Thảo luận Mac-Lenin Quy luận & lượng chất

Chia sẻ: Vu Dinh Duong Duong | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:48

Thêm vào BST

Báo xấu

330
lượt xem 85
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'thảo luận mac-lenin quy luận & lượng chất', khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thảo luận Mac-Lenin Quy luận & lượng chất

Bµi Th¶o LuËn Nhãm II
Câu 1
QUY LUẬT LƯỢNG CHẤT Quy luật những thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại là một trong những quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật. Quy lu ật này ch ỉ rõ tính ch ất và cách thức của sự phát triển. 1 - Các khái niệm 1.1 - Khái niệm về chất Chất là tính quy định vốn có của sự vật hiện tượng được biểu hiện thông qua các thu ộc tính và đặc điểm cấu trúc của sự vật. Tính quy định là cái vốn có của sự v ật, hiện tượng để phân biệt sự vật này với sự vật khác. Tính quy định này được thể hiện thông qua các thuộc tính. Có thuộc tính cơ bản và không cơ bản. Thu ộc tính c ơ b ản quy đ ịnh chất của sự vật. Nếu thuộc tính cơ bản mất đi thì chất của sự vật thay đổi. Còn thu ộc tính không cơ bản thì trong quá trình tồn tại c ủa sự vật, có nh ững thu ộc tính không c ơ bản mới nảy sinh vàcó những thuộc tính không cơ bản mất đi nh ưng ch ất c ủa sự v ật không thay đổi. Thuộc tính chỉ bộc lộ thông qua quan hệ với sự vật khác. Trong sự vật, hiện tượng, chất không tách rời với lượng 1.2 - Lượng của sự vật Là tính quy định vốn có của sự vật, hiện tượng, chỉ rõ về mặt quy mô, tốc độ, trình đ ộ phát triển của sự vật, hiện tượng. Nói đến lượng sự vật tức là sự vật đó lớn hay bé, t ốc độ phát triển nhanh hay chậm, trình độ cao hay thấp..v..v..đo bằng các đại lượng cụ thể, bằng số tuyệt đối như trong lượng, thể tích hoặc so sánh với vật thể khác, th ời kỳ này với thời kỳ khác. Ví dụ tốc độ của ánh sáng là 300.000km/giây, một cái bàn có chiều cao 80 phân, một nước có 50 triệu dân..v..v
1.3 - Khái niệm về Độ Độ là giới hạn mà trong đó lượng biến đổi chưa gây nên sự thay đổi căn bản về ch ất. Sự vật vẫn là nó, mọi sự vật hiện tượng đều tồn tại trong một độ thích h ợp khi lượng biến đổi vượt quá giới hạn độ thì sự vật không còn là nó. Trong phạm vi một độ nhất định hai mặt chất và lượng tác động qua lại lẫn nhau làm cho sự vật vận động. Mọi sự thay đổi về lượng đều có ảnh hưởng đến trạng thái ch ất của sự vật, nhưng không phải những thay đổi về lượng nào cũng d ẫn đến thay đ ổi v ề chất. Chỉ trong trường hợp khi sự thay đổi về lượng đạt tới mức phá vỡ độ cũ thì chất của sự vật mới thay đổi, sự vật chuyển thành sự vật khác. 1.4 - Điểm nút Là điểm mà tại đó lượng biến đổi đã gây nên sự thay đổi căn bản, tập hợp những điểm nút gọi là đường nút. 1.5 - Bước nhảy Sự thay đổi căn bản về chất, cái cũ mất đi cái mới ra đời phải thông qua bước nhảy. Bước nhảy là một phạm trù triết học dùng để chỉ sự biến đổi căn bản từ chất sự vật này sang chất của sự vật khác. + Bước nhảy đốt biến là bước nhảy xảy ra trong thời gian ngắn làm thay đổi bản ch ất của sự vật. Bước nhảy này diễn ra bằng một sự bùng nổ mãnh liệt. Ví dụ: Cách mạng tháng Mười Nga là một bước nhảy đột biến. + Bước nhảy dần dần là bước nhảy được thực hiện bằng việc loại bỏ dần nh ững yếu tố, những bộ phận chất cũ xảy ra trong một thời gian dài mới loại bỏ hoàn toàn ch ất cũ thành chất mới.
