Tăng cường vốn từ tiếng Việt cho trẻ em Khmer 5-6 tuổi

VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 40-42<br /> <br /> TĂNG CƯỜNG VỐN TỪ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ EM KHMER 5-6 TUỔI<br /> Nguyễn Viết Hiền - Trường Đại học An Giang<br /> Ngày nhận bài: 02/12/2017; ngày sửa chữa: 04/12/2017; ngày duyệt đăng: 06/12/2017.<br /> Abstract: The preparation of Vietnamese for Khmer children aged five for school is an important<br /> task at preschool. The ability to use Vietnamese of 5-6 year-old Khmer children is limited because<br /> of the inappropriate method of vocabulary development and also management of vocabulary<br /> development activities for Khmer children is loosened. The article proposed measures to<br /> strengthen Vietnamese vocabulary for 5-6 year old Khmer children, consisting of planning the<br /> school year; organizing the implementation of the plan; supervising and evaluating the vocabulary<br /> development to prepare Khmer children for first grade.<br /> Keywords: Strengthen, Vietnamese vocabulary, Khmer children.<br /> 1. Mở đầu<br /> Ngôn ngữ là một hệ thống tín hiệu đặc biệt, là phương<br /> tiện giao tiếp cơ bản và quan trọng nhất của các thành<br /> viên trong một cộng đồng người. Ngôn ngữ là phương<br /> tiện để thể hiện và phát triển tư duy, bảo lưu và chuyển<br /> giao có hiệu lực nhất truyền thống lịch sử văn hóa của<br /> một dân tộc. Ngôn ngữ của con người vốn không được<br /> lập trình sẵn trước đó, mà là kết quả của quá trình giáo<br /> dục. Nhờ vào vốn ngôn ngữ, trẻ có thể truyền đạt những<br /> suy nghĩ, hiểu biết, tình cảm và mong muốn của mình<br /> cho người khác. Đồng thời, thông qua ngôn ngữ, trẻ cũng<br /> có thể tiếp nhận những suy nghĩ của người khác, nhận<br /> biết cảm xúc của họ. Điều đó tạo thuận lợi cho trẻ học<br /> các môn học ở trường phổ thông. Như vậy, để phát triển<br /> ngôn ngữ cho trẻ thì việc phát triển vốn từ (VT) là quan<br /> trọng, bởi từ là đơn vị cơ bản để cấu tạo nên câu. Việc<br /> phát triển VT cho trẻ đặt nền móng cho việc hoàn chỉnh<br /> mẫu câu sử dụng trong giao tiếp. Phát triển VT không chỉ<br /> dừng lại ở việc mở rộng số lượng từ, nâng cao khả năng<br /> hiểu nghĩa của từ mà trẻ còn biết sử dụng từ trong các<br /> tình huống giao tiếp. Việc đưa từ vào trong câu là mức<br /> độ cao nhất trong nội dung phát triển VT.<br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Đôi nét về việc sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt của trẻ<br /> em người Khmer<br /> Theo số liệu của Tổng cục thống kê năm 2009, dân<br /> tộc Khmer ở Việt Nam có 1.260.640 người [1; tr 219],<br /> xếp thứ 4 trong số 53 dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Người<br /> Khmer sống nhiều nhất ở các tỉnh: Trà Vinh, An Giang<br /> và Sóc Trăng. Tiếng Khmer là tiếng mẹ đẻ của họ, là<br /> ngôn ngữ thứ nhất, tiếng Việt trở thành ngôn ngữ thứ hai.<br /> Đối với trẻ em sinh ra và lớn lên ở Việt Nam, tiếng Việt<br /> là ngôn ngữ chính thống của hệ thống giáo dục. Nếu trẻ<br /> em Khmer ở Việt Nam không được học ngôn ngữ tiếng<br /> <br /> 40<br /> <br /> Việt sớm như một ngôn ngữ thứ hai thì không thể tiếp<br /> tục học lên cũng như hòa nhập vào cộng đồng.<br /> Người Khmer sử dụng chủ yếu tiếng Khmer là ngôn<br /> ngữ giao tiếp dẫn đến việc trẻ không có môi trường ngôn<br /> ngữ tiếng Việt, không phát triển ngôn ngữ tiếng Việt.