc thùc phÈm tõ s¶n phÈm s÷a cña trÎ em,<br /> ®Õn c¸c lo¹i t­¬ng ít bµy b¸n trªn thÞ tr­êng<br /> kÐm chÊt l­îng. Chóng ta cµng nhËn thÊy vÊn ®Ò<br /> « nhiÔm m«i tr­êng thùc sù lµ cÊp b¸ch, míi<br /> thÊy hÕt chiÒu s©u cña nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n<br /> trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò nµy.<br /> Tõ nh÷ng nhËn thøc trªn, nhiÖm vô gi÷ g×n, b¶o<br /> vÖ ch¨m sãc tù nhiªn ®­îc Hå ChÝ Minh quan t©m<br /> tõ rÊt sím, coi ®ã lµ mét kÕ l©u dµi ®Ó duy tr× sù<br /> tån t¹i ph¸t triÓn cña b¶n th©n con ng­êi.<br /> Ng­êi khuyªn nh©n d©n cÇn cï lao ®éng, tÝch<br /> cùc s¶n xuÊt thùc hµnh tiÕt kiÖm, kh«ng chØ tiÕt<br /> kiÖm thêi gian, søc lùc mµ tiÕt kiÖm c¶ trong<br /> tiªu dïng cña c¶i. B¶n th©n Ng­êi lµ tÊm g­¬ng<br /> mÉu mùc cña lèi sèng gi¶n dÞ tiÕt kiÖm: … mét<br /> ng«i nhµ sµn ®¬n s¬ víi v­ên c©y, ao c¸, nh÷ng<br /> b÷a ¨n thanh ®¹m…<br /> Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay khi con ng­êi ®· vµ<br /> ®ang khai th¸c vµ sö dông mét c¸ch l·ng phÝ tµi<br /> nguyªn thiªn nhiªn, cña c¶i tiªu dïng th× nh÷ng<br /> gi¸ trÞ trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ thùc hµnh<br /> tiÕt kiÖm cã mét gi¸ trÞ v« cïng to lín.<br /> Hå ChÝ Minh lu«n quan t©m nh¾c nhë ®éng<br /> viªn mäi ngµnh mäi ng­êi tÝch cùc tham gia gi÷<br /> g×n tù nhiªn b¶o vÖ m«i tr­êng sèng.<br /> Theo Ng­êi, ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp,<br /> <br /> ph¶i lµm tèt c«ng t¸c thuû lîi vµ coi ®ã lµ biÖn<br /> ph¸p quan träng hµng ®Çu; §èi víi ng­ nghiÖp,<br /> ngoµi viÖc ®¸nh c¸ ph¶i chó ý nu«i c¸(6); Ng­êi<br /> ®Æc biÖt nhÊn m¹nh viÖc trång c©y g©y rõng<br /> "trång c©y g©y rõng lµ mét viÖc quan träng(7).<br /> Ng­êi ®· ®Ò xuÊt mét s¸ng kiÕn tèt trång c©y.<br /> Ng­êi viÕt:<br /> "Mïa xu©n lµ tÕt trång c©y<br /> Lµm cho ®Êt n­íc cµng ngµy cµng xu©n"<br /> Ng­êi nh¾c nhë, ph¶i lµm nã trë thµnh mét<br /> phong trµo th­êng xuyªn thiÕt thùc. Hå ChÝ<br /> Minh lµ ng­êi lu«n sèng gÇn gòi g¾n bã víi<br /> thiªn nhiªn.<br /> Tr­íc khi ®i xa trong di chóc Ng­êi ®Ó l¹i,<br /> Ng­êi ®· cã mét nguyÖn väng thËt ®¬n s¬ vµ<br /> gi¶n dÞ. Ng­êi muèn "…thi hµi ®­îc ®èt ®i vµ<br /> mong c¸ch ho¶ t¸ng dÇn dÇn ®­îc phæ biÕn", v×<br /> nh­ thÕ ®èi víi ng­êi sèng th× tèt vÒ mÆt vÖ<br /> sinh, l¹i kh«ng tèn ®Êt. Tro x­¬ng th× t×m mét<br /> qu¶ ®åi mµ ch«n… trªn mé, lu«n x©y mét c¸i<br /> nhµ gi¶n ®¬n, ch¾c ch¾n m¸t mÎ ®Ó nh÷ng ng­êi<br /> ®Õn th¨m viÕng cã chç nghØ ng¬i. Nªn cã kÕ<br /> ho¹ch trång c©y trªn ®åi. Ai ®Õn th¨m th× trång<br /> <br /> mét c©y lµm kû niÖm. Trång c©y nµo ph¶i tèt<br /> c©y Êy. L©u ngµy c©y nhiÒu thµnh rõng, sÏ tèt<br /> cho phong c¶nh vµ lîi cho n«ng nghiÖp"(8).