2 - Nội dung quy luật từ những thay đổi dần về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại. Sự phát triển của mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội cũng như sự phát triển nhận thức tư duy con người đều đi từ sự thay đổi dần về lượng được tích luỹ lại khi vượt quá giới hạn độ tới điểm nút thì thì gây nên sự thay đổi căn bản về chất. Sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời thay thế. Sở dĩ như vậy là vì chất và lượng là hai mặt đối lập vốn có của sự vật hiện tượng. Lượng thì thường xuyên biến đổi, còn chất tương đối ổn định. Do đó sự phát triển của lượng tới một lúc nào đó thì mâu thuẫn với chất cũ. Khi chất cũ kìm hãm thì qua đó nảy sinh yêu cầu tất yếu phải phá vỡ chất cũ, mở ra một độ mới để mở đường cho lượng phát triển. Sự chuyển hoá từ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi vê chất, diễn ra một cách phổ biến trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Quy luật này còn có chiều ngược lại, tức là không chỉ thay đổi về lượng dẫn đến thay đổi về chất mà sau khi chất mới ra đời do sự biến đổi về lượng gây nên thì chất đó lại quy định sự biến đổi về lượng, ảnh hởng của chất mới đến lượng thể hiện ở quy mô, mức độ, nhịp điệu phát triển mới. Nội dung quy luật này được phát biểu như sau: Mọi sự vật hiện tượng dều vận động, phát triển bằng cách thay đổi dần về lượng, lượng thay đổi đến một lúc nào đó vượt quá độ tồn tại của sự vật tới điểm nút thì diễn ra bước nhảy, tạo sự thay đổi về chất của sự vật. Kết quả là sự vật cũ, chất cũ mất đi và sự vật mới, chất mới ra đời. Chất mới lại tác động trở lại lượng mới, lượng mới lại tiếp tục thay đổi dần, đến lúc nào đó, vượt quá độ tồn tại của sự vật tới điểm nút thì lại diễn ra bước nhảy tạo sự thay đổi về chất, cứ như vậy sự tác động qua lại giữa hai mặt chất và lượng tạo ra con đường vận động, phát triển không ngừng của mọi sự vật, hiện tượng.
Điều cần chú ý là: - Quy luật này chỉ được thể hiện trong mối quan hệ giữa chất và lượng hoàn toàn xác định, mối quan hệ này hình thành một cách khách quan ch ứ không th ể gán ghép m ột cách tuỳ tiện. đồng thời sự chuyển hoá lượng và chất bao giờ cũng ph ụ thu ộc vào những điều kiện nhất định. - Quy luật lượng-chất được vận dụng trong xã hội thể hiện ở mối quan h ệ giữa tiến hoá và cách mạng. Trong sự phát triển của xã hội, sự thay đổi dần về lượng gọi là tiến hoá, còn sự thay đổi về chất theo hướng tiến hoá lên gọi là cách mạng, tiến hoá chu ẩn b ị cho cách mạng. Trong giai đoạn tiến hoá, chế độ xã hội chưa có sự thay đổi căn bản về chất, còn cách mạng là kết quả của quá trình tiến hoá, chấm dứt một quá trình này, mở ra một quá trình tiến hoá mới cao hơn, chế độ xã hội cũ bị xoá bỏ, chế độ xã hội mới ra đời thay thế. Cách mạng xã hội là phương thức thay th ế xã hội này bằng xã h ội khác, bạo lực là hình thức cơ bản của cách mạng. 3 - Ý nghĩa phương pháp luận - Trong hoạt động nhận thức thực tiễn, cần phải coi trọng quá trình tích lu ỹ v ề lượng, nếu không coi trọng quá trình này thì sự không có sự biến đổi về ch ất. - Quy luật này có chiều ngược lại, chất mới ra đời thì làm biến đổi tốc độ, quy mô l ượng mới. Cho nên khi chất mới ra đời phải biết xác định tốc độ, quy mô phát triển về lượng cho thích hợp, không được bảo thủ, dừng lại - Cần phải chống quan điểm tả khuynh, hữu khuynh. Tả khuynh là ph ủ nh ận tích lu ỹ về lượng muốn có ngay sự thay đổi về chất, còn hữu khuynh là thì ng ược lạikhi lượng biến đổi đã tới vượt quá độ nhưng không dám thực hiện sự thay đổi căn bản về ch ất.