<br /> Hơn nữa, nhận thức của người Khmer chưa cao nên hầu<br /> hết phụ huynh không định hướng cho con đi học, thường<br /> phải đến khi trẻ 5 tuổi mới đến trường mẫu giáo, nên việc<br /> chuyển giao giữa 2 ngôn ngữ tiếng Khmer và tiếng Việt<br /> gặp rất nhiều khó khăn. Trong khi đó, tiếng Việt là ngôn<br /> ngữ quốc gia, sử dụng trong suốt quá trình học tập của<br /> trẻ sau này. Vì thế, rào cản về ngôn ngữ sẽ kéo theo hàng<br /> loạt rào cản khác cho trẻ như: khả năng hòa nhập, khả<br /> năng tiếp nhận kiến thức, sự tự tin, sự chủ động...<br /> Trong chương trình giáo dục trẻ 5 tuổi [2], trẻ cần<br /> được phát triển toàn diện 5 lĩnh vực: vận động, nhận thức,<br /> ngôn ngữ, tình cảm xã hội và thẩm mĩ. Giáo viên (GV)<br /> cần trang bị cho trẻ những kiến thức, kĩ năng cần thiết ở<br /> từng lĩnh vực để chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1. Đối với trẻ<br /> em người Việt, việc thực hiện chương trình đảm bảo trẻ<br /> đạt chuẩn trong bộ chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi đã là<br /> một thách thức. Đa phần trẻ em người Việt đều được đi<br /> học từ độ tuổi nhỏ hơn (2 tuổi, 3 tuổi, 4 tuổi) nên kiến<br /> thức, kĩ năng của trẻ đã được GV trang bị có hệ thống<br /> trước đó. Vì thế, trẻ sẽ tiếp thu kiến thức dễ dàng hơn<br /> trong chương trình giáo dục trẻ 5 tuổi, thuận lợi cho việc<br /> chuẩn bị vào lớp 1. Đối với trẻ em Khmer, đa phần trẻ<br /> không được đến lớp ở những độ tuổi nhỏ; hơn nữa, trẻ<br /> phải học chung với những trẻ em người Việt nên có<br /> khoảng cách rất lớn về ngôn ngữ, kiến thức và kĩ năng.<br /> Đa phần GV dạy các lớp 5 tuổi là GV người Việt, không<br /> biết tiếng Khmer, nên việc truyền tải kiến thức cho những<br /> trẻ em Khmer gặp hạn chế rất lớn. Như vậy, hạn chế về<br /> tiếng Việt là thách thức trong việc hòa nhập của trẻ em<br /> Khmer 5-6 tuổi tại trường mầm non, khó khăn trong việc<br /> chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1.<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 40-42<br /> <br /> 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tăng cường VT<br /> tiếng Việt cho trẻ em Khmer 5-6 tuổi<br /> 2.2.1. Yếu tố môi trường<br /> Người Khmer sống tập trung tại các phum, sóc. Họ<br /> sử dụng tiếng Khmer là phương tiện giao tiếp chủ yếu,<br /> nên trẻ không có môi trường giao tiếp tiếng Việt tại địa<br /> phương. Đối với môi trường trên lớp, đa phần trẻ Khmer<br /> thường chơi chung với những trẻ cùng dân tộc với mình,<br /> trẻ sử dụng tiếng Khmer để giao tiếp nên việc rèn luyện<br /> nói tiếng Việt chưa được hiệu quả.<br /> 2.2.2. Yếu tố con người:<br /> - Về phía cán bộ quản lí: 100% cán bộ quản lí (hiệu<br /> trưởng, hiệu phó, trưởng phòng Giáo dục mầm non) là<br /> người Việt (xét trên 2 huyện Tịnh Biên và Tri Tôn, tỉnh<br /> An Giang). Một số cán bộ quản lí đã được tham gia tập<br /> huấn học tiếng Khmer, nhưng do thời gian tập huấn ngắn,<br /> lại nhiều tuổi, không ham học ngôn ngữ Khmer dẫn đến<br /> việc học không hiệu quả và chưa có khả năng giao tiếp<br /> bằng tiếng Khmer. Điều này dẫn đến hạn chế trong việc<br /> duyệt giáo án và dự giờ tại các lớp song ngữ tiếng Việt tiếng Khmer, khó khăn trong góp ý cho GV về biện pháp<br /> tăng cường VT tiếng Việt cho trẻ em Khmer tại các lớp<br /> này. Trong các tiết dự giờ, cán bộ quản lí chỉ kiểm soát<br /> được việc phát triển VT tiếng Việt cho trẻ em người Việt,<br /> còn việc tăng cường VT tiếng Việt cho trẻ em Khmer<br /> thường bị thả lỏng.