<br /> Nh­ vËy, ngay c¶ viÖc Ng­êi gäi lµ "riªng<br /> Êy" Hå ChÝ Minh còng ®Æt lîi Ých chung lªn trªn<br /> hÕt. Ng­êi mong muèn ®Ó l¹i cho ®êi sau nh÷ng<br /> g× tèt ®Ñp, kh«ng muèn l·ng phÝ thêi gian, tiÒn<br /> b¹c cña nh©n d©n.<br /> 3. KÕt luËn<br /> Bèn m­¬i n¨m ®· tr«i qua, kÓ tõ ngµy B¸c Hå<br /> ra ®i vÜnh biÖt chóng ta vÒ víi câi ngµn thu.<br /> Qu·ng thêi gian Êy ®· ®i mét m¸i ®Çu xanh ®iÓm<br /> b¹c, ®ñ ®Ó ng­êi ta quªn ®i mét con ng­êi, nh­ng<br /> víi B¸c lµ mét tr­êng hîp ngo¹i lÖ. B¸c lu«n v­ît<br /> ra khái c¸i mªnh m«ng v« tËn cña thêi gian ®Ó<br /> tr­êng tån trong tr¸i tim mçi ng­êi d©n ViÖt.<br /> Nh÷ng con ng­êi ViÖt Nam h«m nay, con ch¸u<br /> B¸c Hå kÝnh yªu, ®ang chuÈn bÞ hµnh trang b­íc<br /> vµo nÒn kinh tÕ tri thøc, chóng ta cµng thÊy tÇm<br /> vãc lín lao vµ ý nghÜa v­ît tr­íc thêi ®¹i trong t­<br /> t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng<br /> sèng, c¸i n«i cña loµi ng­êi. Tõ ®ã biÕt tr©n träng<br /> vµ b¶o vÖ gi¸ trÞ cña m«i tr­êng sèng.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o chÝnh<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp tËp 9, Nxb Quèc gia Hµ Néi, 2000, Tr. 506<br /> (2)<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp sè ®· dÉn, tËp 9, Tr. 456.<br /> (3)<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp tËp 10, Nxb Quèc gia Hµ Néi, 2000, Tr. 446.<br /> (4)<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp tËp 9, Nxb Quèc gia Hµ Néi, 2000, Tr. 506<br /> (5)<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp tËp 11, Nxb Quèc gia Hµ Néi, 2000, tr .134.<br /> (6)<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp tËp 8, Nxb Quèc gia Hµ Néi, 2000, Tr.153<br /> (7)<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp tËp 10, Nxb Quèc gia Hµ Néi, 2000, Tr. 446<br /> (8)<br /> Hå ChÝ Minh toµn tËp tËp 12, Nxb Quèc gia Hµ Néi, 2000, Tr. 499 - 500<br /> (1)<br /> <br /> Abstract:<br /> significance to precede the era in ho chi minh ideology on<br /> protection of living environment<br /> In Ho Chi Minh ideology, the nature plays a significantly important role in human and social<br /> development. It is believed that people must know nature, know to protect and keep the living<br /> environment; that is considered as a long term strategy for sustainable development of society at the<br /> present and in the future. Nowadays, when people have to cope with environment issues, we can see Ho<br /> Chi Minh ideologies to precede the era on living environment more clearly.<br /> <br /> 67<br /> <br />