VẬN DỤNG QUY LUẬT LƯỢNG CHẤT TRONG QUÁ TRÌNH HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN HIỆN NAY Từ việc nghiên cứu quy luật chuyển hóa từ những thay đổi về lượng thành nh ững thay đổi về chất và ngược lại có thể rút ra một vài kết luận có ý nghĩa phương pháp luận với việc học tập và rèn luyện của sinh viên trong trường Đại học như sau: - Sự vận động và phát triển của sự vật bao giờ cũng diễn ra bằng cách tích lũy d ần dần về lượng đến một giới hạn nhất định, thực hiện bước nhảy để chuyển về ch ất và việc học tập của sinh viên chúng ta cũng sẽ không thể nằm ngoài điều đó. Đ ể có m ột tấm bằng Đại học chúng ta phải tích lũy đủ số lượng các học phần và để h ọc phần có kết quả tốt chúng ta cần phải tích lũy đủ sống lượng đơn vị học trình của các môn học. Như vậy các kỳ thi có thể coi thời gian học là độ, các kỳ thi là các điểm nút và kết quả kỳ thi đạt yêu cầu là bước nhảy, bởi kết quả kỳ thi tốt - bước nhảy là sự kết thúc một giai đoạn tích lũy tri thức trong quá trình học tập rèn luyện của chúng ta. Do đó, trong hoạt động nhận thức, hoạt động học tập sinh viên phải biết từng bước tích lũy về lượng (tri thức) để làm biến đổi về chất (Kết quả học tập) theo quy lu ật. Cũng như trong hoạt động của mình ông cho ta chẳng thường có câu "tích tiểu thành đại". "năng nhặt, chặt bị" đó sao? Những việc làm vĩ đại của con người bao giờ cũng là sự tổng hợp của những vi ệc làm bình thường của con người đó. Quy luật này giúp chúng ta tránh được tư tưởng chủ quan trong học tập và trong hoạt động thực tiễn hằng ngày.
QUY LUẬT MÂU THUẪN Khái niệm các mặt đối lập, mâu thuẫn: Tất cả các sự vật, hiện tượng trên thế giới đều chứa đựng nh ững mặt trái ng ược nhau.Trong nguyên tử có điện tử và hạt nhân; trong sinh vật có đồng hoá và d ị hoá; trong kinh tế thị trường có cung và cầu, hàng và tiền..v..v..Những m ặt trái ng ược nhau đó trong phép biện chứng duy vật gọi là mặt đối lập. Mặt đối lập là những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính, nh ững tính quy đ ịnh có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau tồn tại một cách khách quan trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Sự tồn tại các mặt đối lập là khách quan và là phổ biến trong tất c ả các sinh vật. Các mặt đối lập nằm trong sự liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau tạo thành mâu thu ẫn biện chứng. Mâu thuẫn biện chứng tồn tại một cách khách quan và ph ổ biến trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Mâu thuẫn biện chứng trong tư duy là ph ản ánh mâu thu ẫn trong hiện thực và là nguồn gốc phát triển của nhận thức. Mâu thu ẫn biện ch ứng không phải là ngẫu nhiên, chủ quan, cũng không phải là mâu thuẫn trong lôgic hình thức. Mâu thuẫn trong lôgich hình thức là sai lầm trong tư duy.
Nội dung quy luật: - Tất cả các sự vật, hiện tượng đều chứa đựng những mặt trái ngược nhau, tức những mặt đối lập trong sự tồn tại của nó. Các mặt đối lập của sự vật vừa thống nhất vừa đấu tranh với nhau tạo thành nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển của sự vật. Phép biện chứng duy vật đã đưa ra và sử dụng các khái niệm: mặt đối lập, mâu thuẫn biện chứng, sự thống nhất của các mặt đối lập, đấu tranh c ủa các mặt đối lập để diễn đạt mối quan hệ giữa thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập trong bản thân sự vật – tạo thành nguồn gốc, động lực của sự vận động và phát triển của sự vật. - Mối quan hệ giữa sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập + Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là hai xu hướng tác động khác nhau của các mặt đối lập tạo thành mâu thuẫn. Như vậy mâu thuẫn biện ch ứng bao hàm cả “sự thống nhất” lẫn “đấu tranh” của các mặt đối lập. Sự thống nhất gắn liền với sự đứng im, với sự ổn định tạm thời của sự vật. Sự đấu tranh gắn liền với tính tuyệt đối của sự vận động và phát triển. + Sự phát triển của sự vật, hiện tượng gắn liền với quá trình hình thành, phát tri ển và giải quyết mâu thuẫn. Trong sự tác động qua lại của các mặt đối lập thì đấu tranh của các mặt đối lập quy định sự thay đổi của các mặt đang tác động và làm cho mâu thuẫn phát triển. Khi hai mặt đối lập xung đột gay gắt đã đủ điều kiện, chúng sẽ chuyển hóa lẫn nhau, mâu thuẫn được giải quyết. Nhờ đó mà th ể thống nh ất cũ được thay thế bằng thể thống nhất mới; sự vật cũ mất đi sự vật mới ra đời thay thế.