<br /> - Về phía GV: Trên địa bàn 2 huyện Tịnh Biên và Tri<br /> Tôn (An Giang) có đến 80% GV đang dạy lớp 5 tuổi có<br /> trẻ Khmer theo học là người Việt, 20% GV là người<br /> Khmer. Hầu hết GV là người Khmer đều sử dụng thành<br /> thạo ngôn ngữ nói tiếng Việt - tiếng Khmer; một số GV<br /> biết cả ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết. Tuy nhiên, đối với<br /> GV người Việt, hầu hết không biết tiếng Khmer, vì thế<br /> khi tổ chức hoạt động cho trẻ GV sử dụng 100% tiếng<br /> Việt. Sự chuyển giao ngôn ngữ đột ngột là rào cản lớn<br /> cho trẻ em Khmer, gây khó khăn cho việc tiếp thu kiến<br /> thức, hạn chế sự tự tin, hòa nhập của những trẻ em Khmer<br /> trong lớp. Đối với việc phát triển VT tiếng Việt, việc giúp<br /> trẻ hiểu nghĩa đối với các từ trừu tượng là khó khăn lớn<br /> nhất đối với GV.<br /> - Về phía phụ huynh: Những phụ huynh sống gần<br /> người Việt, sống gần chợ, khu du lịch có khả năng sử<br /> dụng tiếng Việt thành thạo. Những phụ huynh sống trong<br /> Phum, Sóc sử dụng tiếng Khmer là ngôn ngữ giao tiếp,<br /> chỉ khi thực hiện hoạt động giao lưu, buôn bán với người<br /> Việt thì họ sử dụng tiếng Việt, những phụ huynh này có<br /> thể sử dụng tiếng Việt để thực hiện nhu cầu giao tiếp cơ<br /> bản nhưng nói chưa mạch lạc, rõ nghĩa. Với vốn ngôn<br /> <br /> 41<br /> <br /> ngữ tiếng Việt ít ỏi của phụ huynh, thêm vào đó nhận<br /> thức của phụ huynh về việc học còn hạn chế dẫn đến việc<br /> phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc phát triển<br /> VT tiếng Việt cho trẻ chưa được thực hiện có hiệu quả.<br /> - Về phía trẻ: Trong các lớp mẫu giáo 5 tuổi tại khu<br /> vực này, 100% lớp có trẻ Khmer học chung với trẻ người<br /> Việt, một số lớp có thêm trẻ người Chăm, người Hoa. Số<br /> lượng trẻ Khmer trong các lớp không cố định, đa phần<br /> các lớp có từ 1-10 trẻ Khmer, một số lớp có 11-20 trẻ, rất<br /> hiếm lớp có trên 20 trẻ Khmer học chung với trẻ em<br /> người Việt và một số trẻ em các dân tộc khác. Khả năng<br /> sử dụng tiếng Việt của trẻ 5 tuổi thể hiện qua 4 kĩ năng:<br /> nghe, nói, đọc, viết. Về khả năng nghe, nói, kết quả khảo<br /> sát cho thấy: mức 1 trẻ nghe nhưng không hiểu gì (chiếm<br /> 5,2%); mức 2: trẻ nghe hiểu nhưng không nói lại được<br /> (36,4%); mức 3: trẻ nghe hiểu và nói lại được nhưng nói<br /> ít, không nói tròn câu, chỉ sử dụng được một số từ<br /> (35,1%); mức 4: trẻ nghe hiểu, có thể trả lời tròn câu<br /> (15,6%); mức 5: giao tiếp lưu loát (7,8%) [3].<br /> Về phát âm, ngoài các lỗi phổ biến mà cả trẻ người<br /> Kinh và trẻ Khmer thường mắc phải, có những lỗi mang<br /> tính riêng biệt đối với trẻ người Khmer, đáng lưu tâm<br /> nhất là lỗi về thanh điệu [4]. Do tiếng Khmer không có<br /> thanh điệu nên khi nói trẻ Khmer cũng không dùng thanh<br /> điệu hoặc dùng thanh điệu không chính xác. Ngoài việc<br /> nhầm lẫn các thanh điệu có âm vực tương đối gần nhau<br /> như “thanh hỏi”, “thanh ngã”, trẻ còn nhầm lẫn giữa<br /> “thanh sắc” và “thanh ngang”, “thanh huyền” và “thanh<br /> sắc”... Về khả năng nhớ từ, với những từ gần gũi với sinh<br /> hoạt hàng ngày của trẻ thì trẻ nhớ nhanh hơn. Ví dụ, các<br /> từ về chùa chiền, lễ hội, sinh hoạt của người dân Khmer...<br /> Ngoài ra, những từ không gần gũi với sinh hoạt hàng<br /> ngày của trẻ thì trẻ rất khó nhớ. Khả năng hiểu nghĩa các<br /> từ của trẻ cũng hạn chế, trẻ dễ dàng hiểu nghĩa hơn với<br /> các danh từ, động từ. Với các tính từ, trẻ rất khó khăn để<br /> hiểu nghĩa của các từ này, đòi hỏi GV phải dùng tiếng<br /> Khmer để giải thích.<br /> 2.3. Thực trạng việc tăng cường VT tiếng Việt cho trẻ<br /> Khmer 5-6 tuổi<br /> Hầu hết GV người Việt không biết tiếng Khmer, việc<br /> đào tạo về phương pháp sư phạm trong trường đại học chỉ<br /> đi sâu vào phương pháp phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho<br /> trẻ em người Việt. Vì vậy, trong quá trình tổ chức hoạt<br /> động giáo dục, GV chỉ áp dụng những phương pháp dạy<br /> trẻ đã được học ở trường đại học để dạy trẻ. Cùng với sự<br /> bất đồng về ngôn ngữ với trẻ Khmer, một số GV chỉ chú<br /> tâm vào tổ chức hoạt động theo giáo án định sẵn mà không<br /> chú ý đến khả năng sử dụng tiếng Việt của từng trẻ, nhất<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 40-42<br /> <br /> là những trẻ em Khmer. Những trẻ em Khmer tại những<br /> lớp này hầu như không được gọi phát biểu nhiều trong<br /> những giờ phát triển ngôn ngữ. Việc quản lí hoạt động phát<br /> triển VT tiếng Việt cho trẻ Khmer 5-6 tuổi chưa được coi<br /> trọng. Điều này ảnh hưởng lớn đến hiệu quả phát triển vốn<br /> tiếng Việt của trẻ em Khmer.<br /> Ngoài ra, do khả năng sử dụng tiếng Việt của trẻ<br /> Khmer còn hạn chế nên trẻ thiếu tự tin trong các hoạt<br /> động giáo dục tại lớp mầm non. Trẻ thường co cụm chơi<br /> chung với những trẻ cùng dân tộc trong các góc lớp và<br /> sử dụng tiếng mẹ đẻ (tiếng Khmer) để giao tiếp. Vì thế,<br /> môi trường giao tiếp bằng tiếng Việt tại lớp cũng hạn chế,<br /> ảnh hưởng đến việc phát triển VT tiếng Việt của trẻ, dẫn<br /> đến VT tiếng Việt của trẻ Khmer cuối 5 tuổi chưa đủ để<br /> trẻ chuẩn bị vào lớp 1.<br /> 2.4. Một số biện pháp tăng cường VT tiếng Việt cho trẻ<br /> em Khmer 5-6 tuổi<br /> - Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục năm học chú<br /> trọng tăng cường VT tiếng Việt cho trẻ em Khmer một<br /> cách có hệ thống. Kế hoạch năm học cần hướng vào việc<br /> tăng cường VT tiếng Việt cho trẻ Khmer, đảm bảo việc<br /> chuẩn bị vốn ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ vào lớp 1. Cán<br /> bộ quản lí và GV cùng xây dựng kế hoạch tăng cường<br /> VT tiếng Việt cho trẻ từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức<br /> tạp. Cụ thể, tăng cường dạy trẻ danh từ, sau đó đến động<br /> từ, tính từ và các loại từ khác; dạy các từ gần gũi với sinh<br /> hoạt hàng ngày trước, rồi đến các từ không gần gũi; dạy<br /> các từ cụ thể trước, sau đó đến các từ trừu tượng, khái<br /> quát; dạy các từ có cách phát âm và nghĩa tương đồng<br /> giữa 2 ngôn ngữ (tiếng Việt và tiếng Khmer) trước (các<br /> từ có cách phát âm gần giống nhau), sau đó đến các từ<br /> không tương đồng; dạy các từ dễ phát âm trước, sau đó<br /> đến các từ khó phát âm. Sau khi xác định hệ thống VT<br /> cần cung cấp cho trẻ theo các mức độ, cán bộ quản lí và<br /> GV cần lồng ghép các từ cần dạy vào kế hoạch hoạt động<br /> cụ thể để GV thực hiện theo.