Mâu thuẫn là nguồn gốc của sự vận động và sự phát triển: Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là 2 xu hướng tác động khác nhau của các mặt đối lập tạo thành mâu thuẫn. Như vậy, mâu thuẫn biện chứng cũng bao hàm cả “sự thống nhất” lẫn “đấu tranh” của các mặt đối lập. Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập không tách rời nhau, trong quá trình vận động, phát triển của sự vật, sự thống nhất gắn liền với sự đứng im, với sự ổn định tạm thời của sự vật. Sự đấu tranh gắn liền với tính tuyệt đối của sự vận động và phát triển. Điều đó có nghĩa là: sự thống nhất của các mặt đối lập là tương đối, tạm thời ; sự đấu tranh của các mặt đối lập là tuyệt đối. V.I.Lênin viết: “Sự thống nhất(…) của các mặt đối lập là có điều kiện, tạm thời, thoáng qua, tương đối. Sự đấu tranh của các mặt đối lập bài trừ lẫn nhau là tuyệt đối, cũng như sự phát triển, sự vận động là tuyệt đối”. Trong sự tác động qua lại của các mặt đối lập thì đấu tranh của các mặt đối lập quy định một cách tất yếu sự thay đổi của các mặt đang tác động và làm cho mâu thuẫn phát triển. Lúc đầu mâu thuẫn mới xuất hiện mâu thuẫn chỉ là sự khác nhau căn bản, nhưng theo khuynh hướng trái ngược nhau. Sự khác nhau đó càng ngày càng phát triển đi đến đối lập. Khi hai mặt đối lập xung đột gay gắt đã đủ điều kiện, chúng sẽ chuyễn hoá lẫn nhau, mâu thuẫn được giải quyết. Nhờ đó thể thống nhất cũ được thay thế bằng thể thống nhất mới ; sự vật cũ mất đi sự vật mới ra đời thay thế. V.I. Lênin viết: “ Sự phát triển là một cuộc “đấu tranh” giữa các mặt đối lập”. Tuy nhiên, không có thống nhất của các mặt đối lập thì cũng không có đấu tranh giữa chúng. Thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là không thể tách rời nhau trong mâu thuẫn biện chứng. Sự vận động và phát triển bao giờ cũng là sự thống nhất giữa tính ổn định và tính thay đổi. Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập quy định tính ổn định và tính thay đổi của sự vật . Do đó mâu thuẫn chính là nguồn gốc của sự vận động và sự phát triển.
Ý nghĩa phương pháp luận: - Vì mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển của sự vật và là khách quan trong bản thân sự vật nên cần phải phát hiện ra mâu thu ẫn c ủa sự v ật bằng cách phân tích sự vật tìm ra những mặt, những khuynh h ướng trái ng ược nhau và mối liên hệ, tác động lẫn nhau giữa chúng. - Phải biết phân tích cụ thể một mâu thuẫn cụ thể, biết phân loại mâu thu ẫn và tìm cách giải quyết cụ thể đối với từng mâu thuẫn. - Phải nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn – phù hợp với từng loại mâu thu ẫn, trình độ phát triển của mâu thuẫn. Không được điều hòa mâu thu ẫn. Ph ải tìm ra phương thức, phương tiện và lực lượng để giải quyết mâu thuẫn khi điều kiện đã chín muồi.
CÂU 3
Đ«i nÐt vÒ lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt 1. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ ? Lùc lîng s¶n xuÊt lµ toµn bé những t liÖu s¶n xuÊt do x· héi t¹o ra, tríc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng vµ những ngêi lao ®éng víi kinh ngiÖm vµ thãi quen lao ®éng nhÊt ®Þnh ®· sö dông những t liÖu s¶n xuÊt ®ã ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. Tõ thùc tr¹ng ®ã lý luËn vÒ lùc lîng s¶n xuÊt cña x· héi ®îc C.M¸c nªu lªn vµ ph¸t triÓn mét c¸ch s©u s¾c trong c¸c t¸c phÈm chuÈn bÞ cho bé "T b¶n" vµ chÝnh trong bé "T b¶n" M¸c ®· trinh bµy hÕt søc râ rµng quan ®iÓm cña minh vÒ c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt cña x· héi trong ®ã bao gåm søc lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt. Dèi víi M¸c cïng víi t liÖu lao ®éng ®èi víi lao ®éng còng thuéc vÒ t liÖu s¶n xuÊt, cßn trong t liÖu lao ®éng tøc lµ tÊt c¶ những yÕu tè vËt chÊt mµ con ngêi sö dông ®Ó t¸c ®éng vµ ®èi tîng lao ®éng nh c«ng cô lao ®éng, nhµ x ëng, ph¬ng tiÖn lao ®éng, c¬ së vËt chÊt kho tµng... thi vai trß quan träng h¬n c¶ thuéc vÒ c«ng cô lao ®éng. C«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt linh ho¹t nhÊt cña t liÖu s¶n xuÊt. Mäi thêi ®¹i muèn ®¸nh gi¸ trinh ®é s¶n xuÊt thi ph¶i dùa vµo t liÖu lao ®éng. Tuy nhiªn yÕu tè quan träng nhÊt trong lùc lîng s¶n xuÊt chÝnh lµ con ngêi cho dï những t liÖu lao ®éng ®îc t¹o ra tõ tríc cã søc m¹nh ®Õn ®iÒu vµ ®èi tîng lao ®éng cã phong phó nh thÕ nµo thi con ngêi vÉn lµ bËc nhÊt.
LÞch sö loµi ngêi ®îc ®¸nh dÊu bëi c¸c mèc quan träng trong sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt tríc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng. Sau bíc ngoÆt sinh häc, sù xuÊt hiÖn c«ng cô lao ®éng ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt kh¸c trong sù chuyÓn tõ vîn thµnh ngêi. Tõ kiÕm sèng b»ng s¨n b¾t h¸i lîm sang ho¹t ®éng lao ®éng thÝch nghi víi tù nhiªn vµ dÇn dÇn c¶i t¹o tù nhiªn. Tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp c«ng nghÖ l¹c hËu chuyÓn lªn c¬ khÝ ho¸ s¶n xuÊt. Sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt trong giai ®o¹n nµy kh«ng chØ giíi h¹n ë viÖc tang mét c¸ch ®¸ng kÓ sè lîng thuÇn tuý víi c¸c c«ng cô ®· cã mµ chñ yÕu lµ ë viÖc t¹o ra những c«ng cô hoµn toµn míi sö dông c¬ b¾p con ngêi. Do ®ã con ngêi ®· chuyÓn mét phÇn c«ng viÖc nang nhäc cho m¸y mãc cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy c¸c nang lùc kh¸c cña minh.