<br /> - Tổ chức thực hiện giáo dục tăng cường VT tiếng<br /> Việt cho trẻ Khmer. Cán bộ quản lí cần xây dựng chương<br /> trình tập huấn GV về phương pháp tăng cường VT tiếng<br /> Việt cho trẻ em Khmer với tư cách là ngôn ngữ thứ 2,<br /> nghĩa là sử dụng phương pháp phát triển ngôn ngữ thứ 2<br /> chứ không phải phương pháp phát triển ngôn ngữ thứ<br /> nhất hay ngoại ngữ. Chương trình tập huấn phải bám sát<br /> vào kế hoạch năm học, hướng dẫn cho GV theo một số<br /> hoạt động cụ thể. Các hoạt động lựa chọn để hướng dẫn<br /> trong chương trình tập huấn cần mang tính khái quát, đại<br /> diện. GV triển khai kế hoạch năm học linh hoạt theo khả<br /> năng sử dụng tiếng Việt của trẻ tại lớp mình; phối hợp<br /> chặt chẽ với cán bộ quản lí và những GV khác để học<br /> <br /> 42<br /> <br /> hỏi, trao đổi về phương pháp giúp tổ chức hoạt động<br /> được hiệu quả.<br /> - Chỉ đạo thực hiện việc tăng cường VT tiếng Việt cho<br /> trẻ em Khmer 5-6 tuổi, chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1. Cán<br /> bộ quản lí cần đưa ra các văn bản chỉ đạo việc thực hiện,<br /> cần có chế độ đối với những GV đang dạy những lớp có<br /> trẻ em Khmer học hòa nhập.<br /> - Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện tăng cường VT<br /> tiếng Việt cho trẻ em Khmer 5-6 tuổi. Cán bộ quản lí cần<br /> xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá việc thực hiện của<br /> GV. Cần lên kế hoạch kiểm tra việc thực hiện theo đợt ở<br /> các nhóm lớp, giám sát quá trình thực hiện của GV và hỗ<br /> trợ, giúp đỡ khi cần; đánh giá về mức độ phát triển VT<br /> của trẻ Khmer sau mỗi khoảng thời gian thực hiện để kịp<br /> thời điều chỉnh kế hoạch trong thời gian sắp tới.<br /> 3. Kết luận<br /> Tăng cường VT là một trong những nhiệm vụ quan<br /> trọng của phát triển ngôn ngữ. Trước thực trạng khả năng<br /> sử dụng VT, thực trạng tổ chức hoạt động nhằm tăng<br /> cường VT tiếng Việt cho trẻ Khmer 5 tuổi tại trường<br /> mầm non còn hạn chế, cán bộ quản lí cần áp dụng các<br /> biện pháp tăng cường VT cho trẻ, đảm bảo công tác<br /> chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1.<br /> Tài liệu tham khảo<br /> [1] Tổng cục thống kê (2009). Tổng điều tra dân số và<br /> nhà ở 2009. NXB Thống kê.<br /> [2] Bộ GD-ĐT (2009). Chương trình giáo dục mầm<br /> non. NXB Giáo dục.<br /> [3] Nguyễn Viết Hiền (2015). Triển khai chương trình<br /> giáo dục song ngữ cho trẻ em Khmer 5 tuổi tỉnh An<br /> Giang. Tạp chí Quản lí giáo dục, số 76 (09/2015),<br /> tr 61-62.<br /> [4] Hoàng Quốc (2008). Giới thiệu một số vấn đề cơ<br /> bản về hiện tượng song ngữ. Thông tin khoa học<br /> Trường Đại học An Giang, số 32, tr 41-45.<br /> [5] Nguyễn Viết Hiền (2015). Khả năng sử dụng tiếng<br /> Việt của trẻ em Khmer 5 tuổi tại các lớp mầm non<br /> song ngữ huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang. Tạp chí<br /> Giáo dục và Xã hội, số đặc biệt (05/2015),<br /> tr 112-115.<br /> [6] Hoàng Long - Lê Anh Tuấn (2014). Tuyển chọn văn<br /> học nghệ thuật dân gian Khmer. Viện Khoa học<br /> Giáo dục Việt Nam.<br /> [7] Hoàng Quốc (2012). Khảo sát, nghiên cứu năng lực<br /> sử dụng tiếng Việt của học sinh dân tộc Khmer trên<br /> địa bàn huyện Tịnh Biên và Tri Tôn tỉnh An Giang.<br /> Đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Trường Đại<br /> học An Giang, tr 23-25.<br /> <br />