¥ níc ta tõ tríc tíi nay nÒn kinh tÕ lÊy n«ng nghiÖp lµm chñ yÕu, nªn trinh ®é khoa häc kü thuËt kÐm ph¸t triÓn. HiÖn thêi chóng ta ®ang ë trong tinh tr¹ng kÕ thõa những lùc lîng s¶n xuÊt võa nhá nhoi, võa l¹c hËu so víi trinh ®é chung cña thÕ giíi, h¬n n÷a trong mét thêi gian kh¸ dµi, những lùc lîng Êy bÞ kim h·m, ph¸t huy t¸c dông kÐm. Bëi vËy D¹i héi lÇn thø VI cña D¶ng ®Æt ra nhiÖm vô lµ ph¶i "Gi¶i phãng mäi nang lùc s¶n xuÊt hiÖn cã. Khai th¸c mäi kh¶ nang tiÒm tµng cña ®Êt níc, sö dông cã hiÖu qu¶ sù gióp ®ì quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c chóng ta ®ang ë trong giai ®o¹n míi trong sù ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ®ang chøng kiÕn những biÕn ®æi c¸ch m¹ng trong c«ng nghÖ. ChÝnh ®iÒu nµy ®ßi hái chóng ta lùa chän mét mÆt tËn dông c¸i hiÖn cã mÆt kh¸c nhanh chãng tiÕp thu c¸i míi do thêi ®¹i t¹o ra nh»m dïng chóng ®Ó nh©n nhanh c¸c nguån lùc tõ bªn trong. NÕu ph©n tÝch mét c¸ch kh¸ch quan thi râ rµng lùc lîng s¶n xuÊt cña ta ®ang øng víi c¶ ba giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt trong nÒn v¨n minh loµi ngêi. Thùc tÕ hiÖn nay trong nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt c«ng cô thñ c«ng vÉn ®ang lµ chñ yÕu, lao ®éng nÆng ®ang chiÕm tØ lÖ cao, ®Õn nay vÉn cha hoµn thµnh c¬ khÝ ho¸ vµ thùc tÕ cha biÕt khi nµo míi xong. CÇn kh¼ng ®Þnh mét vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt lµ trong lÞch sö bao giê còng cã sù ®an xen cña trinh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau trong tõng yÕu tè cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ song song víi tinh tr¹ng l¹c hËu trong ph¹m vi hÑp nhÊt ®Þnh, chóng ta ®ang dÇn dÇn ®i lªn víi tù ®éng ho¸, sö dông
2 . Qu a n h Ö s ¶n x u Êt ® îc h iÓu ra s a o ? Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ giua con ngêi víi con ngêi trong qu¸ trinh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cña x· héi, trong qu¸ trinh s¶n xuÊt con ngêi ph¶i cã những quan hÖ, con ngêi kh«ng thÓ t¸ch khái céng ®ång. Nh vËy viÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh qui luËt råi. Nhin tæng thÓ quan hÖ s¶n xuÊt gåm ba mÆt. - ChÕ ®é së huu vÒ t liÖu s¶n xuÊt tøc lµ quan hÖ giua ngêi ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt, nãi c¸ch kh¸c t liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai. - ChÕ ®é tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh, tøc lµ quan hÖ giua ng êi víi ngêi trong s¶n xuÊt vµ trao ®æi cña c¶i vËt chÊt nh ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng quan hÖ giua ngêi qu¶n lý víi c«ng nh©n. - ChÕ ®é ph©n phèi s¶n xuÊt, s¶n phÈm tøc lµ quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ cïng mét môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ t liÖu s¶n xuÊt ®Ó lµm cho chóng kh«ng ngõng ®îc tang trëng, thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt më réng, n©ng cao phóc lîi ngêi lao ®éng. Dãng gãp ngµy cµng nhiÒu cho nhµ níc x· héi chñ nghÜa. Trong c¶i t¹o vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt vÊn ®Ò quan träng mµ ®¹i héi VI nhÊn m¹nh lµ ph¶i tiÕn hµnh c¶ ba mÆt ®ång bé: chÕ ®é së huu, chÕ ®é qu¶n lý vµ chÕ ®é ph©n phèi kh«ng nªn coi träng mét mÆt nµo c¶ vÒ mÆt lý luËn, kh«ng nghi ngê gi r»ng: chÕ ®é së huu lµ nÒn t¶ng quan hÖ s¶n xuÊt . Nã lµ ®Æc trng ®Ó ph©n biÖt ch¼ng những c¸c quan hÖ s¶n
- Thùc tÕ lÞch sö cho thÊy râ bÊt cø mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi nµo ®Òu mang mét môc ®Ých kinh tÕ lµ nh»m b¶o ®¶m cho lùc lîng s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc ph¸t triÓn thuËn lîi vµ ®êi sèng vËt chÊt cña con ngêi còng ®îc c¶i thiÖn. Dã lµ tÝnh lÞch sö tù nhiªn cña c¸c qu¸ trinh chuyÓn biÕn giua c¸c hinh th¸i kinh tÕ - x· héi trong qu¸ khø vµ còng lµ tÝnh lÞch sö tù nhiªn cña thêi kú qu¸ ®é tõ hinh th¸i kinh tÕ - x· héi t b¶n chñ nghÜa sang hinh th¸i kinh tÕ - x· héi céng s¶n chñ nghÜa. - Vµ xÐt riªng trong ph¹m vi mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh thi tÝnh chÊt cña së huu còng quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña qu¶n lý vµ ph©n phèi. MÆt kh¸c trong mçi hinh th¸i kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng giu vai trß chi phèi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c Ýt nhiÒu c¶i biÕn chóng ®Ó ch¼ng những chóng khong ®èi lËp mµ cßn phôc vô ®¾c lùc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chÕ ®é kinh tÕ - x· héi míi. NÕu suèt trong qu¸ khø, ®· kh«ng cã mét cuéc chuyÓn biÕn nµo tõ hinh th¸i kinh tÕ - x· héi sang hinh th¸i kinh tÕ - x· héi kh¸c hoµn toµn lµ mét qu¸ trinh tiÕn ho¸ ªm ¶, thi thêi kú qu¸ ®é tõ hinh th¸i kinh tÕ - x· héi t b¶n chñ nghÜa hoÆc tríc t b¶n chñ nghÜa sang hinh th¸i kinh tÕ céng s¶n chñ nghÜa (CSCN) trong thêi ®¹i ngµy nay cµng kh«ng thÓ lµ mét qu¸ trinh ªm ¶. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin cha bao giê coi hinh th¸i kinh tÕ - x· héi nµo ®· tån t¹i kÓ tõ tríc ®Õn nay lµ chuÈn nhÊt. Trong mçi hinh th¸i kinh tÕ - x· héi cïng víi mét quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, ®iÓn hinh cßn tån t¹i những quan hÖ s¶n xuÊt phô thuéc, lçi thêi nh lµ tµn d cña x· héi cò. Ngay ë c¶ c¸c níc t b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn nhÊt còng kh«ng chØ cã mét quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa thuÇn nhÊt. TÊt c¶ c¸c tinh hinh trªn ®Òu b¾t nguån tõ ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vÒ lùc lîng
3 . Nh Ën t h ø c v Ò p h ¹ m t rï h in h t h ¸ i kin h t Õ x · h é i c é n g s ¶n . B¾t nguån tõ nhËn thøc vÒ qui luËt ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi lµ mét qu¸ trinh lÞch sö tù nhiªn, ®ång thêi xuÊt ph¸t tõ những ®iÒu kiÖn míi cña thùc tÕ lÞch sö hiÖn nay cã thÓ kh¼ng ®Þnh c¸c níc chËm ph¸t triÓn còng cã kh¶ nang tiÕn lªn CNXH tïy theo hoµn c¶nh vµ kh¶ nang cña minh. Kh¶ nang qu¸ ®é lªn CNXH nµy thêng ®îc gäi lµ con ®êng qu¸ ®é gi¸n tiÕp lªn CNXH, con ®êng bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa. Con ®êng ph¸t triÓn theo kh¶ nang nµy cßn ®îc gäi lµ con ®êng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Theo kinh nghiÖm thùc tÕ cña Lªnin ®©y lµ mét con ®êng kh¸ l©u dµi ph¶i qua nhiÒu bíc trung gian, ph¸t triÓn qua ®Êu tranh giai cÊp rÊt phøc t¹p. Sù ®i lªn ph¶i cã sù ñng hé vµ gióp ®ì bªn ngoµi kÓ c¶ c¬ së s¶n xuÊt. Tríc hÕt trong níc ®ã cÇn cã mét D¶ng cña giai cÊp v« s¶n lanh ®¹o, mét ®¶ng cã quan hÖ mËt thiÕt "sèng cßn" víi d©n. Tõ ®ã tæ chøc ¸p dông lanh ®¹o trong ®ã cã c¶ vËn dông qui luËt s¶n xuÊt phï hîp víi níc ®ã mét c¸ch tÝch cùc ®Ó kh«ng ngõng tiÕn bíc.
Vai trò của sản xuất vật chất: Sản xuất là hoạt động đặc trưng của con người và xã hội loài người. Sản xuất xã hội bao g ồm: sản xuất vật chất, sản xuất tinh thần và sản xuất ra bản thân con người. Ba quá trình đó gắn bó chặt chẽ với nhau, tác động qua lại lẫn nhau, trong đó sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển của xã hội. Theo Ph.Ăngghen, "điểm khác biệt căn bản giữa xã hội loài ng ười v ới xã hội loài vật là ở chỗ: loài vật may lắm chỉ hái lượm, trong khi con người lại sản xuất". Sản xuất vật chất là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên, c ải biến các d ạng v ật chất của giới tự nhiên nhằm tạo ra của cải vật chất thỏa mãn nhu cầu tồn tại và phát triển của con người. Trong quá trình tồn tại và phát triển, con người không thỏa mãn với những cái đã có sẵn trong gi ới tự nhiên, mà luôn luôn tiến hành sản xuất vật chất nhằm tạo ra các tư liệu sinh hoạt thỏa mãn nhu cầu ngày càng phong phú, đa dạng của con người. Việc sản xuất ra các tư liệu sinh hoạt là yêu cầu khách quan của đời sống xã hội. Bằng việc "sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt của mình, như thế con người đã gián tiếp sản xuất ra chính đời sống vật chất của mình"1. Trong quá trình sản xuất ra của cải vật chất cho sự tồn tại và phát triển của mình, con ng ười đ ồng thời sáng tạo ra toàn bộ các mặt của đời sống xã hội. Tất cả các quan hệ xã hội về nhà nước, pháp quyền, đạo đức, nghệ thuật, tôn giáo, v.v. đều hình thành, biến đổi trên cơ sở sản xuất vật chất. Khái quát lịch sử phát triển của nhân loại, C.Mác đã kết luận: "Việc sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt vật chất trực tiếp và chính, mỗi một giai đoạn phát triển kinh tế nhất định của một dân tộc hay một thời đại tạo ra một cơ sở, từ đó mà người ta phát triển các thể chế nhà nước, các quan điểm pháp quyền, nghệ thuật và thậm chí cả những quan niệm tôn giáo của con người ta"2. Trong quá trình sản xuất vật chất, con người không ngừng làm biến đổi tự nhiên, biến đổi xã hội, đồng thời làm biến đổi bản thân mình. Sản xuất vật chất không ngừng phát triển. Sự phát triển của sản xuất vật chất quyết định sự biến đổi, phát triển các mặt của đời sống xã hội, quyết định phát triển xã hội từ thấp đến cao. Chính vì vậy, phải tìm cơ sở sâu xa của các hiện tượng xã hội ở trong nền sản xuất vật chất của xã hội.
Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ trinh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. 1 . Qu a n h Ö s ¶n x u Êt v µ lù c lîn g s ¶n x u Êt m © u t h u Én h a y p h ï h îp . Trong t¸c phÈm gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ - chÝnh trÞ nam 1859 C.M¸c viÕt "Trong sù s¶n xuÊt x· héi ra ®êi sèng cña minh, con ngêi ta cã những quan hÖ nhÊt ®Þnh, tÊt yÕu kh«ng phô thuéc ý muèn cña hä, tøc những quan hÖ s¶n xuÊt. những qui luËt nµy phï hîp víi mét trinh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt. những quan hÖ nµy phï hîp víi mét trinh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt vËt chÊt cña hä..." Ngêi ta thêng coi t tëng nµy cña M¸c lµ t tëng vÒ "Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ trinh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt". Cho ®Õn nay hÇu nh qui luËt nµy ®· ®îc kh¼ng ®Þnh còng nh c¸c nhµ nghiªn cøu triÕt häc M¸c xÝt. Kh¸i niÖm "phï hùop" ®îc hiÓu víi nghÜa chØ phï hîp míi tèt, míi hîp qui luËt, kh«ng phï hîp lµ kh«ng tèt, lµ tr¸i qui luËt. Cã nhiÒu vÊn ®Ò mµ nhiÒu lÜnh vùc ®Æt ra víi tõ "phï hîp" nµy. C¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu d¹ng thøc kh¸c nhau mµ nhin mét c¸ch tæng qu¸t thi ®ã lµ những d¹ng quan hÖ s¶n xuÊt vµ d¹ng những lùc lîng s¶n xuÊt tõ ®ã hinh thµnh những mèi lien hÖ chñ yÕu c¬ b¶n lµ mèi liªn hÖ giua quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ trinh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. Nhng mèi liªn hÖ giua hai yªu tè c¬ b¶n nµy lµ gi ? Phï hîp hay kh«ng phï hîp. Thèng nhÊt hay m©u thuÉn? Tríc hÕt cÇn x¸c ®Þnh kh¸i niÖm phï hîp víi c¸c ý nghÜa sau. - Phï hîp lµ sù c©n b»ng, sù thèng nhÊt giua c¸c mÆt ®èi lËp hay "sù yªn